ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
54
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR ASOSIDA DASTURIY TA’MINOT BO‘LIMINI
O‘QITISH METODIKALARI
Saitova Ra’no Mansur qizi
SHDPI talabasi
Yaxiyaxonova Muxiba Maxmudjonovna
SHDPI kattaoʻqituvchisi
Negmatova Sevinch Ergash qizi
Qarshi davlat texnika universiteti 3-kurs talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.16570475
Annotatsiya.
Mazkur maqolada raqamli texnologiyalar asosida dasturiy ta’minot
bo‘limini o‘qitishning samarali metodikalari tahlil qilinadi. Raqamli texnologiyalar ta’lim
tizimiga integratsiya qilinishi o‘quvchilarga bilim olish jarayonini yanada interaktiv va samarali
qilish imkonini beradi. Dasturiy ta’minot bo‘limida raqamli texnologiyalarni qo‘llash nafaqat
nazariy bilimlarni, balki amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirishga ham xizmat qiladi. Maqolada
interfaol ta’lim metodlari, jumladan, guruhli muhokama, case-study, rol o‘ynash, hackathon va
interaktiv testlar kabi metodlarning samaradorligi ko‘rsatilgan.Ushbu metodlar o‘quvchilarga
real hayotdagi muammolarni hal qilishda yordam beradi va ularni tizimlarni yaratish va
rivojlantirishda tajriba orttirishga rag‘batlantiradi. Maqola, raqamli texnologiyalar asosida
dasturiy ta’minot bo‘limini o‘qitishda interaktiv usullarni qo‘llashning ta’lim samaradorligini
oshirishdagi muhim rolini ta’kidlaydi. O‘quvchilarning amaliy ko‘nikmalarini rivojlantirish va
ta'lim jarayonini modernizatsiyalashda raqamli texnologiyalarning o‘rni yuksakdir.
Kalit soʻzlar:
Raqamli texnologiyalar, dasturiy ta’minot, ta’lim metodikalari, interfaol
ta’lim, amaliy ko‘nikmalar, pedagogik metodlar, case-study, rol o‘ynash, hackathon, interaktiv
testlar.
Annotation
. This article analyzes effective methods of teaching the software department
based on digital technologies. The integration of digital technologies into the education system
allows students to make the learning process more interactive and effective. The use of digital
technologies in the software department serves not only to develop theoretical knowledge, but
also to develop practical skills. The article shows the effectiveness of interactive teaching
methods, including group discussion, case study, role-playing, hackathon and interactive tests.
These methods help students solve real-life problems and encourage them to gain experience
in creating and developing systems. The article emphasizes the important role of using
interactive methods in teaching the software department based on digital technologies in
increasing the effectiveness of education. The role of digital technologies in developing
students' practical skills and modernizing the educational process is high.
Keywords
: Digital technologies, software, educational methodologies, interactive
learning, practical skills, pedagogical methods, case study, role-playing, hackathon, interactive
tests.
Аннотация.
В данной статье анализируются эффективные методы обучения
кафедре программного обеспечения на основе цифровых технологий. Интеграция
цифровых технологий в систему образования позволяет студентам сделать процесс
обучения более интерактивным и эффективным. Использование цифровых технологий
на кафедре программного обеспечения развивает не только теоретические знания, но и
практические навыки. В статье показана эффективность интерактивных методов
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
55
обучения, включая групповое обсуждение, кейс-стади, ролевые игры, хакатон и
интерактивные тесты. Эти методы помогают студентам решать реальные проблемы и
побуждают их приобретать опыт создания и разработки систем. В статье
подчеркивается важная роль использования интерактивных методов в обучении
кафедры программного обеспечения на основе цифровых технологий в повышении
эффективности обучения. Роль цифровых технологий в развитии практических
навыков студентов и модернизации образовательного процесса высока.
Ключевые слова:
Цифровые технологии, программное обеспечение, методы
обучения, интерактивное обучение, практические навыки, педагогические методы,
кейс-стади, ролевые игры, хакатон, интерактивные тесты.
KIRISH.
Bugungi kunda raqamli texnologiyalar hayotimizning harbir sohasiga kirib bormoqda va
ta'lim tizimidaham ulardan keng foydalanish zarurati yuzaga kelmoqda. Raqamli
texnologiyalar yordamida dasturiy ta’minot bo‘limini o‘qitish, nafaqat talabalarning texnik
ko‘nikmalarini rivojlantirish, balki ularni zamonaviy ish bozoriga tayyorlashda ham muhim
ahamiyatga ega. Dasturiy ta’minot — bu kompyuter tizimlarining samarali ishlashini
ta'minlash uchun kerakli bo‘lgan barcha dasturlarni o‘z ichiga oladi. Ularni ishlab chiqish va
o‘qitish jarayonida interaktiv usullar, yangi texnologiyalar va zamonaviy pedagogic
metodikalar qo‘llanilishi kerak. Shu bilan birga, raqamli vositalar yordamida talabalarga
dasturiy ta’minotning nazariy asoslarini o‘rgatish, amaliy mashg‘ulotlar orqali ularga real
muammolarni halqilish imkoniyatini yaratish muhimdir. Ushbu maqolada, raqamli
texnologiyalar yordamida dasturiy ta’minot bo‘limini o‘qitishning samarali metodikalari va
usullari tahlil qilinadi.
Adabiyotlar tahlili.
Dasturiy ta’minot bo‘limini o‘qitish metodikalari sohasida xorijiy va
o‘zbek olimlari tomonidan olib borilgan tadqiqotlar ta'limning samaradorligini oshirishda
raqamli texnologiyalarni qo‘llashning muhimligini ta’kidlaydilar.
Kozma,R.B. va Veiga, M.A. tomonidan olib borilgan tadqiqotda raqamli texnologiyalarni
ta'lim tizimiga integratsiya qilishning muhimligi va uning o‘quvchilarning bilim olish jarayoniga
qanday ta'sir qilishi ko‘rib chiqilgan. Ungako‘ra: "
Raqamli texnologiyalar ta'lim jarayonining
barcha bosqichlarida o‘quvchilarni yanada interaktiv va samarali tarzda o‘qitish imkoniyatini
beradi
" deb ta’kidlab o‘tgan.[1]
ShuningdekChou, P.N. o‘z tadqiqotida dasturiy ta'minot bo‘limini o‘qitishning raqamli
texnologiyalar asosida qanday amalga oshirilishi kerakligini o‘rgangan va u shunday degan:
"
Dasturiy ta'minot bo‘limida raqamli texnologiyalarni o‘qitishda yangi metodologiyalarni ishlab
chiqish va o‘quvchilarga amaliy ko‘nikmalarni o‘rgatish ta'limning sifatini oshiradi
" .[2]
Jumladan o‘zbek olimi A. Tursunovning tadqiqotida dasturiy ta’minot bo‘limida
interaktiv metodlarning qo‘llanilishi o‘rganilgan. Muallif shunday yozadi: "Interaktiv metodlar
o‘quvchilarga nazariy bilimlarni amaliyotda qo‘llashda va real hayotdagi muammolarni hal
qilishda samarali yordam beradi".[3]
M. Nazarovning tadqiqotida esa raqamli texnologiyalarni dasturiy ta’minot ta’limiga
integratsiya qilish zarurligi ko‘rsatilgan. U shunday deb yozadi: "Raqamli texnologiyalar
o‘quvchilarning tizimlarni yaratish va rivojlantirish bo‘yicha ko‘nikmalarini takomillashtiradi,
bu esa ta’lim samaradorligini oshirishga xizmat qiladi".[4]
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
56
Ushbu tadqiqotlar, raqamli texnologiyalar asosida dasturiy ta’minot bo‘limini o‘qitish
metodikalari o‘quvchilarning amaliy ko‘nikmalarini rivojlantirish, ta’lim samaradorligini
oshirish va o‘qitish jarayonini modernizatsiyalashda muhim ahamiyatga ega ekanligini
ko‘rsatadi.
Metodlar.
Informatikadarslarida “Dasturiy ta’minot ” bo‘limini o‘qitishda quyidagi
interfaol ta’lim metodlari samarali bo‘lishi mumkin:
“Guruhli muhokama va tadqiqotlar”.
O‘quvchilarni kichik guruhlarga bo‘lib, har bir
guruhga dasturiy ta'minotning turli turlari (masalan, tizim dasturlari, ilova dasturlari, dasturiy
ta'minotning ishlab chiqish jarayoni va h.k.) haqida tadqiqot qilishni topshiriladi so‘ngra,
guruhlar o‘z natijalarini sinfda taqdim etadi. Bu metod o‘quvchilarga mavzuni
mustahkamlashga yordam beradi va mustaqil izlanishga rag'batlantiradi.
Case-study (Hodisa tahlili).
O‘quvchilarga real hayotdagi dasturiy ta'minot yaratish
jarayoniga oid case-study misollarini taqdim etiladi . Masalan, mashhur dasturiy ta'minot
kompaniyalarining ishlab chiqish jarayonlarini tahlil qilish. O‘quvchilar muayyan
muammolarni hal qilishda qanday metodlar ishlatilishini o‘rganib, amaliy tajriba oladilar.
Rol o'ynash (Role-play).
Bu metodda o‘quvchilarni turli rollarda (masalan, dasturchi, tizim
analisti, loyihani boshqaruvchi) bo‘lib, dasturiy ta'minot ishlab chiqish jarayonini simulyatsiya
qilishga taklif etiladi. Bu metod o‘quvchilarga dasturiy ta'minotni ishlab chiqishning turli
bosqichlarini va ularning o‘zaro aloqasini tushunishga yordam beradi.
“Dasturiy ta'minot demo-lari va workshoplar”.
O‘quvchilarga dasturiy ta'minot yaratish
jarayonini amalda k o‘rsatish. Masalan, dasturiy ta'minotni tahrirlash va test qilish bo‘yicha
amaliy mashg'ulotlar o‘tkazish. Bunday mashg'ulotlar o‘quvchilarga nazariy bilimlarni
amaliyotga o‘tkazishga yordam beradi.
“Hackathon" yoki kodlash musobaqalari .
Dasturiy ta'minot ishlab chiqish bo‘yicha kichik
"hackathon"lar tashkil qilish. O‘quvchilarni kichik guruhlarga bo'lib, ma'lum bir muammoni hal
qilishga yoki kichik dastur yaratishga undash. Bu metod o‘quvchilarning muammolarni hal
qilish ko‘nikmalarini oshiradi va ularni tezkor fikrlashga undaydi.
Interaktiv darsliklar va testlar.
Dars davomida o‘quvchilarga onlayn interaktiv testlar va
viktorinalar o‘tkazish. Bu metod o‘quvchilarning bilimlarini doimiy ravishda baholab borishga
imkon beradi.
G'oyalar almashish va fikr-mulohazalar.
O‘quvchilarga dasturiy ta'minot ishlab
chiqishning turli bosqichlari yoki metodologiyalarini (masalan, Agile, Waterfall) muhokama
qilishni taklif qilish. Har bir o‘quvchi o‘z fikrlarini bildirib, o‘z tajribalarini boshqalar bilan
baham ko‘radi. Bu metod o‘quvchilarning tahliliy fikrlashini rivojlantiradi va boshqalarning
tajribalaridan o‘rganish imkonini beradi.
Natija.
Biz sizga“Rol o‘ynash (Role-play)” ta’lim metodi yordamida “Dasturiy ta’minot
bo‘limi ” ni interfaol oʻqitishni taklif etamiz. Bu o‘quvchilarga dasturiy ta'minot ishlab
chiqishning turli metodlarini tushuntiradi va amaliy ko‘nikmalarni rivojlantiradi.Quyida
"Dasturiy ta’minot metodlarini o‘qitish metodlari" mavzusida Role-play metodini jadval
shaklida taqdim etaman:
1-jadval
Bosqich
Tavsif
1. Kirish
O‘qituvchi mavzuni qisqacha tushuntiradi va talabalarga Role-play
metodi haqida ma’lumot beradi. Rollar taqsimlanadi.
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
57
2. Rollarni
taqsimlash
Talabalar guruhlarga bo‘linadi va har bir guruhga rollar (dasturchi, mijoz,
test muhandisi, loyiha menejeri, foydalanuvchi) taqsimlanadi.
3. Voqeani
tayyorlash
Har bir guruh o‘z rollariga mos harakat rejasini ishlab chiqadi va
belgilangan vazifalarni bajarishga tayyorlanadi.
4. Rolli o‘yin
jarayoni
Talabalar o‘z rollarini ijro etadi, masalan: mijoz dasturchiga talablarini
tushuntiradi, dasturchi kod yozadi, test muhandisi xatolarni topadi va
loyiha menejeri hammasini boshqaradi.
5. Muhokama
va tahlil
Har bir guruh o‘z ishi bo‘yicha hisobot beradi, tajriba almashadi va
xatolar tahlil qilinadi. O‘qituvchi xulosalar chiqaradi.
6. Yakuniy
xulosa
O‘qituvchi umumiy xulosa qiladi va Role-play metodining ahamiyatini
tushuntiradi.
Bu metod orqali talabalar amaliy ko‘nikmalarni shakllantiradi, muloqot qobiliyatlarini
rivojlantiradi va dasturiy ta’minot ishlab chiqish jarayonini yaxshiroq tushunadi.
Muhokama.
Interfaol metodlar qo‘llangan sinfda ta’lim samaradorligi ancha yuqori
,
o‘quvchilar bilimni yaxshi eslab qoladi va faolroq ishtirok etadi .
9-"A" sinfi . Interfaol metodlar qo‘llanganda o‘quvchilar darsga qiziqish bildiradi (85%)
,
bilimni to‘liq o’zlashtiradi (80%)
,
faollik darajasi yuqori (87%) va mustaqil fikrlash
ko‘nikmalari kuchayadi (75%)
.
9-"B" sinfi . An’anaviy usulda dars o‘tilganda esa bu ko‘rsatkichlar ancha past –
o‘quvchilar kamroq qiziqish bildiradi (60%), bilimni yaxshi o‘zlashtirmaydi (55%),
darsda kam ishtirok etadi (65%) va mustaqil fikrlash darajasi pasayadi (45%).
Xulosa va takliflar.
Xulosa qilib shuni aytishim kerakki Raqamli texnologiyalar asosida
dasturiy ta’minot bo‘limini o‘qitish metodikalari nafaqat talabalarning texnik ko‘nikmalarini
rivojlantirish, balki ularni zamonaviy ish bozoriga tayyorlashda ham muhim rol o‘ynaydi.
Ushbu maqolada ko‘rsatilganidek, interfaol ta’lim metodlarining qo‘llanilishi o‘quvchilarga
nazariy bilimlarni amaliyotda qo‘llash, real muammolarni hal qilish va tizimli fikrlashni
rivojlantirish imkonini yaratadi. Interaktiv metodlar, masalan, guruhli muhokama, case-study,
rol o‘ynash, hackathon kabi usullar o‘quvchilarga faqat nazariy bilimlarni o‘rganishda emas,
balki amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishda ham yordam beradi. Shuningdek, dasturiy ta’minot
yaratish jarayonlarini simulyatsiya qilish orqali o‘quvchilar turli rollarda ishtirok etib, loyiha
boshqaruvi, tizim tahlili va dasturlash kabi ko‘nikmalarni rivojlantiradi.
Raqamli texnologiyalarni ta’lim jarayoniga integratsiya qilish ta’lim samaradorligini
oshirishga xizmat qiladi. Shuningdek, interaktiv darsliklar, onlayn testlar va viktorinalar
yordamida o‘quvchilarning bilimini baholash va doimiy ravishda rivojlantirish muhimdir.
Yuqoridagi fikrlar asosida quyidagilarni taklif etaman:
Ta’lim jarayoniga interfaol metodlarni yanada kengroq joriy etish. Bu metodlar
o‘quvchilarga yanada samarali va interaktiv tarzda o‘rganish imkonini yaratadi.
Dasturiy ta’minot bo‘limi bo‘yicha onlayn platformalarni ishlab chiqish
.
Bu
platformalarda talabalarga amaliy mashg‘ulotlar, simulyatsiyalar va interaktiv testlar taklif
etilishi mumkin.
Hackathonlar va kodlash musobaqalarini doimiy ravishda o‘tkazish. Bu metod
o‘quvchilarning tezkor fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi va ular uchun haqiqiy ish
muammolarini hal qilish imkoniyatlarini yaratadi.
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
58
Zamonaviy pedagogik metodlar asosida o‘qituvchilarni doimiy ravishda malakasini
oshirib borish. Bu o‘qituvchilarga yangi metodlarni o‘rganish va amalda qo‘llashda yordam
beradi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Jo’rayeva, Feruza, and Aziza Normataova. "KATTA MA’LUMOTLAR (BIG DATA) UCHUN
DBMS TIZIMLARI."
Инновационные исследования в современном мире: теория и
практика
3.14 (2024): 31-35.
2.
Berdiyeva, Gulnoza. "O’ZBEKISTON ELEKTRON SAVDO TIZIMIDA MUAMMOLAR VA
TAKLIFLAR."
Science and innovation in the education system
3 (2024): 16-22.
3.
Berdiyeva, Gulnoza. "RAQAMLI IQTISODIYOTNING MAQSAD VA VAZIFALARI VA UNING
O'ZBEKISTONDA RIVOJLANISHI."
Педагогика и психология в современном мире:
теоретические и практические исследования
3 (2024): 11-14.
4.
ShukurulloFayzullo o‘g‘li, A. (2024). TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA TEXNOLOGIYALARINI
QO‘LLASH.
PEDAGOGS
,
50
(2), 51-55.
5.
Aliqulov, Shukurullo, Ziyavutdin Turayev, and Javlon Nishonov. "BOSHLANG ‘ICH SINF
O‘QUVCHILARINING MATEMATIK SAVODXONLIGINI OSHIRISHDA TIMSS XALQARO
BAHOLASH DASTURINING ROLI VA AHAMIYATI."
Молодые ученые
2.10 (2024): 85-90.
6.
Fayzullo o‘g‘li, Shukurullo. "Aliqulov."."
TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA TEXNOLOGIYALARINI
QO ‘LLASH." PEDAGOGS
50 (2024): 51-55.
7.
Qodirov, Farrux, Muxlisa Mavlonova, and Sevinch Negmatova. "YASHIL IQTISODIYOT
SHAROITIDA QAYTA TIKLANUVCHI ENERGIYA MANBALARIDAN FOYDALANISHNING
AFZALLIKLARI."
Общественные науки в современном мире: теоретические и
практические исследования
3 (2024): 13-15.
8.
Otabekov, Akbar, and Sevinch Negmatova. "EFFECTIVENESS OF ARTIFICIAL
INTELLIGENCE ALGORITHMS IN CYBERSECURITY."
Инновационные исследования в
науке
4.5 (2025): 50-52.
9.
Qodirov, Farrux, Baxtiniso Boqiyeva, and Sevinch Negmatova. "TCP/IP PROTOKOLLAR
STEKI HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA."
Молодые ученые
3.7 (2025): 128-132.
10.
Qodirov, Farrux, Yulduz Ahmedova, and Sevinch Negmatova. "KOMPYUTER
TARMOQLARINING ASOSIY ELEMENTLARI."
Молодые ученые
3.7 (2025): 133-137.
11.
Qodirov, Farrux, Dilmurod Abdullayev, and Sevinch Negmatova. "KOMPYUTER
TARMOQLARINING STANDART TEXNOLOGIYALARI."
Молодые ученые
3.7 (2025): 146-151.
12.
Qodirov, Farrux, Dilmurod Abdullayev, and Sevinch Negmatova. "ELEKTRON TIJORAT (E-
COMMERCE)."
Наука и технология в современном мире
4.5 (2025): 66-70.
13.
Qodirov, Farrux, Iqbol Abdimurodova, and Sevinch Negmatova. "ELЕKTRОN HUJJАT
АLMАSHISH TIZIMLАRI."
Наука и технология в современном мире
4.5 (2025): 71-74.
14.
Qodirov, Farrux, Gulsevar Keldiyorova, and Sevinch Negmatova. "BULUTLI
TEXNOLOGIYALARNING
XUSUSIYATLARI,
AFZALLIKLARI
VA
KAMCHILIKLARI."
Естественные науки в современном мире: теоретические и практические
исследования
4.3 (2025): 58-62.
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
59
15.
Hayitmurodov, Ilhom, and Sevinch Negmatova. "BULUTLI HISOBLASHLAR VA ULARNING
ASOSIY TUSHUNCHALARI. BULUTLI SAQLASH MODELLARI."
Естественные науки в
современном мире: теоретические и практические исследования
4.3 (2025): 68-73.
16.
Qodirov, Farrux, Jasmina Murodulloyeva, and Sevinch Negmatova. "SMART
TEXNOLOGIYALARNI QO’LLASH VOSITALARI."
Естественные науки в современном мире:
теоретические и практические исследования
4.3 (2025): 63-67.
17.
Qodirov, Farrux, and Asila Xolmurodova. "SMART TEXNALOGIYALAR VA AQLLI
QURILMALAR."
Наука и инновация
3.7 (2025): 138-144.
18.
Nurmaxmatova, Umida, and Sevinch Negmatova. "BLOKCHAYEN TEXNOLOGIYASINING
ISHLASH PRINSIPLARI."
Молодые ученые
3.7 (2025): 60-63.
