127
OILADA ER-XOTINNING O‘RNI VA AJRIM SABABLARI
Bozorova Ro‘zigul
TerDU Ijtimoiy fanlar fakulteti
Amaliy psixologiya yo‘nalishi
2-bosqich talabasi +998-99-704-96-15
https://doi.org/10.5281/zenodo.10021357
Annotatsiya.
Ushbu maqolada oiladagi er va xotin munosabatlari, vazifalari haqida so‘z
boradi. Oiladagi har xil kelishmovchiliklar va ularning oldini olish bo‘yicha fikr yuritiladi.
Kalit so‘zlar:
Reproduktiv, kommunikativ, regulyativ, rekreativ, konstruktiv, desruktiv,
jamiyat, oila, inson.
РОЛЬ МУЖА И ЖЕНЫ В СЕМЬЕ И ПРИЧИНЫ РАЗВОДА
Аннотация.
В данной статье говорится об отношениях мужа и жены и
обязанностях в семье. Обсуждаются различные разногласия в семье и их профилактика.
Ключевые
слова:
Репродуктивный,
коммуникативный,
регулятивный,
рекреационный, конструктивный, деструктивный, общество, семья, человек.
ROLE OF HUSBAND AND WIFE IN THE FAMILY AND CAUSES OF
DIVORCE
Abstract.
This article talks about husband and wife relations and duties in the family.
Various disagreements in the family and their prevention are discussed.
Key words:
Reproduktive, kommunikative, regulatory, recreational, constructive,
desruktive, society, family, human.
Hozirgi kunga kelib inson taraqqiyotida oilaning turli vazifa ko‘rinishlari mavjud.
Jumladan: Iqtisodiy, reproduktiv, tarbiyaviy, rekreativ, kommunikativ, regulyativ (boshqaruv)
kabilar. Shuni unutmaslik kerakki, oila bu jamiyatning asosiy boʻgʻini hisoblanadi. Bunda
yuqorida keltirilib oʻtilgan funksiyalarning bo‘lishi va ularning maromida kechishi uchun oilaning
ustuni hisoblangan er-xotin munosabati hal qiluvchi ahamiyatga ega. Oila quradigan ikkala yosh
ya'ni yigit va qiz bir-birlari uchun qandaydir maʼnoda maqul bo‘lishi shart.
Baʼzi hollarda esa, kimdir tomonidan majburlab, qistov ostida ham oila qurishlarini
kuzatishimiz mumkin. Hozirda shu holatga ham duch kelyapmizki, ikki tomon bir-birdan manfaat
kutgan holda ham oila qurishmoqda. Ming afsuslar bo‘lsinki, bularning bari achchiq haqiqat. Agar
turmush o‘rtog‘i moddiy tomondan qiynalib qolsa, u oilasini tashlab ketmaydi deb hech kim ayta
128
olmaydi. Shuningdek, tazyiq ostida majburan turmush qurgan oilalarning ham koʻpchiligida
ajrimlar kuzatilyapti.
Xatto, bunday ko‘rsatkich sevib oila qurganlarda ham uchrayotgani sir emas, albatta.
Ularning barchasiga sabab er-xotinning bir-birini tushuna olmasliklari, bir-birini eshita
olmasliklari hamda mavjud bo‘lmagan muhabbatlarini sabab qilib ko‘rsatishimiz mumkin. Oila
muammosi davlatning eng asosiy, eng ogʻriqli muammolaridan hisoblanadi, chunki davlatning
tayanchi xalq, u esa oiladan iboratdir.
Psixologlar va sotsiologlarning fikricha, dastlab qurilganiga o‘n yildan oshmagan oila
yosh oila hisoblanadi. yosh oilalik davrda oilaning ilk fundamenti quriladi. Aynan, mana shu
davrda turli bosqichlar kuzatiladi. Bosqichlarning eng muhimlaridan biri-bu psixologik bosqich
hisoblanadi. chunki, shu davrdan boshlab er va xotinda oila haqidagi boshlang‘ich tasavvurlar
shakllana boshlaydi, farzandlar dunyoga keladi. Ularni tarbiyalab voyaga yetkazish bilan bog‘liq
bo‘lgan holatlar yuz beradi. Yana shuni ham alohida taʼkidlash kerakki, oila qurilgandan keyin
emas, balki undan oldin har xil bo‘lishi mumkin boʻlgan munosabatlar, muammolar, ularga qanday
yechim topish mumkinligi haqida oilaga tayyorlash markazlarida oʻrgatilishi lozim.
Bu borada ham keng koʻlamli ishlar olib borilmoqda, albatta. Lekin buni yetarli deb
boʻlmaydi. Oilaga tayyorlash markazlarini kuzatadigan boʻlsak, ularda to‘qson foizdan ortigʻini
qiz bolalar tashkil etadi. Xo‘sh, oilaga tayyor bo‘lish faqat qiz bolalar uchun muhim, yigitlar uchun
unchalik ahamiyatli emasmi? Zinhor, bunday deb bo‘lmaydi. To‘gri, ayollar koʻpincha uyda bola
tarbiyasida bo‘lishadi, o‘z navbatida pishir-kuydir, supir-sidir kabilarni bajarishadi. Biroq yigitlar
ham oila haqida muhim tushunchalarga huddi ayollar singari ega bo‘lishlari lozim.
Zero, oilaning ustuni erkak kishi hisoblanadi. Oilaning mustahkam bo‘lishi, totuvligi,
birdamligi, yaxshi yashashi ham koʻp jihatdan yigit kishiga bog‘liq hisoblanadi. Xalqimizda bir
gap bor: Nonsiz uy bo‘lishi mumkin, biroq nizosiz uy yo‘q. Bu bor gap albatta, bu nizolarning
kelib chiqishiga turlicha sabablar boʻlishi mumkin. Insonning har biri alohida olam, alohida yaxlit
tushuncha
hisoblanadi.
Shaxs
individualligi
takrorlanmas,
shunday
ekan,
oiladagi
kelishmovchiliklarga bir soʻz bilan taʼrif berib bo‘lmaydi. Ularni faqat onggi bog‘lab turar ekan,
ongli ravishda o‘z muammolariga oʻzlari oqilona yechim izlab topishlari kerak. To‘gri baʼzi
hollarda, ayniqsa, endi maktabni bitirar-bitirmas oila qurib hayot qiyinchiliklari va kamchiliklari
oldida dovdirab qolgan yoshlar ham yo‘q emas.
Bilamizki, bunday hollarda ular oʻzlari bu qiyinchilikni yenga olmasdan qiynalib xattoki
stresga ham tushib qolishadi. Mana shunday holatlar kuzatilmasligi uchun erta turmush qurishning
oldini olish lozim. Erta xomiladorlik, muddatidan oldin tug‘ruqlar ham uchramoqdaki, bunday
129
salbiy holatlarning oldini olish uchun ham ota-ona har bir vaziyatni to‘g‘ri baholay olishi kerak
bo‘ladi. Negaki, oiladagi tarbiya asosida butun bir shaxs shakllanib boradi. Oiladagi nizolarning
asosiy ko‘rinishlari quyidagilardan iborat: Er-xotin oʻrtasidagi nizolar, qaynona-kelin oʻrtasidagi
nizolar, qaynona kuyov oʻrtasidagi nizolar, ovsinlar oʻrtasidagi nizolar, ota-ona va farzandlar
oʻrtasidagi nizolar, aka-uka oʻrtasidagi nizolar. Bu ro‘yxatni
koʻplab davom ettirish mumkin.
Er-xotin oʻrtasidagi nizolar asosiy nizolardan hisoblanadi. O‘z navbatida muvaffaqiyatli
va muvaffaqiyatsiz oilalardagi nizolar bilan tanishib chiqamiz. muvaffaqiyatli oilalarda
biriktiruvchi muvaffaqiyatsiz oilalarda ajratuvchi nizolar bo‘ladi.
Nizolarning ilmiy ko‘rinishi konstruktiv-biriktiruvchi, desruktiv-ajratuvchi nizolar
hisoblanadi. Bu nizolar esa, ayni paytda, yuzaga kelishi, yuzaga chiqishi, ishtirokchilari,
maqsadlari, sabablari va oqibatlari bilan bir-biridan farq qiladi. Konstruktiv nizolarning kelib
chiqishi va uning bartaraf etilishi, asosan, er-xotinning va farzandlarning manfaatlariga qaratilgan
bo‘ladi.
Ya’ni, bunda qanday muammoli holatlar bo‘lmasin, undagi asosiy g‘oya oilaning tarqalib
ketishining oldini oladi. Qay yo‘l bilan bo‘lmasin uni saqlab qoladi. Desruktiv nizolarda esa,
undagi voqealar rivoji oilaning ajralishiga qaratilgan bo‘ladi. Bunda esa har qanday yo‘l bilan,
xattoki tinchlik yo‘li bilan bo‘lsa ham oilani ajratish asosiy maqsad hisoblanadi. Bu ikki nizolar
bir-biridan tubdan farq qilgan holda namoyon bo‘lib boradi.
Inson hayotida tarbiyaning oʻrni beqiyos ekan, undagi odob - axloq meʼyorlari ham
birmuncha o‘z koʻrinishini yoʻqotmasligi lozim. Dunyodagi jamiki millat - elat borki ularda oila
va tarbiya masalasi eng muhim hisoblanib kelinadi.
Xuddi shuningdek, oiladagi er-xotin munosabatlarida ham tarbiyaga ahamiyatning qay
darajada ekanligi namoyon bo‘ladi. Bu munosabatlarning oʻzi bilan cheklanib qolmasdan, balki
oiladagi boshqa bir aʼzolarning ham o ‘rinini tog‘ri anglay olishlari ham muhim sanaladi.
Qadimgi anʼana va qadriyatlar asosida ham oilaning naqadar muqaddas tushuncha ekanligi
alohida ta'kidlab o‘tilgan. Ming yillik an'ana bo‘lib kelayotgan ko‘plab qadriyatlarimizda
xalqimizning mehmondo‘stlagi, oilaparvarligi, bolajonligi kabi takrorlanmas hislatlari yotadi.
Xulosa o‘rnida shuni aytish kerakki, har bir oiladagi munosabatlarga ehtiyotkorlik bilan
yondoshmoq lozim. Agarda oilaning har bir a’zosi o‘z vazifasini to‘g‘ri olib boradigan bo‘lsa, bu
oiladagi har bir muammo o‘z-o‘zidan yechimini topib ketaveradi. Arzimagan kelishmovchiliklar
tufayli begunoh farzandlarining kelajagiga befarq holda ajralishlar ham kamaygan bo‘ladi.
130
REFERENCES
1.
Fazliddin Ikroruddin - Nikoh va oila risolasi, Toshkent 2004
2.
Abdurauf Fitrat – Oila, Toshkent 2000
3.
The Role of Parental Psychology in the Formation of a Particular Religious Beliefs
in a child. Sh.Xudoyqulova, M. Saydaliyeva – Eurasian Scientific Herald, 2023
4.
X.G. Sharafiddinova – Umumiy psixologiya, Toshkent 2022
5.
E.E.G‘oziyev – Umumiy psixologiya, Toshkent 2002
6.
Абдуллаева,
З.
И.
(2021).
ИЗУЧЕНИЕ
КОММУНИКАТИВНО-
ОРГАНИЗАЦИОННЫХ ОСОБЕННОСТЕЙ ОДАРЕННЫХ ДЕТЕЙ. Вестник
науки и образования, (8-2 (111)), 90-94.
7.
Каракулович Ю. А., Исмоиловна А. З. (2021). ПСИХОЛОГИЧЕСКОЕ
ИССЛЕДОВАНИЕ
ЭМОЦИЙ
И
ЭМОЦИЙ
В
МИРОВОЙ
ПСИХОЛОГИИ. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 9(10),
419-421.
8.
Исмоиловна А. З., Нарзуллаевна К. Г. (2022). В процессе формирования
личности,
преодоления
эмоционального
состояния
в
семейном
окружении. Евразийский журнал гуманитарных и социальных наук, 6, 31-33.
9.
Ismoilovna, A. Z. (2021). Methodology of organizational capacity development in
gifted children. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research
Journal, 11(10), 1957-1961.
10.
Ismoilovna, A. Z. (2022). Prerequisites for identifying gifted children and shaping
their abilities. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research
Journal, 12(6), 308-311.
11.
Ismoilovna, A. Z. (2023, February). MAKTABGACHA YOSHDAGI
BOLLARDA BILISH JARAYONLARINING RIVOJLANISHI. In Proceedings of
International Conference on Modern Science and Scientific Studies (Vol. 2, No. 2,
pp. 204-210).
12.
Ismoilovna, A. Z. (2023). OSMIRLARDA AGRESSIV XULQ-ATVOR. "
GERMANY" MODERN SCIENTIFIC RESEARCH: ACHIEVEMENTS,
INNOVATIONS AND DEVELOPMENT PROSPECTS, 9(1).
