ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
960
INSON O‘Z MIYASINING QANCHA QISMIDAN FOYDALANISHINI
KO‘RSATUVCHI ILMIY TADQIQOTLAR
Maxmudova Zarina Ilxomovna
Samarqand Davlat tibbiyot universiteti assistenti
Mehmonov Alisher Zafarovich
Samarqand Davlat tibbiyot universiteti talabasi
Maxsiddinova Ozoda Odiljonovna
Samarqand Davlat tibbiyot universiteti talabasi
Tirkashev Adxam Uktamjonovich
Samarqand Davlat tibbiyot universiteti talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.10224383
Annotatsiya
. Bizning miyamiz — tabiatning eng g‘aroyib mo‘jizalaridan biri.Inson miyasi
odatda ularning xamma qismi orqali foydalanadi. Miyaning barcha qismlari turli vazifalarni
bajarish uchun ishlatiladi, ammo har bir qism o'z vazifasini bajaradi. Bir qismi sezgirlik va
hissiyotlarni boshqaradi, boshqa qismlari esa fikr, xotira va boshqa intellektual vazifalarni
bajaradi. Bu jarayonlar birgalikda miyaning ishlatishga olib keladi. Bu esa miyaning barcha
qismlarining bajariladigan vazifasi bir biriga chambarchas bog'liqligini dalilidir.
Kalit so’zi:
Miya, neyron, iste'mol, E vitamini, nogironlik, miya hujayralar, losos,
kislotalar, xotira, alfa va beta, yog’lar.
SCIENTIFIC STUDIES SHOWING HOW MUCH PART OF THE BRAIN A PERSON
USES
Abstract.
Our brain is one of the most amazing wonders of nature. The human brain usually
uses all of its parts. All parts of the brain are used for different tasks, but each part has its own
function. One part controls sensitivity and emotions, while other parts handle thought, memory,
and other intellectual functions. These processes together lead to the use of the brain. This is
evidence that the functions of all parts of the brain are closely related to each other.
Key words:
Brain, neuron, consumption, vitamin E, disability, brain cells, salmon, acids,
memory, alpha and beta, fats.
НАУЧНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ ПОКАЗЫВАЮТ, КАКУЮ ЧАСТЬ МОЗГА
ИСПОЛЬЗУЕТ ЧЕЛОВЕК
Аннотация.
Наш мозг — одно из самых удивительных чудес природы.Человеческий
мозг обычно использует все свои части. Все части мозга используются для разных задач,
но каждая часть выполняет свою функцию. Одна часть контролирует чувствительность
и эмоции, а другая отвечает за мышление, память и другие интеллектуальные функции.
Эти процессы вместе приводят к использованию мозга. Это свидетельство того, что
функции всех отделов мозга тесно связаны друг с другом.
Ключевые слова:
Мозг, нейрон, потребление, витамин Е, инвалидность, клетки
головного мозга, лосось, кислоты, память, альфа и бета, жиры.
Tadqiqotlar natijasi
: Inson miyasining sirlari va imkoniyatlari uzoq vaqtdan beri
tadqiqotchilar uchun og'riqli nuqta bo'lib kelgan. Yaqin vaqtgacha ular faqat uning ishi haqida
nazariyalarni qurishlari mumkin edi va organning o'zini faqat otopsiya paytida kuzatish mumkin
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
961
edi. Birinchi katta yutuq shifokorlar elektrodlarni to'g'ridan-to'g'ri miyaga joylashtirishga
muvaffaq bo'lganlarida yuz berdi. Taxminan bir vaqtning o'zida neyron qanday ishlashi va u
nervlar bo'ylab va bir neyrondan ikkinchisiga qanday sodir bo'lishi aniq bo'ldi. Miya umumiy tana
vaznining taxminan 2 foizini tashkil etishiga qaramay, u kislorodning deyarli 20 foizini va
organizm tomonidan iste'mol qilinadigan bir xil miqdordagi kaloriyalarni ishlatadi. 1945 yilda
olimlar miyaning taxminan 73% suv ekanligini hisoblab chiqdilar. Uning atigi 2% suvsizlanishi
zaiflik, e'tibor, xotira va inson qobiliyatlarining yomonlashishiga olib keladi. Ko'pchilik xolesterin
salomatlikning asosiy dushmani ekanligiga ishonishadi. Albatta, siz xolesteringa boy oziq-ovqat
bilan o'zingizni bezovta qilmasligingiz kerak, ammo odam bu moddasiz umuman yashay olmaydi.
Tanadagi barcha xolesterinning taxminan 25% miya hujayralarida to'plangan bo'lib, ularsiz nobud
bo'ladi. Uzoq muddatli spirtli ichimliklarni iste'mol qilish bir qator sog'liq muammolariga,
jumladan miya shikastlanishiga olib kelishi mumkin. Biroq, spirtli ichimliklarning miya
hujayralarining bir qismini o'ldiradi, deb aytish mumkin emas - bu aniq fakt emas. Shikastlanish
jarayoni juda murakkab. Misol uchun, agar ayol homiladorlik paytida spirtli ichimliklarni iste'mol
qilsa, bolaning xomilalik alkogol sindromi bilan tug'ilish xavfi yuqori ekanligi isbotlangan. Ushbu
kasallikka chalingan odamlarda miya odatdagidan kichikroq hajmga ega va kamroq hujayralardan
iborat. Bunday bolalar kelajakda o'rganishda qiyinchiliklarga duch kelishadi va boshqa
nogironliklarga ega bo'lishi mumkin. Miya sog'lig'ingizni yaxshilash uchun dietangizga quyidagi
ovqatlarni kiriting:to'q rangli o'simlik ovqatlari (masalan, ko'k, brokkoli, ismaloq), chunki ular
juda ko'p E vitamini o'z ichiga oladi, qizil qalampir va shirin kartoshka beta-karotinga boy - bu
ikkala modda ham miya uchun juda foydali; yog'li baliq (losos, orkinos, skumbriya) – kognitiv
funktsiyalarni yaxshilaydigan omega-3 yog kislotalarining ajoyib manbalari; yong'oq, pecans
(yong'oq tarkibidagi antioksidantlar ham miya holatiga foydali ta'sir ko'rsatadi).
Neyrojarrohlarning narkozsiz miya operatsiyasini bajarishini bilasizmi? Faqat miyada og’riq
sezgisi yo’q. Shuning uchun, biz bosh og’rig’ini boshdan kechirganda, miyaning o’zi emas, balki
atrofdagi to’qimalari o’g’riydi. Biz uyqu vaqtida miya o’chadi deb o’ylashimiz mumkin, lekin
aslida kundan ko’ra u tunda faolroq ishlaydi. Tetik vaqtda, miya alfa va beta to’lqinlarni va uyqu
paytida, ayniqsa dastlabki bosqichlarida, teta-to’lqinlarini ishlab chiqaradi. Ularning amplitudasi
boshqa to’lqinlardan kattaroqdir. Bizning neyronlarimiz kun davomida elektr lampochkasini
yoritish uchun yetarli energiya ishlab chiqaradi. Bundan tashqari, miya eng aqlli kompyuterlarga
qaraganda tezroq ishlaydi. Miya o’z ichiga eng ko’p yog’ olgan organdir. Shuning uchun uning
salomatligi uchun foydali yog’larga boy bo’lgan (omega-3 va omega-6) parxez juda zarur. Ular
miya hujayralarining devorlarini kuchaytiradi, shuningdek yog’lar eriydigan vitaminlarni
almashtiradi va saqlaydi. Bundan tashqari, yog’lar yallig’lanishni kamaytiradi va immunitet
tizimining to’g’ri ishlashiga yordam beradi. Miya ko`p mashqlarni va harakatlarni bajaruvchidir.
Shuning uchun kerak bo`lgan vaqtda resursning bir qismi mashqga e`tibor bersa, bir vaqtda miya
boshqa muammolarni va harakatlarni hal qilishi mumkin, ular ko`rinmas (fonoviy) rejimda
bajariladi, masalan, qo`l-oyoq yoki bosh harakatlanishi.Statistik ma’lumotlarga qaraganda 75%
odam inson miyasi 100% ga ishlamaydi deb o’ylaydi. Miyaning 100 foiz ishlashi haqida fikir
bildirish va ijtimoiy tarmoqlarimizda so’rovnoma o’tqazganda ham ko’pchilik miya 100 foiz emas,
balki 3,5 va eng yuqorisi 10% ishlashi haqida bahs qilishdilar. Albert Eynshteyning miyasi ham 3
foizga ishlagan, fikringiz noto’g’ri inson miyasi 100 foizga ishlashi mumkin emas degan
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
962
xulosalarga kelishdi. Endi o’zimning shaxsiy fikrimga keladigan bo’lsak , inson miyasi 100 foizga
ishlasa odam uchib ketadi degan gaplar juda ham ko’p. Bunga sabab esa kinofilimlar bu fikrni juda
omallashtirib yuborgan zeroki u film ilmiy fantastik bo’lsa ham, lekin insonlar buni kinoligini
unutib qo’yishgan. Inson miyasi neyroegiluvchanlik xususiyatiga ega. Agar biz miyamizning
qaysidir qismini ishlatmay qo’ysak, aynan o’sha qismi atrofiyaga uchrab, yo’q bo’lib ketishi
mumkin. Bu degani inson miyasi 5% ishlaganda 95% neyronlari atrofiyaga uchrab kichrayib, yo’q
bo’lib ketishi ham mumkin edi. Miyani 3-5% ishlashi haqidagi afsona Louel Tomas ismli
yozuvchiga borib taqaladi. Louel Tomas 1936-yilda Deyl Karnegi ismli mashxur yozuvchining
kitobidabiz faqatgina miyamizning 10% ini ishlatamiz’’ degan gapni aytib o’tgan . Bu ma’lumotni
jurnalistlar ommalashtirib targ’ib qilib yuborishgan. Shu sababli ko’pchilik bu ma’lumotga
ishonishni boshlagan. Jeyms Kaled ismli olimning aytishicha “1930-yillarda inson miyasi haqida
ko’p ma’lumotga ega bo’lmaganimiz va miyaning qanday vazifani bajarishini bilmaganmiz” deb
aytib o’tgan, shu sababli o’sha davrdagi neyrobiologlar inson miyasining ko’p boʻlimlari ishlamas
ekan, shu boʻlimlarni biz ishlatmas ekanmiz, 3 foizdan 10 foizgacha ishlatar ekanmiz, agarda
qolgan foizlarni ishlata olsak, kanday hodisa roʻy berar ekan?“, degan savolni qoʻyishgan. Bu
maʼlumotlar jurnalistlarning qulog’iga yetib borgan va ular turli xil afsonalarni yaratishni
boshlashgan. Hozirgi kunga kelib, har qanday neyrofiziologdan soʻrashingiz mumkin, inson
miyasi aynan 100 foizga ishlaydi. Lekin 100 foizli imkoniyatdan biz faqatgina maʼlum qismini
ishlata olamiz. Barri Gorden ismli neyrofiziologning tahliliga ko’ra, inson miyasi 100 foizga
ishlaydi, agar 100 foiz ishlamaganda, bunchalik energiya sarf qilmas edi. Inson miyasi 2 foiz
vaznimizni tashkil qiladi, lekin organizmimizdagi 20-25 foiz energiyani, tanadagi taxminan 50
foiz kislorodni sarflashi mumkin. Undan tashqari, inson miyasini MRT orqali oʻrganishganda,
miyaning deyarli barcha xujayrasi ishlashi kuzatilgan.
Xulosa
: Inson miyasi odatda ularning xamma qismi orqali foydalanadi. Miyaning barcha qismlari
turli vazifalarni bajarish uchun ishlatiladi, ammo har bir qism o'z vazifasini bajaradi. Misol uchun,
bir qismi sezgirlik va hissiyotlarni boshqaradi, boshqa qismlari esa fikr, xotira va boshqa
intellektual vazifalarni bajaradi. Bu jarayonlar birgalikda miyaning ishlatishga olib keladi. Bu esa
miyaning barcha qismlarining bajariladigan vazifasi bir biriga chambarchas bog'liqligini dalilidir
75% odam inson miyasi 100% ga ishlamaydi deb o’ylaydi. Miyaning 100 foiz ishlashi haqida fikir
bildirish va ijtimoiy tarmoqlarimizda so’rovnoma o’tqazganda ham ko’pchilik miya 100 foiz emas,
balki 3,5 va eng yuqorisi 10% ishlashi haqida bahs qilishdilar. Albert Eynshteyning miyasi ham 3
foizga ishlagan, fikringiz noto’g’ri inson miyasi 100 foizga ishlashi mumkin emas degan
xulosalarga kelishdi. Endi o’zimning shaxsiy fikrimga keladigan bo’lsak , inson miyasi 100 foizga
ishlasa odam uchib ketadi degan gaplar juda ham ko’p. Bunga sabab esa kinofilimlar bu fikrni juda
omallashtirib yuborgan zeroki u film ilmiy fantastik bo’lsa ham, lekin insonlar buni kinoligini
unutib qo’yishgan.
REFERENCES
1.
Вохидов А. М. и др. Разработка Графическим Пользовательским Интерфейсом-
Программ В Пакете Tkinter С Использованием Современных Педагогических
Технологий В Области Медицины //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 30. – С. 181-184.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
963
2.
Vohidov D., Maxmudova Z., Sayfullayev R. TIBBIYOT YO’NALISHIDA
ZАMONАVIУ PEDАGOGIK TEХNOLOGIУАLАRINI QО ‘LLАB TKINTER
PАKETIDА GUI DАSTURLАRINI TUZISH //Eurasian Journal of Mathematical Theory
and Computer Sciences. – 2022. – Т. 2. – №. 12. – С. 31-35.
3.
Voxidov A. M. et al. TIBBIY-BIOLOGIK TADQIQOTLARDA STATISTIK TAHLIL
JARAYONLARI //Academic research in educational sciences. – 2022. – Т. 3. – №. 3. – С.
287-293.
4.
Melitoshevich V. A., Alikulovich V. D. Main Issues of Statistical Analysis in Medical
Research //Eurasian Research Bulletin. – 2022. – Т. 13. – С. 129-132.
5.
Vohidov A. Structural semantic characteristic of lexis in" Ghiyas-ul-lughot : дис. –
Dissertation abstract of Cand. Sci. in Phil./A. Vohidov.-Dushanbe, 1975.-33.
6.
Melitoshevich V. A., Alikulovich V. D. Development by a Graphic User Interface-
Programs in the Tkinter Package Using Modern Pedagogical Technologies in the Field of
Medicine //Miasto Przyszłości. – 2023. – Т. 32. – С. 13-17.
7.
Alikulovich V. D., Melitoshevich V. A. Use of Interactive and Modern Pedagogical
Software in the Process of Freelancing Sites in Medicine //Eurasian Scientific Herald. –
2023. – Т. 17. – С. 1-6.
8.
Voxidov A. et al. TIBBIYOT UNIVERSITETI PEDIATRIYA FAKULTETI
TALABALARI UCHUN TA'LIMDA ISHLAB CHIQISH AMALIYOTINING
KONTEKST SIFATIDA TA'LIM //Eurasian Journal of Academic Research. – 2023. – Т.
3. – №. 2 Part 4. – С. 150-154.
9.
Abdullayeva S., Maxmudova Z., Xujakulov S. TIBBIY TA’LIMDA VR TEXNOLOGIYA
//Eurasian Journal of Academic Research. – 2022. – Т. 2. – №. 11. – С. 1140-1144.
10.
Abdusamatovich K. S., Olimjonovna T. F. Application of web applications in medicine
//Eurasian Research Bulletin. – 2022. – Т. 14. – С. 46-50.
11.
Nabiyeva, S. S., Rustamov, A. A., Malikov, M. R., & Ne'matov, N. I. (2020). Concept of
medical information. European Journal of Molecular and Clinical Medicine, 7(7), 602-609.
12.
Malikov, M. R., Rustamov, A. A., & Ne'matov, N. I. (2020). STRATEGIES FOR
DEVELOPMENT OF MEDICAL INFORMATION SYSTEMS. Theoretical & Applied
Science, (9), 388-392.
13.
Berdiyevna, A. S., & Olimjonovna, T. F. (2022). INNOVATIVE APPROACHES IN THE
EDUCATION SYSTEM TO INCREASE YOUTH PARTICIPATION. Web of Scientist:
International Scientific Research Journal, 3(3), 674-677.
14.
Esirgapovich, K. A. (2022). THE EASIEST RECOMMENDATIONS FOR CREATING
A WEBSITE. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 10(2), 758-761.
15.
Toxirova, F. O., Malikov, M. R., Abdullayeva, S. B., Ne’matov, N. I., & Rustamov, A. A.
(2021). Reflective Approach In Organization Of Pedagogical Processes. European Journal
of Molecular & Clinical Medicine, 7(03), 2020.
16.
Ne’matov,
N.,
&
Rustamov,
T.
(2022).
SANATORIYLAR
ISHINI
AVTOMATLASHTIRISH: BRON XIZMATI VA UNING STRUKTURASI. Eurasian
Journal of Academic Research, 2(11), 763-766.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
964
17.
Ne’matov, N., & Ne’matova, N. (2022). OLIY TA’LIM TIZIMI TALABALARIGA
O’ZBEK
TILINI
O’QITISHDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARINING
O’RNI. Академические исследования в современной науке, 1(19), 37-38.
18.
OB Akhmedov, AS Djalilov, NI Nematov, AA Rustamov // Directions Of Standardization
In Medical Informatics // Emergent: Journal of Educational Discoveries and Lifelong
Learning (EJEDL), 2(2), 1-4 p. 2021
19.
Ne’matov, N., & Isroilov, J. (2022). TIBBIY VEB SAYTLAR YARATISH YUTUQ VA
KAMCHILIKLARI. Zamonaviy dunyoda innovatsion tadqiqotlar: Nazariya va
amaliyot, 1(25), 162-164.
20.
Ne’matov, NI. (2022). TIBBIY VEB SAYTLAR YARATISH SAMARADORLIGI.
Academic Research in Educational Sciences (ARES) 3 (2), 118-124
21.
Berdiyevna, A. S., Fazliddinovich, S. R., & Uralovich, R. N. (2022). Use of Information
Technology in Improving the Quality of Education. Eurasian Research Bulletin, 14, 134-
138.
22.
Abdullayeva, S. B., & Dosmurodova, S. S. (2022). THE ROLE OF THE FAMILY IN THE
FORMATION OF VALUE DIRECTIONS IN YOUTH. Procedia of Theoretical and
Applied Sciences, 1(1), 93-95.
23.
Olimjonovna, T. F. (2023). SOCIO-HISTORICAL FOUNDATIONS OF FORMATION
OF INTEREST IN THE PROFESSION AND DEVELOPMENT OF PROFESSIONAL
THINKING THROUGH PEDAGOGICAL COMMUNICATION.
24.
Berdiyevna, A. S., & Shokirovich, X. S. (2023). Prospective Directions of Implementation
of Modern Information Technologies in Education. Eurasian Journal of Research,
Development and Innovation, 17, 7-11.
25.
Berdiyevna, A. S., Akramovna, M. M., & Olmasovna, R. P. (2023). Research in the Process
of Education of Medical Students Shaping Their Abilities. Eurasian Journal of Learning
and Academic Teaching, 17, 95-99.
26.
Ismatullayevich, N. N. (2023). The role of educational websites in the development of
student’s higher education systems. Eurasian Journal of Research, Development and
Innovation, 17, 17-20.
27.
Ismatullayevich N. N., Ilxomovna M. Z. Automation of Sanatorium Work: Reservation
Service and its Structure //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 29. – С. 65-67.
28.
Olimjonovna T. F. Pedagogical Communication and its Role and Significance in
Developing the Professional Thinking of Students //Eurasian Scientific Herald. – 2023. –
Т. 16. – С. 82-86.
