2025
MARCH
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 3
188
MENEJMENT-KORXONALARNI BOSHQARISH TIZIMI SIFATIDA
Sodiqova N.T.
Osiyo xalqaro universiteti o’qituvchisi.
Sharifova Aziza Askarovna
Osiyo xalqaro universiteti talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.15044164
Annotatsiya. Maqola oliy ta’lim muassasalarida hamda menejmentlar uchun oson va
qulay o’rganishlari uchun kerak bo’ladigan qo’llanma, bo’lib samarali metodlarni o’rgatadi.
Maqolada menejment nazariyasini o’rganish, tahlil qilish, ayniqsa, boshqaruv
sohasidagi ilmiy tadqiqotlar aytib o’tilgan.
Kalit so’zlar: Menejment, boshqaruv, o’rgatish uslublari, samarali o’rgatish, korxona,
metodikalarni o’rgatish.
Menejment (inglizcha ”management” boshqarmoq, idora qilmoq, tashkil qilmoq.
Menejment tushunchasi ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni boshqarish. Menejmentlarning
maqsadi va vazifalari ishlab chiqarish va tijoratni o’sishi va rivojlanishini o’rgatadi. Bajarilgan
vazifalar va mo’ljallangan maqsadlarga erishilganligi bozorda baholanadi. Menejmentlar har xil
turlarga bo’linadi. Masalan, moliyaviy menejment, innovatsion menejment, savdo menejmenti.
Moliyaviy menejment – moliyani boshqarishni uni rivojlantirish va samaradorligini
oshirish tizimi hisoblanadi. Ular o’z ichiga menejmentga ilmiy yondashuv, daromadlar va
xarajatlar balansi, resurslardan foydalanish samaradorligi, balanslilik, rejalashtirish misol bo’la
oladi.
Innovatsion menejment - investitsiya kiritish, o’z ichiga innovatsion yo’nalishlar,
innovatsiyalar, ishchilarni boshqarish qisqa qilib aytganda, investitsiyalarni boshqarishining
majmuaviy usuli hisoblanadi.
Savdo menejmenti – savdo korxonalarini ishlab chiqarishni boshqarish jarayonlaridan
iborat qarorlarni shakllantirish, yuqori samaradorlikni ta’minlash. Masalan, ishlab chiqarish
menejmenti- ishlab chiqarilayotgan tovarning aniq aniq bozordagi o’rnini raqobatbardoshligini
ta’minlash tizimi hisoblanadi.
Boshqaruv – bu obyektlarni rivojlantirish va takomillashtirish. Ishlab chiqarishni,
tijoratni boshqarish, bozor faoliyatini boshqarish bo’yicha amaliy faoliyat. Boshqaruv ikki xil
obyektning maqsadga qaratilgan o’zaro hamkorligidan iborat, biri boshqaruv subyekti o’rnida va
yana biri boshqaruv obyekti o’rnida bo’ladi.
2025
MARCH
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 3
189
Boshqaruv subyekti sifatida firma, korxona, xizmatlar majmuasi, yakka shaxs va
boshqalar kiradi. Boshqaruv obyektiga esa, xodim, mrhnat jamoasi, ishchi, tovarlar, resurslar
misol bo’la oladi.
Boshqaruv jarayoni – bu bir biznes yoki tadbirkorlikni boshlashda korxonani qay
darajada boshqarish, salbiy va ijobiy tomonlarini ko’rib chiqib, o’z maqsadlariga erishish uchun
resurslardan samarali foydalanish, korxonani maksimal darajaga ko’tarish.
Boshqaruv vazifalari – boshqaruv faoliyatini ixtisoslashtirish, mustaqil, ajralgan holda
keltirish. Ishlab chiqarish hajmi, sifati, soni, ishlab chiqarish mexanizmi, raqobatbardoshligini
ta’minlanishi.
Boshqaruv usullari – qo’yilgan maqsadlarga erishish uchun qo’llaniladi. Boshqaruv
usullari va boshqaruv jarayonlari usullariga ajratiladi. Boshqaruv usullari obyektga ta’sir
ko’rsatishning yakunlangan jarayonini ifodalaydi. Boshqaruv jarayoni usullari esa faqat ayrim
ishlar uchun mo’ljallangan bo’ladi. Boshqaruv, rasmiy va norasmiy usullarga ham ajratiladi.
Rasmiy bevosita ta’sir ko’rsatish usullaridan foydalanishda ta’sirning bevosita natijani
olish ko’zda tutiladi. Norasmiyda esa vositali ta’sir ko’rsatish usullari bilan yuqori natijalarga
erishish uchun sharoitlar ajratiladi.
Korxonaning iqtisodiy salohiyati -korxona ixtiyorida bo’lgan resurslarni, mehnat,
moddiy, nomoddiy, moliyaviy va boshqalarning majmuasi va uning xodimlari va uning
xodimlari hamda menejerlarning tovarlar, xizmatlarni yaratish va kattaroq daromad olish
maqsadida resurslardan foydalanish qobiliyati hisoblanadi.
Har qanday korxonaning imkoniyatlari mavjud bo’lgan resurslar va ishlab chiqrishda
ishga tushurilmagan zaxiralarga bog’liq bo’ladi. Shuning uchun korxonaning salohiyati yana
ham ishlab chiqarishga jalb qilingan va jalb qilinmagan, ammo undan foydalanish uchun
tayyorlangan resurslar va zaxiralarning hajmi bilan belgilanadi. Har qanday muvaffaqiyat uchun
resurslarga ega bo’lish, undan tashqari resurslardan qay darajada foydalanishni bilish kerak. Bu
esa har qanday biznes yoki tadbirkorlikda birinchi darajali vazifa hisoblanadi. Tovar va
xizmatlarni yaratish va maksilam darajada foyda olish maqsadida foydalanish qobiliyatlari bilan
tavsiflanadi.
Korxona salohiyatini amalga oshirishning yana bitta darajasi va natijalari bu yaratilgan
mahsulotlar qay darajada kerakli, foydali va ko’p bo’lishi, daromadlarning hajmi hisoblanadi.
Korxonani boshqarishni tashkil etish - bu maqsadli va boshqariladigan faoliyat bo'lib, u
qo'yilgan vazifaga erishish uchun jamoaning ishini rag'batlantirish va nazorat qilishning turli
2025
MARCH
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 3
190
usullarini birlashtiradi (bu tashkilotning global maqsadini ham, qisqa - muddatli, masalan, sotish
bozorini ko'paytirish, mahsulot sifatini oshirish, sotish samaradorligini oshirish va hokazo).
Korxonani boshqarish tizimini tashkil etish masalasini tushunish uchun uning maqsadlarini
aniqlash kerak. Ular har xil bo'lishi mumkin, lekin to'rtta asosiy qismga bo’lingan:
•
Iqtisodiy - sotish hajmini oshirish va korxona foydasini oshirishga qaratilgan.
•
Ishlab chiqarish-tijorat - iqtisodiy maqsadni, shartnoma majburiyatlarini va hokazolarni
ta'minlashga qaratilgan mahsulot ishlab chiqarish va sotishning ma'lum hajmini bajarish.
•
Ilmiy-texnikaviy - mahsulotning zarur texnik tavsiflarini olishga qaratilgan, sifatini
oshirishga, shuningdek, texnologik takomillashtirish natijasida hosildorlikni oshirishga qaratilgan.
•
Ijtimoiy - rahbar xodimlarning ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan.
Korxona boshqaruvini muvaffaqiyatli tashkil etish qurilishning ma'lum qoidalaridan,
boshqaruv tuzilmasi va usullarini tanlashda tayanish kerak bo'lgan tamoyillardan boshlanadi.
Birinchidan, shuni unutmasligimiz kerakki, mahsuldorlikni oshirishning asosiy manbai har
doim insondir, shuning uchun uning psixologik va ijtimoiy fazilatlaridan kelib chiqib, kompaniya
ishining samarali dasturini ishlab chiqish kerak. Boshqaruv usuli - bu xodimlarga va butun
jamoaga ta'sir qilish usuli bo'lib, uning maqsadi zarur natijalarga erishish uchun ularning ishini
muvofiqlashtirishni ta'minlashdir.
Umumiy boshqaruv barcha yo'nalish rahbarlarini birlashtiradi va korxona direktori
tomonidan boshqariladi, u o'z navbatida o'rinbosarlari va yordamchilariga tayanadi. Texnik
yo'nalish boshlig'i tashkilotning bosh muhandisi bo'lib, u odatda korxona direktorining birinchi
o'rinbosari hisoblanadi.
Biroq, uning asosiy vazifasi tadqiqot ishlarini boshqarishdir. Iqtisodiy xizmatga
rejalashtirish-iqtisodiy bo'lim, mehnat bo'limi, bugalteriya bo'limi, moddiy-texnika ta'minoti,
moliya bo'limi va marketing bo'limiga bo'ysunadigan bosh hisobchi rahbarlik qiladi.
Korxona boshqaruvini rejalashtirishni tashkil etish murakkab va koʻp qirrali jarayon boʻlib,
mutaxassislar tomonidan malakali ishlab chiqishni talab qiladi. Korxonaning o'sishi bilan tashkiliy
va boshqaruv tuzilmasini murakkablashtirish, uning ko'lamini oshirish. Korxona rahbariyatini
tanlashga, xodimlar bilan ishlashga, xodimlarni kerakli natijalarga erishish uchun rag'batlantirish
usullariga to'g'ri yondashish bilan korxona rivojlanadi va o'z foydasini oshiradi. Shuning uchun
boshqaruv tashkiloti maksimal darajada e'tibor berishi va boshqaruv faoliyati natijalarini vaqti-
vaqti bilan tahlil qilishi kerak.
2025
MARCH
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 3
191
REFERENCES
1.
Qudratova, G. M. (2025). THE EVALUATION OF UNIVERSITY COMPETITIVENESS:
A REVIEW OF METHODOLOGIES.
SHOKH LIBRARY
.
2.
Azimov, B. F., Maksudovich, A. Z., & Qudratova, G. M. (2025). THE IMPORTANCE OF
INNOVATION IN ENHANCING THE COMPETITIVENESS OF HIGHER EDUCATION
UNIVERSITIES.
SHOKH LIBRARY
.
3.
Sodiqova, N. (2025). METHODOLOGY FOR DEVELOPING STUDENTS'TECHNICAL
THINKING
IN
ECONOMICS
CLASSES.
International
Journal
of
Artificial
Intelligence
,
1
(1), 885-891.
4.
Islomova, M., & Sodiqova, N. (2025). ILM-FAN VA TA'LIMDAGI INNOVATION
RIVOJLANISHNING DOLZARB MUAMMOLARI.
Modern Science and Research
,
4
(2),
300-307.
5.
Bahodirovich, X. B. (2025). XO’JALIK YURITUVCHI SUBYEKTLARDA HISOB
YURITISH SIYOSATI.
STUDYING THE PROGRESS OF SCIENCE AND ITS
SHORTCOMINGS
,
1
(6), 210-215.
6.
Bahodirovich,
X.
B.
(2025
).
BUXGALTERIYA
HISOBINING
O’RGANISH
USULLARI.
THEORY OF SCIENTIFIC RESEARCHES OF WHOLE WORLDT
,
1
(5), 257-262.
7.
Ёкубов, А. Б., & Алимова, Ш. А. (2024). МАКРОЭКОНОМИКА: ЭВОЛЮЦИЯ
ТЕОРИИ И СОВРЕМЕННОЙ ПРАКТИКИ.
8.
Abidovna, A. S. (2025). INVESTMENT PROJECTS: ADVANCED MANAGEMENT
AND EVALUATION.
SHOKH LIBRARY
.
9.
Hakimovich, T. M. (2025). EKSPORT RAQOBATBARDOSHLIGINI OSHIRISHDA
DIVERSIFIKATSIYANING AHAMIYATI.
STUDYING THE PROGRESS OF SCIENCE
AND ITS SHORTCOMINGS
,
1
(4), 112-121.
10.
Hakimovich, T. M. (2025). O ‘ZBEKISTONDA EKSPORTNI RAG ‘BATLANTIRISH
UCHUN FOYDALANILADIGAN MOLIYAVIY VOSITALAR TAHLILI.
MODERN
EDUCATIONAL SYSTEM AND INNOVATIVE TEACHING SOLUTIONS
,
1
(5), 141-150.
11.
Ibodulloyevich, I. E. (2024). O ‘ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA KICHIK BIZNES VA
XUSUSIY TADBIRKORLIK SAMARADORLIGINI OSHIRISH MUAMMOLARI VA
ISHBILARMONLIK MUHITINI YAXSHILASH ISTIQBOLLARI.
Gospodarka i
Innowacje.
,
51
, 258-266.
12.
EI, I. (2025). MINTAQALAR VA MA’MURIY HUDUDLAR TADBIRKORLIK
FAOLIYATINI INVESTITSIYA BILAN TA’MINLOVCHI IQTISODIY TIZIM
2025
MARCH
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 3
192
SIFATIDA.
MODERN EDUCATIONAL SYSTEM AND INNOVATIVE TEACHING
SOLUTIONS
,
1
(6), 58-69.
13.
Azimov, B. F., & Yodgorova, Z. Y. (2025). METHODS OF STUDYING THE STATE OF
COMPETITION IN THE EDUCATIONAL SERVICES MARKET.
SHOKH LIBRARY
.
14.
Azimov, B. F. (2025). INNOVATSIYALARNI QO ‘LLAB-QUVVATLASH
XIZMATLARI: ISPANIYA, POLSHA VA BOLGARIYA TAJRIBALARI.
THEORY OF
SCIENTIFIC RESEARCHES OF WHOLE WORLDT
,
1
(4), 12-23.
15.
Raxmonqulova, N. O. (2025). DEVELOPMENT OF THE DIGITAL ECONOMY ON A
GLOBAL SCALE AND THE EXPERIENCE OF COUNTRIES.
SHOKH LIBRARY
.
16.
Қизи Рахмонқулова, Н. О. (2023). КИЧИК САНОАТ ЗОНАЛАРИНИНГ ҲУДУДЛАР
ИҚТИСОДИЁТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДАГИ ЎРНИ.“.
Экономика и туризм"
международный научно-инновационной журнал
,
6
, 14.
17.
Shadiyev, A. X. (2025). DEVELOPMENT OF THE CURRICULUM FOR ECONOMIC
DISCIPLINES IN PRIVATE UNIVERSITIES.
FARS International Journal of Education,
Social Science & Humanities.
,
13
(1), 389-396.
18.
Shadiyev, A. X. (2025). METHODS OF TEACHING THE “ECONOMIC
THEORY”.
SHOKH LIBRARY
.
19.
Zaripova, G., & Naimova, N. (2025). INFLYATSIYA VA UNI BARTARAF ETISH
CHORA-TADBIRLARI.
Modern Science and Research
,
4
(2), 371-378.
20.
Akbarovna, N. N. (2025). PROBLEMS OF INCREASING INVESTMENT ACTIVITY IN
THE CONTEXT OF GLOBALIZATION.
SHOKH LIBRARY
.
21.
Supiyevna, B. M. (2025).
G’AZNACHILIK-DAVLAT MOLIYASINING ENG MUHIM
BO’LAGI.
THEORY OF SCIENTIFIC RESEARCHES OF WHOLE WORLDT
,
1
(5), 117-123.
22.
Supiyevna, B. M. (2025). BUDGETING IN THE PUBLIC SECTOR.
ANALYSIS OF
MODERN SCIENCE AND INNOVATION
,
1
(6), 90-95.
23.
Jumayeva, Z. (2023). BASICS OF NATIONAL ECONOMIC DEVELOPMENT.
Modern
Science and Research
,
2
(12), 296-300.
24.
Bostonovna, D. Z. (2023). CONCEPTUAL BASIS OF IMPROVEMENT OF BANK
AUDIT IN COMMERCIAL BANKS.
IMRAS
,
6
(6), 118-124.
25.
Tagayeva, R., & Bobojonova, M. J. (2025). BYUDJET, UNING SHAKLLANISHI VA
TAQSIMLANISHI.
Modern Science and Research
,
4
(2), 387-393.
26.
Bobojonova, M. J., & Toshev, M. H. (2025). JAHON BOZORIDA YASHIL
IQTISODIYOTNI
MOLIYALASHTIRISH
TENDENSIYASI:
FAKTLAR
VA
2025
MARCH
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 3
193
KO‘RSATKICHLAR ASOSIDA TAHLIL.
THEORY OF SCIENTIFIC RESEARCHES OF
WHOLE WORLDT
,
1
(4), 120-128.
27.
Жумаева, З. К. (2024). РАЗВИТИЕ ТВОРЧЕСКИХ ИНДУСТРИЙ КАК ФАКТОР
РОСТА НАЦИОНАЛЬНОЙ ЭКОНОМИКИ: ОБЗОР ЗАРУБЕЖНОГО ОПЫТА И
ПЕРСПЕКТИВЫ ДЛЯ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН.
28.
Жумаева, З. К. (2024). Инвестиционная Активность Как Основной Элемент
Организационно-Экономического Механизма Маркетинга Территории.
Miasto
Przyszłości
,
55
, 1411-1417.
29.
Ibragimov, A. (2025). PROSPECTIVE WAYS OF ATTRACTING FOREIGN
INVESTMENT TO THE NATIONAL ECONOMY.
International Journal of Artificial
Intelligence
,
1
(1), 137-143.
30.
Qahhorova, J., & Ibragimov, A. (2025). XORIJIY INVESTITSIYALAR AHAMIYATI,
OMILLARI VA ISTIQBOLLARI.
Modern Science and Research
,
4
(2), 283-291.
31.
Алимова, Ш. А., & Джураева, М. С. (2025). ИННОВАЦИИ И ЦИФРОВИЗАЦИЯ В
ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ: ПЕРСПЕКТИВЫ И ПРОБЛЕМЫ.
MODERN
PROBLEMS IN EDUCATION AND THEIR SCIENTIFIC SOLUTIONS
,
1
(4), 120-126.
32.
Алимова, Ш. А., & Джураева, М. С. (2025). СТРАТЕГИЧЕСКОЕ УПРАВЛЕНИЕ В
ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ: ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА.
ANALYSIS OF
MODERN SCIENCE AND INNOVATION
,
1
(4), 82-89.
33.
Игамова,
Ш.
З.
(2024).
МЕТOДИЧЕCКИЕ
РЕКOМЕНДАЦИИ
ПO
ФOРМИРOВАНИЮ OРГАНИЗАЦИOННO-ЭКOНOМИЧЕCКOГO МЕХАНИЗМА
OБЕCПЕЧЕНИЯ
ЭФФЕКТИВНOCТИ
ИННOВАЦИOННOГO
развития
ПРЕДПРИЯТИЙ CТРOИТЕЛЬНЫХ МАТЕРИАЛOВ.
Gospodarka i Innowacje.
,
43
,
335-340.
34.
Игамова, Ш. З. (2021). Особенности инноватики на предприятиях промышленности
строительных материалов.
Архитектура. Қурилиш. Дизайн Илмий-амалий журнал.
ТАҚИ
, 263-267.
35.
Baxtiyorova, J., & Djurayeva, M. S. (2025). BOZOR IQTISODIYOTI SHAROITIDA
RAQOBATNING ROLI.
Modern Science and Research
,
4
(2), 477-485.
