ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
915
MUSIQIY TA'LIM VA RIVOJLANISH
Omarova Anar Qıslawbaevna
Ajiniyoz nomidagi Nukus Davlat Pedagogika Instituti
Musiqiy ta’lim kafedrasi assistent óqituvchisi
Shamurodova Madina Xolmurod qizi
Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti
bakalavriat 1-V kurs talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10684823
Annotatsiya. Bu maqolada Maktabgacha ta’lim tashkilotlari ish jarayonida musiqiy ta’lim
va uning ahamiyati, rivojlanishi haqqida ma’lumotlar berilgan. Maktabgacha yoshdagi
bolalarning o’quv-tarbiyaviy faoliyatini tashkil qilish, musiqa san'atining ta'siri orqali bolaning
shaxsiyatini maqsadli shakllantirish - qiziqishlar, ehtiyojlar, qobiliyatlar va musiqaga estetik
munosabatni shakllantirish, musiqa o'rgatish, musiqiy ta'lim jarayonida har bir bolaning o'ziga
xos xususiyatlari va qiziqishlarini haqida, musiqa rahbari va tarbiyachining hamkorligi, musiqiy
faoliyatlar haqida ma’lumotlar berilgan.
Kalit sózlar: Davlat talablari, “Ilk qadam”, Davlat o’quv dasturi, musiqiy rivojlanish,
individual, differentsial yondashuv, sezish, idrok etish, eshitish, musiqiy-badiiy faoliyat,
tarbiyachi, musiqa rahbari, ritmik harakatlar, Musiqa tinglash, Qo'shiq ijro etish, musiqa
asboblar, raqs, kechalar, bayramlar, konsert, Improvizatsiya.
MUSIC EDUCATION AND DEVELOPMENT
Abstract. This article provides information about music education, its importance and
development in the process of work of preschool educational organizations. Organization of
educational activities of preschoolers, purposeful formation of the child’s personality through the
influence of musical art - the formation of interests, needs, abilities and aesthetic attitude to music,
teaching music, in the process of musical education, the education of each child. about character
traits and interests, cooperation between a music director and a teacher, about musical activities.
Key words: State requirements, “Ilk Kadam”, State curriculum, musical development,
individuality, differentiated approach, feeling, perception, hearing, musical and artistic activity,
teacher, music director, rhythmic movements, listening to music, singing, musical instruments,
dancing, parties, holidays, concert, Improvisation.
МУЗЫКАЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ И РАЗВИТИЕ
Аннотация
. В данной статье представлена информация о музыкальном
образовании, его значении и развитии в процессе работы дошкольных образовательных
организаций. Организация учебной деятельности дошкольников, целенаправленное
формирование личности ребенка через влияние музыкального искусства - формирование
интересов, потребностей, способностей и эстетического отношения к музыке, обучение
музыке, в процессе музыкального воспитания, воспитание каждого ребенка. об
особенностях характера и интересах, сотрудничестве музыкального руководителя и
педагога, о музыкальной деятельности.
Ключевые слова:
Государственные требования, «Илк кадам», Государственная
учебная программа, музыкальное развитие, индивидуальность, дифференцированный
подход, чувство, восприятие, слух, музыкально-художественная деятельность, педагог,
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
916
музыкальный руководитель, ритмические движения, слушание музыки, пение, музыкальные
инструменты, танцы, вечеринки, праздники, концерт, Импровизация.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlari shaxs kamoloti uchun dastlabki ta’lim-tarbiya maskani.
Shu boyis “Ilk qadam” davlat o’quv dasturida ushbu maskanning maqsad va vaziyfalari
belgilangan, yaniy:
-
Bolaning yakka ehtiyojlaini hisobga olgan holda ilk va maktabgacha yoshdagi bolalarni
rivojlanishiga oyid Davlat talablari asosida va Davlat o’quv dasturiga muvofiq uning har
tomonlama va barkamol rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlar yaratish;
-
Maktabgacha yoshdagi bolalarning o’quv-tarbiyaviy faoliyatini tashkil qilish va amalga
oshirish;
-
Bolalarning ilk rivojlanishi masalalarida ota-onalar va jamiyatga tegishli bilimlar berishni
tashkil etish va amalga oshirish;
-
Bolalarning ilk rivojlanishi masalalarida oila va jamiyat bilan o’zaro hamkorlikni tashkil
qilish va amalga amalga oshirish;
1
Demak, musiqiy ta'lim - bu musiqa san'atining ta'siri orqali bolaning shaxsiyatini maqsadli
shakllantirish - qiziqishlar, ehtiyojlar, qobiliyatlar va musiqaga estetik munosabatni shakllantirish.
Bunday holda, bolaning individual xususiyatlari va yoshiga bog'liq imkoniyatlari hisobga
olinsa, turli xil musiqiy faoliyat turlarini muvaffaqiyatli o'zlashtiradi.
Musiqiy rivojlanish - bu bolaning faol musiqiy faoliyati jarayonida shakllanishi natijasidir.
Har bir bolaning individual xususiyatlari ma'lum bir ahamiyatga ega.
Rivojlanish sodir bo'ladi:
-his-tuyg'ular sohasida - oddiy musiqiy hodisalarga impulsiv javoblardan aniqroq va turli
xil hissiy reaktsiyalargacha;
-sezish, idrok etish va eshitish sohasida - musiqa tovushlarini individual farqlashdan tortib
musiqani yaxlit, ongli va faol idrok etishgacha, balandlik, ritm, tembr, dinamikani farqlash;
-munosabatlarning namoyon bo'lishi sohasida - beqaror sevimli mashg'ulotlardan
barqarorroq qiziqishlar, ehtiyojlar, musiqiy didning birinchi namoyonlarigacha;
-ijrochilik faoliyati sohasida - ko'rsatish va taqlid qilish harakatlaridan qo'shiq aytish va
musiqiy-ritmik harakatdagi mustaqil ifodali va ijodiy namoyon bo'lishgacha
2
.
Musiqiy ta'lim va rivojlanish to'g'ri tashkil etish va maqsadli tayyorgarlikni talab qiladi.
Musiqa o'rgatish - bu musiqa rahbari musiqiy tajribani to'plash va asosiy ma'lumotlarni
olishga yordam beradigan ta'lim jarayoni. O'z navbatida, bola ushbu ta'limni faol ravishda
o'zlashtiradi va ayniqsa, rus xalq psixologi L. S. Vıgotskiyning so'zlariga ko'ra, o'rganish
rivojlanishdan "oldinga yugurish" va u bilan birga "tortib olish, his qilish" kerak, deb takitlagan.
Musiqiy rivojlanish ta'lim va tarbiya jarayoni bilan belgilanadi. Rivojlanish darajasi
bolalarning musiqa darslarida xatti-harakatlari, mustaqil faoliyatdagi ijodiy namoyon bo'lishi bilan
belgilanadi. Agar bola o'z tashabbusi bilan bajonidil qo'shiq aytsa, raqsga tushsa, musiqa o'ynasa
va uni ifodali va to'g'ri bajarsa, unda biz musiqiy rivojlanishning ancha yuqori darajasi haqida
gapirishimiz mumkin.
Musiqiy ta'lim jarayonida har bir bolaning o'ziga xos xususiyatlari va qiziqishlarini hisobga
olish juda muhimdir. Bolalarning individual rivojlanishini kuzatish, ularning rivojlanishi va
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
917
tarbiyasida sodir bo'lgan siljishlarni qayd etishga yordam beradigan individual differentsial
yondashuv haqida eslash kerak. Jamoa mashg'ulotlar davomida musiqa rahbari turli darajadagi
murakkablikdagi individual topshiriqlarni beradi, bu ularni bolalar uchun jozibador va ularning
manfaatlarini buzmaydi.
Darsda differentsial yondashuv, shuningdek, musiqachi bolalarning katta bo’lmagan kichik
guruhlariga (3-4 kishi), ularning musiqiy rivojlanish darajasini hisobga olgan holda turli xil
vazifalarni taklif qilishi mumkin.
Maktabgacha yoshdagi bolaning rivojlanishining barcha yosh bosqichlarida individual
ravishda differentsialangan yondashuv zarur, ammo bola qanchalik kichik bo'lsa, u musiqa
rahbaridan bunday yondashuvga muhtoj bo'ladi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning mana’viy rivojlanishida musiqa rahbari va
tarbiyachining hamkorligi muhimdir.
Musiqa rahbari va tarbiyachining hamkorligi bolalarga ijobiy ta'sir ko'rsatadi, kattalar va
bolalar uchun teng darajada zarur bo'lgan sog'lom, do'stona muhit yaratiladi.
Faqat ikkala tarbiyachining birgalikdagi faoliyatida siz maqsadga erishishingiz va dasturda
belgilangan vazifalarni hal qilishingiz mumkin.
-Hamkorlidan ko’zlangan maqsad:
-musiqiy-badiiy faoliyatni rivojlantirish;
- musiqa san'atiga qiziqish;
-bolalarning musiqiy ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish;
-musiqani hissiy jihatdan anglash qobiliyatini rivojlantirish.
Bolalarning ahloqiy va madaniy tarbiyasida tarbiyachi va musiqa rahbari mas'uldirlar.
Tarbiyachi va musiqa rahbari o'rtasidagi pedagogik hamkorlik bolaning musiqiy
rivojlanishi pedagogik munosabatlarning asosiy ob'ekti sifatida faoliyat yuritadigan maqsadning
birligi bilan tavsiflangan o’zaro munosabatlari sifatida qaralishi kerak. Musiqa rahbari va
tarbiyachi turli xil musiqiy faoliyatda o'zaro hamkorlik qiladi:
1. Musiqiy-ritmik harakatlar
2. Musiqa tinglash
3. Qo'shiq ijro etish
4. Bolalaga musiqa asboblarini o'rgatish
5. Raqs
Tarbiyachining maktabgacha ta'lim tashkilotida bolalarning musiqiy rivojlanishiga
tayyorligi musiqiy faoliyatni tashkil etishning barcha shakllarida namoyon bo'ladi: tarbiyachilar
musiqa mashg’ulotlarida faol bo’ladilar, musiqiy-didaktik o'yinlarda bolalar bilan raqsga
tushadilar, mashg’ulotlarda musiqiy asarlardan foydalanadilar.
Musiqa rahbari tarbiyachilar bilan birgalikda bolalarning musiqiy qobiliyatlarini
rivojlantirib, individual va frontal musiqiy mashg'ulotlar, ko'ngilochar kechalar, bayramlar,
konsertlar tashkil etadi.
3
Musiqiy ta'limning vazifalari bolalar bog'chasida musiqa ta'limining vazifalarini
aniqlashga imkon beradi, ular bola shaxsini har tomonlama va uyg'un tarbiyalashning umumiy
maqsadiga bo'ysunadi va musiqa san'atining o'ziga xosligi va musiqa madaniyatini hisobga olgan
holda quriladi. Maktabgacha yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlari:
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
918
1. Musiqaga qiziqishni tarbiyalash. Bu muammo musiqiy sezgirlikni, musiqa uchun
quloqni rivojlantirish orqali hal qilinadi, bu bolaga eshitgan asarlarning mazmunini yanada keskin
his qilish va tushunishga yordam beradi.
2. Bolalarning musiqiy tajribalarini turli musiqiy asarlar bilan tanishtirish orqali boyitish.
3. Bolalarni elementar musiqiy tushunchalar bilan tanishtirish, musiqiy faoliyatning barcha
turlari bo‘yicha eng oddiy amaliy ko‘nikmalarga, musiqiy asar ijrosining samimiyligi, tabiiyligi
va ifodaliligiga o‘rgatish.
4. Emotsional sezgirlikni, sezgir qobiliyatlarni va baland eshitish qobiliyatini, ritm
tuyg'usini rivojlantirish, qo'shiq ovozi va harakatlarning ifodaliligini shakllantirish.
5. Musiqa haqida olingan taassurotlar va g‘oyalar asosida musiqiy didning paydo bo‘lishi
va dastlabki namoyon bo‘lishini targ‘ib qilish, musiqa asarlariga avval tanlab, keyin esa
baholovchi munosabatni shakllantirish.
6. Bolalar uchun mavjud bo'lgan barcha turdagi musiqiy faoliyatda ijodiy faoliyatni
rivojlantirish:
- o'yinlarda va dumaloq raqslarda xarakterli tasvirlarni etkazish; o'rganilgan raqs
harakatlarini yangilarida qo'llash, mustaqil ravishda topilgan kombinatsiyalar;
-kichik qo'shiqlar va qo'shiqlarni improvizatsiya qilish.
Mustaqillik, tashabbuskorlik va o'rganilgan repertuarni kundalik hayotda qo'llash, musiqa
chalish, qo'shiq aytish va raqsga tushish istagini rivojlantirish. Bolalarni musiqiy tarbiyalash
vazifalari butun maktabgacha yoshdagi bolalarga tegishli. Har bir yosh darajasida ular o'zgaradi
va murakkablashadi
4
.
REFERENCES
1.
“Ilk qadam” maktabgacha ta’lim muassasasining davlat o’quv dasturi-T.:2018.
2.
O’zbekiston Respublikasining ilk va maktabgacha Yoshdagi bolalar rivojlanishiga
qo’yiladigan Davlat talablari va “Ilk qadam” davlat o’quv dasturini joriy etish bo’yicha
trenerlar uchun qollanma-T.:2019.
3.
Н. А. Ветлугина.
Методика музыкального воспитания в детском саду. 3-е изд., испр.
и доп. – М.: Просвещение, 1989.
4.
Зацепина M.B. “Музыкальное воспитание в детском саду” Москва.: “Moзайка–
Синтез”, 2008.
5.
U.K.Raxmonov, A.A.Ergashev. Maktabgacha ta’lim muassasalarida musiqa. (
Maktabgacha ta’lim muassasalarida musiqa mashg’ulotlari uchun “Ilk qadam” davlat
o’quv dasturi asosida kichik guruhlar uchun tayyorlangan o’quv uslubiy qo’llama) 2018-
yil 18-oktyabr .
6.
Sharipova G.«Maktabgacha ta'lim muassasalarida musiqa o'qitish metodikasi».
«Cho'lpon» T.: 2007.
7.
H. Mizamova. Musiqa rahbarining ish faoliyati samaradorligini oshirish. O’quv qo’llanma.
T.:2021.
8.
B.Qalmenov, S.Keulimjaev. Mektepke shekemgi bilimlendiriw shólkemlerinde Muzıkalıq
tárbiya
9.
Maktabgacha ta’lim vazirligi sayti:
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
919
10.
11.
Уразимова Т. В., Надырова А. Б. Эстетическое воспитание-основа формирования
личности //Научные исследования. – 2017. – №. 1 (12). – С. 68-69.
12.
Надырова А. Б. Основа воспитания творческой личности //Наука и образование
сегодня. – 2017. – №. 2 (13). – С. 75-76.
13.
Nadírova A., Ayapova H. MUSICAL SOUND AND ITS CHARACTERISTICS //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 12. – С. 1170-1173.
14.
Nadírova A., Nuratdinova A. MUSIC IN THE DEVELOPMENT OF PERSONALITY
DEVELOPMENT THE ROLE OF EDUCATION //Modern Science and Research. – 2023.
– Т. 2. – №. 12. – С. 1166-1169.
15.
Надырова А. РОЛЬ МУЗЫКАЛЬНО-ТЕОРЕТИЧЕСКИХ ДИСЦИПЛИН В
ПРОЦЕССЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО СТАНОВЛЕНИЯ УЧИТЕЛЯ МУЗЫКИ:
Надырова Айгуль Базарбаевна, доцент кафедры «Музыкальное образование»
Нукусского государственного педагогического института имени Ажинияза
//Образование и инновационные исследования международный научно-
методический журнал. – 2022. – №. 1. – С. 122-129.
16.
Bazarbayevna N. A. Textbook functions in the development of cognitive independence of
future music teachers //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research
Journal. – 2022. – Т. 12. – №. 2. – С. 173-178.
17.
Надырова А. Б. и др. Қарақалпақ театр өнериниң пайда болыўы ҳәм раўажланыўына
тийкар салыўшылар //Молодой ученый. – 2020. – №. 24. – С. 543-545.
18.
Надырова А. Б. РАЗВИТИЕ ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ САМОСТОЯТЕЛЬНОСТИ
СТУДЕНТОВ В УСЛОВИЯХ ВЫСШЕГО МУЗИКАЛЬНО-ПЕДАГОГИЧЕСКОГО
ОБРОЗАВАНИЯ: Надырова Айгул Базарбаевна, доцент кафедры музикальное
обучение Нукус Государственый педагогический институт //Образование и
инновационные исследования международный научно-методический журнал. –
2021. – №. 6. – С. 193-196.
19.
Надырова А. Б. Профессиональная компетентность учителя музыки //Проблемы и
перспективы формирования педагогической культуры у студентов в условиях
реализации профессионального стандарта педагога. – 2016. – С. 53-54.
20.
Omarova A. SCHOOL CHEERS THROUGH MUSIC PROFESSIONAL DIRECTION
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 151-156.
21.
Qıslawbayevna O. A. Umumiy ORta TaLim Maktablarida Sinfdan Tashqari Musiqa
ToGaragining Maqsadi Va Vazifalari //Miasto Przyszłości. – 2023. – Т. 40. – С. 105-107.
22.
Qıslawbayevna O. A. The Influence of Music on the Human Body //Vital Annex:
International Journal of Novel Research in Advanced Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 5. –
С. 30-32.
23.
Omarova, A., & Shamurodova, M. (2023). APPLICATION OF INNOVATIVE
PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES IN THE EDUCATIONAL PROCESS WHEN
TEACHING A MUSIC LESSON. Modern Science and Research, 2(12), 185–189.
24.
Ануаровна O. Р. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚ КУЙЛАРИ ВОСИТАСИДА БОЛАЛАР
ИЖОДКОРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ. – 2023.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
920
25.
Omarova, A. . (2023). UNIQUE CHARACTERISTICS AND STRUCTURE OF MUSIC
LESSONS IN KINDERGARTEN. Modern Science and Research, 2(9), 446–448.
26.
Омарова А. К. Национальное в современном композиторском творчестве: к
проблеме интерпретации песенного первоисточника //Керуен. – 2021. – Т. 71. – №.
2. – С. 18-27.
27.
Омарова
А.
ПРИМЕНЕНИЯ
ПЕДАГОГИЧЕСКИХ
ТЕХНОЛОГИЙ
В
ПРЕПОДАВАНИИ ТЕОРИИ КАРАКАЛПАКСКОЙ МУЗЫКИ //Интернаука. – 2021.
– Т. 6. – №. 182 часть 1. – С. 52.
28.
Омарова
А.
СОВРЕМЕННЫЕ
ТЕХНОЛОГИИ
ХУДОЖЕСТВЕННО-
ТВОРЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ УЧАЩИХСЯ //Матрица научного познания. – 2021. –
№. 3-2. – С. 162-164.
29.
Омарова А. К. и др. KAZAKH ELITE AND MUSIC (1920-1930) //Научный журнал
«Вестник НАН РК». – 2021. – №. 3. – С. 208-213.
30.
Kislaubayevna O. A. THE PECULIARITIES OF THE METHODS OF TEACHING
CONDUCTOR SCIENCE //Galaxy International Interdisciplinary Research Journal. –
2021. – Т. 9. – №. 12. – С. 1086-1090.
