ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
86
MÁDENIYAT ORAYINIŃ PAYDA BOLIWI HÁM OLARDIŃ ISKERLIGI
Rzamuratov Zamir Jaqsibay ulı
Saparniyazov Qaharman Ajiniyaz ulı
Tajimuratova Shaxnoza Saǵınbaevna
(Ilimiy basshı)
Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq Mámleketlik Universiteti
https://doi.org/10.5281/zenodo.11487449
Annotatsiya.
Bul maqlada Respublikadaǵı háweskerlik jámáátlerdiń iskerligi bunnan
keyin mádeniyat orayında qáliplestiriw zárúrllikleri, mádeniyat orayın ámeldegi kórkem
dóretiwshilik jámáátler iskerligi menen uyqas halda shólkemlestiriw boyınsha ámelge asırıw
jumısların haqqında sóz etilgen.
Gilt sóz:
háweskerlik jámáátler, mádeniyat orayı, jámáátler, shólkemlestiriw, kórkem
dóretiwshilik.
THE EMERGENCE OF THE CULTURAL CENTER AND THEIR WORK
Abstract.
In this article, it is mentioned about the necessity of forming the activity of the
artistic groups in the Republic in cultural centers, the implementation of the organization of the
cultural centers in the same way as the activity of the artistic creative groups.
Key words:
air groups, cultural centers, groups, organization of artistic creativity.
ВОЗНИКНОВЕНИЕ КУЛЬТУРНОГО ЦЕНТРА И ИХ РАБОТА
Аннотация.
В данной статье говорится о необходимости формирования
деятельности художественных коллективов в республике в центрах культуры,
осуществлении организации культурных центров так же, как и деятельность
художественно-творческих коллективов.
Ключевые слова:
авиаотряды, культурные центры, коллективы, организация
художественного творчества.
Ótmish hám keleshek penen ǵana jasap qalmastan, búgingi kúndegi quramalı waqıyaǵa
súyenip, jámáátshiliktiń pikirın rawajlandırıwdıń eń zamanagóy, tásirsheń usılların hám
qurallarınan paydalanǵan halda jumıs alıp barıw turmıstıń áhmiyetli talabınan esaplanadı.
Búgingi quramalı dástúriy, jumıs alıp barıwdıń ilimiy- ámeliy táreplerin talıqlaw, hám
ruwxıy bahalaw, buzǵınshı ideyalardıń kimge hám nege qarsı qaratılǵanlıǵın ańlaw, mánawiy-
ruwxıy iskerliktiń mazmunı áhmiyeti menen adamlardıń qálbine hám sanasına jetip baradı.
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2018-jıl 28-noyabrdegi «Ózbekstan
Respublikasında milliy mádeniyattı jánede rawajlandırıw koncepciyasın tastıyıqlaw
haqqında»ǵı PQ-4038 sanlı qararına tiykarlanıp, balalardı dógereklerge qamtıw, shet tillerin
úyretiw kursların, kórkem ónerdiń túrleri boyınsha úgitnásiyatlaw, xalıq dóretiwshiligi hám
tamasha kórkem ónerıniń qala hám rayonlıq kóleminde festivallardı ótkeriw, talantlı jaslardı
anıqlaw hám qollap quwatlaw, jaslardıń bos waqıtların únemli ótkeriw, pikirlew qábiliyetin
jetilistiriw, kitapqumarlıqtı rawajlandırıw, milliy mádeniyatti saqlap qalıw wazıypaları
belgilengen.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
87
Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev «Jaslar tárbiyasında ásirler dawamında qáliplesken
milliy dástúrlerimizge, áwladlarımızdıń bay miyrasına súyeneyik»
1
degen bahalı pikiri
bildirilgen. Jaslar menen islesiw barısında sapalı hám nátiyjeli iskerlikti wazıypamız sıpatında
biliwimiz lazım.
Qararlardıń ámelge asırlıwında tárbiya salasındaǵı iskerliklerdi ámelge asırıw jumısları
boyınsha, professor alımlardıń, pedagog xızmetkerleriniń, mádeniyat qániygeleriniń tárbiyalıq
iskerliktiń shólkemlestiriliwi, áhmiyetli wazıypaları haqqındaǵı sarqılmas milliy miyrasların
úgit-násiyatlaw arqalı keleshek jaslardı tárbiyalawdıń teoriyalıq tayanısh bilim kónlikpelerin
bekkemlew sıpatında ilimiy derek sanaladı.
Dem alıw mádeniyatın kóteriwden tiykarǵı maqset — adamlardıń mádeniy dem alısların
támiyinlew menen birge, olardı hár tárepleme jetik insan bolıp kámalǵa jetilisiwinde
kómeklesiwden ibarat bolıp esaplanadı.
Mádeniy dem alıw hám bos waqıttan aqılǵa say paydalanıwdıń túrleri hám
múmkinshilikleri sonshellik kóp, olar bólek toparlarǵa ajıratıladı.
Birınshi toparǵa
dem alıwdıń eń ápiwayı formaları — kem háreketli dem alıs
sharshawdı tarqatıw xızmetleri kiredi. Bunday passiv dem alıwǵa jumıstan keyin úyde jatıp
sharshawdı shıǵarıw, kóshe, parklar, qıyabanlardaǵı otırǵıshlarda, úyde divan, stulda otırıp dem
alıw, ashıq hawada seyil etiw, qonaqqa barıw sıyaqlılar kiredi. Bul dem alıwdı geyde «aktivsız
dem alıw» dep aytamız. Waqtı -waqtı menen sonday «passiv» dem alıp turıwda kerek. Lekin
tiykarǵı maqset passiv dem alıwǵa waqtın kemrek sarplap, kóbirek aktiv dem alıwǵa jumsaw
kerek bolıp esaplanadı.
Ekinshi topar
dem alıw formaları mádeniy -ruwxıy baylıqlardı iyelew, yaǵnıy kitap,
gazeta, jurnallardı oqıw, radio hám televidenie dástúrlerin tıńlap, tamasha etiw, teatr, kinoteatr
hám klublarda kórsetiletuǵın kinofilm, spektakl hám kórkem- ǵalabalıq saxnalardı tamasha etiw
sıyaqlılar bolıp tabıladı.
Jaslardıń sociallıq-mádeniy mútajliklerin qandırıwda baspalar, dóretiwshilik awqamlar,
kewilli jámiyetler, kórkem óner hám mádeniyat mákemeleri zárúrli rol oynaydı. Olar
paydalanatuǵın jumıs formaları reń-bereń:
lekciya, informaciya, sáwbet, siyasıy oqıw, konsultaciya, seminar, tartıs, konferenciya,
viktorına, kórgizbe, jarıs, dóretiwshilik diydarlasıwlar, soraw -juwap kesheleri, awızsha jurnal,
tematikalıq keshe, koncert, spektakl, ǵalabalıq tamashalar, xalıq seyilleri, bayramlar, oyın
kesheleri, festival, diskotekalar, ekskursiya retinde paydalanılsa bolar eken. (olardıń tiykarǵı
toparlarına úzliksiz bilim alıw hám bilimlerdi jetilistiriw, jámiyetlik jumısları, háweskerlik
atqarıw menen shuǵıllanıw, sport penen bánt bolıw, doslar menen óz-ara baylanısta bolıw,
kórkem óner dóretpelerınen payda kóriwshi bolıw hám taǵı basqalar kiredi).
Házirgi dáwirde jaslar ruwxıylıǵına bólek itibar berilip atır. Jaslar sanasında hám
ruwxıy turmısında boslıqdıń payda bolıwına qarsı jergilikli mádeniyat mákemelerıniń iskerligi
oǵada úlken áhmiyetke iye bolıp esaplanadı. Klublar, mádeniyat úyleri, kitapxanalar, dem alıw
1
«Inson manfaatlari hamma narsadan ustun». Tavsiyalar. Toshkent. 2017 y. b 26.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
88
baǵları jergilikli xalıq hám jaslardıń bos waqıtın mazmunlı ótkeriwge hám olardı ideologik,
ruwxıy jetilisiwine jáne de nátiyjeli xizmet etiwi kerek.
•
Mádeniyat úyleri hám klub mákemelerin maqul túsetuǵınlıǵı nátiyjesinde bosaytuǵın
jaylardı jergilikli hákimlikler balansına qabıl qılıp alıw hámde kelesinde olardan nátiyjeli
paydalanıw, atap aytqanda olardı birja hám birjadan tısqarı sawdalar arqalı satıw.
•
Tazadan shólkemlestirilip atırǵan Mádeniyat orayına mádeniyat úyleri hám klub
mákemeleri basshı xızmetkerlerın nızam hújjetlerınde belgilengen tártipte attestaciyadan
ótkeriw jolı menen tańlaw tiykarında maman basshı kadrlardı tańlap alıw boyınsha Respublika
komissiyasın dúziw.
•
Attestaciya ótkeriw tuwrısındaǵı Qaǵıydanı islep shıǵıw, Respublika komissiyası
quramın dúziw hám tastıyıqlaw, sonıń menen birge Mádeniyat
orayınıń tiykarǵı wazıypalarınan kelip shıqqan halda basshı xızmetkerlerdi joqarı qattı
talap etiwshilik, qatańlıq hám qalıs bahalaw jaǵdayında attestaciyadan ótkeriw.
•
Mádeniyat úyleri hám klub mákemeleri sanın maqul túsetuǵın nátiyjesinde bosap
qalatuǵın xızmetkerlerdi jumısqa jaylastırıw ushın zárúr shara - ilajlar kóriw hám kómeklesiw.
•
Kóshpeli trengler hám regionallıq seminarlar ótkeriw jolı menen Mádeniyat orayı
qániygelerıniń mamanlıǵın asırıw.
•
Mádeniyat orayında dógerek shınıǵıwların ótkeriwge muzıka hám kórkem óner
mektepleri, ulıwma bilim beriw mektepleri, akademiyalıq liceyler hám kásipóner kolledjleri
oqıtıwshıların kóbi menen 0,5 stavka esabınan, kontrakt tiykarında tartıw.
Mádeniyat orayında joqarı bilimlendiriw mákemelerıniń tiyisli jónelisler hám qánigeler
boyınsha pitkeriwshi studentlerdiń, sonıń menen birge mádeniyat hám kórkem óner kásip-óner
kolledjleri urıs qatnasıwshısılarınıń oqıw, óndiris hámde diplomnan aldınǵı ámeliyatın ótiwin
(stajirovkasın) támiyinlew.
•
Hár bir oraynıń ruwxıy -bilimlendırıw jumıslar salasındaǵı mámleketlik siyasatı tiykarǵı
baǵdarların orınlawǵa qaratılǵan jıllıq kalendar jobaları - ilajların islep shıǵıw hám tastıyıqlaw.
•
«Ǵárezsizlik», «Nawrız», «Eslew hám qádirlew kúni», «Konstituciya kúni», «Xalıq ara
balalardı qorǵaw kúni», «Oqıtıwshılar hám tárbiyashılar kúni» milliy hám kásip bayramlarına,
sonıń menen birge Ózbekstan Respublikasınıń basqa kásip bayramlarına arnalǵan ilajlardı
ótkeriwge Mádeniyat orayınıń jáne de keń jalb etiliwin támiyinlew.
•
Mádeniyat hám kórkem óner, ruwxıy -aǵartıwın rawajlanıw hámde milliy óz ózin túsinip
jetiwdiń ósiwi tarawlarında Ózbekstanda júz berip atırǵan ózgerislerdi keń hám tolıq ashıp
beriwdi támiyinleytuǵın kórikler, kórgezbeler, festivallar hám tańlawlardı xalıqtıń hár qıylı
qatlamların qızıqtırǵan halda shólkemlestiriw hám ótkeriw.
•
Xalıq, ásirese jaslar ortasında Ózbekstannıń bay ruwxıy hám mádeniy miyrasların
saqlaw hám alǵa ketiwge jóneltirilgen ilajlar rejesin islep shıǵıw hám ámelge asırıw. Mısalı,
folklor jámáátlerin, milliy ónermentshilik ustaxanaların shólkemlestiriw.
•
Oqıwshılar hám studentlerdiń jazǵı dem alıw dáwirınde balalar hám jaslar ushın mádeniy
-ǵalabalıq hám sport ilajların ótkeriw.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
89
•
Qosımsha pullı xızmetler kórsetiwdi jetilistiriw boyınsha zárúr ilajlar kóriw, atap
aytqanda Mádeniyat orayında pullı dógerekler, studiyalar, háweskerlik jámáátleri koncertlerın
shólkemlestiriw.
•
Baǵdarlama sheńberınde islep atırǵan ilajlardı, Mádeniyat orayı urıs qatnasıwshılardıń
jetiskenlikleri hám tabısları tuwrısındaǵı materialların ǵalaba xabar qurallarında hámde Internet
tarmaǵında úzliksiz kórsetip barıw.
Juwmaqlap aytqanda, milliy tárbiya baǵdarı arqalı jaslarda ózlikti túsinip jetiw,
watandarlıq, milliy namıs, milliy ádep, belsendilik pazıyletleri, eń tiykarǵısı bolsa dóretiwshilik
qábiliyet qáliplestiredi. Bunda tiykarınan Mádeniyat orayınıń ornı hám roli zárúrli bolıp
esaplanadı. Respublikada iskerlik júrgizip kiyatırǵan háweskerlik jámáátleri, folklor
etnografiyalıq ansamblleri endi Mádeniyat orayında bólek sistema retinde formalantırıldı. Bul
bolsa xalıqtı bos waqtında mádeniy dem alıw formalarında milliy qádiriyatlardıń tásirın
kúsheytiwdi maqset etilgen.
REFERENCES
1.
Tajimuratova S. BASQARIW DÁREJESIN ILIMIY DÁREJEDE RAWAJLANDIRIW
//NRJ. – 2024. – Т. 1. – №. 2. – С. 24-27.
2.
Shaxnoza
T.,
Rayxan
K.
JOYBARLARDIŃ
SHÓLKEMLESTIRIWSHI
STRUKTURALARI //NEW RENASSAINCE CONFERENCE. – 2024. – Т. 1. – №. 2. –
С. 124-128.
3.
Esbergenova M., Reymova G., Tajimuratova S. ACTIVITY OF NON-GOVERNMENT
AND PUBLIC ORGANIZATIONS AND MANAGEMENT OF CREATIVE TEAMS
//Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 742-746.
4.
Saǵınbaevna T. S. et al. NODAVLAT VA JAMOAT TASHKILOTLARI FAOLIYATI
VA IJODIY JAMOALARNI BOSHQARISH. – 2024.
5.
Esenbaev M., Esenbaeva M., Tajimuratova S. MADANIYAT XODIMINING
INNOVATSION FAOLIYATI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. –
С. 972-976.
6.
Jańabaeva N., Jaqsımbaeva D., Tajimuratova S. MUSEUMS AS A CULTURAL
INSTITUTION //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 927-930.
7.
Abatova G., Utewlieva I., Tajimuratova S. ARTISTIC AMATEURISM IS THE WAY TO
LEAD COMMUNITIES //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С.
1072-1076.
8.
Allambergenova S., Amaniyazova M., Tajimuratova S. ORGANIZATIONAL PROCESS
OF ARTISTIC AMATEUR CIRCLES //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. –
№. 5. – С. 1068-1071.
9.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
10.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal
of Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
90
11.
Тажимуратова, Шахноза Сағинбаевна. "САНЪАТШУНОСЛИК ФАНЛАРИНИ
ЎҚИТИШ
ОРҚАЛИ
ТАЛАБАЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ
ИШЛАШ
КЎНИКМАЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ." (2023).
