337
PEDAGOGIK ILMIY TADQIQOTLARDA TEST METODINING O’RNI
VA AHAMIYATI
I.I.Tuychiyeva
FarDU pedagogika kafedrasi mudiri,
pedagogika fanlari boyicha falsafa doktori (PhD) dotsent
O.A.Egamberdiyev
FarDU 1-kurs magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.10407455
Annotatsiya.
Mazkur maqolada, pedagogika sohasidagi ilmiy tadqiqotlar hamda bu ilmiy
tadqiqotlarning talim sohasidagi orni va har bir ilmiy tadqiqotlarning mazmun va mohiyati
shuningdek, ilmiy tadqiqotlarda foydalanib kelinayotgan test metodining orni va roli haqida keng
malumotlar berilib otilgan.
Kalit so‘zlar:
metod, imiy tadqiqot, qonuniyatlar, tarbiyalanuvchi, inson, test, anketa,
ma’rifiy va madaniyat.
THE ROLE AND SIGNIFICANCE OF THE TEST METHOD IN PEDAGOGICAL
SCIENTIFIC RESEARCH
Abstract.
This article provides extensive information about scientific research in the field of
pedagogy and the role of this scientific research in the field of education, the content and essence
of each scientific research, as well as the role and role of the test method used in scientific
research.
Key words:
method, image research, laws, student, person, test, questionnaire, educational
and culture
РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ ТЕСТОВОГО МЕТОДА В ПЕДАГОГИЧЕСКИХ НАУЧНЫХ
ИССЛЕДОВАНИЯХ
Аннотация.
В данной статье представлена обширная информация о научных
исследованиях в области педагогики и роли этих научных исследований в сфере
образования, содержании и сути каждого научного исследования, а также о роли и роли
тестового метода, используемого в научное исследование.
Ключевые слова:
метод, имиджевое исследование, законы, студент, человек, тест,
анкета, образование и культура.
KIRISH
Pedagogika - tarbiyaning umumiy qonuniyatlari haqidagi fandir. Pedagogika - yunoncha,
pais - bola, agogos - yetaklash - bola yetaklovchi ma’nosini anglatadi. Insonlarning marifiy va
338
manaviy barkamollikka munosabatlarining ozgarib borishi natijasida pedagogika (bolani togri
hayotga boshlash sanati) fani xalq orasida oz mavqeyiga ega boldi. Shu tariqa insonni
tarbiyalovchi fan sifatida pedagogika dunyoviy fanlar tizimi qatoridan alohida orin egalladi. Inson
tarbiyasi haqidagi fikrlar, goyalar, qarashlar, qoidalar, qonunlar dastlab qissalarda,
pandnomalarda, qadriyatnomalarda, yozma yodgorliklarda, xalq ogzaki ijodida, ilohiy va
muqaddas kitoblarda asoslab berilgan bolsa, keyinchalik mustaqil fan tarzida oz mavqeyini
mustahkamladi. Pedagogika - hayot ilm-fan, doimo rivojlanayotgan va bir vaqtning ozida asosiy.
uning mavjudligi davomida uning ta'lim va jamiyat tarbiya jarayoni, uning rivojlanishi, har bir
alohida bosqichi dolzarb talablariga ega. Bundan tashqari, jahon, ob'ektiv voqelikning qonunlar,
shuningdek, pedagogik usullar yordamida teztez organib anglaymiz. Harbir fanning oz tadqiqot
metodlari bolganidek, pedagogika fanining ham o`z tadqiqot metodlari mavjud. Ilmiy va
pedagogik usullari tadqiqotlar - bu shu fanning maxsus yollari, usullari va bir butun sifatida qabul
dunyo ilmiy organish, vositalari va imkon tadqiqotchi tomonidan duch muammoni hal qilish
hisoblanadi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODLAR
Pedagogika oz mazmunini boyitish va yangilash maqsadida mavjud pedagogik hodisa
hamda jarayonlarni uning maqsadi va vazifalariga muvofiq keladigan metodlari bilan organadi.
Shu manoda pedagogikaning ilmiy-tadqiqot metodlari deganimizda yosh avlodni tarbiyalash,
bilim berish va oqitishning real jarayonlariga xos bolmagan ichki aloqa va munosabatlarni
tekshirish, bilish metodlari, uslublari hamda vositalari majmuini tushunamiz. Pedagogika oqitish,
bilim berish, tarbiyalash jarayonlarini va ularning mohiyatini quyidagicha organishni nazarda
tutadi:
1) ularning umumiy aloqasi, bir-birini taqozo etishi hamda ozaro tasir jarayonida bolalarni
oqitish, tarbiyalash, fan, madaniyat, axloq va sanat, talimtarbiyaning qayerda amalga
oshirilishidan qatiy nazar uzviy aloqada bolishi;
2) ularning toxtovsiz harakati, ozgarishi va taraqqiy etish jarayonida vujudga keladigan
oqitish hamda tarbiyalash vazifalari, metodlarining ozgarishi, hamma bolalarni bir xil andozada
oqitish va tarbiyalash mumkin emasligi;
3) bolalarning osishida ularning oziga xos xususiyatlarini hisobga olish, aqliy va xulqiy
faoliyat, soz va ish birligi mezonlariga tayanish;
4) bolalar kamolotiga tasir etuvchi anana, urf-odatlar, ular eskilik bilan yangilik, ortasida
yuz beradigan nizolarni hisobga olish, ozaro tanqid va hokazo.
339
NATIJA VA MUHOKAMALAR
Pedagogikaning ilmiy-tadqiqot metodlari qanchalik mukammal, aqlga muvofiq, togri
tanlansa talim-tarbiya mazmunini yangilash va takomillashtirish shu darajada yaxshilanib,
pedagogika fani ham boyib boradi. Pedаgogik tаdqiqot metodlаri — bu ilmiy nаzаriyаlаrni
qurilishi, bog‘liqliklаri, munosаbаtlаri, qonuniy аloqаlаrini o‘rnаtish mаqsаdidа ilmiy
mа’lumotlаrni olish yo‘llаridir. Pedаgogikаdа psixologiyа, sotsiologiyа, fiziologiyа, mаtemаtikа
fаnlаridаn kirib kelgаn metodlаrdаn tаshqаri pedаgogikаning o‘zini metodlаri hаm keng
qo‘llаnilаdi. Biz pedаgogikаni ilmiy tаdqiqot metodlаri degаndа, yosh аvlodni tа’limi, tаrbiyаsi,
rivojlаnishi jаrаyonlаrigа xos bo‘lgаn ichki аloqа vа munosаbаtlаrni tekshirish hаmdа ulаr
to‘g‘risidаgi mа’lumotlаrni olish yo‘l vа usullаrni tushunаmiz, Pedagogikaning ilmiy-tadqiqot
metodlari qanchalik mukammal, aqlga muvofiq, to‘g‘ri tanlansa ta‘lim-tarbiya mazmunni
yangilash va takomillashtirish shu darajada yaxshilanadi, pedagogika fani ham boyib
boradi.Pedagogik ilmiy-tadqiqot metodlari shaxsni tarbiyalash, unga muayyan yonalishlarda
chuqur, puxta ilmiy bilimlami berish tamoyillari, obyekti va subyektiv omillarini aniqlovchi
pedagogik jarayonning ichki mohiyati, aloqa va qonuniyatlarini maxsus tekshirish va bilish
usullaridir. Zamonaviy sharoitda, pedagogik yonalishda tadqiqotlami olib borishda quyidagi
metodlardan foydalanilmoqda:
1. Pedagogik kuzatish metodi.
2. Suhbat metodi.
3. Anketa metodi.
4. Intervyu metodi.
5. Talim muassasasi hujjatlarini tahlil qilish metodi.
6. Test metodi. 7. Pedagogik tahlil metodi.
8. Bolalar ijodini organish metodi.
9. Pedagogik tajriba metodi.
10. Matematik-statistik metod
Pedagogik kuzatish metodi. Uni qollash jarayonida talim muassasalarining oquv-tarbiya
ishlari jarayonini organish asosida tadqiq etilayotgan muarnmo holati aniqlanadi, tajriba avvali va
yakunida qolga kiritilgan korsatkichlar ortasidagi farq togrisidagi malumotga ega bolinadi.
Pedagogik kuzatish murakkab va oziga xos xususiyatlarga ega. Kuzatish aniq maqsad asosida,
uzluksiz, izchil va tizimli amalga oshirilsa, kutilgan natijani qolga kiritish mumkin. Olib
borilayotgan pedagogik kuzatish talim-tarbiya sifatini oshirish, oquvchi shaxsini shakllantirishga
340
xizmat qilsa, mazkur metodning ahamiyati yanada oshadi.Pedagogik kuzatuvni tashkil etishda
xatoga yol qoymaslik muhimdir.
Suhbat metodi. Bu metod pedagogik kuzatish jarayonida ega bolingan malumotlami
boyitish, mavjud holatga togri baho berish, muammoning yechimini topishga imkon beruvchi
pedagogik shart-sharoitlarni yaratish, tajriba-sinov ishlari subyektlari imkoniyatlarini muammo
yechimiga jalb etishga yordam beradi. Suhbat maqsadga muvofiq holda indiviudal, guruhli hamda
ommaviy shaklda otkaziladi. Suhbat jarayonida respondentlarning imkoniyatlari tola-tokis
namoyon bolishga erishish muhimdir.
Anketa metodi (fransuzcha - tekshirish). Ushbu metod yordamida pedagogik kuzatish va
suhbat jarayonida toplangan dalillar boyitiladi. Anketa metodi ham tizimlangan savollar asosida
respondentlar bilan muloqotni tashkil etishga asoslanadi. Anketa savollariga javoblar, kop
hollarda, yozma ravishda olinadi.
Intervyu metodi respondent tomonidan tadqiq etilayotgan muammoning u yoki bu jihatini
yorituvchi hodisaga nisbatan munosabat bildirilishini taminlaydi. Intervyu respondent etiboriga
turkum savollami havola etish asosida otkaziladi. Intervyu jarayonida olingan savollarga nisbatan
tadqiqotchi tomonidan munosabat bildirilishi uning samarasini oshiradi. Talim muassasasi
hujjatlarni tahlil qilish metodi. Pedagogik hodisa va dalillami tekshirish maqsadida talim
muassasalari faoliyati mazmunini yorituvchi malumotlarni tekshirish maqsadga muvofiqdir. Talim
muassasasi faoliyati mohiyatini yorituvchi hujjatlar quyidagilardan iborat: oquv mashgulotlarining
jadvali, oquv dasturi, guruh (yoki sinf) jumallari, о‘quvchilarning shaxsiy varaqalari, buyruqlar,
Pedagogik Kengash yig‘ilishi bayonnomalari yozilgan daftar, Pedagogik Kengash qarorlari, ta‘lim
muassasasi smetasi hamda pasporti, tarbiyaviy ishlar rejasi, o‘quv-tarbiya ishlarini tashkil etish
borasidagi hisobotlar, talim muassasasi jihozlari (oquv partalari, stol stullar, yumshoq inebellar va
hokazolar) qayd etilgan daftar va hokazolar.
Test metodi. Ushbu metod respondentlar tomonidan muayyan fan sohasi yoki faoliyat (shu
jumladan, kasbiy faoliyat) boyicha ozlashtirilgan nazariy bilim va amaliy konikma, malakalar
darajasini aniqlashga xizmat qiladi. Test metodini qollashda aniqlanishi zarur bolgan bilim,
konikma va malakalami turkum asosida berilishiga etibor berish maqsadga muvofiqdir. Ushbu
metodning afzalligi respondentlar javoblarini aniq mezonlar boyicha tahlil etish imkoniyati
mavjudligi hamda vaqtning tejalishi bilan tavsiflanadi. Biroq metod ayrim kamchilikdan ham holi
emas. Chunonchi, aksariyat holatlarda javoblar yozma ravishda olinadi, shuningdek, respondent
taklif etilayotgan javob variantlaridan birini tanlashi zarur. Shu bois respondent oz fikrini batafsil
ifoda etish imkoniyaga ega emas.
341
XULOSA bu metodlardan foydalanish talabalarning yanada bu fanga bolgan qiziqishlartini
orttirib ularning bu pedagogika sohasidagi bilimlarini yanada mustahkamlashga yordam beradi.
REFERENCES
1.
O. Otanov. Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti. Samarqand. 2016, 15-bet.
2.
O. J. Yoldashev tahriri ostida. Umumiy pedagogika. T.: Fan va texnologiya, 2017, 27- bet.
3.
O. M. Asqarova, M. Xayitboyev, M. S. Nishonov. OzR Oliy va orta maxsus talim vazirligi.
T: Talqin, 2008, 15-bet. J. Hasanboyev, X.A.To`raqu.
4.
Ermatov, F., & Haydarov, S. (2021). TARIX FANINI OQITISHDA 1870-1914
YILLARDA ANGLIYANING ORGANILISHI. Scientific progress, 1(6).
5.
Dostmurodov, S., & Haydarov, S. (2021). TARIX FANINI OQITISHDA XVIXVIII
ASRLARDA HINDISTONNI O RGANISH. Scientific progress, 1(6).
6.
Mengboyev, S. N., & Haydarov, S. (2021). TARIX FANINI OQITISHDA URARTU
PODISHOLIGINING O RNI. Scientific progress, 1(6).
7.
B.X. Xodjayev Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti Sano-standart Toshkent-2017
8.
M.X.Toxtaxodjayeva Pedagogika Ozbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti
Toshkent-2010
9.
X. Ibragimov, SH.Abdullayeva Pedagogika nazariyasi Fan va texnologiya Toshkent-2008
10.
Xodjayev. Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti. Darslik. - T."Sano
standandart"nashiriyoti. 2017.
11.
Khaydarov, S. A. (2021). The role of the use of fine arts in teaching the history of the country.
International scientific and practical conference. CUTTING EDGE-SCIENCE. In
Conference Proceedings (pp. 41-43).
12.
Yusufovich, A. A. (2020). ISSUES OF FORMATION OF COMMUNICATIVE
COMPETENCE, WHICH IS AN INTEGRAL PART OF PROFESSIONAL-
PEDAGOGICAL TRAINING OF FUTURE TEACHERS IN THE EDUCATIONAL
PROCESS. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol, 8(7).
13.
Tojimamatov, J., & Egamberdiyev, O. (2022). THE IMPORTANCE OF PHYSICAL
EDUCATION IN THE FORMATION OF PSYCHOLOGICAL HEALTH OF A PERSON.
14.
Egamberdiyev, O., Kholdarova, Z., & Khusanova, M. (2022). THE ORDER OF THE
APPEARANCE OF THE PEOPLE'S DIPLOMACY OF THE GREAT SILK ROAD
COUNTRIES.
342
15.
ugli Egamberdiyev, O. A., ugli Maxamadjonov, J. Z., & kizi Sobirova, A. M. (2022). NEED
TO FORM CREATIVE COMPETENCE IN EDUCATORS. Educational Research in
Universal Sciences, 1(3), 162-165.
16.
ugli Egamberdiyev, O. A., ugli Maxamadjonov, J. Z., & kizi Sobirova, A. M. (2022). USE
OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN THE EDUCATIONAL ACTIVITY OF
EDUCATIONAL ORGANIZATIONS. Educational Research in Universal Sciences, 1(3),
166-169.
17.
ugli Egamberdiyev, O. A., ugli Maxamadjonov, J. Z., & kizi Sobirova, A. M. (2022).
DIFFERENT
APPROACHES
TO
THE
DEVELOPMENT
OF
CHILDREN'S
SPEECH. Educational Research in Universal Sciences, 1(3), 158-161.
18.
Oyatillokh Alisherogli, E. (2022). Ways and Methods of Formation of Communicative
Competence in Future Teachers. EUROPEAN JOURNAL OF INNOVATION IN
NONFORMAL EDUCATION, 2(4), 63-65.
19.
Iqboljon Ogli, T. J., & Alisher ogli, E. O. (2022). THE IMPORTANCE OF PHYSICAL
EDUCATION IN THE FORMATION OF PSYCHOLOGICAL HEALTH OF A
PERSON. PEDAGOGS jurnali, 9(3), 4-7.
20.
Alisher ogli, E. O. (2022). Issues of Retraining and Professional Development of
Pedagogical Personnel. The Peerian Journal, 5, 192-194.
21.
Yusufovich, A. A., & Alisher ogli, E. O. (2022). PSYCHOLOGICAL AND
PEDAGOGICAL OPPORTUNITIES FOR THE FORMATION OF COMMUNICATIVE
COMPETENCE IN FUTURE TEACHERS. Galaxy International Interdisciplinary
Research Journal, 10(6), 1157-1161.
22.
Alisher ogli, E. O., & Zokirjon ogli, M. J. (2022). The Role of Psychology in the Treatment
of Heart Failure in Humans. European Multidisciplinary Journal of Modern Science, 5, 500-
502.
23.
Ахмедов, А., Эгамбердиев, А., & Сотволдиева, О. (2022). The role of pedagogical
technologies in improving the quality of education. Zamonaviy innovatsion tadqiqotlarning
dolzarb muammolari va rivojlanish tendensiyalari: yechimlar va istiqbollar, 1(1), 59-60.
24.
Alisher ogli, Y. O. (2022). IJTIMOIY MUHITNING SHAXS RIVOJLANISHIGA
TASIRI. PEDAGOGS jurnali, 18(1), 220-225.
25.
Yusufovich, A. A. (2022). PEDAGOGICAL ASPECTS OF FORMATION OF
PROFESSIONAL
COMPETENCE
IN
FUTURE
TEACHERS. Science
and
Innovation, 1(4), 136-138.
343
26.
Zokirjon ogli, M. J. (2022). PROFESSIONALISM AS A GENERALIZED TYPICAL
MODEL OF A PROFESSIONAL IN THE HIGHER EDUCATION SYSTEM. Journal of
new century innovations, 11(1), 186-189.
