229
MAKTABGACHA TA’LIM YO’NALISHI TALABALARINI BOLALARDA SAN’AT
TARBIYASI ASOSIDA BADIIY-ESTETIK QOBILIYATLARINI RIVOJLANTIRISHGA
TAYYORLASH
Umarova Gulshod Abdujabbarovna
Guliston davlat pedagogika instituti
katta o‘qituvchisi
Oripova A’lo O‘ktam qizi
Guliston davlat pedagogika instituti
2-kurs magistri
E-mail:
Annotatsiya.
Ushbu maqolada maktabgacha yoshdagi bolalarning har tomonlama yetuk
shaxs bo‘lib rivojlanishida estetik qadriyatlarni san’at tarbiyasi asosida tarbiyalashning
ahamiyati haqida so‘z yuritilgan.
Kalit so‘zlari
:maktabgacha yoshdagi bolalar, badiiy ta’lim, estetik qobiliyat, tasviriy
san’at.
PREPARING STUDENTS OF PRESCHOOL EDUCATION TO DEVELOP
THEIR ARTISTIC AND AESTHETIC ABILITIES ON THE BASIS OF ART
EDUCATION IN CHILDREN
Abstract.
This article talks about the importance of education of aesthetic values on the
basis of art education in the development of preschool children as mature individuals in all
aspects.
Key words:
preschool children, art education, aesthetic ability, visual arts.
ПОДГОТОВКА ВОСПИТАННИКОВ ДОШКОЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ К
РАЗВИТИЮ ИХ ХУДОЖЕСТВЕННО-ЭСТЕТИЧЕСКИХ СПОСОБНОСТЕЙ НА
ОСНОВЕ ХУДОЖЕСТВЕННОГО ОБРАЗОВАНИЯ ДЕТЕЙ.
Аннотация.
В данной статье говорится о значении воспитания эстетических
ценностей на основе художественного образования в развитии дошкольников как зрелой
личности во всех аспектах.
Ключевые слова:
дошкольники, художественное образование, эстетические
способности, изобразительное искусство.
230
Shaxs individulal taraqqiyotining muhim omillaridan biri uning yoshiga bog‘liq bo‘lgan
xususiyatlaridir. Chunki taraqqiyotning har bir yosh bosqichida o‘zining rivojlanish omillariga,
qonuniyatlariga, yangiliklari va o‘zgarishlariga ega bo‘lib, ular shaxsning harakteri,
temperamenti, iqtidori, bilish jarayonlariga bevosita ta’sirini o‘tkazadi. Pedagogika estetikaning
“go‘zallik hayot demakdir” degan qoidasidan kelib chiqib, o‘sib kelayotgan yosh avlodni
hayotdagi, mehnatdagi, turmushdagi kishilar munosabatidagi go‘zallikka qatnashtirish, uning
hayotni, san’atni idrok eta bilish qobiliyatini shakllantirishni o‘zining bosh vazifasi deb
belgilaydi.
Yangi davrda ta’lim va tarbiya jarayonini rivojlantirish talablarining o’zgarishi bilan
mamlakatimizda badiiy ta’lim maktabgacha yoshdagi bolalar ta’limining asosiy yo‘nalishlaridan
biriga aylanib bormoqda. Maktabgacha yoshdagi bolalarning badiiy ta’limi bolalarning estetik
ijodiyoti va tasavvurini rivojlantirishga ma’sul bo‘lib, maktabgacha yoshdagi bolalarning estetik
idrok etish qobiliyatini rivojlantirishda yetakchi rol o‘ynaydi. Yangi o'quv dasturlari islohotini
muttasil chuqurlashtirish bilan innovatsion va har tomonlama rivojlantirish o'qituvchilarning
talabalarni tayyorlashdagi asosiy maqsadiga aylandi. Bu esa maktabgacha yoshdagi bolalarni
tarbiyalashdan boshlab, bolalar badiiy ijodiyoti kurslarini tashkil etishni taqozo etadi, shunda
bolalar tarbiyachi o‘qituvchilar rahbarligida to‘g‘ri estetikani yo‘lga qo‘yishlari, estetik ongni
mustahkamlashlari, bolalarning boy tasavvurlari orqali dunyoni kashf etishlari mumkin.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning san'at asarlarini tushunish qobiliyatlari har xil, va shuningdek
tarbiyachi o‘qituvchilar bolalarga turli yo‘llar bilan rahbarlik qilishlari kerak. Bu bosqichda
maktabgacha ta'lim tashkilotlarida mashg‘ulotlarning ahamiyati va o‘rni e‘tibordan chetda
qolmasligi kerak.
San'at moslashuvchan va idrok etuvchi soha bo'lib, u nafaqat nazariy bilimlarni talab
qiladi, balki tarbiyachi o‘qituvchilardan bolalarning fantaziya va ijodkorligini guruhda
faollashtirishga yordam berishni ham talab qiladi. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida badiiy
ta'lim jarayonida o‘qituvchilar nafaqat estetik tarbiya bilimlarini berishlari, balki bolalarning
madaniyat va san’at haqidagi fikrlari va tushunchalarini yaxshilashga yordam berishlari,
bolalarda go‘zallik haqidagi g‘oyalar va fikrlarni rivojlantirishlari kerak. Tarbiyachi avvalo,
maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarni tasviriy san’atga o‘rgatishda maktablar bolalar
uchun tasviriy san’atning muhim roli ekanligini oydinlashtirishi, bolalar tasviriy san’at
mashg‘ulotlarini o‘qitishni rivojlantirish uchun qulay sharoit yaratishi hamda badiiy ta’limning
kengayishiga ko‘maklashishi kerak, deb hisoblaydi. Maktabgacha yoshdagi badiiy ta’lim odatda
musiqa, hunarmandchilik va tasviriy san’atga bo‘linadi. Mashg‘ulotlar jarayonida tarbiyachi
231
o‘qituvchilar ushbu uch jihat bo‘yicha ya’ni o‘qitish mazmunini kengaytirishi, bolalarning
san’atga bo‘lgan qiziqishini uyg‘otishi, bolalarning badiiy-estetik qobiliyatini rivojlantirishda
ijobiy ahamiyatga ega bo‘lgan bolalar tasavvuri va ijodi uchun yetarlicha e’tibor berishi kerak.
Shu bois maktabgacha ta’lim guruhlaridagi san’at mashg‘ulotlarining muammosiz rivojlanishiga
zamin yaratish uchun avvalo maktabgacha ta’lim tashkilotlarida yaxshi badiiy muhit yaratilishi,
ikkinchidan, tarbiyachi o‘qituvchilar badiiy ta’limda estetik ta’limga e’tibor berishlari kerak.
Ayrim tarbiyachi o‘qituvchilar san’at mashg‘ulotlarda bolalarga faqat rasm chizish, qo‘shiq yod
olish, qurish-yasash ko‘nikmalarini o‘rgatibgina bolalarning estetik qobiliyatini tarbiyalash
muhimligini e’tibordan chetda qoldirmoqda. Estetik qobiliyatlarning rivojlanishi, san’atni
qadrlash tushunchalari bolada butun san’atni o‘rgatish jarayonida shakllanadi. Tarbiyachi
o‘qituvchilar kundalik mashg‘ulotlarda, erkin faoliyat va ta’lim tarbiya jarayonida san’atni
qadrlashni muhim o‘ringa qo‘yishlari va bolalarga san’at asarlarining ma’nosini tushunishlariga
yordam berishlari uchun mashg‘ulot ssenariylarini tashkil etishlari hamda san’atni qadrlash
badiiy-estetik qobiliyatning shakllanishi uchun standart ahamiyatli ekanligini singdirishdir.
Tarbiyachi estetika, go‘zallik haqidagi yangi his-tuyg‘ularini mashg‘ulotlarda bolalar o‘rtasida
doimiy tajriba va muhokama orqali kuchaytirishi mumkin. Mashg‘ulotlar davomida tarbiyachi,
o‘qituvchilar bolalarni estetik tajribada ishtirok etishlariga diqqat bilan yo‘naltirishlari natijasida
maktabgacha yoshdagi bolalar har bir syujetli-rolli o‘yinlardagi rollarni ijro etish bilan birgalikda
ularni yodlash qobiliyatiga ega bo‘lib, o‘zlari ko‘rgan san’at asarlariga taqlid qiladilar hamda
ularning dunyoqarashi yangilanib, o‘sib boradi. Ushbu davrdagi san’at mashg‘ulotlari
bolalarning o‘z tasavvurlarining tushunishlarini kuchaytirishga yordam berishi, bolalaning
tasavvurlariga hissiy rang berishi va ularning ma'lum bir vaqt ichida tasavvur qilish orqali
ko‘proq g‘oyalarni yaratishga imkon berishi kerakdir. Bolalar va tarbiyachi-o‘qituvchilar
o‘rtasidagi o‘zaro do‘stona muloqot estetik tarbiyaning eng yaxshi usuli hisoblanadi.
Maktabgacha ta’limning muhim bo‘g‘ini sifatida tasviriy san’atga o‘rgatish
mashg‘ulotlari bolalarning hayot haqidagi tushunchasini oshirish, go‘zallik tuyg‘usini
yuksaltirish, dunyoqarashini kengaytirish, san'atning o‘ziga xos estetik qadriyatini anglash,
bolalarning estetik tajriba orttirishlariga xizmat qiladi. Pedagog olimlar nuqtai nazaridan shuni
taklif qiladiki: "San’at mashg‘ulotlari bolalarga tizimli san’at bilimi va ko‘nikmalarini o‘rgatish
ularning estetik yutuqlari va estetik idrokini yaxshilash uchun juda muhim ahamiyatga ega."
Maktabgacha yoshdagi bolalarning badiiy-estetik qobiliyatini rivojlantirish ularning
kelajakda shaxs sifatida yetishib chiqishini belgilaydi. Uni targ‘ib qilishda bolalarning his-
tuyg‘ularini tarbiyalash, shaxsiyatini rivojlantirish va hatto har tomonlama tarbiyalash katta rol
232
o‘ynaydi. Badiiy ta'lim maktabgacha yoshdagi bolalarga san'atni o‘rganish jarayonida hayot
go‘zalligini kashf qilish, rasm chizishga qiziqish va san’atni idrok etish orqali go‘zallik
mazmunini tushunish imkonini beradi.
Xulosa qilib aytganda tasviriy san'atni o‘rgatish nafaqat bolalarda estetik idrok etishni,
balki bolalardan to‘g‘ri estetik dunyoqarashni shakllantirishni ham talab qiladi. Tarbiyachi
o‘qituvchilar bolalarda badiiy-estetik tarbiyani tarbiyalash jarayonida ular nafaqat bolalarga
qanday yashashni o'rgatishlari, balki estetik qobiliyatlarni rivojlantirishga ham o'rgatishlari
kerakdir.
REFERENCES
1. Bichkov V.V. Estetika. - M., 2003y
2. Fausek Yu.U. Montessori bolalar bog`chasi. T.: «Yangi asr avlodi» 2007y
3. G Hamidova. Maktabgacha yoshdagi bolalarda estetik his-tuyg‘ularni tarbiyalash orqali
san’atni tushunishga o‘rgatish.
4. 4.Sh.A.Sodiqova.Maktabgacha pedagogika.T.:Tafakkur sarchashmalari, 2013y
5. https://cyberleninka.ru/article/n/maktabgacha-yoshdagi-bolalarda-estetik-histuyg-ularini-
tarbiyalash-orqali-san-atni-tushunishga-o-rgatish
6. https://m.blog.naver.com/tina45/30022971066
7. https://bestpublication.org/index.php/sit/article/download/2967/2837/2792
8. Tovbaevna, M. N., & Hayrinso, O. (2022). Pedagogical fundamentals of developing the
creative professional activity of future primary school teachers.
9. Mukhammatovna, E. D., Tovboevna, M. N., Kushakovna, A. S., Egambaevich, U. K.,
Shakirovich, Y. S., & Yusufovna, S. D. (2021). Improving the Methodology for
Preparing Future Primary School Teachers for Innovative Professional Activities. Annals
of the Romanian Society for Cell Biology, 5490-5498.
10. Tovbayevna, M. N., & Nosirova, M. (2021). Methods Of Organizing Geography Lessons
For Childrenpeople With Disabilities Inclusive Education. JournalNX, 7(03), 187-190.
11. Khudayberdievich, R. B., Tavbaevna, M. N., Muratovna, N. S., Djumanovna, T. M., &
Kurbanovna, T. R. (2019). Educating research approach in future teachers. Journal of
Critical Reviews, 7(4), 2020.
12. Мисирова, Н. Т., & Ўришова, Х. (2022). БЎЛАЖАК БОШЛАНҒИЧ СИНФ
ЎҚИТУВЧИЛАРНИ
ИЖОДИЙ
КАСБИЙ
ФАОЛИЯТИНИ
233
РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ
ПЕДАГОГИК
АСОСЛАРИ.
Science
and
innovation, 1(B3), 35-39.
