Изучение морфологических особенностей зубочелюстной системы в зависимости от типа питания

ВАК
elibrary
inLibrary
Google Scholar
doi
 
Выпуск:
CC BY f
25-29
4
3
Поделиться
Раимжонов , Р., & Рахматова , М. (2023). Изучение морфологических особенностей зубочелюстной системы в зависимости от типа питания. Стоматология, 1(1), 25–29. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/stomatologiya/article/view/20497
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Сравнение морфологических особенностей развития зубочелюстной системы с типом питания.

Похожие статьи


background image

ОРГАНИЗАЦИЯ, ЭПИДЕМИОЛОГИЯ И ИСТОРИЯ

И ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНЫЙ РАЗДЕЛ

препаратов,

такие

как

облепиховое

масло,

актовегин, мирамистин и бикозен дента оказывают
на микробов полости рта слабое антибактериальное
действие.

Ключевые слова:

врожденная расщелина губы

и неба, антибиотикограммы, диско-диффузионный
метод, метод серийных разведений.

Maqsad:

og’iz bo’shlig’ida yashovchi

mikroorganizmlaming

ayrim

dorilarga

sezgirligini

o’rganish.

Material va usullar:

og’iz bo’shlig’ida yashovchi

mikroblaming

dengiz

itshumurt

yog’i,

aktovegin,

miramistin, bekozen denta, solkoseril va geksoral

aerozol kabi preparatlarga sezgirligi o’rganildi.

Natijalar:

inkubatsiya davri tugagandan so’ng,

idishlar termostatdan chiqarildi va olingan natijalar
qayd

etildi,

disklar

atrofidagi

mikroblaming

ko’payishini

inhibe

qilish

zonalarining

diametri

o’lchagich

yordamida

o’lchandi,

disklaming

diametrini o’z-o’zidan o’chiring. 1 mm aniqlik.

Xulosa:

dengiz

itshumurt

yog’i,

aktovegin,

miramistin va bicozen denta kabi ko’pchilik dorilar

og’iz mikroblariga zaif antibakterial ta’sir ko’rsatadi.

Kalit so’zlar:

tug’ma lab va tanglay yorig’i,

antibiogrammalar,

disk

diffuziya

usuli,

ketma-ket

suyultirish usuli.

Objective:

To

study

the

sensitivity

of

microorganisms living in the oral cavity to certain
drugs.

Material

and

methods:

The

sensitivity

of

microbes living in the oral cavity to such drugs as sea
buckthorn oil, actovegin, miramistin, becozen denta,

solcoseryl and hexoral aerosol was studied.

Results:

After the expiration of the incubation

period, the dishes were removed from the thermostat

and the results obtained were recorded, the diameter of
the microbial growth inhibition zones around the disks
was measured using a ruler, turning off the diameter of
the disks themselves with an accuracy of 1 mm.

Conclusions:

Most drugs, such as sea buckthorn

oil, actovegin, miramistin and bicozen denta, have a
weak antibacterial effect on oral microbes.

Key words:

congenital cleft lip and palate,

antibiograms, disk diffusion method, serial dilution
method.

УДК: 616.314-053.3:611.314

ТИШ-ЖАГ ТИЗИМИ ТАРАЦЦИЁТИНИНГ МОРФОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИНИ

ОЗИЦЛАНИШ ТУРИГА КУРА УРГАНИШ

Раимжонов Р.Р., Рахматова М.Х.

Андижон давлат тиббиёт институты, Тошкент давлат стоматология институты

Тиш-жаг тизимининг тараккиёти ва тузилиши

куп

даврлардан

бери

олимларни

кизиктириб

келмовда.

Хрзирги

кунда

хусусан

тишлар

таравдиётини ёш, жинс, ижтимоий ва жисмоний
хусусиятларга

боглик

холда

урганишга

булган

талаб кескин ошиб бормовда. Маълумки, тиш-жаг
тизими тараккиётига куплаб омиллар таъсир этади.
Хусусан, тиш-жаг тизими ва тишлар тараккиётига

озикланиш мухитини таъсири тугрисида куплаб
фикрлар мавжуд [1-7,9].

Шунингдек

тишларнинг

тараккиёти

жаг

суяклари

тараккиёти

билан

узвий

богликдир.

Ривожланиш даврида бу икки жараён кайсидир
маънода бир-бирини тулдиради [1,8,10].

Куплаб

олимларнинг

фикрича

тишлар

тараккиётига озикланиш ва унга боглик омиллар

бевосита таъсир килади. Тишлар тараккиётини
озикланиш турига кура урганиш ти-жаг тизими
аномалия ва деформацияларини эрта аниклашга
ёрдам беради [5,9].

Турли адабиётларда болаларни кукрак оркали

эмизишни сут тишларнинг ёриб чикиш муддатига
таъсири тугрисида бир-бирига зид булган фикрлар
куп.

Баъзи

тадкикотлар

шуни

курсатадики,

7 ой ва ундан куп муддатларда кукрак билан

эмизиш оркали озиклантирилган болаларда сут
тишларининг чикиши кечикади хамда бир ва икки

ёшлар орасида табиий усулда озиклантирилган
болаларда

сунъий

усулда

озиклантирилган

болаларга нисбатан тишлар сони кам булади [14].

Шунингдек,

сунъий

усулда

озиклантирилган

болаларда

юкориги

кесув

тишларининг

ёриб

25


background image

STOMATOLOGIYA

чикдши

жараёни

кечикиши

билан

боглик

холатларни курсатадиган тадкикотлар хам мавжуд

[12].

Бундан

тапщари

бопща

тадкикотларнинг

курсатишича,

тишларнинг

ёриб

чикиши

муддатлари

билан

болани

озикдантириш

тури

уртасида богликлик мавжуд эмас [11,13,15].

Юкоридаги маълумотларга таяниб шуни айтиш

мумкинки,

болаларда

тишлар

тараккиётининг

клиник

ва

морфологик

хусусиятларини

тадкик

килиш жуда мухим ва долзарб хисобланади.

Тадкицот мацсади

Тиш-жаг тизими тараккиётининг морфологик

хусусиятларини

озикланиш

турига

кура

урганишдан иборат булди.

Материал ва усуллар

Тадкикот учун огирлиги уртача 200-220 г.

Булган 20 та зотсиз ок она каламушлар олинди.
Улар

2

гурухга

ажратилди:

1-гурух

(п=10):

хомиладорликнинг

14,

16,

18,

20

кунларида

хомиласи

урганиладиган

каламушлар

гурухи;

2- гурух (п=10): тугрукдан кейинги даврда янги
тугилган

болалари

урганиладиган

каламушлар

гурухи. 2 гурух каламуш болалари (30 та) уз
навбатида 2 гурухга булиб урганилди: 2а (п=15)

- она сути билан бокилган (назорат гурухи) ва 26

(п=15) - онадан эрга (3 кундан кейин) ажратилган
ва

сунъий

озикдантирилган

(тажриба

гурухи)

каламуш болалари гурухи. Каламуш болалари 7,

14 ва 21-кунлари тажрибадан чикарилди.

Барча

гурухдарда

каламушларнинг

юкори

ва пастки жаглари, остеогенез ва одонтогенез
жараёнлари

динамикада

морфологик

урганилди.

Микроскопик препаратлар тайёрлаш учун олинган
материал Буэн эритмасида ва 12% формалинда
фиксация килинди. 5-7 мкм калинликдаги кесмалар
гематоксилин

эозинда

буялди.

Урганишни

кулайлаштириш учун каламуш хомиласи ва янги

тугилган болалари пастки жаглари 3 кисмга шартли

ажратилди: олдинги (курак тишлар сохаси) - курак

тишлардан озик тишлар куртакларигача, урта — 3
та озик тишлар сохасигача ва орка - жагларнинг
тож усикдаригача.

Олинган натижалар

14 суткалик каламуш хомиласининг юкориги

ва

пастки

жаглари

деярли

шаклланганлиги

аникданди.

Микроскоп

остида

курилганда,

улар

асосан

кам

такомиллашган

мезенхима

хужайраларидан иборат булиб, улар орасида юпка
деворли кон томирлар ва нерв толалари кузатилди.
Пастки жагнинг урта кисмида икки томонлама
меккел

тогайи

куртаги

аникданди.

Меккел

тогайи гиалин тогай тукимасидан иборат булиб,

кейинчалик пастки жагнинг суякланишида мухим

роль уйнайди (раем 1).

Раем 1.14 суткалик каламуш хомиласи. Меккел тогайининг (МТ) куртаги, М -

мезенхима, К — кон томир. Гематоксилин-эозин. х150.

20 суткага келиб, меккел тогайида дегенератив

узгаришлар

содир

булди.

Тогай

хужайралари

вакуоллашиб, пикнозга учраш холати кузатилди

(раем 2). Суякланиш жараёни жадаллашди, меккел

тогайи юпкалашиб, тогай оролчалари куринишида

булиб колди

26


background image

ОРГАНИЗАЦИЯ, ЭПИДЕМИОЛОГИЯ И ИСТОРИЯ

И ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНЫЙ РАЗДЕЛ

Раем 2. 20 суткалик каламуш хомиласи. Меккел тогайининг (МТ) дегенерацияга учраши.

Вакуоллашган ва пикнозга учраган тогай хужайралари. Гематоксилин-эозин. хбОО.

Бу

даврда

назорат

гурухи

каламуш

болаларининг кщори ва пастки жагларида курак
ва озик тишларининг куртаклари шаклланганлиги
маълум булди. Тиш формуласи: 3-2-3. Жами 16 та.

Курак тишларнинг олдинги кисмигина эмал

билан цопланган булиб, орка кисми эса юмшок

дентин

билан

копланганлиги

намоён

булди.

Курак тишларнинг альвеоласи узун кдйшик канал
булиб, юкориги жагда у озик тишларигача етиб
бормаганлиги, пастки жагда эса курак тишлар

альвеоляр канали озик тишлардан х,ам ддиб орка

жат сохдсигача етганлиги кузатилди.

Назорат

гурухида

тиш

куртаклари

тулик

куринмади. Уларда курак ва биринчи жуфт озик
тишлар куртаклари аникданди.

Тажриба гурух каламуш болаларида 14-суткада

курак тишлар ёриб чикди ва огиз бушлигида
куринди (раем 3). Назорат гурухида ушбу муддатда
курак тишларнинг ёриб чикиши кузатилмади.

Раем 3.14 суткалик каламуш боласи. Назорат гурухи. Ёриб чиккан курак тишлар.

Гематоксилин-эозин. х150.

Тажриба гурух каламуш болалари курак чизикдари тулик шаклланмаган, нотекис ва

тишлари эмал ва дентин чегараси аник эмас, носимметрик эканлиги маълум булди (раем 4).

27


background image

STOMATOLOGIYA

Раем 4. 14 суткалик каламуш боласи. Тажриба гуру хи. Ёриб чиккаётган курак тишнинг тож кисми.

Эмал ва дентин. Гематоксилин-эозин. х150.

Тажрибанинг 21-суткасида назорат гурухи ва

тажриба гурухи каламуш болаларида юдори ва
пастки жагларида 2 тадан 4 та курак тишлари ёриб
чикканлиги кузатилди. Назорат гурухида юкори ва
пастки жагларида бундан ташкари яна бир жуфдан
биринчи ва иккинчи озик тишлари огиз бушлигида
куринди. Улар бир текис, симметрик жойлашган.
Тажриба гурухида курак тишлар ва биринчи озик
тишлар

аникланди.

Иккинчи

озик

тишларнинг

ёриб чикиши кузатилмади.

Хулосалар

Шундай килиб, тажрибадакаламушларнинг пре-

ва эрта постнатал ривожланиш даврида юкориги
ва пастки жагларнинг тараккиёти, остеогенез ва
одонтогенез жараёнларини озикланиш турига кура
динамикада морфологик хусусиятларини Урганиш
натижасида куйидагилар маълум бул ди:

1.

Она сути билан озидлантирилган каламуш

болаларида

жат

суяклари,

улардаги

остеогенез

ва

одонтогенез

жараёнлари,

уларнинг

ёриб

чикиши

физиологик

жихатдан

уз

вактида

ва

патологик ^згаришларсиз содир б^лди. Эмал ва
дентин физиологик чизикларга эга, улар текис
ва симметрик йуналган. Пульпа сийрак толали
бириктирувчи т^кимадан иборат, кон томирлар ва
нерв толалардан иборат. 21 суткага келиб 2 тадан
4та курак ва биринчи ва иккинчи жуфт (8 та) озик
тишлари мавжуд. Учинчи жуфт (4 та) озик тишлар
куртаклари мавжуд, лекин улар ёриб чикмаган.

2.

Онадан эрта ажратилган (3 суткадан сунг) ва

сунъий

озиклантирилган

каламуш

болаларининг

жаг суяклари, улардаги остеогенез ва одонтогенез
жараёнлари

физиологик

муддатлардан

бироз

оркада

колди,

бирок

патологик

узгаришларсиз

содир булди. Эмал ва дентин микроскоп остида

Урганилганда, улар орасида аник чегара й^к,
чизиклари нотекис ва носимметрик йуналганлиги
маълум

булди.

Бу

бизнингча

охакланиш

жараёнининг

бузилганлигидан

далолат

беради.

Пульпа сийрак толали бириктирувчи тукимадан
иборат,

кон

томирлар

ва

нерв

толалардан

иборат. 21 суткага келиб ушбу гурухда 2 тадан
4 та курак тишлари ва биринчи жуфт (4 та) озик
тишлари аникданди. Иккинчи жуфт озик тишлар
(4 та) куртаклари мавжуд, лекин улар ёриб
чикмаган. Учинчи жуфт озик тишлар куртаклари
аникданмади.

Адабиётлар

1.

Абдувалиев

Н.А.,

Раимжонов

Р.Р.

Кукрак

ёшидаги

болаларда

краниометрик

курсатчикларнинг усиш динамикасини урганиш //

Sci. Educ. - 2021. - Vol. 2, iss. 5. - P. 82-86.

2.

Возный A.B., Вородеева Ю.И., Чаунанс

А.В., Лысенко Ю.А. Основные этапы развития
временных и постоянных зубов. Сроки закладки,
минерализации,

прорезывания

и

формирования

временных

и

постоянных

зубов

у

детей.

-

Запорожье, 2015. - 63 с.

3.

Далмане А.Р., Микроскопическое строение

развивающегося зуба. - Рига: Зинатне, 1974. - 21 с.

4. Кузнецов С.Л., Торбек В.И., Деревянко В.Г.

Гистология органов полости рта. - М.: ГЭОТАР-
Медиа, 2012.- 136 с.

5.

Нигматов

Р.Н.,

Нигматова

И.М.,

Нодирхонова М.О. и др. Prevention of dentoalveolar
anomalies // Молодой ученый. - 2021. - №39 (381).

28


background image

ОРГАНИЗАЦИЯ, ЭПИДЕМИОЛОГИЯ И ИСТОРИЯ

И ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНЫЙ РАЗДЕЛ

-С. 40-43.

6.

Новиков М.Б. Онтогенез закладок зубов

у человека // 10-я науч. конф, по возрастной

морфологии, физиологии и биохимии. - М., 1971.

-Т. 1.-С. 371-372.

7.

Раимжонов Р.Р. Иммунологического и

морфологического особенности развития зубов у

детей грудного возраста // Tibbiyotda yangi kun. -
2019. - №3 (27). - С. 218-221.

8.

Раимжонов

Р.Р.,

Пулатов

Х.Т.

Кукрак

ёшидаги

болалар

бош

сохасига

оид

к5фсаткичлардаги жинсий тафовутларини бах,олаш
// Polish Sci. J. - 2021. - Issue 5 (38), Part 2. - P. 85-

87.

Саггибаев И.И. Анатомо-морфологические и

иммунологические особенности развития зубов у

детей грудного возраста

И

Экономика и социум. -

2020. -№6-2(73).-С. 255-263.

9.

Шодмонов

А.А.,

Шодмонов

А.А.,

Раимжонов Р.Р. и др. О ростовых процессах лицевой

область головы у детей узбекской национальности

И

Молодой ученый. - 2017. - №25 (159). - С. 204-

208.

10.

Folayan М.О., Sowole С.A. Association

between breastfeeding and eruption of the first tooth

in preschool children in Nigeria // Europ. J. Paediatr.

Dentist. - 2013. - Vol. 14, №1. - P. 51-54.

11.

Holman D.J., Yamaguchi K. Longitudinal

analysis of deciduous tooth emergence: IV. Covariate
effects in Japanese children // Amer. J. Physic.

Anthropol. - 2005. - Vol. 126, №3. - P. 352-358.

12.

Kaymaz N., Yyldyrym S., Cevizci S. et

al. Association between teething and independent

walking in healthy children

I I

Turk. J. Pediatr. - 2015.

-Vol. 57.-P. 53-59.

13. Ntani G., Day P.F., Baird J. et al. Maternal

and early life factors of tooth emergence patterns
and number of teeth at one and two years of age // J.
Develop. Origins Health Dis. - 2015. - Vol. 6, №4. -
P. 299-307.

14. Pavicin I.S., Dumancic J., Badel T., Vodanovic

M. Timing of emergence of the first primary tooth in

preterm and full-term infants // Ann. Anat. - 2016. -

Vol. 203.-P. 19-23.

Цель:

Тиш-жаг

тизими

тараккиётининг

морфологик

хусусиятларини

озикданиш

турига

кура }фганиш.

Материал и методы: 20

белых крыс разделили

на 2 группы по 10 особей: 1-я группа - крысы, у
которых плод изучали на 14-, 16-, 18-, 20-е сутки
беременности;

2-я

группа

новорожденные

крысята:

группа

(15

крысят)

-

грудное

вскармливание

(контроль),

26(15)—искусственное

вскармливание

(опыт.

Крысят

исключали

из

эксперимента на 7-, 14- и 21-е сутки.

Результаты:

на

скорость

развития

первых

молочных зубов влияет множество факторов, в
том числе качество потребляемых продуктов и

обмен веществ.

Выводы:

развитие верхней и нижней челюстей,

процессы остеогенеза и одонтогенеза в пре- и

раннем постнатальном развитии крыс зависит от

типа питания:

Ключевые

слова:

крысы,

молочные

зубы,

постнатальный онтогенез, тип питания.

Xulosa.
Material va usullar: 20

ta oq kalamush 10

kishidan iborat 2 guruhga bo’lingan: 1-guruh —
homilasi homiladorlikning 14, 16, 18, 20-kunlarida
o’rganilgan kalamushlar; 2-guruh - yangi tug’ilgan
kalamush kuchuklari: 2a guruh (15 ta kalamush
kuchuklari) - emizish (nazorat), 2b (15) — sun’iy
oziqlantirish (tajriba. 7,14 va 21 -kunlarda kalamushlar

eksperimentdan chiqarildi.

Natijalar:

ko’rsatkich

bo’yicha.

Birmchi

sut

tishlarining rivojlanishiga ko’plab omillar, jumladan,
iste’mol qilinadigan mahsulot sifati va metabolizm

ta’sir qiladi.

Xulosa:

yuqori va pastki jag’laming rivojlanishi,

kalamushlaming

tug’ruqdan

oldingi

va

erta

tug’ilishdan

keyingi

rivojlanishida

osteogenez

va

odontogenez

jarayonlari

quyidagilarga

bog’liq.

ovqatlanish turi:

Kalit so’zlar:

kalamushlar, sut tishlari, postnatal

ontogenez, ovqatlanish turi.

Summary.

Material and methods:

20 white rats were divided

into 2 groups of 10 individuals: group 1 - rats whose
fetus was studied on the 14th, 16th, 18th, 20th day
of pregnancy; 2nd group - newborn rat pups: group
2a (15 rat pups) - breastfeeding (control), 2b (15) -
artificial feeding (experiment. Rats were excluded

from the experiment on the 7th, 14th and 21st days.

Results: On The rate of development of the first

milk teeth is influenced by many factors, including the
quality of consumed products and metabolism.

Conclusions:

The development of the upper

and lower jaws, the processes of osteogenesis and
odontogenesis in pre- and early postnatal development
of rats depend on the type of nutrition:

Key words:

rats, milk teeth, postnatal ontogenesis,

type of nutrition.

29

Библиографические ссылки

Абдувалиев Н.А., Раимжонов Р.Р. Кукрак ёшидаги болаларда краниометрик курсатчикларнинг усиш динамикасини урганиш // Sci. Educ. - 2021. - Vol. 2, iss. 5. - P. 82-86.

Возный A.B., Вородеева Ю.И., Чаунанс А.В., Лысенко Ю.А. Основные этапы развития временных и постоянных зубов. Сроки закладки, минерализации, прорезывания и формирования временных и постоянных зубов у детей. - Запорожье, 2015. - 63 с.

Далмане А.Р., Микроскопическое строение развивающегося зуба. - Рига: Зинатне, 1974. - 21 с.

Кузнецов С.Л., Торбек В.И., Деревянко В.Г. Гистология органов полости рта. - М.: ГЭОТАР- Медиа, 2012.- 136 с.

Нигматов Р.Н., Нигматова И.М., Нодирхонова М.О. и др. Prevention of dentoalveolar anomalies // Молодой ученый. - 2021 №39 (381).-С. 40-43.

Новиков М.Б. Онтогенез закладок зубов у человека // 10-я науч. конф, по возрастной морфологии, физиологии и биохимии. - М., 1971. -Т. 1.-С. 371-372.

Раимжонов Р.Р. Иммунологического и морфологического особенности развития зубов у детей грудного возраста // Tibbiyotda yangi kun. -2019. - №3 (27). - С. 218-221.

Раимжонов Р.Р., Пулатов Х.Т. Кукрак ёшидаги болалар бош сохасига оид к5фсаткичлардаги жинсий тафовутларини бах,олаш // Polish Sci. J. - 2021. - Issue 5 (38), Part 2. - P. 85- 87.Саггибаев И.И. Анатомо-морфологические и иммунологические особенности развития зубов у детей грудного возраста И Экономика и социум. -2020. -№6-2(73).-С. 255 263.

Шодмонов А.А., Шодмонов А.А., Раимжонов Р.Р. и др. О ростовых процессах лицевой область головы у детей узбекской национальности И Молодой ученый. - 2017. - №25 (159). - С. 204- 208.

Folayan М.О., Sowole С.A. Association between breastfeeding and eruption of the first tooth in preschool children in Nigeria // Europ. J. Paediatr. Dentist. - 2013. - Vol. 14, №1. - P. 51-54.

Holman D.J., Yamaguchi K. Longitudinal analysis of deciduous tooth emergence: IV. Covariate effects in Japanese children // Amer. J. Physic. Anthropol. - 2005. - Vol. 126, №3. - P. 352-358.

Kaymaz N., Yyldyrym S., Cevizci S. et al. Association between teething and independent walking in healthy children I I Turk. J. Pediatr. - 2015. -Vol. 57.-P. 53-59.

Ntani G., Day P.F., Baird J. et al. Maternal and early life factors of tooth emergence patterns and number of teeth at one and two years of age // J. Develop. Origins Health Dis. - 2015. - Vol. 6, №4. - P. 299-307.

Pavicin I.S., Dumancic J., Badel T., Vodanovic M. Timing of emergence of the first primary tooth in preterm and full-term infants // Ann. Anat. - 2016. - Vol. 203.-P. 19-23.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов