ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
371
HUDUDLAR IQTISODIYOTINI RIVOJLANTIRISHNING ASOSIY USTUVOR
YO'NALISHLARI
Raxmonqulova Nafisa Olimjon qizi
Osiyo xalqaro universiteti o'qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10647369
Annotatsiya. Mamlakatimizning iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash, tadbirkorlik va kichik
biznes vakillari bilan ochiq muloqotda bo’lish va ularni qo’llab-quvvatlash, eksportbop va import
o’rnini bosuvchi tovarlarni ishlab chiqarish, logistika xizmatlarini jadal rivojlantirishni
ta’minlash uchun to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb etishda maxsus iqtisodiy zonalar
katta rol o’ynaydi. Mazkur maqolada maxsus iqtisodiy hududlarning respublikamiz iqtisodiyotida
tutgan o‘rni ko’rib chiqilgan.
Kalit so’zlar: maxsus iqtisodiy zonalar, erkin iqtisodiy zonalar, maxsus ilmiy-texnologik
zonalar, turistik-rekreatsion zonalar, erkin savdo zonalari, maxsus sanoat zonalari, xorijiy
investorlar, “yagona darcha” tamoyili, maxsus iqtisodiy zonaning bosh rejasi, bojxona to‘lovlari
bo‘yicha imtiyozlar, xorijiy investitsiyalar.
MAIN PRIORITY DIRECTIONS OF REGIONAL ECONOMY DEVELOPMENT
Abstract. To ensure the economic security of our country, to have an open dialogue with
representatives of entrepreneurship and small business and to support them, to ensure the rapid
development of export and import-substituting goods, logistics services Special economic zones
play a major role in attracting direct foreign investments. This article examines the role of special
economic zones in the economy of our republic.
Key words: special economic zones, free economic zones, special scientific and
technological zones, tourist and recreational zones, free trade zones, special industrial zones,
foreign investors, "single window" principle, master plan of special economic zone, customs
concessions, foreign investments.
ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ РАЗВИТИЯ ЭКОНОМИКИ РЕГИОНА
Аннотация. Для обеспечения экономической безопасности нашей страны, ведения
открытого диалога с представителями предпринимательства и малого бизнеса и их
поддержки, обеспечения опережающего развития экспорта и импортозамещающих
товаров, логистических услуг важную роль играют специальные экономические зоны. в
привлечении прямых иностранных инвестиций. В данной статье рассматривается роль
особых экономических зон в экономике нашей республики.
Ключевые слова: особые экономические зоны, свободные экономические зоны,
специальные научно-технические зоны, туристско-рекреационные зоны, зоны свободной
торговли, специальные индустриальные зоны, иностранные инвесторы, принцип «одного
окна», генеральный план особой экономической зоны, таможенные льготы, иностранные
инвесторы. Вложения.
Mamlakatimizda yuqori texnologiyali yangi ishlab chiqarish quvvatlarini tashkil etish,
hududlarni raqobatdosh va eksportga yo‘naltirilgan zamonaviy sanoat mahsulotlari ishlab
chiqarishni o‘zlashtirishga yanada faol jalb qilish, ishlab chiqarish, muhandislik kommunikatsiya,
yo‘l-transport, ijtimoiy infratuzilma va logistika xizmatlarini jadal rivojlantirishni ta’minlash
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
372
uchun to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb etishni kengaytirishning eng muhim omili
sifatida erkin iqtisodiy zonalarni yaqqol misol qilib keltirish mumkin Shu bilan birga
rivojlanayotgan mamlakatlar sanoati rivojlangan mamlakatlardan farqli o'laroq, asosiy e'tiborni
birinchi navbatda sanoatlashtirishning yuqori darajasiga erishishga qaratadi, ya’ni : sanoatni
modernizatsiya qilish, xorijiy kapitalni jalb qilish, ishchilarning malakasini oshirish va yangi
texnologiyalarni joriy etish. Bunda maxsus (erkin) iqtisodiy zonalar muhim ahamiyat kasb etadi.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida 7-may kuni Andijon,
Navoiy hamda Surxondaryo viloyatlari tuman va shaharlarining iqtisodiy salohiyatini oshirish
chora-tadbirlari boʻyicha videoselektor yigʻilishi oʻtkazildi. Mamlakatimizning har bir hududi
oʻziga xos. Bir viloyat ichidagi tumanlarning imkoniyatlari ham bir-biriga oʻxshamaydi. Shu
boisdan bugungi kunda Hali hanuz Qoraqalpogʻiston Respublikasi, Toshkent shahri va viloyatlar
iqtisodiyotini rivojlantirish masalalari alohida, manzilli tarzda muhokama qilib borilmoqda.
Davlatimiz rahbari joylarga chiqib, aholi bilan gaplashib, belgilanayotgan chora-
tadbirlarning dolzarb va amaliy boʻlishiga katta eʼtibor qaratmoqda. Markazdagi rahbarlar qarorlar
qabul qilishda hokimlarning umumiy hisobotlari bilan kifoyalanib qolayotgani tanqid qilinib,
bundan buyon hududlarga oid har bir masalani aniq tuman, qishloq, mahalla, soha va korxona
kesimida, muammoning eng quyidagi ildizigacha tushib, uni hal qilish zarurligi taʼkidlangan va
dasturlar ishlab chiqishni har bir qishloqdan boshlash, qaysi qishloqda qaysi yoʻnalishni
rivojlantirish, bunga qancha mablagʻ ajratish kerakligini aniq koʻrsatish talabi qoʻyilgan edi
Masalan, Surxondaryoda 55 mingta, Andijonda 41 mingta, Navoiy viloyatida 14 mingta
oilani kambagʻallikdan chiqarish lozim. Kichik korxonalarni koʻpaytirish, hunarmandchilikni
qoʻllab-quvvatlash, qishloq xoʻjaligi mahsulotlari yetishtirish orqali aholi farovonligini oshirish
zarur.
Yigʻilish davomida buning uchun turli yoʻnalishdagi ishlarga qoʻshimcha turtki berish
zarurligi koʻrsatib oʻtildi va hududlarga tadbiq qilish tez orada amalga oshirilishi belgilab olingan.
Sanoatni rivojlantirish, mavjud xomashyoni chuqur qayta ishlash, har bir tuman, qishloq va
mahallani ixtisoslashtirish. Andijon, Navoiy va Surxondaryo viloyatlarida ishlab chiqarishning
asosiy qismi bitta tarmoqqa yoki respublika tasarrufidagi korxonalar hissasiga toʻgʻri keladi.
Jumladan, Andijonda sanoat ishlab chiqarishning 69 foizini mashinasozlik, Navoiyda esa
72,5 foizini kon-metallurgiya tashkil etadi. Surxondaryo sanoatining mamlakatdagi ulushi atigi
1,5 foiz, yalpi hududiy mahsulotdagi ulushi esa atigi 8 foiz boʻlib, respublikada eng past
koʻrsatkichlardan biridir.
Hududlarda sanoat tarmoqlarini diversifikatsiya qilish uchun barcha imkoniyatlar yeatrli
va bu boradagi chora-tadbirlar yuzasidan amaldagi ishlarga nazar tashlaydigan bo‘lsak, Andijon
viloyati Xoʻjaobod tumanida tashabbuskorlarga 32 ta tikuv-trikotaj korxonasi uchun joy ajratildi
va bu korxonalarda 6,5 mingta ish oʻrni yaratildi.
Buloqboshi tumani togʻ hududidagi konlarni oʻzlashtirib, qurilish materiallari ishlab
chiqarishni yoʻlga qoʻyish, Oltinkoʻl tumani “Ijtimoyat” mahallasida mebel tayyorlashni sanoat
darajasiga olib chiqish mumkin bo'lib, shu bilan birga Asaka tumanidagi avtomobil zavodi
yaqinida, unumdorligi past yerlarda kichik sanoat zonasi tashkil etib, butlovchi qismlar ishlab
chiqarish hajmi oshirildi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
373
Navoiy viloyati Nurota tumanidagi “Suvliq Granit” konining elektr tarmogʻini
rekonstruksiya qilish orqali “Istiqlol” mahallasidagi 450 nafar aholini ish bilan taʼminlandi. Tomdi
tumanida fosforit, shisha, sement, pardozbop qurilish toshlari va ohaktosh zaxiralari mavjud bo'lib
Uchquduq tumanida qayta geologik oʻrganishlar oʻtkazildi va yana koʻp imkoniyatlar ochildi.
Keyingi ustuvor yoʻnalish – joylarda investitsion va turistik salohiyatni oshirish, servis
xizmatlarini yaxshilash uchun infratuzilma obyektlarini rivojlantirish bo’yicha chora tadbirlar
ishlab chiqildi. Andijon, Navoiy va Surxondaryo viloyatlarida bu boradagi holat tumanlar
kesimida tahlil qilingan bo'lib, Xonobod shahrining xizmat koʻrsatish boʻyicha Andijon
viloyatidagi ulushi bor-yoʻgʻi 1 foizni tashkil etadi. Aslida u yerdagi yerosti maʼdanli suvlarini
oʻzlashtirish orqali sogʻlomlashtirish turizmini yoʻlga qoʻyish, shifobaxsh suv ishlab chiqarish
imkoniyati bor.
Navoiy viloyati Qiziltepa tumanidagi Toʻdakoʻl suv ombori hamda Navbahor tumanidagi
“Sarmishsoy” hududiga olib boruvchi yoʻllarni taʼmirlash va turistik zonalar tashkil etish orqali
ularga sayyohlar oqimini bir necha barobar koʻpaytirish mumkin. Surxondaryo viloyati Oltinsoy
tumanida birorta bozor yoʻq. Bundan tashqari, tuman hududidan oʻtgan “Manguzar-Termiz-
Denov” avtomobil yoʻlida zamonaviy savdo va xizmat koʻrsatish markazlarini tashkil etsa boʻladi.
Hududlar iqtisodiyotini rivojlantirishda amaldagi Nizomga muvofiq, tekshiruv
tasdiqlangan dasturga muvofiq amalga oshiriladi va tekshiruvlar o’tkazishtalab etiladi.
Budjetlashtirish moliyaviy rejalashtirish bo’lib, korxonani samarali boshqarish uchun
zarurdir. Budjetlashtirish korxonaning joriy ko’rsatkichlarini rejalashtirish va istiqboldagi
ko’rsatkichlarini bashorat qilish maqsadida turli xildagi budjetlarni ishlab chiqishni ko’zda tutadi.
Budjetlashtirish tarmoq xususiyatiga ega bo’lib, juda ko’p omillarga bog’liqdir. Shu
boisdan budjetlashtirishning muayyan modelini nafaqat tanlash, balki uni korxona xususiyatiga
moslashtirish ham zarurdir
REFERENCES
1.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi (O’zbekiston Respublikasi Prezidentining
08.02.2021 O’RQ – 671 – son qarori bilan o’zgartirish va qo’shimchalar kiritilgan yangi
tahriri). // www.lex.uz
2.
Xasanov B.A., Xashimov B.A. Boshqaruv hisobi. Darslik. –T.: Cho`lpon nomidagi NMIU,
2013. -312 bet.
3.
Pardayev A.X., Pardayeva Z.A. Boshqaruv hisobi. –Toshkent, G`.G`ulom nomidagi
nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2014. 318 bet.
4.
Shaxovskaya L.S., Xoxlov V.V., Kulakova O.G. Byudjetirovanie: teoriya i praktika
KNORUS, 2009. -400 s.
5.
G’ofurova U.F., Xayitboyev B.X. Iqtisodiyotni rivojlantirishda xorijiy investitsiyalarning
o’rni // “Xalqaro moliya va hisob” ilmiy electron jurnali. № 6, dekabr, 2018 yil.
6.
http:// www.lex.uz (O’zbekiston Respublikasi Qonunchilik portali);
7.
Raxmonqulova, N. (2024). THE ROLE OF CYBER SECURITY IN THE DIGITAL
ECONOMY. Modern Science and Research, 3(1), 111–115.
8.
Abdulloev, A. J., & Rakhmankulova, N. O. THEORETICAL ASPECTS OF THE
INNOVATIVE ENTREPRENEURSHIP CONCEPT.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
374
9.
Mukhammedrizaevna, T. M., Bakhriddinovna, A. N., & Olimovna, R. N. TOURIST
LOGISTICS AND SUPPLY CHAIN MANAGEMENT: STRATEGIES FOR REDUCING
COST AND IMPROVING SERVICE. Zbiór artykułów naukowych recenzowanych., 90.
10.
Raxmonqulova, N. (2023). THE DEVELOPMENT OF CRYPTOCURRENCIES IN THE
DIGITAL ECONOMY. Modern Science and Research, 2(10), 192-194.
11.
Khudoynazarovich, S. A. (2021). An Opportunity of Internet Marketing in Tourism Sphere.
International Journal on Economics, Finance and Sustainable Development, 3(3), 356-361.
12.
Шадиев, А. Х. (2020). Факторы, влияющие на развитие экотуризма. Достижения науки
и образования, (5 (59)), 31-32.
13.
Bazarova, M. . (2024). DISTINCTIVE FEATURES OF PERSONAL MANAGEMENT IN
THE ACTIVITIES OF COMMERCIAL BANKS. Modern Science and Research, 3(1), 563–
567.
14.
Supiyevna, B. M. (2022). Innovatsion iqtisodiyotda inson kapitalini boshqarish tizimini
takomillashtirish.
15.
Bahodirovich, K. B. (2023). EVOLUTION OF THE AUDITING PROFESSION IN THE
SMART MACHINE AGE. Gospodarka i Innowacje., 41, 450-454.
16.
Khalilov Bahromjon Bahodirovich. (2023). The International Financial Reporting Standards
(IFRS) Mean to Businesses and Investors in Uzbekistan. Miasto Przyszłości, 42, 746–750.
17.
Jumayeva, Z. (2024). ROLE OF THE STATE IN REGULATING THE ECONOMY.
Modern Science and Research, 3(1), 511-516.
18.
Bustonovna, J. Z. (2023). INVESTMENTS IN HUMAN CAPITAL AND
PECULIARITIES OF THIS PROCESS IN UZBEKISTAN. International Journal of
Education, Social Science & Humanities. Finland Academic Research Science Publishers,
11(8), 36-44.
19.
Abidovna, A. S. (2023). MODERN TRENDS IN MANAGEMENT STRATEGIES AND
THEIR APPLICATION IN COMMERCIAL BANKS. Gospodarka i Innowacje., 41, 326-
332.
20.
Shamsiya, A. (2023). HR MANAGEMENT AND COACHING IN THE INNOVATIVE
ECONOMY AS A METHOD OF BUSINESS MANAGEMENT. Modern Science and
Research, 2(10), 712–717.
21.
Sodikova, N. (2024). OTMda “Iqtisodoyotda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va
tizimlari” fanini o ‘qitishda raqamli texnologiyalarning o ‘rni. Modern Science and
Research, 3(1), 1-4.
22.
To'rayevna, S. N. (2024). ТADBIRKORLIK SOHASINI MALAKALI КADRLAR BILAN
ТA'MINLASHNING АSOSIY YO'NALISHLARI.
23.
Hakimovich, T. M. (2023). BOSHQARUVCHILARNING SAMARADORLIKKA
ERISHISHDAGI PROFESSIONALLIGI. Gospodarka i Innowacje., 42, 421-425.
24.
Hakimovich, T. M. (2023). TA’LIM TIZIMI BOSHQARUVIDA PEDAGOGIK TAHLIL.
Gospodarka i Innowacje., 42, 415-420.
25.
Jumayeva, Z. (2024). THE NEED FOR AN INNOVATIVE APPROACH IN MANAGING
ORGANIZATIONS. Modern Science and Research, 3(1), 557–562.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
375
26.
Jumaeva, Z. (2021). Modern trends in the economic development of the regions of
Uzbekistan. InterConf.
27.
Akbarovna, N. N., & Bahodirovich, X. B. (2023). AKSIYADORLIK JAMIYATLARIDA
MOLIYAVIY HISOBOTNING XALQARO STANDARTLARI ASOSIDA MOLIYAVIY
HISOBOTLARINI TUZISH TARTIBI.
28.
Nargiza, N. (2023). THE ROLE OF PROPERTY RELATIONS IN SOCIETY. Modern
Science and Research, 2(12), 889-893.
29.
Ikromov, E. (2024). THEORETICAL FOUNDATIONS FOR THE ORGANIZATION
AND CAPACITY BUILDING OF EXECUTIVE EMPLOYEE LABOR IN PUBLIC
ADMINISTRATION BODIES. Modern Science and Research, 3(1), 939-946.
30.
Ibodulloyevich, I. E. (2023). MAHALLALARDA KAMBAG’ALLIKNI QISQARTIRISH
VA TADBIRKORLIKNI RIVOJLANTIRISHNI TAKOMILLASHTIRISH. Gospodarka i
Innowacje., 42, 504-507.
31.
Ibodulloyevich,
I.
E.
(2023).
MAHALLIY
BUDJET
DAROMADLARINI
PROGNOZLASHTIRISHNI TAKOMILLASHTIRISHDAGI MUAMMOLAR.
