“RAQAMLI OʻZBEKISTON – 2030” STRATEGIYASI VA UNI
AMALGA OSHIRISHNING USTUVOR YOʻNALISHLARI
Aktam Xolov
1
, Faxriddin Abdusalyamov
2
1
Academy of Public Administration under the President of the Republic of Uzbekistan, 45 Islam Karimov
Street, Tashkent
,
Uzbekistan. (aktam-xolov@mail.ru)
2
Tashkent University of Applied Sciences, Gavhar Str. 1, Tashkent 100149, Uzbekistan
https://doi.org/10.5281/zenodo.10471629
Keywords:
Raqamli Oʻzbekiston – 2030” strategiyasi, raqamli strategiya, raqamli infratuzilma, Elektron hukumat,
Raqamli iqtisodiyot, Raqamli texnologiyalar, Axborot texnologiyalari.
Abstract:
Mazkur maqolada “Raqamli Oʻzbekiston – 2030” strategiyasi va uni amalga oshirishning mazmun-mohiyati
yoritilgan. Shuningdek, raqamli infratuzilmani, raqamli iqtisodiyot, elektron hukumat, Raqamli
texnologiyalar milliy bozori va axborot texnologiyalari sohasida ta'lim berish va malaka oshirishni
rivojlantirish masalalari sharhlangan hamda “Raqamli Oʻzbekiston – 2030” strategiyasin samarali amalga
oshirish boʻyicha amaliy taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.
1 KIRISH
Oʻzbekiston Respublikasi shakllanayotgan
global axborot jamiyatida munosib oʻrinni
egallashga intilmoqda. Ushbu maqsadlarga erishish
uchun
mamlakat
Hukumati
tomonidan
Oʻzbekistonda
axborotlashtirish
jarayonlarini
faollashtirish, zamonaviy axborot-kommunikasiya
texnologiyalarini tez sur'atlarda rivojlantirish, ularni
iqtisodiyot va jamiyatning barcha sohalarida joriy
etish hamda foydalanishning strategik ustuvorliklari
belgilandi.
Oʻtgan asrning ikkinchi yarmidan boshlab,
sanoati rivojlangan davlatlarda ijtimoiy sohalar,
taqsimot
va
maishiy
xizmat
koʻrsatish
yoʻnalishlarida band boʻlganlar soni ortib bordi.
Asrimiz boshlarida esa ishlab chiqaruvchilar uchun
ta'lim va sogʻliqni saqlash sohasi bilan bogʻliq
xizmatlar tez sur'atlarda oʻsdi. Xizmat koʻrsatish
sohasi bugunga kelib zamonaviy texnologiyalarga
chambarchas bogʻlanib qoldi. Shu nuqtai nazardan
tilimizga “Raqamli xizmatlar” jumlasi oʻrnashdi.
2023 yil 24 may kuni Oʻzbekiston
Respublikasi Prezidentining “Raqamli xizmatlar
qamrovi va sifatini oshirish hamda soha, tarmoq va
hududlarni raqamli transformasiya qilish chora-
tadbirlari toʻgʻrisida”gi qarori e'lon qilindi. Hujjat
aholi
va
tadbirkorlik
sub'ektlariga
raqamli
xizmatlardan foydalanish uchun qulay sharoitlar
yaratish,
ishbilarmonlik
muhitini
yaxshilash,
byurokratik tartibotlarni qisqartirish, shuningdek,
davlat boshqaruvi, iqtisodiyotning real sektori
tarmoqlarini
hamda
hududlarni
raqamli
transformasiya qilishda muhim ahamiyatga ega.
Davlat boshqaruvida axborot-kommunikasiya
texnologiyalarini joriy etish va rivojlantirish
jamiyatni axborot jihatidan keng koʻ-lamli qayta
oʻzgartirishning ajralmas qismi hisoblanadi. Bu
davlat boshqaruvi samaradorligini jiddiy ravishda
oshirish, davlatning umuman jamiyat bilan hamda
uning ayrim institutlari va fuqarolar bilan oʻzaro
munosabatlarini optimallashtirish imkonini beradi.
2023-yil 20 mayda Oʻzbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining “Respublika va mahalliy
ijro etuvchi hokimiyat organlarining axborot-
kommunikasiya
texnologiyalarini
rivojlantirish
uchun mas'ul xodimlari malakasini oshirish va
reyting baholashni tashkil etish chora-tadbirlari
toʻgʻrisida” 208-son qarori qabul qilingan. Qaror
bilan 2023-yil 1-iyuldan respublika va mahalliy ijro
etuvchi
hokimiyat
organlarining
axborot-
kommunikasiya
texnologiyalarini
rivojlantirish
uchun mas'ul xodimlarining malakasini uch yilda bir
marotaba majburiy oshirish va ularni malakasini
reytingli baholab borish tartibi joriy etilgan.
Shuningdek,
mazkur
qaror
bilan
xodimlarning malakasini oshirish tashkiliy-huquqiy
shaklidan qat'iy nazar, barcha turdagi ta'lim
tashkilotlarida Oʻzbekiston Respublikasi Raqamli
texnologiyalar vazirligi tomonidan tasdiqlanadigan
oʻquv dasturlari asosida amalga oshirilishi
belgilangan. Vazirlik tomonidan elektron hukumat
tizimini joriy etish, raqamli iqtisodiyot, axborot
xavfsizligini ta'minlash, AKT infratuzilmasi tashkil
etish hamda davlat organining faoliyatiga AKTni
joriy etish yoʻnalishlari boʻyicha namunaviy oʻquv
dasturlari tasdiqlandi.
Respublikamizda keyingi yillarda amalga
oshirilayotgan keng koʻlamli islohotlar doirasida
raqamli texnologiyalar sohasida aholi uchun
qoʻshimcha qulayliklar va shart-sharoitlar yaratildi
hamda telekommunikasiya xizmatlari, shu jumladan,
axborot-kommunikasiya texnologiyalari sohasini
rivojlantirishni
yangi bosqichga olib chiqish
boʻyicha ustuvor vazifalar belgilab berildi.
Shu bilan birga, ushbu vazifalarni amalga
oshirish doirasida davlat organlari va tashkilotlari
faoliyatiga raqamli texnologiyalarni keng joriy etish,
aholining
zamonaviy
telekommunikasiya
xizmatlaridan barcha hududlarda toʻliq foydalanish
imkoniyatini ta'minlash, shuningdek, bino va
inshootlarni
loyihalashtirish
jarayonida
telekommunikasiya
infratuzilmasining
inobatga
olinishi kabi muhim ishlarni muvofiqlashtirish
zarurati yuzaga kelmoqda.
Davlat fuqarolik xizmatchilarida AKTga
asoslangan
zamonaviy
axborot
tizimlari
va
texnologiyalari
haqida
nazariy
va
amaliy
tushunchalarni
shakllantirgan
holda
ularga
boshqaruv
jarayonida
zamonaviy
axborot
texnologiyalari va axborot tizimlaridan samarali
foydalanish, Internet tarmoqlari, elektron hujjat
aylanishi, “elektron hukumat” tizimi axborot tizimi
komplekslari, interaktiv davlat xizmatlari, davlat
xizmatlarini an'anaviy shakldan interaktiv shaklga
oʻtkazish,
“elektron
hukumat”
tizimini
rivojlantirishda xorijiy davlatlar tajribasi, elektron
savdo, xavfsiz shahar, 4-sanoat revolyusiyasi,
boshqaruvda
AKT
va
“elektron
hukumat”
tizimlarining oʻrni, elektron hukumat tizimini joriy
qilish va undan samarali foydalanish, biznes
jarayonlarni optimallashtirish boʻyicha bilim va
koʻnikmalarni shakllantirishdan iborat.
Metodologiya
Tadqiqotning
metodologik
asosini
Oʻzbekiston davlatchiligi tarixini oʻrganishning
ilmiy-nazariy
asoslari,
menejment
fanining
fundamental qonuniyatlari, Oʻzbekiston davlatchiligi
tarixini yangi bosqichiga doir tadqiqot olib borgan
xorij va Oʻzbekistonlik olimlar, Oʻzbekiston
Respublikasi Prezidentining “Raqamli Oʻzbekiston
— 2030” strategiyasini tasdiqlash va uni samarali
amalga oshirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida” 2020 yil
5 oktyabrdagi PF-6079-son Farmonida belgilangan
ustuvor vazifalar tashkil qiladi.
Mazkur tadqiqot jarayonida tizimli tahlil,
institusional tahlil, kontent tahlil, funksional tahlil,
qiyosiy tahlil, analiz va sintez kabi ilmiy tadqiqot
usullaridan foydalanildi.
2.2
Tahlil va natijalar.
Bugungi kunda jamiyat hayotining qaysi
jabhasi
boʻlmasin
axborot-kommunikasiya
texnologiyalarisiz tasavvur qilib boʻlmaydi. Shunga
muvofiq, mamlakatimizda raqamli iqtisodiyotni faol
rivojlantirish, barcha tarmoqlar va sohalarda, eng
avvalo, davlat boshqaruvi, ta'lim, sogʻliqni saqlash
va qishloq xoʻjaligida zamonaviy axborot-
kommunikasiya texnologiyalarini keng joriy etish
boʻyicha
kompleks
chora-tadbirlar
amalga
oshirilmoqda.
Jumladan, shunday chora-tadbirlarning yangi
bosqichini, ustuvor vazifalarni belgilab berishga
qaratilgan Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining
“Raqamli Oʻzbekiston — 2030” strategiyasini
tasdiqlash va uni samarali amalga oshirish chora-
tadbirlari toʻgʻrisida” 2020 yil 5 oktyabrdagi PF-
6079-son Farmoni alohida ahamiyatga egadir.
Ushbu
Farmon
Respublikada
raqamli
industriyani jadal rivojlantirish, milliy iqtisodiyot
tarmoqlarining
raqobatbardoshligini
oshirish,
shuningdek, 2017 - 2021 yillarda Oʻzbekiston
Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor
yoʻnalishi boʻyicha Harakatlar strategiyasini “Ilm,
ma'rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili”da
amalga oshirishga oid davlat dasturida belgilangan
vazifalar ijrosini ta'minlash maqsadida qabul
qilingan.
Farmon bilan “Raqamli Oʻzbekiston – 2030”
strategiyasi, 2020 - 2022 yillarda hududlarni raqamli
transformasiya qilish dasturlari, 2020 - 2022 yillarda
tarmoqlarni raqamli transformasiya qilish dasturlari,
hududlardagi
29
ta
namunaviy
tumanlarda
(shaharlarda) 2020 yilda va 2021 yil I choragi
yakuniga qadar raqamli transformasiya qilish
loyihalarini koʻzda tutuvchi “yoʻl xarita”lari hamda
strategiyasini amalga oshirish boʻyicha “yoʻl
xarita”lari tasdiqlanib, ularda amalga oshiriladigan
tadbirlar, ularning muddatlari va mas'ul ijrochilari
aniq belgilab qoʻyildi.
Shu bilan birga, Farmon bilan Strategiyani
amalga
oshirishni
muvofiqlashtirib
borilishi
yuzasidan Oʻzbekiston Respublikasining Bosh vaziri
raisligida komissiya tuzildi.
Axborot-kommunikasiya
texnologiyalarini
keng joriy etish boʻyicha mas'ul shaxsni belgilash
maqsadida 2020 yil 1 noyabrdan boshlab barcha
vazirlik va idoralar, mahalliy ijro etuvchi hokimiyat
organlarida amaldagi rahbar oʻrinbosarlaridan biriga
raqamlashtirish boʻyicha oʻrinbosar (Chief Digital
Officer) vakolatlari yuklatilib, ularning ustuvor
vazifalari belgilab qoʻyildi.
Farmon
bilan
tasdiqlangan
Strategi
iqtisodiyot tarmoqlari, ijtimoiy soha va davlat
boshqaruvi tizimining jadal raqamli rivojlanishini
ta'minlash, shu jumladan elektron davlat xizmatlarini
koʻrsatish mexanizmlarini yanada takomillashtirish
maqsadida ishlab chiqilgan boʻlib, quyidagilar
raqamli rivojlanishning strategik maqsadlari va
ustuvor yoʻnalishlari etib belgilangan:
1.1-rasm. Raqamli rivojlanish strategiyasining
ustuvor yoʻnalishlari.
Shuningdek, Strategiyada har bir yoʻnalish
boʻyicha amalga oshiriladigan ustuvor vazifalar
belgilab olingan hamda unda belgilangan vazifalarni
amalga oshirish uchun maqsadli koʻrsatkichlar
tasdiqlab qoʻyilgan.
Ushbu Farmonda belgilangan vazifalarning
ijrosi ta'minlanishi jamiyat
hayotida raqamli
texnologiyalar yanada keng tatbiq etilishiga hamda
mamlakatimizning
xalqaro
reytingi
yangi
pogʻonalarga koʻtarilishiga xizmat qiladi.
Hozirgi vaqtda hayotimizni Internet va
raqamli texnologiyalarsiz tasavvur etib boʻlmasligi
barchaga ayon boʻlib qoldi. Butun dunyo hozirgi
vaqtda raqamlashtirilgan olamga kirib bormoqda. Bu
barcha sohalar boʻlgani kabi oʻz navbatida davlat
boshqaruvi sohasida ham qoʻllanishi keng quloch
yoyib bormoqda. Koʻpgina davlatlar tomonidan
davlat darajasida raqamlashtirish borasida qonun,
farmon, qaror, konsepsiya va boshqa hujjatlar qabul
qilingan holda ishlar olib borilmoqda.
Davlat boshqaruvda raqamlashtirishni tatbiq
etish borasida har bir davlat oʻzining strategik
loyihalarini olib bormoqda. Masalan, Qozogʻistonda
-Digital Kazakstan
1
, Rossiyada - Sifrovaya
Rossiya
2
, Buyuk Britaniyada - UK Digital
Strategy
3
kabi
boshqa
davlatlarda
ham
raqamlashtirish boʻyicha loyihalar olib borilmoqda.
Yurtimizda ham raqamlashtirish borasida ishlar olib
borilmoqda,
lekin
ular
tartibsiz
shaklda
raqamlashtirilgan.
Shuni alohida nazarda tutish kerakki, har bir
tashkilot yoki davlat muassasasi tomonidan ishlab
chiqilayotgan axborot tizimi komplekslari tartibli
ravishda faqatgina oʻz manfaatlarini emas, balki
boshqa davlat muassasalari axborot tizimlari bilan
raqamli integrasiyani hisobga olgan holda ishlab
chiqilsa katta samara beradi. Bunda albatta fuqaro va
tadbirkorlar manfaatlarini ham hisobga olish lozim.
Masalan,
2013
yildan
ishga
tushgan
my.gov.uz - yagona interaktiv davlat xizmatlari
portali orqali koʻrsatilayotgan interaktiv davlat
xizmatlari soni oydan oyga oshib bormoqda
4
.
Statistikaga qaraydigan boʻlsak, my.gov.uz -
yagona interaktiv davlat xizmatlari portalidan
roʻyxatdan oʻtgan foydalanuvchilar soni, 2023
yilning avgust oyidagi koʻrsatkichlarga koʻra 554.6
mingtani tashkil etmoqda.
1-jadval
my.gov.uz - yagona interaktiv davlat xizmatlari
portali
5
№
Statistika
ko`rsatkichlari
2020
yil
oktyabr
2020
yil noyabr
2021
yil
dekabr
2023
yil
аvgust
1
Xizmatlar soni
211
213
303
468
2
Foydalanuvchilar
soni
322
332.4
483.7
554.6
3
Murojaatlar soni
38
mln.
39 mln.
41.6
mln.
45.2
mln.
Bu
ishlarni
samaradorligini
oshirish
maqsadida Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining
2017 yil 12 dekabrdagi «Aholiga davlat xizmatlari
koʻrsatishning milliy tizimini tubdan isloh qilish
chora-tadbirlari
toʻgʻrisida»gi
PF-5278-sonli
Farmoni qabul qilindi
6
. Unga koʻra Oʻzbekiston
Respublikasi Adliya vazirligi huzuridagi Davlat
xizmatlari agentligi va uning hududiy boʻlinmalari,
ya'ni Davlat xizmatlari markazi tashkil qilindi.
Oʻzbekistonda
dastlabki
“Raqamli
Oʻzbekiston
–
2030”
termini
Oʻzbekiston
Respublikasi Prezidentining 2018 yil 28 dekabrdagi
Oliy Majlisga Murojaatnomasida ishlatilgan edi,
ya'ni, “Iqtisodiyotning barcha sohalarini raqamli
texnologiyalar asosida yangilashni nazarda tutadigan
Raqamli iqtisodiyot milliy konsepsiyasini ishlab
chiqishimiz kerak.
Shu asosda “Raqamli Oʻzbekiston-2030”
dasturini hayotga tatbiq etishimiz zarur. Raqamli
iqtisodiyot yalpi ichki mahsulotni kamida 30 foizga
oʻstirish, korrupsiyani keskin kamaytirish imkonini
beradi. Nufuzli xalqaro tashkilotlar oʻtkazgan
tahlillar ham buni tasdiqlamoqda. Shuning uchun
Hukumatga ikki oy muddatda raqamli iqtisodiyotga
oʻtish boʻyicha “yoʻl xaritasi”ni ishlab chiqish
topshiriladi. Bu borada axborot xavfsizligini
ta'minlashga alohida e'tibor qaratish zarur”, fikrni
alohida ta'kidlab oʻtgan edilar.
Raqamli infratuzilmani rivojlantirish
Raqamli infratuzilmani rivojlantirish
Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish
Raqamli texnologiyalar milliy bozorini rivojlantirish
Axborot texnologiyalari sohasida ta'lim berish va malaka
oshirishni rivojlantirish
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining
2020
yil
24
yanvardagi
Oliy
Majlisga
Murojaatnomasida ham “Raqamli Oʻzbekiston –
2030”
dasturiga
alohida
toʻxtalib
oʻtib,
raqamlashtirish boʻyicha quyidagi fikrlarni aytib
oʻtdi “...kelgusida bu ishlarni tizimli tashkil etishga
bosh-qosh boʻlishi uchun hukumatda – Bosh vazir
oʻrinbosari,
vazirlik
va
idoralarda
hamda
hokimliklarda esa – alohida oʻrinbosar lavozimlari
joriy etiladi. Parlament ilm-ma'rifat va raqamli
iqtisodiyotni
rivojlantirish
borasida
amalga
oshirilayotgan ishlar toʻgʻrisida hukumat, tarmoq va
hududlar rahbarlarining hisobotini muntazam eshitib
borishi lozim.” - deb ta'kidlagan edi.
“Raqamli Oʻzbekiston – 2030” dasturining
zamirida barcha sohalarni raqamlashtirish va ular
orasidagi raqamli integrasiyani ta'minlash yotadi.
Illinoys texnologiya instituti professor Richard
Uorner aytganidek, bu ishni amalga oshirishda
barcha soha vakillari ishtirok etishi lozim. Bu
faqatgina AKT soha vakillarini ishi emas. AKT
faqatgina “elektron hukumat” tizimini qurishni 20%
nigina
tashkil
etadi.
Qolgan
80%ini
esa
quyidagilarni samarali yoʻlga qoʻyish talab etiladi:
−
davlat boshqaruvi tizimini isloh qilish;
− jarayonlarni optimallashtirish;
− axborot ochiqligini ta'minlash;
− davlat xizmatlari sifatini oshirish;
− me'yoriy-huquqiy
bazasini
takomillashtirish.
Barcha axborot tizimi komplekslari orasidagi
raqamli integrasiyani toʻliq yoʻlga qoʻshish
borabarida
biz
asta
sekinlik
bilan
raqamli
iqtisodiyotga oʻtamiz.
Ma'lumki, shu vaqtgacha raqamlashtirish
boʻyicha yagona vakolatli organ yoʻq edi. Bu
sohadagi
ishlarni
Adliya
vazirligi,
Loyiha
boshqaruvi milliy agentligi, Davlat xizmatlari
agentligi, “UZINFOCOM” yagona integratori kabi
tashkilotlar olib borishar edi. Bu esa oʻz-oʻzidan bu
ishlarni jadallik bilan olib borishga ma'lum ma'noda
toʻsqinlik
qilar
edi.
Mazkur
ishlarning
samaradorligini oshirish maqsadida Oʻzbekiston
Respublikasi Prezidentining 2020 yil 28 aprelda
«Raqamli iqtisodiyot va elektron hukumatni keng
joriy etish chora-tadbirlari toʻgʻrisida»gi PQ-4699-
son qarori qabul qilindi
7
. Hujjatga muvofiq,
Axborot texnologiyalari va kommunikasiyalarini
rivojlantirish vazirligida raqamli iqtisodiyot bilan
shugʻullanadigan yaxlit tizim yaratildi va «Elektron
hukumat», iqtisodiyot tarmoqlari va qishloq
xoʻjaligini raqamlashtirish, IT-parklarni tashkil etish
va boshqarish kabi vazifalar toʻliq vazirlik
vakolatiga oʻtdi. Axborot texnologiyalari va
kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi:
− raqamli iqtisodiyot va elektron hukumatni
rivojlantirish sohasidagi vakolatli organ hisoblanadi;
− raqamli iqtisodiyot va elektron hukumatni
rivojlantirish doirasida axborot tizimlari, resurslari
va boshqa dasturiy mahsulotlarni yaratish va joriy
etish boʻyicha davlat organlari va tashkilotlarning
loyihalari va texnik hujjatlari hamda normativ-
huquqiy
hujjatlari
loyihalarini
majburiy
ekspertizadan oʻtkazadi.
Hozirgi vaqtda davlat idoralarida mavjud 700
dan ortiq axborot tizimlarining atigi 30 foizi
“Elektron hukumat” tizimiga ulangan. Davlat
xizmati koʻrsatuvchi 80 ta idoraning atigi 27 tasi
Davlat xizmatlari agentligiga integrasiya qilingan.
Bu
ham
“elektron
hukumat”
tizimidagi
muammolardan biri.2020 йилнинг 5 октябрь куни
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“Рақамли
Ўзбекистон-2030”
стратегиясини
тасдиқлаш ва уни самарали амалга ошириш чора-
тадбирлари
тўғрисида”ги
ПФ-6079-сонли
Фармони қабул қилинди
8
. Фармоннинг pdf
формати ҳажми 804 бетни ташкил этиши
ҳам
унинг қандай муҳим аҳамиятга эга эканлигини
тасдиқлаб турибди.
Farmonga koʻra, Axborot texnologiyalari va
kommunika-siyalarini
rivojlantirish
vazirligi
tomonidan manfaatdor vazirlik va idoralar, biznes
hamjamiyati va ilmiy doiralar vakillari hamda
xorijiy ekspertlar ishtirokida ishlab chiqilgan
«Raqamli Oʻzbekiston — 2030» strategiyasi koʻra,
2020-2022 yillarda hudud va tarmoqlarni raqamli
transformasiya qilish doirasida quyidagilar amalga
oshiriladi:
−
aholi punktlarini Internet tarmogʻiga ulash
darajasi, shu jumladan, keng polosali ulanish
portlarini 2,5 milliongacha koʻpaytirish, 20 ming
“Elektron hukumat qurish “eski hammom,
eski tos” qabilida ish koʻruvchi juda koʻplab
mansabdor shaxslarning toʻgʻanogʻini yorib
oʻtishdek katta sabr va matonat talab etiladigan
jarayon. Turli mijozlarga birdek maqbul, shuning
barobarida jamiyat va davlatga foyda keltiradigan
mukammal
tizimni
shakllantirish
uchun
chinakamiga katta mehnat qilish kerak. Elektron
hukumat qurish esa yanada murakkabroq:
muhandislar, rahbarlar, yuristlar bir yoqadan bosh
chiqarishlari shart.”
Illinoys texnologiya instituti professor Richard Uorner
kilometr optik-tolali aloqa liniyalarini qurish va
mobil aloqa tarmoqlarini rivojlantirish orqali 78
foizdan 95 foizga etkaziladi;
−
hududlarni
ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlantirishning turli sohalarida 400 dan ortiq
axborot tizimlari, elektron xizmatlar va boshqa
dasturiy mahsulotlar joriy etiladi;
−
587 ming nafar kishini, shu jumladan «Bir
million dasturchi» loyihasi doirasida 500 ming nafar
yoshlarni qamrab olish orqali kompyuter dasturlash
asoslariga oʻqitish tashkillashtiriladi;
−
iqtisodiyotning real sektori tarmoqlaridagi
korxonalarda boshqaruv, ishlab chiqarish va
logistika jarayonlarini avtomatlashtirish boʻyicha
280 dan ortiq axborot tizimlari va dasturiy
mahsulotlar joriy etiladi;
−
hududlarda hokimlar, davlat organlari va
tashkilotlar xodimlarining raqamli savodxonligini va
malakasini oshirish, ularni axborot texnologiyalari
va axborot xavfsizligi boʻyicha oʻqitish uchun
tegishli oliy ta'lim muassasalari biriktiri-ladi hamda
ularning
12
ming
nafar
xodimi
axborot
texnologiyalari sohasida oʻqitiladi.
−
Raqamli
transformasiya
–
raqamli
texnologiyalarni barcha sohalarda integrasiya qilish
jarayoni boʻlib, yangi xizmat va yangi mahsulotlar
ishlab chiqishda tamoyillar, usullar, prinsiplar va
texnologiyalarni
oʻzgartirishni
talab
qiladi.
Raqamlashtirish zamirida raqamli transformasiya
yotadi.
−
Raqamli
transformasiya
–
raqamli
texnologiyalarni barcha sohalarda integrasiya qilish
jarayoni boʻlib, yangi xizmat va yangi mahsulotlar
ishlab chiqishda tamoyillar, usullar, prinsiplar va
texnologiyalarni
oʻzgartirishni
talab
qiladi.
Raqamlashtirish zamirida raqamli transformasiya
yotadi;
− idoralar
faoliyatining
ochiqligi
va
shaffofligini ta'minlash, Internet tarmogʻida ochiq
ma'lumotlarni va boshqa axborotlarni joylashtirib
borish boʻyicha choralar koʻrish;
− idoraviy raqamli infratuzilmaning axborot
xavfsizligini, shuningdek, elektron ma'lumotlar va
hujjatlarning himoyasini ta'minlash.
Raqamlashtirish boʻyicha oʻrinbosarlarning
tegishli yoʻnalishdagi faoliyatini muvofiqlashtirish
Axborot texnologiyalari va kommunikasiyalarini
rivojlantirish
vazirligiga
yuklatilgan.
Demak,
bundan koʻrishimiz mumkinki davlat tomonidan
iqtisodiyotni
raqamlashtirishga
katta
e'tibor
qaratilmoqda.
Dunyoda raqamli iqtisodiyot oʻsishining
sur'atlari yiliga deyarli 20 foizni tashkil etmoqda.
Taraqqiy etgan davlatlarda raqamli iqtisodiyotning
yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 7 foizga etgan. Ular
hozirning oʻzida raqamli iqtisodiyotning joriy
qilinishidan juda katta naf koʻrishmoqda. Xususan,
Amerika Qoʻshma Shtatlari yiliga 400 mlrd. AQSh
dollaridan koʻproq raqamli xizmatlarni eksport
qilmoqda. Mazkur davlat yalpi ichki mahsulotining
5 foizidan koʻprogʻi bevosita internet va AKT bilan
bogʻliq sohalarga toʻgʻri keladi.
2025
yilgacha
AQSh
sanoatni
raqamlashtirishdan qoʻshimcha 20 trln. dollar
daromad olishi kutilmoqda. Bunday iqtisodiy
samaradorlik, ayniqsa, iste'mol tovarlari ishlab
chiqarish (10,3 trln. dollar), avtomobil sanoati (3,8
trln. dollar) va logistikada (3,9 trln. dollar) yuqori
boʻlishi ta'kidlanmoqda.
Ekspertlarning fikricha, kelgusi 3 yilda
iqtisodiyotni raqamlashtirish orqali dunyodagi 22
foiz ish oʻrinlari internet texnologiyalari yordamida
koʻrsatilar ekan.
Oʻzbekiston ham “Raqamli Oʻzbekiston -
2030” strategiyasini amalga oshirishi natijasida katta
imkoniyatlarga ega boʻladi, ochiqlik va shaffoflik
ta'minlanadi va eng asosiysi korrupsiyani oldi
olinadi. Bu ishlarni amalga oshirishda Oʻzbekiston
iqtidorli dasturchilar va yuqori malakali davlat
fuqarolik xizmatchilariga ega. Mamlakatimizda
raqamli iqtisodiyotni faol rivojlantirish, barcha
tarmoqlar va sohalarda, eng avvalo, davlat
boshqaruvi, ta'lim, sogʻliqni saqlash va qishloq
xoʻjaligida
zamonaviy
axborot-kommunikasiya
texnologiyalarini keng joriy etish boʻyicha kompleks
chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Xususan,
elektron hukumat tizimini takomillashtirish, dasturiy
mahsulotlar va axborot texnologiyalarining mahalliy
bozorini yanada rivojlantirish, respublikaning barcha
hududlarida IT-parklarni tashkil etish, shuningdek,
sohani malakali kadrlar bilan ta'minlashni koʻzda
tutuvchi 220 dan ortiq ustuvor loyihalarni amalga
oshirish boshlangan. Bundan tashqari, 40 dan ortiq
axborot
tizimlari
bilan
integrasiyalashgan
geoportalni ishga tushirish, jamoat transporti va
kommunal infratuzilmani boshqarishning axborot
tizimini yaratish, ijtimoiy sohani raqamlashtirish va
keyinchalik ushbu tajribani boshqa hududlarda joriy
qilishni nazarda tutuvchi «Raqamli Toshkent»
kompleks
dasturi
amalga
oshirilmoqda.
Yuqoridagilarni inobatga olgan holda, Oʻzbekiston
Respublikasi Prezidentining 2020 yil 5 oktyabrda
“«Raqamli Oʻzbekiston – 2030» strategiyasini
tasdiqlash va uni samarali amalga oshirish chora-
Tarmoq
va
hududlarda
raqamli
iqtisodiyot hamda elektron hukumatni joriy
qilish masalalari - rivojlanish va xalqimiz
hayotini yaxshilash borasidagi ishlarimizning
eng katta zamini.
Sh.Mirziyoev
tadbirlari toʻgʻrisida”gi PF-6079-son Farmoni
imzolandi.
Ushbu
farmon
bilan
quyidagilar
tasdiqlandi. Ya'ni:
“Raqamli
Oʻzbekiston
–
2030”
strategiyasi hamda uni amalga oshirish boʻyicha
“Yoʻl xaritasi”;
2020-2022 yillarda hudud va tarmoqlarni
raqamli transformasiya qilish dasturlari.
«Raqamli Oʻzbekiston — 2030» strategiyasi
iqtisodiyot tarmoqlari, ijtimoiy soha va davlat
boshqaruvi tizimining jadal raqamli rivojlanishini
ta'minlash, shu jumladan elektron davlat xizmatlarini
koʻrsatish mexanizmlarini yanada takomillashtirish
maqsadida ishlab chiqilgan.
Raqamli rivojlanish strategiyasining ustuvor
yoʻnalishlari:
• Raqamli infratuzilmani rivojlantirish
• Elektron hukumatni rivojlantirish
• Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish
• Raqamli texnologiyalar milliy bozorini
rivojlantirish
• Axborot texnologiyalari sohasida ta'lim
berish va malaka oshirishni rivojlantirish
Raqamli
infratuzilmani
rivojlantirish
maqsadida quyidagi tadbirlar amalga oshiriladi:
optik tolali aloqa liniyalari, xalqaro
kommutasiya markazlarini modernizasiya qilish va
rivojlantirish
orqali
mintaqaviy
va
xalqaro
telekommunikasiya tarmoqlarining, Oʻzbekiston
Respublikasining chegaradosh Markaziy Osiyo
davlatlari bilan tranzit aloqalarining oʻtkazuvchanlik
qobiliyatini kengaytirib borish;
taqdim etilayotgan xizmatlar hajmini
oshirish, rezervlash, tizimlarning ishonchliligini
ta'minlash, shuningdek, aholi punktlari va ijtimoiy
ob'ektlarni keng polosali xizmatlardan foydalanish
imkoniyati bilan ta'minlash uchun ma'lumotlar
uzatish tarmogʻini kengaytirish;
mobil va yoʻldosh aloqa operatorlarining
investision
faolligini
ragʻbatlantirishning
qoʻshimcha mexanizmlarini yaratish;
mobil aloqa tarmogʻini 4G va 5G
texnologiyasi boʻyicha rivojlantirish, Toshkent
shahri, Qoraqalpogʻiston Respublikasi va barcha
viloyatlar markazlarini beshinchi avlod aloqa
tarmogʻi bilan bosqichma-bosqich qamrab olish;
barcha aholi punktlari va ijtimoiy
ob'ektlarni
optik
va
mobil
keng
polosali
xizmatlardan foydalanish tarmoqlari bilan qamrab
olish;
avtomagistral va temir yoʻllari, turistik
ob'ektlarni mobil aloqa tarmoqlari bilan qoplashni
ta'minlash;
Raqamli
infratuzilmani
rivojlantirish
maqsadida quyidagi tadbirlar amalga oshiriladi:
Internet jahon axborot tarmogʻiga ulanish
tariflarini takomillashtirish va optimallashtirish;
geografik joylashuvidan qat'iy nazar,
fuqarolarning
oʻsib
borayotgan
axborotga
ehtiyojlarini qanoatlantirish uchun keng polosali
simsiz
va
mobil
texnologiyalarni
yanada
rivojlantirish;
iste'molchilarga
televizion
signalni
uzatish, er usti televizion eshittirish, kabel
televideniesi, IP-televidenie, ma'lumotlar uzatish
tarmoqlari, mobil aloqa, Internet texnologiyalaridan
foydalangan holda teleradioeshittirish, televizion va
radio xizmatlarining barcha turlarini toʻliq qamrab
olgan holda raqamli eshittirishni takomillashtirish;
«bulutli»
hisoblashlar
asosida
ma'lumotlarni saqlash va qayta ishlash markazlarini
rivojlantirish, foydalanuvchi talablariga muvofiq,
Oʻzbekiston Respublikasining axborot resurslariga
doimiy ulanishni ta'minlash;
bozorning erkin rivojlanishi imkoniyatini
saqlab, telekommunikasiya sohasini rivojlantirish
uchun sharoitlarni yaxshilash, biznes yuritish va
telekommunikasiya infratuzilmasini rivojlantirish
uchun ma'muriy toʻsiqlarni kamaytirish;
elektron hukumat doirasida elektron
davlat xizmatlaridan foydalanish uchun barcha
davlat organlari, ularning tarkibiy va hududiy
boʻlinmalarini idoralararo ma'lumotlar uzatish
tarmogʻiga
ulagan
holda
ushbu
tarmoqni
rivojlantirish;
Raqamli
infratuzilmani
rivojlantirish
maqsadida quyidagi tadbirlar amalga oshiriladi:
Internet jahon axborot tarmogʻiga ulanish
tariflarini takomillashtirish va optimallashtirish;
geografik joylashuvidan qat'iy nazar,
fuqarolarning
oʻsib
borayotgan
axborotga
ehtiyojlarini qanoatlantirish uchun keng polosali
simsiz
va
mobil
texnologiyalarni
yanada
rivojlantirish;
iste'molchilarga
televizion
signalni
uzatish, er usti televizion eshittirish, kabel
televideniesi, IP-televidenie, ma'lumotlar uzatish
tarmoqlari, mobil aloqa, Internet texnologiyalaridan
foydalangan holda teleradioeshittirish, televizion va
radio xizmatlarining barcha turlarini toʻliq qamrab
olgan holda raqamli eshittirishni takomillashtirish;
«bulutli»
hisoblashlar
asosida
ma'lumotlarni saqlash va qayta ishlash markazlarini
rivojlantirish, foydalanuvchi talablariga muvofiq,
Oʻzbekiston Respublikasining axborot resurslariga
doimiy ulanishni ta'minlash;
bozorning erkin rivojlanishi imkoniyatini
saqlab, telekommunikasiya sohasini rivojlantirish
uchun sharoitlarni yaxshilash, biznes yuritish va
telekommunikasiya infratuzilmasini rivojlantirish
uchun ma'muriy toʻsiqlarni kamaytirish;
elektron hukumat doirasida elektron
davlat xizmatlaridan foydalanish uchun barcha
davlat organlari, ularning tarkibiy va hududiy
boʻlinmalarini idoralararo ma'lumotlar uzatish
tarmogʻiga
ulagan
holda
ushbu
tarmoqni
rivojlantirish;
Raqamli
infratuzilmani
rivojlantirish
maqsadida quyidagi tadbirlar amalga oshiriladi:
mamlakatimiz hududida davlat organlari,
jismoniy va yuridik shaxslar uchun axborotni
saqlash, qayta ishlash, himoya qilish va elektron
davlat
xizmatlarining
foydalanuvchanligini
ta'minlash mexanizmlarini takomillashtirish;
davlat
organlari
faoliyatini
raqamlashtirish va elektron davlat xizmatlarini
koʻrsatish doirasida «xizmat sifatida dasturiy
ta'minot», «xizmat sifatida platforma», «xizmat
sifatida infratuzilma» texnologiyalarini keng joriy
etish;
shahar
infratuzilmasini
boshqarishda
raqamli texnologiyalarni joriy etish orqali transport
logistikasi, shahar infratuzilmasi, shahar muhitining
sifati,
shahar
rivojlanishini
boshqarish
samaradorligi, jamoat, biznes va yashash joylari
bilan bogʻliq muammolarni hal qilish uchun «aqlli»
va «xavfsiz» shahar loyihalarini izchil amalga
oshirish;
keng polosali ulanishni rivojlantirishning
texnologik
asosi
iste'molchilarga
asosiy
va
qoʻshimcha xizmatlarni, shu jumladan texnologik
jarayonlarni
avtomatlashtirish
xizmatlarini,
aholining hayotini qoʻllab-quvvatlashda aqlli
tizimlarni joriy etishning bir qismi sifatida
individual
infratuzilma
loyihalarini
amalga
oshirishga bosqichma-bosqich kirishni ta'minlash
uchun yagona infratuzilma yordamida multiservis
tarmoqlarini rivojlantirish;
mavjud aloqa (simsiz va optik), simli va
simsiz
aloqa
texnologiyalari
va
tizimlari,
shuningdek, yangi geografik axborot va navigasiya
tizimlarining samaradorligini oshirish yoʻllarini oʻz
ichiga olgan aloqa va navigasiya texnologiyalarini
rivojlantirish;
aloqa operatorlari oʻrtasida raqobatni
rivojlantirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish.
2020–2022 yillarda hudud va tarmoqlarni
raqamli transformasiya qilish doirasida:
⮚
aholi punktlarini Internet tarmogʻiga ulash
darajasi, shu jumladan keng polosali ulanish
portlarini 2,5 mlngacha koʻpaytirish, 20 ming
kilometr optik-tolali aloqa liniyalarini qurish va
mobil aloqa tarmoqlarini rivojlantirish orqali
78%dan 95%ga etkaziladi;
⮚
hududlarni
ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlantirishning turli sohalarida 400 dan ortiq
axborot tizimlari, elektron xizmatlar va boshqa
dasturiy mahsulotlar joriy etiladi;
⮚
587 ming nafar kishini, shu jumladan «Bir
million dasturchi» loyihasi doirasida 500 ming nafar
yoshlarni qamrab olish orqali kompyuter dasturlash
asoslariga oʻqitish tashkillashtiriladi;
⮚
iqtisodiyotning real sektori tarmoqlaridagi
korxonalarda boshqaruv, ishlab chiqarish va
logistika jarayonlarini avtomatlashtirish boʻyicha
280 dan ortiq axborot tizimlari va dasturiy
mahsulotlar joriy etiladi;
⮚
hududlarda hokimlar, davlat organlari va
tashkilotlar xodimlarining raqamli savodxonligini va
malakasini oshirish, ularni axborot texnologiyalari
va axborot xavfsizligi boʻyicha oʻqitish uchun
tegishli oliy ta'lim muassasalari biriktiriladi hamda
ularning
12
ming
nafar
xodimi
axborot
texnologiyalari sohasida oʻqitiladi.
Dastlab
29
ta
namunaviy
tumanlarda
(shaharlarda) 2020 yilda va 2021 yil I choragi
yakuniga qadar raqamli transformasiya qilish amalga
oshirildi.
Axborot
texnologiyalari
va
kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi, uning
tasarrufidagi
tashkilotlar
va
hududiy
boshqarmalarining
mas'ul
rahbarlarini
tegishli
tumanlarga (shaharlarga) biriktirildi. Hududiy ishchi
guruhlari tashkil etildi va ular har 10 kunlikda
loyihalarni amalga oshirish samaradorligi va
joylarda oʻtkazilayotgan tadbirlarning amaliy
ahamiyatini baholadi.
XULOSA
Strategiya doirasida 2020–2022 yillarga
moʻljallangan «Yoʻl xaritasi» Strategiya doirasida
2020–2022
yillarga
moʻljallangan
«Yoʻl
xaritasi»da toʻrtta asosiy sohani rivojlantirish
nazarda tutilgan:
1.
Elektron hukumatni rivojlantirish;
2.
Raqamli industriyani rivojlantirish;
3.
Raqamli ta'limni rivojlantirish;
4.
Raqamli infratuzilmani rivojlantirish.
Elektron hukumatni rivojlantirish:
01.01.2021 yildan boshlab - Tajriba tariqasida
«Raqamli Toshkent» kompleks dasturi doirasida
jismoniy shaxsga identifikasiya ID-kartasini
berishda davlat organlari va tashkilotlari bilan
oʻzaro elektron munosabatlarni yoʻlga qoʻyish
uchun uning shaxsiy kabineti shakllantiriladi;
01.07.2021 yildan boshlab - Oʻzbekiston
Respublikasi Ochiq ma'lumotlar portalida davlat
organlari va tashkilotlari tomonidan davlat
xaridlarini amalga oshirish, patentlar, dori
vositalari va tibbiy buyumlarni roʻyxatga olish,
jamoat transporti harakati, er resurslaridan
foydalanish va boshqa umumfoydalanishdagi
statistik ma'lumotlar onlayn rejimda joylashtirib
borilishi ta'minlanadi;
01.08.2021 yildan boshlab - jismoniy va
yuridik shaxslarga barcha belgilangan davlat
bojlari, yigʻimlar, jarimalar va boshqa majburiy
toʻlovlarni
elektron
toʻlov
tizimlaridan
foydalangan holda onlayn rejimda toʻlash
imkoniyati taqdim etiladi.
Raqamli industriyani rivojlantirish
:
01.11.2020
yildan
boshlab
-
Dasturiy
mahsulotlar va axborot texnologiyalari texnologik
parki
rezidenti
maqomini
axborot
texnologiyalariga
oʻqitish,
apparat-dasturiy
vositalarni ishlab chiqish va realizasiya qilish,
roboto-texnika, Internet tarmogʻi orqali axborot
xizmatlarini
eksport
qilish,
shuningdek,
ma'lumotlarni saqlash va hisoblab qayta ishlash
sohasida xizmat koʻrsatadigan OʻzR rezidenti
hisoblangan yuridik shaxslar olishi mumkin
boʻldi;
01.01.2022 yilga qadar - Masofadan kredit
mahsulotlarini realizasiya qilish, omonatlar va
hisobraqamlarni ochishni oʻz ichiga olgan keng
turdagi onlayn xizmatlar koʻrsatishni ta'minlash
orqali
tijorat
banklarining
raqamli
transformasiyasi yakuniga etkaziladi.
Raqamli ta'limni rivojlantirish:
01.01.2021 yildan boshlab - fuqarolar
tomonidan tizim boshqaruvi, ma'lumotlar bazasi
va «bulutli» platformani boshqarish, axborot
xavfsizligini ta'minlash va boshqa talab yuqori
boʻlgan yoʻnalishlarda xalqaro IT-sertifikatlarni
olish xarajatlarining 50%gacha boʻlgan qismini
qoplash tizimi joriy etiladi;
01.01.2021 yilga - har bir tuman va shaharda
mavjud infratuzilma ob'ektlari negizida keng
aholi qatlamlari, ayniqsa yoshlar va ayollar uchun
raqamli texnologiyalar oʻquv markazlari ochiladi;
2023 yil yakuniga qadar - barcha tuman va
shaharlarda oʻquvchilarning ijodiy rivojlanishi va
kompyuter dasturlash asoslarini oʻrganishi uchun
mavjud ta'lim muassasalari negizida 200 dan ortiq
informatika
va
axborot
texnologiyalarini
chuqurlashtirib
oʻqitishga
ixtisoslashtirilgan
maktablar bosqichma-bosqich tashkil etiladi.
Raqamli infratuzilmani rivojlantirish:
2022 yil yakuniga qadar - har bir aholi punkti
10 Mbit/sdan kam boʻlmagan ma'lumotlarni
uzatish tezligidagi Internet tarmogʻiga ulanish
imkoniyati bilan ta'minlanadi;
01.01.2022 yilga qadar - barcha mashhur
sayyohlik joylari yuqori tezlikdagi Internet bilan
ta'minlanadi.
Strategiyada
belgilangan
vazifalarni
amalga oshirish orqali quyidagi natijalarga
erishish rejalashtirilgan:
⮚
yuqori tezlikdagi Internet jahon axborot
va mobil aloqa tarmoqlaridan sifatli, xavfsiz,
arzon va oqilona foydalanish;
⮚
aloqa
va
telekommunikasiyalarning
ochiq va raqobatbardosh bozori;
⮚
barcha ijtimoiy ob'ektlarni Internet jahon
axborot tarmogʻi bilan ta'minlash;
⮚
respublika boʻylab optik tolali aloqa
tarmogʻining uzunligini kengaytirish;
⮚
aholi punktlarini yuqori tezlikdagi aloqa
texnologiyalari (4G va b.) bilan qamrab olish
darajasini oshirish;
⮚
shaharlar va qishloqlar oʻrtasidagi
raqamli tafovutni kamaytirish;
⮚
elektron hukumatni rivojlantirish xalqaro
reytingida eng rivojlangan mamlakatlar qatoriga
kirish;
⮚
elektron
davlat
xizmatlari
ulushini
oshirish;
⮚
elektron davlat xizmatlariga ishonchni
mustahkamlash, aholining davlat organlari bilan
xavfsiz va oson oʻzaro hamkorlik qilishini
ta'minlash;
⮚
davlat, biznes va aholining ehtiyojlariga
qarab, hisoblash quvvatini samarali taqsimlash va
undan foydalanish;
⮚
respublika boʻylab kommunal sohada
elektron hisoblagichlar ulushini oshirish;
⮚
an'anaviy qogʻoz yoki elektron hujjatga
nisbatan elektron yozuvning ustunligi;
⮚
dasturiy mahsulotlarning eksport hajmini
kengaytirish;
⮚
IT-parkda rezidentlari sonini oshirish;
⮚
investisiya muhitini yaxshilash, axborot
texnologiyalari
sohasida
investisiyalar
samaradorligini oshirish;
⮚
aholining raqamli iqtisodiyot va elektron
hukumat vositalaridan foydalanish koʻnikmalarini
rivojlantirish;
⮚
aholining
barcha
qatlamlari
uchun
axborot texnologiyalari sohasida ta'lim olish
boʻyicha keng imkoniyatlarining mavjudligi;
⮚
axborot
texnologiyalari
sohasidagi
professional kadrlar zaxirasining, shu jumladan
boshqaruv kadrlari zaxirasining mavjudligi;
⮚
IT-yoʻnalishi
boʻyicha oliy ta'lim
muassasalari bitiruvchilari sonini oshirish;
⮚
respublikaning
barcha
tumanlarida
(shaharlarida) raqamli texnologiyalar oʻquv
markazlarini tashkil etish.
“Raqamli Oʻzbekiston – 2030” strategiyasi
doirasida
Davlat boshqaruvida axborot tizimlarini joriy
etish
⮚
«Mahalla» yagona axborot tizimi;
⮚
«Ijtimoiy himoya» yagona reestri;
⮚
«FHDYo yagona elektron arxivi»
axborot tizimi;
⮚
«Raqamlashtirish darajasini baholash»
axborot tizimi;
⮚
«Xalq deputatlari mahalliy kengashlari
faoliyatini boshqarish» axborot tizimini joriy
qilish;
⮚
«Yoʻl xaritalarini» boshqarish axborot
tizimi joriy etish;
⮚
«Investisiya loyihalari monitoringi»
axborot tizimi;
⮚
Tashqi yoritish chiroqlarini boshqarishni
avtomatlashtirilgan axborot tizimi;
⮚
«E-Mehmon» axborot tizimi;
⮚
«Bozor narxi» axborot tizimi;
⮚
«Hudud» axborot tizimi;
⮚
«Fuqaro nazorati» axborot tizimi;
⮚
«I-Ko’mak» - Saxovat monitoring tizimi;
⮚
«Elektron
hokimiyat»
namunaviy
axborot tizimi va boshqalar.
REFERENCES
[1] https://digitalkz.kz - Raqamli Qozogʻiston
rasmiy sayti.
[2] https://d-russia.ru- Raqamli Rossiya rasmiy
sayti.
[3] https://www.gov.uk
-
Raqamli
Buyuk
Britaniya rasmiy sayti.
[4] my.gov.uz
-
Yagona
interaktiv
davlat
xizmatlari portali
[5] https://my.gov.uz/oz/site/statistic-page
[6] https://lex.uz/docs/3454989
[7] https://lex.uz/docs/4800657
[8] https://lex.uz/docs/5030957
