ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
33
Н
.
Ш
.
Ражабов
,
ТДЮУ
Ҳуқуқий
тадқиқотлар
маркази
докторанти
,
ю
.
ф
.
н
.,
доцент
ЭКОЛОГИК
СЕРТИФИКАТЛАШТИРИШ
МЕХАНИЗМИНИ
ҲУҚУҚИЙ
ТАРТИБГА
СОЛИШНИНГ
АЙРИМ
МАСАЛАЛАРИ
Аннотация
:
мақолада
экологик
сертификатлаштиришга
оид
қонунчиликнинг
ҳозирги
ҳолати
ҳамда
уни
такомиллаштиришга
оид
масалалар
илмий
-
назарий
нуқтаи
назардан
таҳлил
этилган
ва
бу
борада
муаллифлик
таклифлари
илгари
сурилган
.
Таянч
сўзлар
:
экологик
сертификат
,
экологик
меъёрлаштириш
,
экологик
сертификатлаштириш
,
экологик
тоза
маҳсулот
.
Аннотация
:
в
статье
проанализированы
вопросы
правового
регулирования
механизма
экологической
сертификации
,
при
этом
особое
внимание
уделено
такому
важному
вопросу
как
экологическая
сертификация
.
Данный
вопрос
рассматривается
в
научно
-
теоретическом
аспекте
,
и
дано
обоснование
авторским
предложениям
.
Ключевые
слова
:
экологический
сертификат
,
экологическая
сертификация
,
экологические
нормати
-
вы
,
экологически
чистый
продукт
.
Abstract:
the article analyzes the issues of legal regu-
lation of the mechanism of environmental certification, with
particular attention paid to such an important issue of envi-
ronmental certification. This issue is considered in the
theoretical and scientific aspect, and author's proposals
are grounded.
Key words:
ecological certificate, environmental certifi-
cation, environmental standard, environmentally friendly
product.
Мамлакат
тараққиётининг
асосий
негизини
истеъмол
бозори
учун
ҳар
томонлама
сифатли
,
рақобатбардош
ва
экологик
жиҳатдан
тоза
бўлган
маҳсулотларни
ишлаб
чиқаришни
кенг
йўлга
қўйилганлиги
ҳамда
замон
талабларига
жавоб
берадиган
кам
чиқитли
ёки
чиқиндисиз
технологияларни
самарали
жорий
этилиши
муҳимдир
.
Давлат
томонидан
ушбу
соҳада
бозор
талаблари
асосида
эътироф
этиладиган
рағбатлантирувчи
омилларни
ишлаб
чиқарувчиларга
нисбатан
ижобий
қўлланилиши
оқибатда
маҳсулотларнинг
экологик
жиҳатдан
сифатини
ижобий
томонга
ўзгаришига
замин
яратилади
.
Ҳал
қилиниши
лозим
бўлган
муҳим
бўлган
масала
эса
истеъмол
бозорида
экологик
омилни
янада
кучайтиришга
қаратилган
вазифаларни
амалга
оширишдан
иборатдир
.
Бу
эса
,
ўз
навбатида
,
инсонларнинг
қулай
атроф
-
муҳитга
эга
бўлиш
ҳуқуқини
таъминлашдек
конституциявий
ҳуқуқларини
таъминлашга
қаратилган
иқтисодий
механизмни
ишлаб
чиқиш
каби
асосий
мақсадга
эришишга
замин
яратади
.
Албатта
,
ушбу
масалалар
экологик
сертифкатлаштириш
тизимини
қанчалик
такомиллаштирилганлиги
билан
чамбарчас
боғлиқ
.
Чунончи
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Шавкат
Мирзиёевнинг
мамлакатимизни
2016
йилда
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожлантиришнинг
асосий
якунлари
ва
2017
йилга
мўлжалланган
иқтисодий
дастурнинг
энг
муҳим
устувор
йўналишларига
бағишланган
Вазирлар
Маҳкамасининг
кенгайтирилган
мажлисидаги
маърузасида
қайд
этилганидек
“...
бутун
стандартлаштириш
тизимини
тубдан
қайта
қуриш
керак
.
Бундан
кўзланган
мақсад
–
мамлакатимизда
ишлаб
чиқарилган
маҳсулотлар
замонавий
халқаро
стандартларга
жавоб
бериши
лозим
[1].
Шу
аснода
,
экологик
сертификатлаштириш
тизимини
янада
такомиллаштирилиши
натижасида
истеъмолчи
учун
экологик
кўрсаткичларга
жавоб
берадиган
хавфсиз
маҳсулотларга
эга
бўлиш
имконияти
мавжуд
бўлади
.
Бу
эса
,
ўз
навбатида
,
ишлаб
чиқарувчилар
томонидан
истеъмолчи
учун
ҳар
томонлама
хавфсиз
бўлган
,
атроф
-
муҳитга
камроқ
даражада
зарарли
таъсир
кўрсатувчи
янги
технологик
жараёнларни
жорий
қилишларига
ундайди
.
Маълумки
,
қадимдан
ҳарид
пайтида
савдо
мукаммал
бўлиши
учун
,
аввало
,
учта
томоннинг
иштирок
этиши
муҳим
аҳамият
касб
этган
.
Бунда
биринчи
тараф
–
олувчи
(
харидор
),
иккинчи
тараф
–
сотувчи
(
тайёрловчи
)
ҳамда
учинчи
тараф
–
холис
шахс
,
яъни
у
сотилаётган
товар
ёки
маҳсулотнинг
маълум
бир
сифат
кўрсаткичларига
аниқ
кафолат
берадиган
шахс
ҳисобланган
.
Савдонинг
ушбу
тури
асосан
катта
миқдордаги
ёки
қимматбаҳо
буюм
ёки
маҳсулотнинг
харид
қилиниши
пайтида
қўлланиладиган
бўлиб
,
ушбу
жараённи
ҳозирда
ҳам
бозорларда
қорамол
,
қўй
,
эчки
ва
от
савдосида
учратишимиз
мумкин
.
Тадқиқотчи
олимлар
ушбу
жараёнларни
эрамиздан
олдин
IV
асрда
қадимий
юнон
давлатида
жорий
қилинганлигини
эътироф
этадилар
.
Шу
маънода
сертификатлаштириш
гувоҳлик
бериш
,
қайд
ёки
шаҳодат
этиш
,
ишонч
билдириш
маъноларини
англатиб
,
ишончлилик
билан
маҳсулотнинг
бирон
-
бир
талабга
,
муайян
стандартга
ёки
тегишли
техникавий
ҳужжатга
мувофиқлигини
учинчи
шахс
–
холис
ёки
тан
олинган
томон
тарафидан
тасдиқлайдиган
фаолиятни
билдиради
.
Сертификатлаштиришда
маҳсулотнинг
сифати
ҳақида
истеъмолчини
ишонтирадиган
тегишли
ҳужжат
бу
–
сертификат
ҳисобланади
.
Шу
билан
бир
қаторда
,
сертификатлаштириш
бошқа
бир
турдаги
меъёрлаштиришдан
фарқли
равишда
қуйидаги
хусусиятлар
асносида
тавсифланади
.
Биринчидан
,
сертификатлаштириш
учинчи
шахс
томондан
–
давлат
тан
олган
(
аккредитациядан
ўтган
)
орган
ёки
субъект
томонидан
ўтказилади
.
Ушбу
орган
ёки
субъектлар
маҳсулот
ишлаб
чиқарувчилар
ва
истеъмолчилар
орасида
туриб
маҳсулотнинг
сифат
ва
бошқа
кўрсаткичлари
тўғрисида
холис
кафолат
берадилар
.
Иккинчидан
,
аниқ
бир
ишлаб
чиқарилган
маҳсулот
ёки
товар
сертификатлаштирилади
ҳамда
уни
қалбакилаштиришнинг
олди
олинади
.
Учинчидан
эса
,
сертификатлаштириш
маҳсулотнинг
ўрнатилган
стандарт
ва
бошқа
тегишли
меъёрлардаги
белгиланган
талабларга
мослигини
билдиради
.
Юқоридагиларга
асосан
,
сертификат
ўзи
нима
?
деган
табиий
савол
туғилади
,
албатта
бунга
жавобан
,
сертификат
сўзи
лотин
тилидан
таржима
қилинганда
«
тўғри
қилинди
»
деган
маънони
англатади
.
Аввало
,
сертификатлаштиришдан
олдин
маҳсулотлар
ўрнатилган
қайси
талабларга
жавоб
беришини
аниқлашимиз
лозим
.
Маҳсулотлар
бўйича
талаблар
стандартлар
ҳамда
бошқа
тегишли
меъёрларда
белгиланади
.
Шунинг
учун
ҳам
,
улар
мувофиқлик
сертификати
(Assurance of confornity)
деб
номланади
.
Сертификатлаштиришнинг
яна
бир
тури
бу
экологик
сертификатлаштириш
бўлиб
,
унинг
мазмун
–
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
34
моҳиятига
эътибор
қаратадиган
бўлсак
,
ушбу
тушунча
кўпгина
адабиётларда
турлича
талқин
қилинганлигига
гувоҳ
бўлишимиз
мумкин
.
Чунончи
,
Ўзбекистон
Республикаси
Табиатни
муҳофаза
қилиш
давлат
қўмитаси
томонидан
нашр
этилган
“
Ўзбекча
-
русча
-
инглизча
экологик
изоҳли
луғат
”
га
асосан
экологик
сертификатлаштириш
–
ишлаб
чиқарилган
маҳсулот
тавсифлари
атроф
-
муҳит
муҳофазаси
соҳасидаги
стандартларга
мослигини
тасдиқлаш
жараёни
.
Сертификатлаштириш
лаборатория
ва
техник
синовлар
натижалари
асосида
давлат
ташкилотлари
ва
муассасалари
томонидан
амалга
оширилади
[2, 237-
б
].
Шу
билан
бирга
,
бошқа
юридик
адабиётларда
эса
экологик
сертификатлаштириш
деганда
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
,
табиий
ресурслардан
фойдаланиш
ва
инсон
,
давлат
ва
жамият
экологик
хавфсизлигини
таъминлаш
соҳасидаги
сертификатлаштириш
фаолияти
тушунилади
[3, 232-
б
].
Шуни
алоҳида
таъкидлаш
лозимки
,
экологик
сертификатлаштиришнинг
асосий
мақсади
бўлиб
маҳсулот
сифатини
ошириш
,
маҳсулот
тайёрловчиларнинг
инсофсиз
фаолиятидан
истеъмолчиларни
ҳимоя
қилиш
,
маҳсулотларни
эътиборли
танлашларида
уларга
кўмаклашиш
ва
б
.
Қайд
этилаётган
ушбу
масаланинг
ҳуқуқий
тушунчаси
ва
моҳияти
илмий
-
ҳуқуқий
масалалари
умумий
тарзда
айрим
хорижий
давлатларда
жиддий
эътибор
билан
ўрганилган
.
Таниқли
олим
М
.
М
.
Бринчукнинг
фикрига
кўра
,
экологик
сертификатлаштиришни
ҳуқуқий
тартибга
солишнинг
ўзига
хос
хусусиятлари
шундан
иборатки
,
унда
ҳозирги
экологик
қонунчиликда
уларнинг
барча
турли
актларда
мустаҳкамланишида
эканлигидир
[4].
Бундан
ташқари
,
экологик
сертификатлаштиришнинг
экологик
экспертиза
билан
бирмунча
ўхшаш
жиҳатлари
мавжуддир
.
Аммо
,
уларнинг
фарқи
шундан
иборатки
,
экологик
экспертизанинг
объекти
бўлиб
лойиҳа
ва
лойиҳа
олди
ҳужжатлари
,
янги
техника
,
технология
,
материаллар
,
сертификатлаштирилувчи
товар
ва
хизматларнинг
техник
ҳужжат
лойиҳалари
бўлса
,
экологик
сертификатлаштиришнинг
объекти
бўлиб
тайёр
маҳсулот
ҳисобланади
,
яъни
янги
техника
,
материаллар
,
ашёлар
унинг
объекти
ҳисобланади
.
Шуни
алоҳида
таъкидлаш
муҳимки
,
экологик
сертификатлаштириш
ёрдамида
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
,
табиий
ресурслардан
оқилона
фойдаланиш
ва
экологик
жиҳатдан
хавфли
хусусиятга
эга
бўлган
маҳсулотлар
ҳамда
хизматлардан
инсонлар
соғлигини
муҳофаза
қилиш
ва
уларнинг
экологик
хавфсизлигини
таъминлаш
каби
бир
қанча
муҳим
вазифалар
амалга
оширилади
.
Шу
аснода
,
экологик
сертификатлаштириш
:
—
истеъмол
бозорида
экологик
жаҳатдан
хавфли
хусусиятга
эга
бўлган
маҳсулот
ва
хизматларни
пайдо
бўлиши
ҳамда
уларни
атроф
-
муҳитга
зарарли
таъсирдан
огоҳлантиради
;
—
экологик
жихатдан
хавфсиз
бўлган
технологик
жараёнлар
ҳамда
ускуналарни
жорий
қилинишини
таъминлаш
;
—
экологик
хавфсиз
маҳсулотларни
ишлаб
чиқарилишига
ҳамда
унинг
рақобатбардошлиги
ва
сифатини
оширилишига
;
—
ўрнатилган
экологик
талабларга
жавоб
берадиган
ишлаб
чиқаришни
ташкил
этиш
учун
шароитлар
яратилишига
;
—
хўжалик
ва
ўзга
фаолиятни
бошқаришни
такомиллаштирилишига
;
—
мамлакатга
четдан
олиб
келинадиган
экологик
хавфли
маҳсулотлар
,
технологиялар
,
чиқиндилар
ҳамда
хизматларни
татбиқ
этилишини
олдини
олишга
;
—
мамлакат
иқтисодиётини
жаҳон
бозорига
интеграциялаштириш
ҳамда
халқаро
мажбуриятларни
бажарилишига
ёрдам
беради
.
Бошқа
тегишли
адабиётларда
қайд
этилганидан
,
маҳсулотнинг
экологик
кўрсаткичлари
ушбу
маҳсулотни
экспулатация
ёхуд
истеъмол
қилиниши
жараёнида
унинг
атроф
-
муҳитга
зарарли
таъсири
даражасини
аниқланиши
билан
тавсифланади
.
Чунончи
,
маҳсулотнинг
ушбу
экологик
кўрсаткичлари
қуйидагилардан
таркиб
топгандир
,
яъни
:
—
маҳсулотни
сақлаш
,
ташиш
ва
экспулатация
(
истеъмол
қилиш
)
қилишда
атроф
-
муҳитга
чиқарилаётган
зарарли
моддаларнинг
таркиби
(
тўйинганлик
даражаси
,
миқдори
);
—
атроф
-
муҳитга
(
сув
,
ҳаво
,
ер
ва
б
.)
зарарли
моддаларни
чиқариш
,
ташлашни
юз
бериши
мумкинлиги
;
—
маҳсулотни
сақлаш
,
тайёрлаш
,
ташиш
ва
экспулатация
(
истеъмол
қилиниши
)
жараёнида
зарарли
нурланишнинг
даражаси
;
—
маҳсулотнинг
инсон
учун
зарарли
даражада
таъсир
қилувчи
шовқин
ва
тебранишни
вужудга
келтирилиши
ва
б
.
Маҳсулотнинг
сифати
ва
рақобатбардошлигини
баҳолашда
ушбу
экологик
кўрсаткичларнинг
муҳим
аҳамиятини
асослантирилиши
учун
унинг
инсон
ва
атроф
-
муҳитга
кимёвий
,
шовқин
,
радиациявий
ва
бошқа
зарарли
таъсир
этиши
мумкинлигини
аниқлаш
мақсадида
таҳлил
амалга
оширилади
.
Ушбу
аснода
эса
бундай
маҳсулотларни
истеъмол
қилиш
ёхуд
экспулатация
қилиш
шартлари
ва
имкониятларини
ўзида
акс
эттирувчи
ҳулосалар
,
кўрсатмалар
ва
бошқа
тавсиялар
тайёрланади
.
Шуни
алоҳида
таъкидлаш
жоизки
,
мамлакатимизнинг
экологик
ҳамда
иқтисодий
манфаатларини
ҳимоя
қилувчи
восита
ҳисобланган
экологик
сертификатлаштириш
Ўзбекистон
Республикасининг
халқаро
иқтисодий
майдонга
киришга
,
рақобатбардош
маҳсулотлар
ишлаб
чиқарилишига
замин
яратади
ҳамда
мамлакат
ичкарисига
экологик
хавфли
маҳсулотларни
олиб
кирилишини
назорат
қилиш
воситаси
ҳам
ҳисобланади
.
Экологик
сертификатлаштириш
мамлакатимизда
табиатни
муҳофаза
қилиш
фаолиятининг
янги
йўналишларидан
бири
ҳисобланади
.
Республикамизда
сертификатлаштириш
жараёнини
тартибга
солиш
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Маҳсулотлар
ва
хизматларни
сертификатлаштириш
тўғрисида
”
ги
Қонуни
,
Вазирлар
Маҳкамасининг
2004
йил
6
июлдаги
“
Маҳсулотларни
сертификатлаштириш
тартиботини
соддалаштиришга
доир
қўшимча
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
”
ги
318
-
сонли
қарори
[5]
билан
тасдиқланган
“
Маҳсулотларни
сертификатлаштириш
тартиби
тўғрисида
”
ги
Низом
ҳамда
бошқа
қонунчилик
ҳужжатлари
орқали
амалга
оширилади
.
Шунингдек
,
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2004
йил
5
августдаги
373-
сонли
қарори
билан
Ўздавстандарт
агентлигининг
Низоми
[6]
га
асосан
ушбу
органнинг
асосий
ваколатлари
сертификатлаштириш
тармоғида
давлат
сиёсатини
амалга
оширади
,
сертификатлаштиришни
ўтказиш
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
35
бўйича
умумий
қоидаларни
белгилайди
;
сертификатлаштириш
бўйича
орган
,
синов
лабораториялари
(
марказлари
)
ни
аккредитациядан
,
эксперт
аудиторларни
эса
аттестациядан
ўтказади
ва
аккредитацияни
бекор
қилади
;
сертификатлаштириш
органлари
ва
лабораториялар
фаолияти
устидан
назоратни
амалга
оширади
,
сертификатларни
ўзаро
тан
олиш
бўйича
халқаро
ташкилотлар
ҳамда
хорижий
давлатлар
билан
ишларни
амалга
оширади
ва
бошқалар
.
Ҳозирда
барча
давлатлардаги
каби
Ўзбекистонда
ҳам
экологик
сертификатлаштириш
мажбурий
ва
ихтиёрий
кўринишда
амалга
оширилади
.
Мажбурий
экологик
сертификатлаштиришни
амалга
ошириш
шундан
далолат
берадики
,
унда
давлат
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
,
табиий
ресурслардан
оқилона
,
самарали
ва
мақсадга
мувофиқ
фойдаланиш
,
аҳолининг
экологик
манфаатларини
таъминлаш
ва
бошқалар
билан
боғлиқ
жамоат
манфаатларини
қўриқлашни
ўз
зиммасига
олади
.
Ушбу
жараённи
амалга
ошириш
учун
Ўзбекистон
Республикаси
Экология
ва
атроф
-
муҳитни
муҳофаза
қилиш
давлат
қўмитаси
мажбурий
экологик
сертификатлаштирилиши
лозим
бўлган
объектларнинг
рўйхатини
тузади
ҳамда
тасдиқлайди
.
Шу
аснода
,
ихтиёрий
экологик
сертификатлаштириш
эса
фақат
қонун
ҳужжатларида
мажбурий
экологик
сертификатлаштириш
кўрсатилмаган
ҳолатлардагина
амалга
оширилиши
мумкин
.
Албатта
у
табиатдан
фойдаланувчи
ёки
юридик
шахснинг
мурожаати
билан
шартнома
асосида
ўтказилади
.
Шуни
алоҳида
қайд
этиш
лозимки
,
жаҳон
тажрибасига
мувофиқ
экологик
сертификатлаштиришнинг
йўналишлари
аниқланган
бўлиб
,
мамлакатимизда
ушбу
соҳада
Ўзбекистон
Республикаси
Экология
ва
атроф
-
муҳитни
муҳофаза
қилиш
давлат
қўмитаси
ҳамда
Ўзбекистон
Стандартлаштириш
,
метрология
ва
сертификатлаштириш
агентлигининг
қўшма
қарорлари
асосида
биргаликда
бир
қатор
ишларни
амалга
оширмоқдалар
.
Экологик
сертификатлаштиришнинг
муаммоли
масалаларидан
бири
бўлиб
,
унинг
объектларига
ишлаб
чиқариш
жараёнларини
кириш
ёки
кирмаслиги
ҳисобланади
.
Ушбу
масала
бўйича
қонунларда
бир
-
бирига
мос
келмайдиган
қоидалар
белгиланган
.
Масалан
, “
Табиатни
муҳофаза
қилиш
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
46-
моддасига
асосан
ишлаб
чиқариш
жараёнлари
экологик
сертификатлаштириш
объектларига
киради
.
Аммо
“
Маҳсулот
ва
хизматларни
сертификатлаштириш
тўғрисида
”
ги
Қонунида
эса
,
сертификатлаштириш
объектлари
сифатида
фақат
маҳсулотлар
,
хизматлар
(
ишлар
)
кўрсатилган
.
Сертификатлаштириш
ўз
моҳиятига
кўра
маҳсулотларнинг
белгиланган
стандартлар
ва
бошқа
меъёрларга
мос
келишини
тасдиқлашдан
иборат
бўлади
.
Шунинг
учун
ҳам
ишлаб
чиқариш
жараёнларини
экологик
сертификатлаштириш
объектларига
киритиш
нотўғри
деб
ҳисоблаймиз
ва
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Табиатни
муҳофаза
қилиш
тўғрисида
”
ги
Қонунининг
46-
моддасига
тегишли
ўзгартириш
киритишни
таклиф
этамиз
.
Шу
билан
бир
қаторда
эса
,
экологик
жиҳатдан
тоза
маҳсулотнинг
умумий
жиҳатларига
янгича
талқин
ёхуд
тушунчани
таклиф
этамиз
,
яъни
экологик
тоза
маҳсулот
деганда
–
бу
тегишли
қонун
талабларига
мувофиқ
келадиган
,
аниқроғи
,
бир
тарафдан
инсон
организмига
канцероген
,
мутаген
ва
бошқача
тарзда
ёмон
таъсир
кўрсатмайдиган
соғликни
мустаҳкамлайдиган
тўйимлилик
аҳамиятига
эга
маҳсулот
ҳисобланади
,
қолаверса
,
иккинчи
тарафдан
эса
экологик
жиҳатдан
тоза
маҳсулотнинг
ҳуқуқий
мақоми
тегишли
санитария
ва
ветеренария
қоида
ва
меъёрлари
билан
аниқланади
.
Шу
аснода
“
хавфсиз
”
ҳамда
“
экологик
тоза
”
маҳсулотни
ўзида
акс
эттирувчи
махсус
стандартларни
жорий
этиш
мақсадга
мувофиқ
эканлигини
эътироф
этамиз
.
Ушбу
стандартнинг
асосий
моҳиятини
тегишли
маҳсулотлар
,
яъни
қишлоқ
хўжалик
маҳсулотларини
етиштириш
технологиясига
,
уларни
сақлаш
,
ташишга
қўйилган
талаб
ҳамда
чиқиндиларни
утилизация
қилишга
оид
талабларни
ўзида
акс
эттирмоғи
лозимдир
.
Хулоса
қилиб
айтадиган
бўлсак
,
экологик
сертификатлаштириш
механизмини
такомиллаштириш
ҳамда
уни
жорий
этилиши
ҳар
бир
ишлаб
чиқарувчи
ёхуд
кохонанинг
истеъмол
бозорида
самарали
фаолият
юритишига
замин
яратади
.
Шу
мақсадда
,
ушбу
ишлаб
чиқариш
корхоналарида
ҳамда
бошқа
объектларда
энг
илғор
ва
яхши
технологиялар
тўғрисида
маълумотлар
базасини
жорий
этилиши
,
экологик
хавф
манбалари
тўғрисидаги
мониторингни
амалга
ошириш
услубларини
янада
такомиллаштириш
ва
б
.
ни
амалга
ошириш
мақсадга
мувофиқдир
.
Шунингдек
,
барча
ишлаб
чиқарувчилар
томонидан
хавфсиз
экологик
технологик
жараёнларни
,
шунингдек
экологик
белги
(
маҳсулотга
белги
қўйиш
)
ўзлаштириш
ёхуд
ўзиники
қилиб
олишни
,
экологик
талабларни
маҳсулотларнинг
норматив
ҳужжатларига
нисбатан
қамраб
олинишини
таъминлашлари
зарур
.
Ҳамда
мажбурий
экологик
сертификатлаштиришдан
ўтказилган
барча
товарлар
учун
махсус
мувофиқлилик
белгини
жорий
этиш
зарур
,
бу
эса
,
ўз
навбатида
,
келажакда
ўзининг
яхши
самарасини
бериши
шубҳасиз
.
Шу
билан
бирга
,
болалар
муассасалари
,
касалхоналар
,
мактаб
,
санаторий
ва
дам
олиш
уйларини
экологик
жиҳатдан
тоза
маҳсулотларни
ишлаб
чиқарувчи
ва
таъминловчи
хўжалик
юритувчи
субъектларга
нисбатан
амалдаги
қонунчиликка
мувофиқ
тарзда
тегишли
равишда
маҳаллий
бюджетга
солиқ
тўлашдан
бутунлай
озод
қилиниши
лозимлиги
тўғрисида
таклифни
илгари
сурамиз
.
Шу
аснода
эса
Европа
мамлакатларидаги
сингари
мамлакатимизда
ҳам
ишлаб
чиқарилаётган
маҳсулотнинг
белгиланган
талабларга
жавоб
бериш
тўғрисидаги
ёзма
кафолати
тегишли
ҳужжатларда
,
яъни
юк
хати
,
фойдаланиш
бўйича
қўлланма
ва
бошқа
шаклларда
(
этикеткада
)
эълон
қилиниши
тизимини
жорий
этиш
,
шунингдек
экологик
сертификатлаштириш
тизими
шундай
бўлиши
керакки
,
у
аввало
халқаро
аҳамият
касб
этиши
,
холислик
,
ҳаққонийлик
,
аниқлик
,
ишончлилик
,
тиниқлик
касб
этган
ҳолда
у
манфаатдор
тарафларнинг
қонуний
манфаатларининг
тўқнашувига
сабаб
бўлмаслиги
лозим
.
Албатта
тегишли
тадбирларни
амалга
оширилиши
натижасида
мамлакатимизда
ишлаб
чиқарилган
экспортбоп
ҳар
қандай
маҳсулот
албатта
юқори
нархларда
харид
қилиниши
шубҳасиз
.
Бу
борада
аҳолининг
ҳуқуқий
маданиятини
янада
юксалтириш
бўйича
чора
-
тадбирларни
йўлга
қўйган
ҳолда
тегишли
тартибда
ишларни
амалга
ошириш
мақсадга
мувофиқдир
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
36
Адабиётлар
рўйҳати
:
1. “
Халқ
сўзи
”, 2016
йил
16
январь
,
№
11 (6705).
2.
Алихонов
Б
.,
Самойлов
С
.,
Ибрагимов
Р
.
Ўзбекча
-
русча
-
инглизча
экологик
изоҳли
луғат
. –
Т
.:
«Chinor ENK», 2004. –
С
.237.
3.
Голиченков
А
.
К
.
Экологическое
право
России
:
словарь
юридических
терминов
:
Учебное
пособие
для
вузов
. —
М
.:
Издательский
Дом
«
Городец
», 2008. —
448
с
.
4.
Бринчук
М
.
М
.
Экологическое
право
. –
М
.:
Юристь
. 1998. –
С
.91;
Дубовик
О
.
М
.
Экологическое
право
.
Уч
. –
М
.:
Проспект
, 2010. –
С
.43.
5. "
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
", 2004
йил
, 27-
сон
, 315-
модда
.
6. "
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
", 2004
йил
, 31-
сон
, 357-
модда
.
Ҳ
.
Ю
.
Садиқов
,
ЎзМУ
ўқитувчиси
,
мустақил
тадқиқотчи
.
ЕР
ҲУҚУҚИ
ПРОЦЕССУАЛ
ТИЗИМИ
РИВОЖЛАНИШ
БОСҚИЧЛАРИНИНГ
АЙРИМ
НАЗАРИЙ
МАСАЛАЛАРИ
Аннотация
:
мазкур
мақолада
ер
ҳуқуқи
ва
ер
процессуал
муносабатларининг
назарий
масалалари
муҳокама
қилинади
,
шунингдек
ер
процессуал
муносабатларининг
бошқа
ҳуқуқ
соҳалари
процессуал
тизимларидан
фарқли
ва
боғлиқ
жиҳатларининг
назарий
муаммолар
илмий
тадқиқ
қилинади
ва
асосли
ечимлар
берилади
.
Калит
сўзлар
:
ер
процесси
,
умумий
юридик
процесс
,
ер
судлов
процесси
,
жиноят
процесси
,
фуқаролик
процесси
,
маъмурий
процесс
,
экологик
процесс
,
процессуал
шакллар
,
ҳуқуқ
соҳалари
,
ҳуқуқ
институтлари
,
моддий
нормалар
,
процессуал
нормалар
.
Аннотация
:
в
статье
проводится
сравнительно
-
теоретический
анализ
земельно
-
правовых
,
земельно
-
процессуальных
норм
с
другими
отраслями
права
,
также
излагаются
основные
проблемы
материального
и
процессуального
земельного
права
.
Ключевые
слова
:
земельный
процесс
,
общий
юридический
процесс
,
уголовный
процесс
,
гражданский
процесс
,
земельно
-
судебный
процесс
,
административный
процесс
,
процессуальные
формы
,
правовые
институты
,
отрасль
права
,
материальные
нормы
,
процессуальные
нормы
.
Abstract:
in reason the comparatively-theoretical
analysis of earth-legal, earth-judicial norms is conducted
with other industries right, the basic problems of the
material and judicial landed right are including expounded.
Keywords:
earth process, general legal process, earth
trial, administrative process, judicial forms, legal institutes,
industry is a right, landed spores, material norms, judicial
norms.
Ҳуқуқни
қўллаш
уни
амалга
оширишнинг
бошқа
шаклларидан
шуниси
билан
фарқ
қиладики
,
бунда
нормаларга
риоя
этишдагидек
ҳаракатсизликка
(
пассив
хатти
-
ҳаракатга
)
ўрин
бўлмайди
.
Ҳуқуқни
қўллаш
фаолияти
ҳуқуқи
уни
амалга
ошириш
мажбурияти
билан
қўшилиб
кетади
.
Ҳуқуқни
қўллаш
ҳосила
хусусиятига
эга
.
Чунки
у
ҳуқуқнинг
учинчи
шахслар
томонидан
амалга
оширилишини
таъминлайди
.
Бир
хил
нормаларни
қўллаш
бир
вақтнинг
ўзида
бошқа
нормаларга
риоя
этиш
,
уларни
бажариш
ҳамда
улардан
фойдаланишни
талаб
қилади
.
Шунинг
учун
ҳам
ҳуқуқни
қўллаш
–
ҳуқуқни
комплекс
татбиқ
этиш
фаолияти
ҳисобланади
[1, 791-
б
].
Ҳуқуқ
назариясига
оид
илмий
адабиётларда
ҳуқуқ
тизимида
икки
хил
–
моддий
ва
процессуал
ҳуқуқий
меъёрлар
ўзаро
узвийликда
амал
қилиши
кўрсатилган
.
Моддий
ҳуқуқ
нормалари
ер
ҳуқуқи
таркибини
аниқлаб
берса
,
процессуал
нормалар
эса
моддий
нормалар
талабларининг
бажарилишини
таъминлашга
хизмат
қилади
.
Адабиётларда
,
ҳуқуқнинг
моддий
нормаларини
қўллаш
ҳамда
ҳаётга
татбиқ
қилиш
масалаларига
эътибор
қаратилсада
,
ҳуқуқий
норма
,
ҳуқуқ
институти
,
ҳуқуқий
муносабатлар
,
ҳуқуқий
муносабатлар
субъекти
