ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
192
RAQAMLI IQTISODIYOTDA KRIPTOVALYUTALARNI RIVOJLANTIRISH
Raxmonqulova Nafisa Olimjon qizi
Osiyo xalqaro universiteti o'qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.10084515
Annotatsiya.
Ushbu maqolada raqamli iqtisodiyotga kriptovalyutalarning kirib kelishi,
uning bugungi kundagi ahamiyati, istiqbollari muhokama etilgan.
Kalit so‘zlar:
Kriptovalyuta, raqamli iqtisodiyot, pandemiya, metod.
THE DEVELOPMENT OF CRYPTOCURRENCIES IN THE DIGITAL
ECONOMY
Abstract.
This article discusses the entry of cryptocurrencies into the digital economy, its
importance today, and its prospects.
Keywords:
Cryptocurrency, digital economy, pandemic, method.
РАЗВИТИЕ КРИПТОВАЛЮТ В ЦИФРОВОЙ ЭКОНОМИКЕ
Аннотация.
В данной статье рассматривается вхождение криптовалют в
цифровую экономику, ее значение сегодня и перспективы.
Ключевые слова:
криптовалюта, цифровая экономика, пандемия, метод.
KIRISH
Insoniyat boshiga kelgan pandemiya sinovlari uning ijtimoiy, iqtisodiy, intellektual
hayotida keskin o‘zgarishlar sodir etdi. Xususan, ta’lim, savdo-iqtisodiy, ijtimoiy aloqlarni to‘liq
onlayin platformalarga ommaviy o‘tilishiga olib keldi.
Dalvatimiz rahbari Shavkat Mirziyoev tomonidan barcha soha va tarmoqlarda ishlab
chiqarish va xizmat ko‘rsatishni raqamli texnologiyalar bilan qamrab olish, bu borada zamonaviy
bilimlarni chuqur egallagan, intellektual salohiyatli kadrlarni yetishtirish, mamlakatda
―axborotlashgan jamiyat‖ muhitini yaratish vazifasi ustuvor qilib qo‘yildi.
Chunki, endi raqamli texnologiyalarning uzoq vaqt davomida taraqqiy etishi iqtisodiy
rivojlanish tedensiyalarini belgilaydi va jamiyatni tub o‘zgarishlarga, integratsion taraqqiy etishiga
olib keladi.
Bugungi kunda raqamli iqtisodiyotni shakllantirish ko‘pgina mamlakatlar uchun ustuvor
yo‘nalishlardan biri sifatida qaralib, masalan, AQSh, Buyuk Britaniya, Germaniya, Yaponiya kabi
yetakchi mamlakatlar buning namunasidir [1].
TADQIQOT METODOLOGIYASI VA EMPIRIK TAHLIL
Texnologik taraqqiyot natijasida moliyaviy bozorlarning virtuallashuvi raqamli va
kriptovalyuta bozorlariga yanada jon bag‘ishladi. Bu jarayon koronavirus pandemiyasi ortidan
o‘zining yangi bosqichiga ko‘tarildi.
Odatda, o‘nlab yillar davom etadigan o‘zgarishlar epidemiya ta’siri tufayli bir yil ichida
sodir bo‘ldi. Masalan, yaqinda Shveysariya Markaziy banki «blokcheyn» texnologiyasiga ega
elektron kronni bozorga olib chiqdi. Bagama Markaziy banki ayni shu dasturni 2020 yilning
oktabr oyida joriy qilgandi. Shuningdek, dunyodagi eng yetakchi iqtisodiyotga ega davlatlardan
biri bo‘lgan Xitoy Markaziy banki moliya bozorlariga raqamli valyuta chiqarishga hozirlik
ko‘rmoqda. Mazkur jarayon 2035 yilgacha yakunlanishi kutilmoqda [2].
Bitcoin’ga asoslangan jonli bozor kriptovalyuta bozorlariga shubha bilan qarovchi ba’zi
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
193
iqtisodchilar va institutlar fikrlarining ijobiy tarafga burilishiga olib keldi. Masalan, jarayon
boshida kriptovalyuta bozorlariga shubha bilan qaragan taniqli iqtisodchi Nuriel Rubini Yahoo
Finans jurnalistlariga bergan intervyusida avvaliga o‘zi «yomon pul» deb atagan Bitcoin’ni
«qisman sarmoya» vositasi sifatida ko‘rishini ma’lum qildi [3].
Xalqaro hisob-kitoblar banki (BIS) tomonidan o‘tkazilgan so‘rov ham butun dunyo bo‘ylab
sodir bo‘lgan ushbu o‘zgarishni yaqqol tasdiqladi. So‘rov natijalariga ko‘ra, 2020 yil dunyo
miqyosida markaziy banklarning raqamli pul tizimlariga qiziqishi oldingi yildagiga nisbatan 10
foizga oshgan. Ayni paytda yana bir ahamiyatli jihat shundaki, ushbu banklarning aksariyati
rivojlanayotgan mamlakatlarning markaziy banklari hisoblanadi. Rivojlanayotgan mamlakatlar
o‘z yosh aholisining yangiliklarga moslashish tezligi, yangi texnologik o‘zgarishlarda davlatning
yetakchi rol o‘ynashi kabi ba’zi bir afzalliklardan foydalangan holda pullarning raqamlashuvi
jarayonida karvonboshilik qilmoqda.
Bugungi kunda texnologiya va moliyaviy infratuzilmalar jadal rivojlanmoqda. Ammo pul
o‘tkazmalarida ishlatiladigan EFT va SWIFT kabi klassik usullar hamon sekin va qimmat bo‘lib
qolayotgani bor gap. Naqd pulsiz dunyo juda kam o‘g‘irlik hodisalari, moliyaviy xizmatlarning
arzonligi, bank va boshqa majburiy qaramliklarsiz mobil telefoni orqali bank xizmatlari va
operatsiyalarini kuzatish – budjet nazorati kabi ko‘plab afzalliklarini taqdim etmoqda.
Shuningdek, shaxsiy daromadlardan tashqari, jamoatchilikning moliyaviy operatsiyalarni tezroq
amalga oshirish imkoniga ega bo‘lishi va coin’lardan olingan daromadlarga soliq solinishi jamiyat
va davlatning foydasiga ishlashi mumkinligi ta’kidlanmoqda.
Afzalliklar bilan bir qatorda raqamli valyutalarning kamchiliklari ham bor. Eng asosiy
kamchiliklardan biri – dasturiy ta’minot xavfsizligi bilan bog‘liq. So‘nggi yillarda ommaviy
axborot vositalarida e’lon qilinayotgan ma’lumotlar buzilishi bilan bog‘liq xabarlarni hisobga olib
aytish mumkinki, axborot xavfsizligi chindan ham jiddiy muammo bo‘lib turibdi. Moliyaviy
texnologlar yangi kriptografik tizimlarning va’dalariga qaramay, yangi tizimning shaffoflik,
barqarorlik va ishonchlilik jihatidan mukammallikka erishishi uchun yana 5-10 yil vaqt ketishi
mumkinligidan ogohlantirmoqda. Qolaversa, davlatlar yoki mustaqil auditorlik tashkilotlari
nazorati ostida bo‘lmagan kriptovalyutalarning noqonuniy faoliyatlarda qo‘llanilishi ham juda
muhim va xavfli masala bo‘lib qolmoqda.
XULOSA VA MUNOZARA
Covid-19 vaksinasining kashf etilishi va ommaviy emlash jarayonlariga kirishilishi ortidan
dunyo miqyosida iqtisodiy masalalarga e’tibor kuchaydi. Raqamli va kriptovalyutalar
epidemiyaning chuqur iqtisodiy ta’sirini yo‘qotish va pandemiyadan so‘ng paydo bo‘la boshlagan
yangi moliyaviy imkoniyatlarga hozirlik ko‘rgan dunyo iqtisodiyoti uchun xatarlardan qochish
yo‘lidagi jiddiy imkoniyatlaridan biri sifatida ko‘rilmoqda. Mana shunday vaziyatda markaziy
banklarning o‘z raqamli valyutalarini chiqarishi o‘zgaruvchan texnologiyalar bilan hamnafas
bo‘lish va iste’molchilarni yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan xatarlardan himoya qilish nuqtayi
nazaridan foydali bo‘ladi.
REFERENCES
1.
S. Gulyamov, R.H. Ayupov, O.M. Abdullaev, G.R. Baltabaeva. Raqamli iqtisodiyotda
blokcheyn texnologiyalar. T.: TMI,―Iqtisod-Moliya‖ nashriyoti, 2019, 447 bet.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
194
2.
Raqamli iqtisodiyot: O‘zbekistonda rivojlantirish istiqbollari va jahon amaliyoti.
Xalqaro ilmiy-amaliy onlayn konferensiya materiallari – Toshkent: Binzes va
tadbirkorlik oliy maktabi 2020. – 979 b.
3.
Evgeniy Filippov. A dan Z gacha kriptovalyuta. STFORECH, 2017 yil
4.
Najmiddinovich, R. D. (2023). Increase jobs for transport companies in uzbekistan by
increasing
the
purchase
of
products
manufactured
by
people
with
disabilities. American Journal of Business Management, Economics and Banking, 12,
128-130.
5.
Рахманкулова, Н. (2023). РОЛЬ ИНВЕСТИЦИЙ В РЕГИОНАЛЬНОМ
ЭКОНОМИЧЕСКОМ РАЗВИТИИ. Gospodarka i Innowacje., 36, 168-170.
6.
Явмутов, Д. Ш., & Рахманкулова, Н. О. (2021). КОНЦЕПТУАЛЬНЫЕ
ВОПРОСЫ РАСЧЕТА ПРОДУКЦИИ В ЦИФРОВОЙ ЭКОНОМИКЕ. IJTIMOIY
FANLARDA INNOVASIYA ONLAYN ILMIY JURNALI, 1(2), 12-17.
7.
Junaydulloevich, A. A., Bakhriddinovna, A. N., & Olimovna, R. N. Business and
Product Delivery in the Context of Covid-19. JournalNX, 1305-1307.
8.
Khudoynazarovich, S. A. (2021). An Opportunity of Internet Marketing in Tourism
Sphere. International Journal on Economics, Finance and Sustainable Development,
3(3), 356-361.
9.
Mirzabek, T. (2023). MARKETING KOMMUNIKASIYALARI TIZIMIDA OG'R
MULOQOTLAR XUSUSIYATLARI. Innovations in Technology and Science
Education, 2(14), 388-391.
10.
Sodiqova, N. (2023). DIGITAL LABOR IN THE NEW ECONOMY. Modern Science
and Research, 2(10), 293–300. Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/science-
research/article/view/24349
11.
Khalilov Bakhromjon Bakhodirovich. (2023). CONCEPTUAL FOUNDATIONS OF
IMPROVING ACCOUNTING IN SMALL BUSINESS AND PRIVATE
ENTREPRENEURSHIP.
IMRAS,
6(6),
161–165.
Retrieved
from
https://journal.imras.org/index.php/sps/article/view/323
12.
Bakhodirovich, K. B. (2023). International accounting models and their characteristics
in the conditions of innovative economy. Zien Journal of Social Sciences and
Humanities, 21, 56-60.
13.
Шадиев, А. Х. (2020). Способы улучшения структуры управления в туризме.
Вопросы науки и образования, (7 (91)), 29-31.
14.
Khudoynazarovich, S. A. An Opportunity of Internet Marketing in Tourism Sphere.
International Journal on Economics, Finance and Sustainable Development, 3(3), 356-
361.
