ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 7 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
221
BOSHLANG’ICH SINFLARDA SODDA MATNLI MASALALARNING ISHLASH
TARTIBI.
(2-SINFLARDA)
Toshboyeva Saidaxon Rahmonberdiyevna
Farg’ona davlat universiteti o’qituvchisi
Xojimamatova Xilolaxon Umidjon qizi
Farg’ona davlat universiteti talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.8146206
Annotatasiya.
Boshlang’ich sinflarda matnli masalalar juda ham katta ahamiyatga ega.
O’quvchini rivojlanishi va fikrlashi uchun masalalar juda ham katta yordam beradi. Turli qiziq
va o’quvchini fikrlashga jalb etadigan har qanday masalalar uning miyya ishlash faoliyatiga
yanada ijobiy ta’sir o’tkazadi. Boshlang’ich sinf o’quvchilariga juda ham murakkab bo’lmagan,
bir yoki ikki amal bilan ishlanadigan masalalar tavsiya etiladi. Ular orqali yanada fikrlash doirasi
kengayadi va keyingi bosqichlarda ishlanadigan murakkab masalalar uchun asos vazifasini
bajaradi. Har qanday murakkab misol va masalalarni bajarish uchun avval sodda ko’rinishdagi
misol va masalalarni ishlay olishi kerak bo’ladi.
Kalit so’zlar:
Sodda masalaalr, qo’shishga doir masalalar, ayrishga doir masalalar, ikki
xil amal bajariladigan masalalar, ko’paytirishga doir masalalar, bo’lishga doir masalalar.
PROCEDURE FOR WORKING SIMPLE TEXT PROBLEMS IN ELEMENTARY
GRADES.
(IN 2ND GRADES)
Abstract.
In primary grades, textual problems are very important. Problems are very
helpful for the development and thinking of the student. Any issues that are interesting and attract
the student to think will have a more positive effect on his brain. Elementary school students are
recommended to solve problems that are not too complicated and work with one or two operations.
Through them, the scope of thinking expands and serves as a basis for complex issues that will be
worked on at the next stages. In order to complete any complex examples and problems, one must
first be able to work through simple-looking examples and problems.
Key words:
Simple problems, addition problems, subtraction problems, double action
problems, multiplication problems, division problems.
МЕТОДИКА РЕШЕНИЯ ПРОСТЫХ ТЕКСТОВЫХ ЗАДАЧ В МЛАДШИХ
КЛАССАХ.
(ВО 2-Х КЛАССАХ)
Аннотация.
В начальных классах очень важны текстовые задачи. Задачи очень
полезны для развития и мышления ученика. Любые вопросы, которые интересны и
привлекают ученика к размышлению, окажут более положительное влияние на его
мозговую деятельность. Учащимся начальной школы рекомендуется решать не слишком
сложные задачи и работать с одним-двумя действиями. Через них расширяется кругозор
мышления и служит основой для сложных вопросов, над которыми предстоит работать
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 7 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
222
на следующих этапах. Чтобы завершить любые сложные примеры и задачи, нужно
сначала уметь работать с простыми на вид примерами и задачами.
Ключевые слова:
Простые задачи, задачи на сложение, задачи на вычитание,
задачи на двойное действие, задачи на умножение, задачи на деление.
Matematika jahon miqyosidagi, barcha fanlarni o’rganish uchun asos bo’ladigan fan
hisoblanadi. Yoshlarda matematika faniga qiziqishni kuchaytirish, iqtidorli bolalarni seleksiya
qilib, ixtisoslashtirilgan maktablar va keyinchalik oliy ta’lim muassasalariga qamrab olish ishlarini
to‘g‘ri tashkil qilish kerakligi ta’kidlandi. Bolalar uchun mazkur fandan oddiy va tushunarli tilda
yozilgan ommabop darslik va o‘quv qo‘llanmalari yaratish, matematik ongni, kerak bo‘lsa,
bog‘chadan boshlab shakllantirish vazifasi qo‘yildi.
Matematika hamma aniq fanlarga asos. Bu fanni yaxshi bilgan bola aqlli, keng tafakkurli
bo‘lib o‘sadi, istalgan sohada muvaffaqiyatli ishlab ketadi, deya prizeidentimiz Sh. Mirziyoyev
ham bu fanga kata ishonch bildiradi.
Darhaqiqat, matematika fanlar shohi hisoblanadi. Ushbu maqolada kundalik turmushda
kerak bo’ladigan oddiy masalalar ham o’rin olgan. 1-4-sinf o’quvchilari oilada yoki biror savdo
do’konlariga borganda benmalol mahsulotlar narhini qo’sha olishi, uning narhini hisoblay olishi
kerak. Matematika fanini bilgan odam hech qachon hisobdan yanglishmaydi, pulini miqdorini
biladi va eng muhimi uni qachon danday sarflashni o’ylay oladi.
Hozirgi paytda maktablarda boshlang’ich sinflarda matematika o'qitishning asosiy
vazifalaridan biri o'quvchilarni har tomonlama yetuk insonlar qilib tarbiyalash hisoblanadi. Bunda
ularda matematika bo'yicha bilimlar berish bilan birga ularga o'rganilayotgan bilimlarni asosli va
puxta bo'lishini ta‘minlash, ularni qo'llay olish ko'nikma va malakalarini shakllantirish muhim
ahamiyatga ega. Ayniqsa matematika darslarida fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish hamda ularni
kelgusida olingan bilimlarni ongli hayotiy faoliyatda muvaffaqiyatli qo'llashlari uchun zarur
ko'nikma va malakalarni shakllantirish boshlang'ich matematik ta‘limning asosiy vazifalariga
aylanishi lozim. Ta'lim mazmuni va o'rganilayotgan tushunchalar mohiyatini ochib berishda
o'zaro aloqadorlikda va o'quvchilar amaliy faoliyati tajribasi bilan qo'shgan holda o`qitish dolzarb
masalalardan hisoblanadi.
Matematik masalalar yechish matematika o`qitishning muhim tarkibiy qismidir. Masalalar
yechmasdan matematikani o`zlashtirishni tasavvur ham etib bo`lmaydi. Matematikada masalalar
yechish nazariyasi amaliyotga tadbiq qilishning muhim yo`lidir. Masalalar yechish boshlang’ich
sinflarda o`rganiladigan u yoki bu nazariy materiallarni o`zlashtirish jarayonida muhim ahamiyat
kasb etadi va o`quvchilarning fikrlash qobiliyatlarini o`stirishda muhim rol o`ynaydi. Masalalar
amaliy ishlar sistemasi asosida tuziladi. Bu degani so`z har bir yangi tushunchani tarkib toptirish
har doim bu tushuncha ahamiyatini tushuntirishga yordam beradigan, uning qo`llanishini talab
qiladigan u yoki bu masalani yechish bilan amalga oshadi. Masala ustida ishlash uning mazmunini
o`zlashtirishdan boshlanadi. Agar masala sharti bosh qotiradigan bo`lsa o`quvchilarga masala
mazmunini mustaqil o`ylab ko`rishlari uchun bir-uch daqiqa vaqt berish maqsadga muvofiqdir. 2-
sinf matematika darsligida berilgan masalalar tahliliga e’tibor beraylik. 2-sinf matematika
darsligida asosan sonlarni yozilishi, o’qilishi va ularni amalda qo’llay olishlariga katta e’tibor
berilgan.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 7 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
223
1.
3-sinf matematika darslik ( 6-bet 3-masala)
Bor edi- 40 ta o’yinchoq
Keltirildi- 30 ta o’yinchoq
Sotildi- 50 ta o’yinchoq
Qoldi-?
Yechish: 1) 40+30=70 2) 70-50=20
Javob: 20 ta qoldi
2.
3-sinf matematika darslik ( 46-bet 4-masala)
Yashil avtobusda- 21 nafar yo’lovchi
Ko’k avtobusda- 23 nafar yo’lovchi
Sariq avtobusda- 22 nafar yo’lovchi
3 ala avtobusda jami nechta yo’lovchi bor?
Yechish: 21+22+23=66
Javob: 66 ta yo’lovchi bor
3.
Qovun, tarvuz va tarozi toshi birgalikda 22 kg. Tarvuz 11 kg, qovun 9 kg bo’lsa, tarozi
og’irligini aniqlang.
Berilgan:
Qovun, tarvuz, tarozi toshi- 22 kg
Qovun- 9 kg
Tarvuz- 11 kg
Topish kerak: Tarozi toshi-?
Yechish: 1) 9+11=20 2) 22-20=2
Javob: 2 kg
4.
1-chavandoz- 19 kun
2-chavandoz- ?, 6 kun ortiq
3-chavandoz- ?, 5 kun kam
Yechish: 1) 19+6=25 2) 19-5=14
Javob: 2-chavandoz 25 kun, 3-chavandoz 14 kun.
5.
Chumolilar guruhi 28 ta bug’doy boshog’ini teng miqdorda to’plashdi. Ular 4 ta guruh
bo’lib ishlagan bo’lsa, har bir guruh nechtadan boshoq to’plagan?
Berilgan:
Bug’doy boshog’i- 28 ta
Guruh- 4 ta
Topish kerak: har bir guruh nechtadan boshoq to’plagan?
Yechish: 28:4=7
Javob: 7 tadan to’plashgan.
Xulosa
Xulosa qilib aytganda, mantiqiy tafakkurni shakllantirish boshlang'ich sinflar
darslarida innovatsion metodlar imkoniyatlaridan foydalanish uchun har bir tushunchaning
mohiyati, mazmuni va uning o'quvchilar amaliy tajribasiga asoslanilishi hamda ko'rgazmalilikning
keng yo'lga qo'yilishi, taqqoslash, xulosa chiqarish bilan birga umuman boshqa amallardagi
o'xshash qonuniyatlarni taqqoslash asosida keltirib chiqarishga hamda mashq va misollarni
yechishni tahlil qilish asosida o'rgatilishi, xatolar ustida ishlash va bularning barchasidan samarali
foydalanish asosini tashkil etadi.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 7 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
224
O`quvchilarga masala bajarish jarayonida avval masala to`liq tushuntirilib, hayot bilan
bog`laniladi. Bundan maqsad o`quvchilar ongiga masala tasavvuri erishiladi. Masala bajarish
vaqtida o`quvchilarni qiziqtirish uchun ertaklar olamiga ham sayohat qilamiz
.
Shu usullar
bilangina o’quvchini yanada fanga qiziqtira olish mumkin. Bu ustozning katta yutug’i hisoblanadi.
REFERENCES
1.
https://yuz.uz/uz/news/talim-tarbiya--bu-bizning-kelajagimiz-hayot-mamot-masalasi--
2.
https://www.sof.uz/uz/post/shavkat-mirziyoyev-matematikani-yaxshi-bilgan-bola-aqlli-
keng-tafakkurli-boladi-va-istalgan-sohada-ishlab-ketadi
3.
Matematika 1-sinf, Toshkent-2021
4.
Toshboyeva, S. R., & Turg'unova, N. M. (2021). THE ROLE OF MATHEMATICAL
OLYMPIADS IN THE DEVELOPMENT OF INDIVIDUAL CONSCIOUSNESS.
Theoretical & Applied Science, (4), 247-251.
5.
Toshboyeva, S. R., & Shavkatjonqizi, S. M. (2021). Specific ways to improve mathematical
literacy in the process of sending students to hinger education. Academicia: An international
multidisciplinary research journal, 11(10), 234-240.
6.
Toshboyeva, S. R. (2020). Competent approach in teaching probability theory and
mathematical statistics. EPRA International Journal of Research and Development (IJRD).
7.
Rahmonberdiyevna, T. S., & Soxibovna, A. M. (2021). Techniques for Teaching Elementary
Students Rational Numbers and Convenient ways to Perform Operations on Them.
International journal of culture and modernity, 11, 283-287.
8.
Raxmonberdiyevna, T. S., & Shavkatjonqizi, S. M. (2021). Methods for the development of
stochastic competence in mathematics lessons at school. ACADEMICIA: An International
Multidisciplinary Research Journal, 11(5), 863-866.
9.
Rakhmonberdiyevna, T. S. (2022). CREATIVITY AS A PEDAGOGICAL PROBLEM.
Conferencea, 138-141.
10.
Rakhmonberdiyevna, T. S. (2022). RESEARCH OF CREATIVE ACTIVITY OF THE
FUTURE PRIMARY CLASS TEACHER. Conferencea, 155-157.
11.
Rahmonberdiyevna, T. S. (2022). MULOHAZALAR VA PREDIKATLAR USTIDA
AMALLAR MAVZUSI BO‘YICHA BA’ZI MASALALARNI YECHISHNING SODDA
YO‘LLARI. RESEARCH AND EDUCATION, 1(2), 234-237.
12.
Тошбоева, С. Р. (2022). БЎЛАЖАК БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИНГ
ИЖОДИЙ ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ.
Journal of new century innovations, 4(1), 294-297.
13.
Тошбоева, С. Р. (2022). БЎЛАЖАК БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚИТУВЧИЛАРНИНГ
ИЖОДИЙ
ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ
МАЛАКАВИЙ
АМАЛИЁТ
ЖАРАЁНИДА
РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ПЕДАГОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ. Journal of new century
innovations, 4(1), 289-293.
14.
Toshboeva, S. R., Mallaboeva, B. M., & Yusupova, L. A. K. (2022). LAWS AND THEIR
APPLICATION BASED ON SOME INTERESTING COMBINATORIAL PROBLEMS.
Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(10), 1341-1349.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 7 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
225
15.
Rahmonberdievna, T. S., & Mukhtorovna, M. B. (2022). LAWS AND THEIR
APPLICATION BASED ON SOME INTERESTING COMBINATORIAL PROBLEMS.
16.
Toshboyeva, S., & Hojimamatova, H. (2023). THE SIMPLEST AND MOST CONVENIENT
METHODS OF DEFINING FUNCTIONS IN MATHEMATICS AND EXAMPLES OF GP
IN THE FIELD OF VALUES. Modern Science and Research, 2(5), 730-737.
17.
Rahmonberdiyevna, T. S., & Davlatboyevna, E. D. (2023). Analysis of Examples and
Problems Related to Types of Fractions, Mixed Numbers, Addition and Subtraction of the
Same Fraction. European Journal of Pedagogical Initiatives and Educational Practices, 1(2),
24-29.
18.
https://arxiv.uz/uz/documents/slaydlar/algebra/algebraik-kasrlarni-ko-paytirish-va-bo’lish
19.
https://ommalashtirish.uz/populars/2773
