ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
2019
№4 ♦ ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
98
Б.Мусаев,
ТДЮУ кафедра мудири, PhD
ГЕРМАНИЯДА ХУСУСИЙ БАНДЛИК АГЕНТЛИКЛАРИ
ФАОЛИЯТИНИ ҲУҚУҚИ ТАРТИБГА СОЛИШ
ТАЖРИБАСИ
Аннотация:
мазкур мақолада Германия Федератив
Республикасида
хусусий
бандлик
агентликлари
фаолиятини ҳуқуқий тартибга солишни ривожланиш
тенденцияси, ёлланма меҳнатнинг ўзига хослиги,
хорижий давлатлар фуқароларини ишга ёллашнинг
ўзига хослиги масалалари таҳлил қилинган.
Калит сўзлар:
хусусий бандлик агентлиги, ишга
ёлловчи
корхоналар,
рекрутинг
агентликлари,
лицензия, миллий режим
Аннотация:
в данной статье анализируются
тенденции
развития
правового
регулирования
деятельности
частных
агентств
занятости
в
Федеративной
Республике
Германия,
характер
наемного труда и особенности трудоустройства
иностранных граждан.
Ключевые слова
: частное агентство занятости,
рекрутинговые компании, рекрутинговые агентства,
лицензии, национальные режимы.
Annotation
: this article analyzes the trends in the
development of legal regulation of the activities of private
employment agencies in the Federal Republic of
Germany, the nature of wage labor and the specifics of
employing foreign citizens.
Key words
: private employment agency, recruiting
companies,
recruiting
agencies,
licenses,
national
regimes.
Германия Федератив Республикасида хусусий
бандлик агентликлари фаолиятини ҳуқуқий тартибга
солишни ривожланиши ёлланма меҳнат қилишни
вужудга келиши билан чамбарс боғлиқ бўлиб, XIX аср
охирига қадар ҳуқуқий тартибга солинмаган соҳа
бўлган. Хусусий бандлик агентликларининг ҳуқуқий
мақомини шаклланиши тўлиқ тақиқланишдан тортиб,
улар фаолиятини тартибга солувчи нормаларни
ривожланишигача бўлган босқичларни қамраб олади
[1].
1883 йилдан бошлаб Германияда ёлланма
меҳнатни тўлиқ тақиқланган бўлиб, фақат 1967 йилда
Германия Федерал Конституциявий судининг қарори
билан ушбу тақиқ Германия Конституциясининг 12-
моддасида белгиланган касб танлаш эркинлигига зид
эканлиги тан олиниб, бекор қилинган [2; 974-б.]
Ушбу давлатда хусусий бандлик агентликлари
ҳақидаги норма 1922 йилда Меҳнат биржаси
тўғрисидаги қонунга акс эттирилган бўлиб, унда илк
бор ёлланма меҳнат тушунчасига таъриф берилган.
Мазкур қонунинг 48-моддасига кўра ёлланма меҳнат
деганда
учинчи
шахсларнинг
манфаати
учун
ходимларни тақсимлаш ва ёллаш бўлиб, ишга ёлловчи
ходимни
меҳнат
фаолиятини
олиб
боришини
таъминлаш, шунингдек уни ижтимоий ҳимоя қилиш
мажбуриятини ўзига олмайди [3; 657-б.]. Мазкур
қонунни таҳлили шуни кўрсатадики, унда ушбу
тушунчадан бошқа, ёлланма меҳнатни тартибга
солишга қаратилган нормалар назарда тутилмаган.
Германияда
1972
йилга
қадар
қонунчилик
даражасида
хусусий
бандлик
агентликларининг
ҳуқуқий мақоми белгилаб берилмаган. Қайд этиш
зарурки, 1931 йил 1 январдан бошлаб Германияда
фуқароларни ишга жойлаштиришда воситачилик
фаолияти билан давлат органлари шуғулланган бўлиб,
бу йўналишда давлат монополияси ўрнатилган. 1927
йилги
ва
1969
йилги
ишга
жойлаштиришга
кўмаклашишга бағишланган қонунлар билан ҳам ушбу
давлат монополияси янада мустаҳкамланган [4].
Шундай қилиб, Германияда ишга жойлаштириш
фаолияти билан хусусий шахсларни шуғулланиши
тақиқланган ва давлат монополияси 90-йилларнинг
охирига қадар сақланиб қолган [5].
1994 йилга қадар меҳнат бозори соҳасидаги
давлатнинг
монополист
органлари
қуйидагилар
бўлган: дастлаб ишсизликдан ҳимоя қилиш ва ишга
жойлаштириш
бўйича
Империя
бошқармаси
[Reichsanstalt
fur
Arbeitsvermittlung
und
Arbeitslosenversicherung]
ва кейинчалик эса меҳнат
масалалари бўйича Федерал муассаса [Bundesanstalt
fur Arbeit] (бугунги кунда ушбу муассаса Бандлик ва
меҳнат
масалалари
бўйича
Федерал
хизмат
[Bundesagentur fur Arbeit] шаклида қайта ташкил
қилинган)
Хусусий
бандлик
агентликлари
фаолиятини
қонуний асосларини белгилаб берган ва ишга ёллаш
муносабатларини батафсил тартибга солувчи ҳуқуқий
ҳужжат бу 1972 йилги Ишга ёллаш тўғрисидаги қонун
саналади [6; 1393-б.]. Мазкур норматив-ҳуқуқий
ҳужжатда бандлик масалалари билан шуғулланиш
бўйича давлат монополияси мавжуд бўлган давр
бўлишига
қарамасдан
хусусий
бандлик
агентликларининг ҳуқуқий мақомини белгилаб берувчи
асос бўлувчи қоидалар назарда тутилганлиги билан
характерлидир. Бугунги
кунга қадар Германия
қонунчилиги жуда кўп ўзгаришларни бошдан кечирган.
Мазкур қонунга 2011 йилда Европа Кенгашининг
“Ёлланма
меҳнат
тўғрисида”ги
2008/104/EC-
сон
Директивасига мувофиқ қўшимча киритилган бўлса,
қонуннинг сўнги таҳрири 2017 йил 1 апрелда кучга
кирган. Шу билан бирга, ушбу соҳадаги яна бир қатор
нормалар 2009 йилдаги Ходимларни хизмат сафарига
юбориш тўғрисидаги қонунда ва Германия ижтимоий
таъминоти тўғрисидаги кодексда ҳам назарда тутилган
[7; 799-
б.]
Германияда
хусусий
бандлик
агентликлари
фаолиятига қўйилган тақиқни олиб ташланиши 1991
йил 23 апрелдаги Европа судининг қарори ижросини
таъминланиши билан боғлиқдир. Европа судининг
ушбу қарорга келишига сос бўлган ҳолат 1957 йилдаги
Рим шартномасида мустаҳкамлаб қўйилган эркин
рақобат принципини ижросини таъминлаш билан
боғлиқдир [8; 979-б.].
Германия
ҳукуматига
хусусий
бандлик
агентликлари фаолияти бўйича қўйилган тақиқни олиб
ташлаш учун уч йил вақт керак бўлди. 1994 йил 1
апрелдан бошлаб хусусий бандлик агентликларига
давлат органлари билан тенг даражада ходимларни
ишга жойлаштириш бўйича фаолият кўрсатишга
рухсат берилган. Шу билан бирга, хусусий бандлик
агентликлари фаолиятини қонун билан қаттиқ тартибга
солинган [9; 594-б.]. Лекин Германия қонунчилигида
хусусий агентлик тушунчасини норматив-ҳуқуқий
ҳужжатларда
алоҳида
белгилаб
берилган.
Агентликнинг
ҳуқуқий
мақоми
германия
қонунчилигининг ҳуқуқий нормаларининг мажмуасини,
яъни федерал қонунлар, қонун ости ҳужжатлар, жамоа
шартномалари ва касаба уюшмалари ва хусусий
ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
2019
№4 ♦ ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
99
бандлик агентликларининг келишувларида назарда
тутилган нормаларни таҳлил қилиш орқали аниқлаш
мумкин.
Германия ҳуқуқи ўзида уч тоифа хусусий бандлик
агентликларини кўрсатиб ўтади: хусусий рекрутинг
агентликлари, давлат молиявий маблағлари асосида
фаолият кўрсатувчи меҳнат биржалари, хусусий
бандлик агентликлари. Мазкур тадқиқот жараёнида
айнан Германияда хусусий бандлик агентликларининг
ҳуқуқий мақоми ва фаолият кўрсатишининг ўзига хос
хусусиятлари таҳлил қилинади.
Юқорида таъкидлба ўтилганидек, хусусий бандлик
агентликлари фаолиятини тартибга солувчи асосий
ҳуқуқий ҳужжат бўлиб “Ёлланма меҳнат тўғрисида”ги
қонун саналади [6]. 2003 йилда хусусий бандлик
агентликлари
фаолиятини
сифат
жиҳатдан
таъминлашга
қаратилган
стандартлари
ишлаб
чиқилган. 2004 йил 13 февралдаги хусусий бандлик
агентликлари фаолияти бўйича ҳисоботга мувофиқ
сифат бўйича стандартларга юқори профессионал
малака, бизнес юритишнинг шаффофлиги, шахсий
маълумотларни ҳимоя қилиш воситалари ва махфий
маълумотлар ва бошқалар киритилган [11; 1-5- б.].
Агентликнинг фаолияти лицензия асосида амалга
оширилади ва рухсат бериш тартиб-таомилларига
мувофиқ белгиланади [12; 17-21-б.].
Агентлик фаолияти учун лицензия Федерал хизмат
томонидан бир йиллик муддатга агентликнинг ёзма
мурожаатига асосан берилади. Агентлик лицензия
муддати тугашидан камида уч ой олдин ариза бериш
йўли билан лицензия муддатини яна бир йилга
узайтиришга ҳақли. Қонунга биноан уч йил давомида
лицензия муддатини муваффақиятли узайтириб келган
агентликка чекланмаган муддатга лицензия тақдим
этилиши мумкин. Лицензия олганлик учун минг евро
миқдорида, номуайян муддатга лицензия олиш учун
эса икки ярим минг евро давлат божи ундирилади.
Лицензия олиш учун агентлик томонидан ариза
топширилганидан сўнг, Бандлик ва меҳнат масалалари
Федерал хизмати томонидан мазкур компаниянинг
фаолияти ва унинг мулкдори тўлиқ текширувдан
ўтказилади.
“Ёлланма меҳнат тўғрисида”ги қонуннинг 3-
моддасида қандай ҳолатларда Федерал хизмат
томонидан агентликка лицензия беришни рад этиш ёки
уни узайтиришни рад этиш асослари кўрсатиб ўтилган.
Жумладан, қонунчиликни ижтимоий таъминот
бўйича талабларини (бадал, иш ҳақи бўйича
солиқларни
тўламаслик),
меҳнат
соҳасидаги
қоидаларни, шу жумладан ходимларни меҳнат
ҳуқуқлари ҳимоя қилишга, меҳнат шартномаси асосида
доимий ишловчи шахслар ва вақтинчалик ишга қабул
қилинган шахслар учун тенг меҳнат режимларини
тақдим этишга оид талабларни бажара олмаслик
лицензия беришни рад этишнинг асосий шартлари
саналади.
Лицензия беришннг рад этишнинг қўшимча
асослари бўлиб Германия меҳнат қонунчилигида иш
берувчиларга юклатилган функцияларни бажариш
имкониятини мавжуд эмаслиги кўрсатиб ўтилади.
Бундан ташқари, қонун талабларига кўра хусусий
бандлик агентликлари фаолияти билан шуғулланиш
ҳуқуқи Германия фуқароларига тақдим этилади, агар
юридик шахс бўлса Германия ҳуқуқига асосан ташкил
қилинган компанияларга берилади (Қонунинг 3-
моддаси, 3-банди).
Чет эл фуқароларига ушбу фаолият билан
шуғулланиш
ҳуқуқига
оид
истиснолар
учинчи
давлатлар
билан
тузилган
икки
тарафлама
келишувларга асосан Европа иттифоқи доирасидагина
тақдим этилади ҳамда ушбу чет эл фуқароларига
нисбатан германия қонунчилигада назарда тутилган
энг кўп қулайлик яратиш режими татбиқ этилади.
Ходимларни ишга жойлаштириш бўйича фаолият
билан
хусусий
агентликлар
шуғулланиши
мумкинлигига оид қонунчиликда рухсат бўлишига
қарамасдан, Германияда ҳали-ҳануз меҳнат бозорида
асосий ўрин Бандлик ва меҳнат масалалари Федерал
хизматига тегишли бўлиб қолмоқда.
Ушбу
Хизматнинг
хусусий
агентликлардан
устунлиги шундан иборатки, мазкур хизмат қонунга
кўра ишга ёлланаётган ходимларнинг профессионал
ривожланишига ва ишга кафолатли жойлашишига
жавоб беради. Давлат органи сифатида ушбу хизмат
Германия меҳнат ва ижтимоий муҳофаза қилиш
вазирлигига бўйсунади.
Бундан ташқари, Федерал хизмат нафақат барча
хусусий бандлик агентликларини назорат қилувчи
орган сифатида намоён бўлади, балки ушбу хизмат
Германияда меҳнат қонунчилиги ва ишга ёллашга оид
нормаларни ижроси устидан назорат қилади.
Федерал хизмат ўз ваколатларини ҳудудий
таркибий бўлинмалари орқали амалга ошириши
мумкин. Хусусий агентликлар фаолиятини назорат
қилиш икки шаклда амалга оширилади: фаолиятини
текшириш ва доимий равишда ҳисоботларни олиш
орқали таҳлил қилиш.
Германия амалиётида муддатли лицензияга эга
бўлган
агентлик
муддатсиз
лицензия
олган
агентликларга қараганда кўпроқ текширувлардан
ўтказилади. Қонунчилик талабларига кўра лиценция
турларидан қатъй назар барча агентликлар Федерал
хизматнинг ҳудудий таркибий бўлинмаларига ҳар йили
икки маротаба ҳисобот топшириши шарт.
Қоида тариқасида ушбу ҳисобот иш қидираётган
шахсларнинг
умумий
сони,
миллати,
жинси,
профессияси ва бошқа маълумотларни қамраб олиш
лозим. Бундан ташқари, мазкур ҳисоботларда ишга
ёллаётган компанияларнинг сони, ҳар бир ходим
билан тузилган меҳнат шартномасининг муддатига
оида маълумотлар ҳам кўрсатилиши зарур.
Хусусий бандлик агентликлар томонидан текширув
жараёнида ёки ҳисоботларни таҳлили жараёнида тез-
тез аниқланадиган камчиликлар сифатида меҳнат
қонунчилиги ва ходимларни ижтимоий таъминотига
оид мажбуриятларга оид талабларни бажармаслик ёки
етарли
даражада
бажармаслик,
тегишли
рухсатномаларсиз чет эллик ходимни ишга ёллаш ва
бошқалар
кузатилади.
Мазкур
аниқланган
қоидабузилишлар лицензияни чақириб олишга ёки
келгусида уни муддатини узайтиришни рад этишга
асос бўлиши мумкин.
Юқоридаги
қонуннинг
4-моддасида
агентликларнинг
лицензиясини
бекор
қилишга
қаратилган махсус қоидалар ҳам мустаҳкамланган.
Унга кўра агар давлат органини айби билан, яъни
мансабдор шахснинг тартиб-таомилларга тўлиқ риоя
қилмаслиги натижасида тақдим этилган лицензия
бекор қилинса, агентлик давлат ўрганидан кўрган
зарарини қоплашни талаб қилишга ҳақли.
Германия қонунчилигига кўра хусусий бандлик
агентликлари
томонидан
лицензиясиз
фаолият
кўрсатганлик учун жавобгарлик қатъий белгиланган.
ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
2019
№4 ♦ ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
100
Агар ушбу ҳолат Федерал хизмат томонидан
аниқланган тақдирда, хусусий бандлик агентлигини
фаолиятини тўхтатиш, уни мулкдорини ушбу соҳада
фаолият кўрсатиш ҳуқуқидан маҳрум қилган ҳолда 30
минг евро миқдорида жарима тўлаш ҳақида қарор
чиқарилади.
Ушбу ҳолатда ходимларни ёллаган компанияда
ҳам жавобгарлик юзага келиб, хусусий бандлик
агентликлари тугатилиши натижасида ходим билан
бўладиган барча меҳнатга оид муносабатлардан келиб
чиқадиган
мажбуриятларни
бажариш
зиммасига
юклатилади.
Буни сабаби Германияда таҳлил қилинаётган
қонуннинг
11-14-моддаларига
мувофиқ
хусусий
бандлик агентликлари иш берувчи сифатида тан
олинади ва уни мажбуриятларини бажариши шарт. Бу
дегани улар оддий иш берувчи каби ҳуқуқ ва
мажбуриятларга эга бўлади ҳамда ўз фаолияти
юзасидан жавобгар саналади.
Хусусан, агентлик ва ишга ёлловчи компания тенг
даражада меҳнат муҳофазаси талабларига риоя
қилиниш ҳолати учун жавобгар саналади. Ушбу
жавобгарлик гарчи ходим командировка шаклида ишга
ёлловчи компания воситаларидан фойдаланган ҳолда
бошқа аъзо-давлат ҳудудида меҳнат қилган тақдирда
ҳам татбиқ қилинади. Мазкур мажбурият Европа
кенгашининг
меҳнат
муҳофазаси
тўғрисидаги
92/58/EEC қоидалари асосида юзага келган [13; 23-42-
б.].
Меҳнатга ёллаш тўғрисидаги қонунда алоҳида
таъкидлаб ўтилганидек, ёлланма ходимларга миллий
режим принципи татбиқ қилинади. Унга кўра агентлик
ишга ёллаётган компаниянинг ходимлари учун
белгиланган барча ҳуқуқларни, жумладан тенг
меҳнатга ҳақ тўлаш, меҳнат шароитларини тенг
яратиш
ва
бошқа
кафолатланган
ҳуқуқларни
кафолатлаши шарт.
Миллий режим принципига тушувчи асос бўлувчи
меҳнат ҳуқуқларига иш вақтини давомийлиги, меҳнат
таътиллари ва дам олиш вақтлари, қўшимча
ишлаганлик учун ва тунги вақтларда ишлаганлик учун
қўшимча
ҳақ
тўлашни
кафолатланиши
ҳамда
бошқаларни киритиш мумкин.
Қайд этиш зарурки, агентлик ва ходим ўртасидаги
ҳуқуқий муносабатлар германия меҳнат ҳуқуқи билан
тартибга солинади. Шу билан бирга юқорида кўрсатиб
зтилганидек, “Ёлланма меҳнат тўғрисида”ги қонунинг
асосий мақсади ҳам айнан ёлланаётган ходимларни
меҳнатини ҳимоя қилиш саналади. Шу боис ҳам,
хусусий
бандлик
агентликлари
бошқа
хусусий
ташкилотлардан фарқли равишда давлат органлари
томонидан
жиддий
назорат
остида
фаолият
кўрсатадилар.
Шу
билан
бирга,
қонунчиликда
кўрсатиб
ўтилганидек хусусий бандлик агентликлари бу –
тижорат ташкилоти саналади ва нафақат меҳнат
қонунчилиги билан, балки фуқаролик қонунчилиги
билан ҳам тартибга солинади.
Қонунчилик агентлик ва ишга ёлланаётганлар
ўртасида меҳнатга оид муносабатларни келишиб олиш
учун жамоа шартномалари тузишлари мумкин.
Германия қонунчилигидан маълумки, хусусий бандлик
агентликлари билан боғлиқ масалалар қонунчиликда
фақат умумий масалалари баён қилинган бўлиб,
тузиладиган жамоа шартномалари ушбу муносабатлар
алоҳида тарзда кўрсатилиши мумкин. Жумладан,
меҳнат шартлари, ходимдарга бериладиган алоҳида
имтиёзлар
ва
кафолатлар,
шунингдек
меҳнат
муносабатларини тартибга солишга қаратилган ўзаро
бошқа масалалар белгиланади.
Хусусан, юқоридаги қонун талабларига мувофиқ
агентлик ходим билан ҳафтасига 37 соатлик иш
режимига эга бўлган меҳнат шартномасини номуайян
муддатга тузадилар. Муддатли меҳнат шартномалари
фақатгина агентлик ва ишга ёлловчи компания
ўртасида тузилган ҳамкорлик шартномасида бу борада
нормалар назарда тутилган ҳолатлардагина амалга
оширилиши мумкин. Бундан ташқари, ходим билан
тузиладиган
шартномада
кўрсатилган
вақт
масалалари объектив зарурат бўйича юзага келган
бўлиши зарур [14; 288-б.].
Қайд этиш зарурки, қонунга кўра агентлик ва ходим
ўртасидаги меҳнат шартномасини муддати ишга
ёлловчи компанияга ходимни хизмат сафариша
юбориш муддатига боғлиқ бўлмаслиги керак.
Бундан ташқари қонунчиликда қайси ҳолатларда
тузилган меҳнат шартномаларини ҳақиқий эмас деб
топиш масалалари ҳам кўрсатилган. Ушбу ҳолатлар
сифатида ишга ёлловчи компания ва ёлланувчи ходим
ўртасида меҳнат шартномасини меҳнат фаолияти
якунланганидан сўнг амалга ошириш ёки хусусий
бандлик агентлиги ишга жойлаштиргани учун тўлов ёки
компенсация тўловларини тўлаш каби ҳолатлар
кўрсатиб ўтилган.
Сўнги йилларда Германияда меҳнат қонунчилиги
соҳасида сезиларли ислоҳотлар амалга оширилган.
Айниқса, ушбу ислоҳотлар натижасида хусусий
бандлик агентликлари фаолиятини ҳуқуқий тартибга
солишда ўзгаришлар сезилди. Қонунчиликдаги ушбу
янгилик 2017 йил 1 апрелдан кучга кирган бўлиб, унинг
натижасида “Ёлланма меҳнат тўғрисида”ги қонун
нормаларида жиддий ўзгаришлар юз берган. Хусусан
2017 йил 21 февралдаги мазкур қонуннинг қабул
қилинган янги таҳририга кўра ёлловчиларни ишга
қабул қилиш тартиби ва муддатларига ўзгартишлар
киритилди [15; 155-157-б.].
Қонун талабларига кўра ходимларга бошқа
компанияларга ишга юборишнинг энг кўп миқдори 18
ой деб белгиланган. Бу ўз навбатида агентлик
томонидан ходимларни айнан бир компанияга ишга
юборишнинг энг максимал муддати бўйича чеклов
ўрнатилган. Мазкур талаб дастлаб 3 ой деб
белгиланган бўлса, кейинчалик 24 ой деб белгиланган,
2003 йилдан бошлаб эса ушбу муддат бўйича чеклов
тўлиқ олиб ташланган. Лекин, 2017 йилдан бошлаб
ўрнатилган 18 ойлик чеклов аввало, меҳнат ҳуқуқини
таъминлашга қаратилганлиги билан характерланади.
Ушбу муддат тугаши билан агентлик ходимни
компаниядан чақириб олиши шарт.
Миллий режим принципини қўллаш жараёнида
ёлланаётган ходимларни меҳнатига яраша ойлик иш
ҳаққини тўлаш масалалари янги таҳрирдаги қонун
билан аниқлаштириб берилган. Унга кўра ёлланиб
ишлаётган ходимларнинг иш ҳаққи ишга ёлловчи
компанияларда доимий ишлаётган ходимлар билан
тенг даражада кўрилиши учун ёлланиб ишлаш вақти
тўққиз ойни ташкил қилиши зарур.
Янги таҳрирдаги қонуннинг яна бир ўзига хослиги
шундаки, унга кўра ишга ёллаш бўйича агентлик ва
ходим ўртасида тузилаётган шартномада уни меҳнат
фаолияти, ишининг ўзига хослиги аниқ кўрсатилиши
зарур. Агар шартнома бўйича қўйилган ушбу талаб
лозим даражада бажарилмаган тақдирда агентликка
ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
2019
№4 ♦ ЎЗБЕКИСТОН ҚОНУНЧИЛИГИ ТАҲЛИЛИ ♦ UZBEK LAW REVIEW ♦ ОБЗОР ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА УЗБЕКИСТАНА
101
нисбатан 30.000 евро миқдорида жарима солиниши
мумкин.
Қонунда
алоҳида
масала
бу
иш
ташлаш
натижасида фаолияти тўхтаб қолган корхонага
агентлик
томонидан
ходимларни
юбориш
масаласидир. Ушбу ҳолатда агентлик ходимни иш
ташлаш
натижасида
тўхтаб
қолган
корхонага
юбораётганлиги ҳақида огоҳлантиришлари зарур,
ушбу ҳолатда лланувчи ходим ушбу ишдан бош
тортиш ҳуқуқи қонун билан кафолатланган.
Юқоридагилардан қуйидаги хулосаларни илгари
суриш мумкин:
Биринчи
, Германияда ёлланувчи ходимларинг
меҳнати агентлик, ёлловчи компания ва ходим
ўртасидаги уч тарафлама меҳнат муносабатлари
асосида қурилган. Агар ходим чет эл фуқароси бўлса,
ушбу муносабатларга нисбатан коллизион нормаларни
қўллаш масалалари шартномада ҳал қилинган;
Иккинчи
,
ушбу
муносабатларда
Германия
қонунчилиги
хусусий
бандлик
агентликларининг
ҳуқуқий мақоми, мажбуриятларини аниқ белгилаш
орқали ёлланувчи ходимларни ҳуқуқларини ҳимоя
қилиш энг муҳим принцип эканлигини федерал
даражада белгилаб беради. Чет эл элементи билан
мураккаблашган
муносабатларда
шартнома
бажариладиган жой давлати коллизион нормаларни
қўллашга асос бўлади;
Учинчи
,
агентлик
ва
ёлланувчи
ходимлар
ўртасидаги қўшимча кафолатлар нафақат қонунчилик
даражасида, балки жамоа шартномалари орқали ҳам
аниқ белгилаб қўйилганлигини кузатиш мумкин;
Тўртинчи
,
қонунчиликда
давлат
томонидан
агентликларни фаолиятини мониторинг қилиш каби
назорат турлари ўрнатилган бўлиб, бу борада
иқтисодий
сакнциялардан
тортиб
агентликни
лицензиясидан маҳрум қилишгача бўлган масалалар
қамраб олинган.
Адабиётлар рўйхати:
1.
Закон о коммерческом регулировании 1883 г.
[Gewerbeordnung] // Сборник имперских указаний
Германского Рейха, 1883, С. 177 - 240; Закон о
трудоустройстве 1910 г. [Stellenvermittlungsgesetz] //
Сборник имперских указаний Германского Рейха, 1910,
С. 860; Закон о бирже труда от 1922 г.
[Arbeitsnachweisgesetz] // Сборник имперских указаний
Германского Рейха, 1922, С. 657; Закон о
трудоустройстве и защите от безработицы от 1927 г.
[Gesetz
ueber
Arbeitsvermittlung
und
Arbeitslosenversicherung]
//
Сборник
имперских
указаний Германского Рейха, 1927, С. 187; Закон о
содействии трудоустройству и профессиональному
образованию 1969 г. [Arbeitsfoerderungsgsetz] //
Собрание Германского законодательства, 1969. - С.
582, 584.
2.
Федеральный Конституционный Суд [BVerfG],
Решение от 04 апреля 1967, Новый юридический
еженедельник 1967. - № 84/65. - С. 974.
3.
Закон
о
бирже
труда
от
1922
г.
[Arbeitsnachwe
isgesetz] // Сборник имперских указаний
Германского Рейха, 1922. - С. 657.
4.
Закон
о
трудоустройстве
и
защите
от
безработицы от 1927 г. [Gesetz ueber Arbeitsvermittlung
und Arbeitslosenversicherung] // Сборник имперских
указаний Германского Рейха, 1927, С. 187; Закон о
содействии трудоустройству и профессиональному
образованию 1969 г. [Arbeitsfoerderungsgsetz] //
Собрание Германского законодательства. - 1969. - С.
582, 584.
5.
Закалюжная Н.В. Правовое регулирование
нетипичных трудовых отношений: монография. М.,
2013. Доступно в СПС КонсультантПлюс. – С. 74-76.
6.
Закон
о
заемном
труде
[Arbeitnehmerueberlassungsgesetz]
//
Собрание
Германского законодательства. - 1972.- С. 1393.
7.
Германский кодекс социального обеспечения,
Книга первая [Sozialgesetzbuch I] // Собрание
Германского законодательства, 1975. С. 3015; Закон о
командировании работников 2009 г. [Arbeitnehmer-
Entsendegesetz]
//
Собрание
Германского
законодательства. - 2009. - С. 799.
8. Решение Европейского суда от 23 апреля 1991 г.
№ Rs. C-41/90 (Хёфнер и Эльзер против Макротрон
ГмбХ [Hofner u. Elser / Makrotron GmbH]) // Собрание
судебной практики. - 1991. - С. I-01979.
9.
Изменение
в
Закон
о
содействии
трудоустройству и профессиональному образованию
[Erstes
Gesetz
zur
Umsetzung
des
Spar-,
Konsolidierungs-
und Wachstumsprogramms] // Собрание
Германского законодательства, 1993, С. 2353;
Германский кодекс социального обеспечения, Книга
третья [Sozialgesetzbuch III] // Собрание Германского
законодательства, 1997. С. 594; Закон о реформе
содействия трудоустройству 1997 г. [Gesetz zur Reform
der Arbeitsfoerderung] // Собрание Германского
законодательства. - 1997. - С. 594.
10. Отчет о разработке стандартов качества в
отношении частных агентств занятости от 13 февраля
2004 г. [Bericht zur Entwicklung von Qualitatsstandards in
der privaten Arbeitsvermittlung] // Формуляр Бундестага.
-
№ 15/2521. - С. 1-5.
11.
Герман
П.,
Бережнов
А.А.
Правовое
регулирование "заемного труда" по законодательству
России и Германии // Трудовое право в России и за
рубежом. - 2016. - № 3. – С. 17-21.
12. Директива Совета ЕС об охране труда
92/58/EEC // Официальный вестник Европейского
союза, 1992, L 245/23. С. 23-42.
13. Закон о частичной и срочной занятости 2000 г.
[Teilzeit-
und
Befristungsgesetz]
//
Собрание
Германского законодательства. - 2000. – С 288.
14. Новая редакция Закона о заемном труде
2017 г. // Собрание Германского законодательства. -
2017.
–С. 155-157
