STUDY OF THE POTATO GENEFOUND IN THE FUTURE

HAC
Google Scholar
f
105-1069
0
0
To share
Lapasov, S. (2024). STUDY OF THE POTATO GENEFOUND IN THE FUTURE. Modern Science and Research, 3(2), 105–1069. Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/30512
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Abstract

This article presents information on the study and enrichment of the potato gene pool, growth and productivity. The research was conducted in 2022 in the experimental fields of the ITI of Vegetables, Poly crops and Potatoes. Today, potatoes are sold in 21.5 million countries of the world. 351 mln. per hectare. more than tons of potatoes are being grown. In the world, potato is the second most important crop after wheat, rice, and corn. Potatoes are a source of protein, starch, various vitamins and mineral salts, elements important for humans. Potato tubers contain D. It was found that there are 26 elements in Mendeleev's periodic table. Potatoes are grown on large areas in China, Poland, Czechoslovakia, Holland, France, England, Italy, Germany, Finland, USA, Canada, Japan, India, and Russia. Potato farming is important in ensuring food security of our country. That is why potatoes are called "second bread". That is why it is important to preserve and increase the potato gene pool.

Similar Articles


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1065

ЭРТАГИ МУДДАТДА КАРТОШКА ГЕНОФОНДИНИ ЎРГАНИШ

С.С.Лапасов

Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий-тадқиқот институти.

https://doi.org/10.5281/zenodo.10897291

Аннотация.

Ушбу мақолада картошка генофондини ўрганиш ва бойитиш, ўсиб

ривожланиши, ҳосилдорлиги бўйича маълумотлар келтирилган. Тадқиқотлар Сабзавот,
полиз экинлари ва картошкачилик ИТИнинг тажриба далаларида 2022 йил ўтказилган.

Бугунги кунда картошка дунёнинг мамлакатларида жами 21,5 млн. гектар

майдонда экилиб, ҳар йили 351 млн. тоннадан ортиқ картошка ҳосили етиштирилмоқда.

Дунёда картошка буғдой, шоли, маккажухоридан кейинги ўринда, аҳамияти

жиҳатидан эса иккинчи ўринда туради. Картошка инсон учун муҳим бўлган оқсил,
крахмал, турли витаминлар ҳамда минерал тузлар, элементлар манбаидир. Картошка
туганаги таркибида Д. Менделеев даврий жадвалидаги 26 та элемент борлиги аниқланган.

Картошка Хитой, Польша, Чехословакия, Голландия, Франция, Англия, Италия,

Германия, Финландия, АҚШ, Канада, Япония, Хиндистон, Россия давлатларида жудда
катта майдонларда етиштирилади. Мамлакатимизнинг озиқ-овқат хавфсизлигини
таъминлашда картошкачилик муҳим аҳамиятга эга. Шу боис ҳам картошка “иккинчи
нон” деб аталади. Шунинг учун ҳам картошка генофондини сақлаш ва кўпайтириш муҳим
аҳамиятга эгадир.

Калит сўзлар:

картошка, коллекция, генофонд, поя сони, ўсимлик бўйи, ҳосилдорлик.

STUDY OF THE POTATO GENEFOUND IN THE FUTURE

Abstract.

This article presents information on the study and enrichment of the potato gene

pool, growth and productivity. The research was conducted in 2022 in the experimental fields of
the ITI of Vegetables, Poly crops and Potatoes. Today, potatoes are sold in 21.5 million countries
of the world. 351 mln. per hectare. more than tons of potatoes are being grown. In the world,
potato is the second most important crop after wheat, rice, and corn. Potatoes are a source of
protein, starch, various vitamins and mineral salts, elements important for humans.

Potato tubers contain D. It was found that there are 26 elements in Mendeleev's periodic

table. Potatoes are grown on large areas in China, Poland, Czechoslovakia, Holland, France,
England, Italy, Germany, Finland, USA, Canada, Japan, India, and Russia. Potato farming is
important in ensuring food security of our country. That is why potatoes are called "second bread".

That is why it is important to preserve and increase the potato gene pool.

Key words:

potato, collection, gene pool, stem number, plant height, productivity.

ИЗУЧЕНИЕ ГЕН КАРТОФЕЛЯ В БУДУЩЕМ

Аннотация.

В статье представлены сведения по изучению и обогащению

генофонда картофеля, его роста и продуктивности. Исследования проводились в 2022 году
на опытных полях ИТИ овощей, поликультур и картофеля. Сегодня картофель продается
в 21,5 миллиона стран мира. 351 млн./га. выращивается более тонн картофеля. В мире
картофель является второй по значимости культурой после пшеницы, риса и кукурузы.

Картофель – источник белка, крахмала, различных витаминов и минеральных солей,

важных для человека элементов. Клубни картофеля содержат D. Выяснилось, что в
таблице Менделеева 26 элементов. Картофель выращивают на больших площадях в


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1066

Китае, Польше, Чехословакии, Голландии, Франции, Англии, Италии, Германии,
Финляндии, США, Канаде, Японии, Индии, России. Картофелеводство имеет важное
значение в обеспечении продовольственной безопасности нашей страны. Именно поэтому
картофель называют «вторым хлебом». Вот почему важно сохранять и приумножать
генофонд картофеля.

Ключевые слова:

картофель, коллекция, генофонд, число стеблей, высота

растений, продуктивность.


Кириш.

Жаҳонда озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш ва аҳолининг картошка

маҳсулотларига бўлган талабини етарли даражада қондиришда ушбу экин тури
ҳосилдорлигини ошириш ва сифатини яхшилаш бугунги куннинг муҳим ва долзарб
муаммоли масалларидан бири ҳисобланади.

Картошка етиштириш майдонига кўра дунёда буғдой, шоли, маккажўхоридан кейин

учинчи ўринда туради. Аҳамияти жиҳатидан эса иккинчи ўринда туради. Картошка инсон
учун муҳим бўлган оқсил, крахмал, турли витаминлар хамда минерал тузлар манбаидир.

Картошка Ўзбекистонга ХIХ асрнинг иккинчи ярмини бошланишида келтирилган.
Ҳозирги даврда у барча оилаларнинг севимли маҳсулоти даражасига етиб, халқда

уни «иккинчи нон» деб аталади.

Картошка туганагининг биокимёвий таркиби 75% сув ва 25% қуруқ моддадан

иборат. Қуруқ модданинг 70-80% крахмал бўлиб, туганакда унинг миқдори 13-20%, оқсил
2-3%, клетчатка -1%, мой -0,2-0,3%, шакар -1%, кул 0,8-1,0% ни ташкил этади. Бундан
ташқари картошка туганагида витаминлар (С, В

1

6

, РР, К ва каратиноидлар) ҳам бор.

Картошка Польша, Чехословакия, Голландия, Франция, Англия, Италия, Германия,

Финландия, АҚШ, Канада, Япония, Хиндистон, Россия давлатларида жудда катта
майдонларда етиштирилади.[5;6].

Германияда бир навни алмаштириш 12-15 йил давомида тавсия этилса, Францияда

районлаштирилган навлар алоҳида реестрга 10 йил давомида ёзиб қўйилади.

Тадқиқотлар материали ва услуби

Тадқиқотлар Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик ИТИнинг тажриба

далаларида 2022 йил ўтказилди. Тадқиқотда картошканинг 36 та турли давлатлардан келган
нав намуналари 2 қатор, 1 қайтариқда экилди. Экиш схемаси 70х25 см.

Тадқиқотлар ўтқазишда қуйидаги услубий қўлланмалардан фойдаланилди:

“Сабзавотчилик, полизчилик ва картошкачиликда тажрибалар ўтказиш методикаси [1],
“Методика полевого опыта” [2].

Тадқиқот натижалари ва муҳокамаси

Тажрибалар Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий тадқиқот

институтининг тажриба майдонларида эртаги муддатда хориж давлатларидан келтирилган
ҳамда маҳаллий нав намуналарини картошканинг қуйидаги нав намуналари экиб
ўрганилди.

Картошка коллекция нав намуналари экишдан олдин ҳаво ҳарорати +14-18 С

0

, ҳаво

намлиги 70-80 % ни ташкил этган махсус хонада нишлатиш (ундириш) учун


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1067

жойлаштирилди ва ундришга қўйилган кундан кейин 20-25 кунда сифатли нишлатилди. (1-
расм)

Такрорий муддатда хориж давлатларидан келтирилган ҳамда маҳаллий нав

намуналарини генофонд сифатида сақлаб туриш мақсадида экилган картошканинг нав
намуналари:

Голландиянинг

Пикассо, Эволюшен, Роял, Сантэ, Аризона, Маниту, Курода,

Савиола, Ариелле, Ред скарлет

Германиянинг

Смена, Адретта, Гала, Россиянинг Кронос,

Романтика, Микадо, Ред вуллет Синеглазка,

Венгриянинг

Botant, Balatoni rossa, White lady,

Demon, Balatoni sarga Франциянинг Дизера, Спунта, шунингдек №01, №02, №05, №9, №12
линиялар ҳамда

Маҳаллий

навлардан

Умид-2, Қувонч 1656, Тошкент эртагиси, Сарнав,

Пском; Боғизағон навлари тажриба даласида ҳар бир нав намуналари 70×25 см схемада 5 м
узунликда экилди.

Тажриба вариантида 36 та нав намуналари экилди. Экилган картошка колекциясида

нав намуналарида фенологик кузатув ва биометрик ўлчов ишлари олиб борилди. Ҳар 10 та
нав экилгандан сўнг назорат нав сифатида маҳаллий бўлган Пском нави экилди. Биринчи
ўнталикда Кронос, Пикассо, Эволюшен, Умид-2, Ред буллет, Романтика, Микадо, Роял,
Фолва, Смега навлари назорат нав билан таққосланилди. Назорат Пском навининг униб
чиқиши 10 фоизи 14 кунда, 75 фоизи 20 кунда униб чиққан бўлса, унга нисбатан Эволюшен,
Ред буллет, Романтика, Микадо, Симега, Аризона навлари назорат вариантидан 1-2 кун
олдин униб чиқди

Ушбу 10 таликдаги навларда ўсимлик поялар сони ўрганилганда, Кронос, Пикассо,

Эволюшен, Ред буллет, Романтика, Микадо навларида поялар сони назоратдаги навдан 0,2;
0,3;0,5; 0,2; 0,7 марта кўплиги аниқланди.

Кейинги 20 таликда Дизера, Сантэ, Аризона, Маниту, Қувонч, Спунта, Адретта,

Гала, Ред скарлет, Савиолла навлари назорат Пском нави билан таққослаб синалди. Назорат
Пском навида картошка ниҳолларини 10-75% униб чиқишига 14-20 кун вақт кетган бўлса,
Дизера, Аризона, Спунта, Гала, Курода навлари назорат вариантидан 1-2 кун олдин униб
чиқди. Адретта Маниту, Қувонч 1656 навларини униб чиқиши назорат вариантига тенг
бўлди.

Кейинги 30 таликда Снеглазка, Ариелле, Ред скарлет, Тошкент эртагиси, Сарнав,

Botant, Balatoni rossa, White lady, Demon, Balatoni sarga навлари Пском нави билан
таққослаб синалди.

Назорат Пском навида картошка ниҳолларини 10-75% униб чиқишига 13-21 кун вақт

кетган бўлса, Снеглазка, Тошкент эртагиси, Botant, Balatoni rossa, White lady, Demon,
Balatoni sarga навлари назорат вариантидан 1-2 кун олдин униб чиқди. Шунингдек ушбу
навлардаги бир тупдаги туганаак вазни ҳамда ҳосилдорлиги бўйича назорат вариантидан
47,9 фоиздан 63,6 фоизгача кўрсаткичлари юқори бўлганлги аниқланди.

Картошканинг Сарнав, Ред скарлет навларини униб чиқиши назорат вариантига тенг

бўлди.

Кейинги Боғизағон, №01, №02, №05, №9, №12 нав намуналари Пском нави билан

таққослаб синалганда, Назорат Пском навида картошка ниҳолларини 10-75% униб
чиқишига 15-23 кун вақт кетган бўлса, янги №01, №02, №05, №9, №12 линияларининг


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1068

назорат вариантидан 1-2 кун олдин униб чиқди. Поялар сони бўйича 0,1 донадан 0,5 донага
кўп, поя баландлиги 5,2 смдан 13,3 смга юқори бўлган бўлса умумий ҳосилдорлиг назорат
ПСком навидан 58,2; 50,0; 54,5; 33,5; 58,2 фоизга назорат вариантидан юқори бўлганлиги
тажрибаларда ўз аксини топди.

Хулосалар

1.

Картошка коллекциясининг 36 та намунаси генофонд сифатида сақлаб келинмоқда.

2.

Маҳаллий Пском нави билан таққослаб синалганда Эволюшен, Ред буллет,

Романтика, Микадо, Симега, Аризона, Дизера, Аризона, Спунта, Гала, Курода, Снеглазка,
Тошкент эртагиси, Botant, Balatoni rossa, White lady, Demon, Balatoni sarga ҳамда янги №01,
№02, №05, №9, №12 линияларининг ниҳолларининг униб чиқиши, шоналаши, гуллаши
назорат вариантидан 1-3 кун эрта бўлганлиги, поялар сони поя баланлиги ҳосилдорлиги
бўйича ҳам назорат вариантидан 40-50 фоизга кўрсаткичлари юқори бўлгагнлиги
тажрибаларда ўз аксини.

3.

Картошка коллекцияси ичидан эртапишар навлар танлаб олинди ва селекция

ишларида нав яратиш учун фойдаланилди.


REFERENCES

1.

Б.Ж.Азимов. Б.Б.Азимов. Сабзавотчилик, полизчилик ва картошкачилик
тажрибалар ўтказиш методикаси. Тошкент, 2013, 106-110 Б.

2.

Х.Ч.Бўриев. В.И.Зуев. Л.А.Гафурова. Картофелеводство Узбекистон. Тошкент-2004.
С.10-11

3.

В.И. Зуев, О. Қодирхўжаев, Х. Ч. Бўриев, Б. Азимов Картошкачилик Т. 2005 йил –
296 Б.

4.

Т.Э. Остонақулов Ўзбекистонда картошка селекциясининг асосий йўналишлари ва
эришилган ютуқлар. // “Картошка селекцияси, уруғчилик ва етиштириш, сақлаш
технологясини ривожлантириш муаммолари” Илмий амалий конференцияси
материаллари тўплами. 2007. Самарқанд. 8-12 Б.

5.

Остонақулов Т.Э. – Селекция ва уруғчилик асослари. Т. «Истиқлол»., 2002.

6.

Остонақулов Т.Э., Отамуродов Э., Нишонов Н., Астанақулова А. Иккиҳосилли экин
сифатида уруғлик картошка етиштириш технологиясига оид тавсиялар. – Т.: 2003. –
Б.12.

7.

Зыкин А.Г. – Картофель. // С.Петербург, 2000. –С. 192

8.

Эргашев И.Т., Абдукаримов Д.Т., Остонақулов Т.Э. – Картошканинг вируссиз
уруғчилигига оид тавсиялар. // Тошкент, 2005. –Б. 36.

9.

Остонақулов Т.Э., Нишонов Н., Бурхонов Ш. – Ёзда янги ковланган туганакларни
экишга мос картошка навлари. // «Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги» журнали.
Тошкент, 2001. № 3. –Б. 29-31.

10.

Остонақулов Т.Э., Хамзаев А.Х. Ўзбекистонда картошкачиликнинг илмий асослари.
// Тошкент, “Фан”, 2008. –Б. 465.

11.

A.Shokirov, S.Lapasov, O.Ismoilov A.Fayzullayev, N.Ismoilova, R.Karimov. “Selection
of promising potato variety samples for the next term”. International journal of biological
engineering and agriculture.


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1069

https://inter-publishing.com/ index.php/IJBEA/article/view/2050.

12.

Lapasov S. S. “Studying and Introducing a Collection of Potato Varieties”. Nexus: Journal
of Innovative Studies of Engineering Science (JISES). Volume: 01 Issue: 03 | 2022 ISSN:
2751-7578 http://innosci.org/.

References

Б.Ж.Азимов. Б.Б.Азимов. Сабзавотчилик, полизчилик ва картошкачилик тажрибалар ўтказиш методикаси. Тошкент, 2013, 106-110 Б.

Х.Ч.Бўриев. В.И.Зуев. Л.А.Гафурова. Картофелеводство Узбекистон. Тошкент-2004. С.10-11

В.И. Зуев, О. Қодирхўжаев, Х. Ч. Бўриев, Б. Азимов Картошкачилик Т. 2005 йил – 296 Б.

Т.Э. Остонақулов Ўзбекистонда картошка селекциясининг асосий йўналишлари ва эришилган ютуқлар. // “Картошка селекцияси, уруғчилик ва етиштириш, сақлаш технологясини ривожлантириш муаммолари” Илмий амалий конференцияси материаллари тўплами. 2007. Самарқанд. 8-12 Б.

Остонақулов Т.Э. – Селекция ва уруғчилик асослари. Т. «Истиқлол»., 2002.

Остонақулов Т.Э., Отамуродов Э., Нишонов Н., Астанақулова А. Иккиҳосилли экин сифатида уруғлик картошка етиштириш технологиясига оид тавсиялар. – Т.: 2003. – Б.12.

Зыкин А.Г. – Картофель. // С.Петербург, 2000. –С. 192

Эргашев И.Т., Абдукаримов Д.Т., Остонақулов Т.Э. – Картошканинг вируссиз уруғчилигига оид тавсиялар. // Тошкент, 2005. –Б. 36.

Остонақулов Т.Э., Нишонов Н., Бурхонов Ш. – Ёзда янги ковланган туганакларни экишга мос картошка навлари. // «Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги» журнали. Тошкент, 2001. № 3. –Б. 29-31.

Остонақулов Т.Э., Хамзаев А.Х. Ўзбекистонда картошкачиликнинг илмий асослари. // Тошкент, “Фан”, 2008. –Б. 465.

A.Shokirov, S.Lapasov, O.Ismoilov A.Fayzullayev, N.Ismoilova, R.Karimov. “Selection of promising potato variety samples for the next term”. International journal of biological engineering and agriculture.

https://inter-publishing.com/ index.php/IJBEA/article/view/2050.

Lapasov S. S. “Studying and Introducing a Collection of Potato Varieties”. Nexus: Journal of Innovative Studies of Engineering Science (JISES). Volume: 01 Issue: 03 | 2022 ISSN: 2751-7578 http://innosci.org/.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов