446
OLIY TAʻLIM TIZIMIDA STRATEGIK MENEJMENTNI RIVOJLANTIRISH
MASALALARI
Ismatov Akbarali Nematillo o‘g‘li
Oriental universiteti magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.10694556
Annotatsiya.
Ushbu maqolada Oliy talim tizimidagi strategik menejment rivoji xususida
mulohazalar berilgan. Strategik menejment yaratish dasturi bugungi kunda eng muhim omillardan
biri sanaladi. Talim tizimida menejmentning rivojiga turli omillar tasir korsatadi. Strategik
menejment bu talim samaradorligini oshirish uchun zaruriy bilim va konikmalar yaratadi.
Kalit sozlar:
strategik menejment, kasbiy tayyorlov, koorporatsiya, boshqaruv turlari,
mamuriy boshqaruv.
ISSUES OF STRATEGIC MANAGEMENT DEVELOPMENT IN HIGHER
EDUCATION SYSTEM
Abstract.
This article provides comments on the development of strategic management in
the higher education system. Creating a strategic management program is considered one of the
most important factors today. Various factors influence the development of management in the
educational system. Strategic management creates the necessary knowledge and skills to increase
the effectiveness of this training.
Key words:
strategic management, professional training, corporation, types of
management, administrative management.
ВОПРОСЫ РАЗВИТИЯ СТРАТЕГИЧЕСКОГО УПРАВЛЕНИЯ В СИСТЕМЕ
ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ
Аннотация.
В данной статье даются комментарии по вопросам развития
стратегического менеджмента в системе высшего образования. Создание программы
стратегического управления сегодня считается одним из важнейших факторов. На
развитие менеджмента в системе образования влияют различные факторы.
Стратегический менеджмент создает необходимые знания и навыки для повышения
эффективности этого обучения.
Ключевые слова:
стратегический менеджмент, профессиональная подготовка,
корпорация, виды менеджмента, административный менеджмент.
Zamonaviy dunyoda oliy taʻlim tizimida malakali kadrlarni shakllantirish va iqtisodiyotni
rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Mehnat bozorining tez oʻzgarib turadigan talablari va
447
raqobat sharoitlari tufayli oliy taʻlim tizimini samarali strategik boshqarish tobora dolzarb va zarur
boʻlib bormoqda.
Hozirgi kunda dunyo boʻylab koʻplab taʻlim muassasalari oʻz f a o l i y a t i d a strategik
boshqaruvdan faol foydalanmoqdalar, ammo maqsadlarga erishish uchun oʻzlarining barcha
imkoniyatlarini ishga solishmoqda [1]. Keyinchalik, oliy taʻlim tizimini strategik boshqarishning
nazariy asoslari koʻrib chiqilib, oliy taʻlim tizimini boshqarish tushunchalari va yondashuvlari
tahlil qilinган va uning oldida turgan asosiy muammolar va rivojlanish tendentsiyalar muhokama
qilinmoqda [2].
Strategiyani shakllantirish - bu harakatlar usuli va uning aniq vositalari menejmentning
yadrosi va yaxshi boshqaruvning muhim belgisidir.
Boshqaruv sohasida strategik menejment resurslarni hisobga olish va tashkilot faoliyat
yuritadigan ichki va tashqi muhitni baholash asosida tashkilotning yuqori rahbariyati tomonidan
amalga oshiriladigan asosiy maqsad va tashabbuslarni shakllantirish va amalga oshirishni oʻz
ichiga oladi.
Tashkilotni boshqarish kontekstida strategik boshqaruv tushunchasi yuqori darajadagi
boshqaruv va joriy boshqaruv oʻrtasidagi farqni aks ettirish uchun 1960-1970 yillar
oraligʻida joriy qilingan. 1965-yilda Igor Ansoff uzoq muddatli rejalashtirishning avvalgi
usullarini shubha ostiga qoʻydi va strategik rejalashtirish modelini taklif qildi. Garchi koʻplab
mualliflar strategik menejmentni yangi fan sifatida yaratishga hissa qoʻshgan boʻlsalarda,
kashshoflar qatoriga Alfred Chandler (ingl. Alfred D. Chandler, Jr.), Filip Zeltsnik (ingl. Philip
Selcnik), Igor Ansoff va Piter Druker tomonidan ishlab chiqilgan [3].
Strategiyaning beshta elementi (Mintzbergga koʻra, "besh P") — reja, pozitsiya, qabul
qilish, “harakatlar namunasi”, istiqbol.
Strategik menejmentning asosiy bosqichlari:
1.
biznes sohasini aniqlash va tashkilotning maqsadini ishlab chiqish,
2.
maqsadni xususiy uzoq muddatli va qisqa muddatli faoliyat maqsadlariga aylantirish,
3.
faoliyat maqsadlariga erishish strategiyasini aniqlash,
4.
strategiyani ishlab chiqish va amalga oshirish,
5.
faoliyatni baholash, vaziyatni kuzatish va tuzatuvchi taʻsirlarni kiritish.
Ansoffning
fikriga koʻra, oʻzgaruvchan sharoitda strategik menejmentda tashkilotning
potentsial imkoniyatlari — funksional salohiyat va umumiy rahbariyatning potentsialini aniqlash
va rivojlantirish alohida ahamiyatga ega.
448
Strategik menejment tahlil bilan chambarchas bogʻliq boʻlib, uning asosida qisqa va uzoq
muddatli istiqbolda muhim qarorlar qabul qilinadi. Tahlil alohida tadqiqot obʻektlarini ham,
umumiy vaziyatni ham ajratish va oʻrganishni oʻz ichiga oladi. Ammo tahlildan foydalanganda
strategiya batafsil reja yoki koʻrsatmalar toʻplami emas, balki umumiy tushunchadir. U barcha
qarorlar va maqsadlarni muvofiqlashtirishni taʻminlaydi va shaxs yoki tashkilotning harakatlariga
yoʻnalish beradi. Strategik menejmentning asosiy vazifasi bozordagi mavjud vaziyatni hisobga
olgan holda maqsadlarga erishish uchun asosiy resurslarni aniqlash, shuningdek uni
muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun tegishli tizimni
yaratishdir[4].
Oliy oʻquv yurtlarining rivojlanishi strategik boshqaruv tamoyillarini amalga oshirish
asosida amalga oshirilishi kerak, uning davomida muassasa faoliyati missiyasi shakllantiriladi,
strategik dastur (strategiya) ishlab chiqiladi va amalga oshiriladi, strategik vazifalar hal qilinadi.
Oliy oʻquv yurtlarining tashkiliy modeliga strategik boshqaruv tamoyillarini joriy etish obʻektiv
zaruratdir. Oliy taʻlim iqtisodiy faoliyat turi sifatida taʻlim va tegishli xizmatlarni koʻrsatadigan
oliy oʻquv yurtlari tomonidan taqdim etiladi. Binobarin, oliy oʻquv yurtlari obʻektiv bozor
qonunlari bilan qamrab olingan taʻlim xizmatlari bozorining subʻektlari hisoblanadi.
Zamonaviy iqtisodiy fanlarda iqtisodiy munosabatlarning oʻziga xos subʻekti sifatida
tashkilotning yagona nazariyasi yoki kontseptsiyasi hali mavjud emas. Baʻzi tadqiqotchilar
“tashkilot” atamasi fransuzcha “tashkilot” soʻzidan kelib chiqqan deb hisoblashadi, boshqalari
“tashkilot” soʻzi yunoncha “ρrγaνον” – “asbob” dan kelib chiqqan deb yozadilar, bu “maʻlum bir
maqsadga erishish uchun resurslarni maqsadli birlashtirish” degan maʻnoni anglatadi [9]. Qoida
tariqasida, “tashkilot” atamasi oʻziga vazifalarni belgilaydigan va maʻlum bir jamoaviy maqsadga
erishish uchun ularni amalga oshiradigan ijtimoiy guruhni aniqlash uchun ishlatiladi.
Oliy taʻlim tizimida raqobatbardosh kadrlar tayyorlashning strategik boshqaruv
mexanizmini ifodalovchi maʻlumotlar tahlilida statistik guruhlash, solishtirma tahlil, tanlanma
kuzatuv, adabiyotlar qiyosiy tahlili, mantiqiy va tarkibiy tahlil qilish, turli umumlashtiruvchi
koʻrsatkichlar va qiyosiy taqqoslash usullaridan foydalanildi.
Shunday qilib, oliy taʻlim tizimida strategik menejmentni rivojlantirish uchun strategiyalarni
belgilash va amalga oshirish zarurdir.
449
REFERENCES
1.
Abduraxmonova O.Q. Mehnat asosiy oʻquv bozori. nomz. dis. - Toshkent, 2005 yil.135 B.
2.
О.С.Каххоров.
Формирование резерва современных руководящих кадров в
. Наука и Мир. – 2017. – С. 28-31.
3.
J.Huisman, A.Pausits.
Higher Education management and development.
. Waxmann Verlag. – 2010. – Р. 16-18 .
4.
Аквазба Е.О., Ухабина Т.Е., Черемисина Е.В. Качество образования в современной
образовательной организации: проблемы и перспективы // Современные проблемы
науки и образования.–2015.–5; Источник:
обращения: 28.08.2015).
