ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
12
А
.
А
.
Нуридуллаев
Ўзбекистон
Республикаси
ИИВ
Академияси
“
Конституциявий
ҳуқуқ
”
кафедраси
ўқитувчиси
,
юридик
фанлар
номзоди
У
.
Э
.
Фозилов
Ўзбекистон
Республикаси
ИИВ
Академияси
“
Конституциявий
ҳуқуқ
”
кафедраси
катта
ўқитувчиси
,
юридик
фанлар
номзоди
ИЧКИ
ИШЛАР
ОРГАНЛАРИ
ХОДИМЛАРИНИНГ
ҲУҚУҚИЙ
ВА
ИЖТИМОИЙ
ҲИМОЯСИ
КАФОЛАТЛАРИ
Аннотация
:
мақолада
2016
йилда
қабул
қилинган
“
Ички
ишлар
органлари
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
ички
ишлар
органлари
ходимларини
ҳуқуқий
ва
ижтимоий
ҳимоя
қилишдаги
аҳамияти
,
роли
ва
зарурияти
таҳлил
қилинган
,
ички
ишлар
органлари
ходимларининг
ҳуқуқий
ва
ижтимоий
ҳимояси
кафолатлари
таснифи
ишлаб
чиқилган
.
Мақолада
ички
ишлар
органлари
ходимларининг
ҳуқуқий
ва
ижтимоий
ҳимояси
кафолатларини
янада
такомиллаштириш
бўйича
таклифлар
илгари
сурилган
.
Калит
сўзлар
:
ички
ишлар
органлари
,
ҳуқуқий
кафолат
,
ижтимоий
кафолат
,
соғлиғини
сақлаш
,
ҳақ
тўлаш
,
давлат
пенсия
таъминоти
,
давлат
суғуртаси
,
ижтимоий
ёрдам
кўрсатиш
.
Аннотация
:
в
статье
проведен
анализ
значения
,
роли
и
необходимости
Закона
«
Об
органах
внутренних
дел
»
от
2016
года
в
обеспечении
правовой
и
социаль
-
ной
защиты
сотрудников
органов
внутренних
дел
,
раз
-
работана
классификация
гарантий
правовой
и
соци
-
альной
защиты
сотрудников
органов
внутренних
дел
.
В
статье
выдвигаются
предложения
по
дальнейшему
совершенствованию
правовой
и
социальной
защиты
сотрудников
органов
внутренних
дел
.
Ключевые
слова
:
органы
внутренних
дел
,
правовая
защита
,
социальная
защита
,
охрана
здоровья
,
оплата
труда
,
государственное
пенсионное
обеспечение
,
государственное
страхование
,
оказание
социальной
помощи
.
Annotation:
In the article value, role and necessity of
the Law «About internal affairs bodies» on 2016 in legal
and social protection of employees of internal affairs bod-
ies are analyzed, also classification of guarantees legal
and social protection of employees of internal affairs bod-
ies is developed. Also in the article recommendations on
further enhancement legal and social protection of em-
ployees of internal affairs bodies are developed.
Key words:
internal affairs bodies, legal protection,
social protection, health protection, payment, state
provision of pensions, state insurance, social help.
Мамлакатимизда
айниқса
сўнгги
йилларда
жамоат
тартиби
ва
хавфсизлигини
сақлаш
,
жамиятда
ҳуқуқ
-
тартиботни
,
қонунийлик
ва
қонун
устуворлигини
таъминлаш
ҳамда
ҳуқуқбузарликларга
қарши
курашишнинг
яхлит
тизимининг
муҳим
бўғини
сифатида
ички
ишлар
органлари
фаолиятини
такомиллаштириш
борасида
муҳим
ислоҳотлар
амалга
ошириб
келинмоқда
.
Айни
дамда
ички
ишлар
органлари
фаолияти
ҳам
замон
билан
ҳамнафас
ҳолда
такомиллашиб
,
фуқароларнинг
ҳуқуқ
ва
эркинликларини
ҳимоя
қилиш
учун
қулай
ва
замонавий
кўриниш
касб
этиб
бормоқда
.
Хусусан
,
Ички
ишлар
вазирлигида
“2016-2017
йиллар
давомида
ички
ишлар
органларининг
мурожаатлар
билан
ишлаш
соҳасидаги
фаолиятини
такомиллаштириш
концепцияси
”
қабул
қилинган
бўлиб
,
уни
амалга
ошириш
бўйича
аниқ
чора
-
тадбирлар
дастури
ишлаб
чиқилган
,
“
ишонч
телефон
”
лари
тизими
йўлга
қўйилган
,
мамлакат
Бош
вазирининг
виртуал
қабулхонаси
тизими
орқали
келиб
тушаётган
мурожаатлар
билан
ишловчи
махсус
бўлим
ташкил
қилинган
ва
б
.
қ
.
Шунингдек
,
мамлакатимизда
ички
ишлар
органлари
фаолияти
билан
боғлиқ
бўлган
қонунчилик
базаси
ҳам
шакллантирилган
.
Хусусан
, “
Ўзбекистон
Республикаси
Ички
Ишлар
идоралари
ходимлари
кунини
белгилаш
тўғрисида
”, “
Йўл
ҳаракати
хавфсизлиги
тўғрисида
”
ги
,
“
Терроризмга
қарши
кураш
тўғрисида
”
ги
, “
Одам
савдосига
қарши
курашиш
тўғрисида
”
ги
,
“
Ёнғин
хавфсизлиги
тўғрисида
”
ги
, “
Жиноят
ишини
юритиш
чоғида
қамоқда
сақлаш
тўғрисида
”
ги
, “
Тезкор
-
қидирув
фаолияти
тўғрисида
”
ги
, “
Вояга
етмаганлар
ўртасида
назоратсизлик
ва
ҳуқуқбузарликларнинг
профилактикаси
тўғрисида
”
ги
,
“
Ҳуқуқбузарликлар
профилактикаси
тўғрисида
”
ги
қонунлар
ички
ишлар
органлари
фаолиятининг
муайян
жиҳатларини
ҳуқуқий
жиҳатдан
тартибга
солиш
учун
муҳим
ҳуқуқий
манба
бўлиб
хизмат
қилмоқда
.
Айни
дамда
жорий
йил
16
сентябрь
санасида
“
Ички
ишлар
органлари
тўғрисида
”
махсус
қонун
қабул
қилиниши
муҳим
қадам
бўлди
.
Таъкидлаш
лозимки
,
мазкур
соҳада
алоҳида
қонун
бўлиши
бир
қатор
имкониятлар
яратади
.
Жумладан
,
қонун
қабул
қилингунга
қадар
90
дан
ортиқ
турли
қонун
ҳужжатларида
акс
этган
ички
ишлар
органларига
оид
нормаларни
тизимлаштириш
имконияти
яратилди
.
Бу
ундан
фойдаланувчилар
учун
катта
қулайликдир
.
Қонуннинг
қабул
қилиниши
унинг
бажарилиши
устидан
парламент
назоратини
амалга
ошириш
имконини
яратгани
мазкур
ҳужжатнинг
ижтимоий
ҳаётдаги
роли
ва
таъсирини
кучайтиради
.
Таъкидлаш
лозимки
,
қонуннинг
ишлаб
чиқилиши
зарурияти
юзасидан
Ўзбекистон
Республикасининг
биринчи
Президенти
Ислом
Каримовнинг
2015
йил
5
декабрдаги
Ўзбекистон
Республикаси
Конституцияси
қабул
қилинганлигининг
23
йиллигига
бағишланган
тантанали
маросимдаги
“
Асосий
вазифамиз
–
жамиятимизни
ислоҳ
этиш
ва
демократлаштириш
,
мамлакатимизни
модернизация
қилиш
жараёнларини
янги
босқичга
кўтаришдан
иборат
”
номли
маърузасида
бугунги
кунгача
ички
ишлар
ва
ҳуқуқ
–
тартибот
органлари
фаолиятини
тартибга
соладиган
қонуннинг
йўқлигини
,
мазкур
органларнинг
,
биринчи
навбатда
,
қонун
устуворлигини
таъминлаш
,
фуқароларнинг
ҳуқуқ
ва
эркинликларини
ишончли
ҳимоя
қилиш
борасидаги
мақоми
,
фаолият
шакли
ва
усулларини
аниқлаштириш
ҳамда
уларга
тузатишлар
киритиш
зарурлигини
қайд
этиб
ўтган
эди
.
Шу
билан
бир
қаторда
“
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
23
йиллигига
бағишланган
тантанали
маросимдаги
маърузасида
баён
қилинган
,
қонунийликни
таъминлаш
ва
қонун
устуворлиги
соҳасида
амалга
оширилиши
лозим
бўлган
чора
-
тадбирлар
тўғрисида
” 2015
йил
15
декабрда
қабул
қилинган
Ф
-4581-
сон
Фармойишида
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ички
ишлар
органлари
тўғрисида
”
ги
Қонунини
ишлаб
чиқиш
назарда
тутилган
эди
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
13
Мазкур
чора
-
тадбирлар
самарасида
жорий
йилнинг
16
сентябрида
49
моддадан
иборат
8
бобдан
ташкил
топган
“
Ички
ишлар
органлари
тўғрисида
”
ги
Қонун
қабул
қилинди
.
Қонун
билан
илк
маротаба
ички
ишлар
органларининг
асосий
вазифалари
,
фаолиятининг
асосий
йўналишлари
ва
асосий
принциплари
,
бошқа
органлар
ва
ташкилотлар
билан
ҳамкорлиги
,
фан
ютуқларидан
,
замонавий
технологиялардан
ва
ахборот
тизимларидан
фойдаланиш
,
ички
ишлар
органларининг
тизими
,
мажбуриятлари
ва
ҳуқуқлари
,
улар
томонидан
айрим
мажбурлов
чораларининг
қўлланилиши
,
шахсларни
ушлаб
туриш
,
жисмоний
куч
ишлатиш
,
махсус
воситаларни
ва
ўқотар
қуролни
қўллаш
асослари
ва
тартиби
,
мазкур
органларда
хизматни
ўташ
тартиби
ва
шартлари
,
ички
ишлар
органларининг
ходимлари
,
уларнинг
қасамёди
,
махсус
унвонлари
,
тайёрлаш
ва
қайта
тайёрлаш
тартиби
,
ҳуқуқий
ва
ижтимоий
ҳимоя
қилиш
,
давлат
пенсия
таъминоти
ва
суғуртаси
ҳамда
жавобгарлиги
,
ушбу
органларнинг
молиялаштирилиши
ва
моддий
-
техника
таъминоти
каби
масалалар
ҳуқуқий
жиҳатдан
батафсил
тартибга
солинди
.
Қонуннинг
муҳим
жиҳатларидан
бири
унда
ички
ишлар
органлари
ходимларини
ҳуқуқий
ва
ижтимоий
ҳимоя
қилиш
масалаларига
алоҳида
7-
боб
бағишланганлиги
бўлди
.
Жами
10
моддадан
(34 - 43-
моддалар
)
иборат
ушбу
бобда
ички
ишлар
органлари
ходимларини
ҳуқуқий
ва
ижтимоий
ҳимоя
қилиш
билан
боғлиқ
энг
муҳим
ва
долзарб
масалалар
ўз
ечимини
топди
.
Қонун
мазмунидан
келиб
чиқиб
,
ишлар
органлари
ходимларини
ҳуқуқий
ҳимоя
қилиш
кафолатлари
ички
ишлар
органи
ходимининг
давлат
ҳимоясида
бўлиши
,
фаолиятига
аралашувлардан
муҳофазаланиши
ҳамда
ўз
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилишнинг
юридик
воситаларига
эга
бўлиши
каби
ҳуқуқий
чора
-
тадбирлар
мажмуини
қамраб
олади
.
Хусусан
,
қонуннинг
34-
моддаси
ички
ишлар
органлари
ходимларининг
ҳуқуқий
ҳимоя
қилишнинг
бешта
асосий
кафолати
белгиланган
бўлиб
,
уларни
қуйидагича
гуруҳлаштириш
мумкин
:
биринчидан
,
ички
ишлар
органи
ходимининг
давлат
ҳимояси
остида
бўлиш
кафолати
(
унинг
давлат
органи
вакили
сифатида
иш
юритиши
);
иккинчидан
,
ички
ишлар
органи
ходимининг
улар
фаолиятига
аралашувлардан
муҳофазаланиши
кафолатлари
(
ички
ишлар
органи
ходими
хизмат
мажбуриятларини
бажариш
чоғида
фақат
бевосита
ёки
тўғридан
-
тўғри
бошлиққа
бўйсуниши
;
қонун
билан
ваколат
берилган
шахслардан
ташқари
ҳеч
ким
ички
ишлар
органи
ходимининг
қонуний
фаолиятига
аралашиш
,
ички
ишлар
органи
ходимини
қонун
билан
ички
ишлар
органлари
зиммасига
юклатилмаган
мажбуриятларни
бажаришга
мажбурлаш
ҳуқуқига
эга
эмаслиги
);
учинчидан
,
қонуний
фаолият
юритиш
кафолатлари
(
қонунга
зид
буйруқ
ёки
фармойишни
рад
этиш
ҳуқуқи
;
ўз
иш
юритувида
бўлган
ишлар
ва
материалларнинг
моҳияти
ҳақида
бирор
-
бир
тушунтириш
беришга
,
бундай
ишлар
ва
материалларни
танишиб
чиқиш
учун
тақдим
этишга
мажбур
эмаслиги
);
тўртинчидан
,
ички
ишлар
органларининг
ходимларининг
ўз
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилишнинг
юридик
воситаларига
эга
бўлиш
кафолатлари
(
улар
ўзига
нисбатан
қабул
қилинган
қарорлар
ва
ҳаракатлар
(
ҳаракатсизлик
)
устидан
юқори
турувчи
мансабдор
шахсларга
,
прокурорга
ёки
судга
белгиланган
тартибда
шикоят
қилиш
ҳуқуқига
эга
).
Қонунда
айниқса
,
ички
ишлар
органлари
ходимларини
ижтимоий
ҳимоя
қилишга
оид
кенг
турдаги
чора
-
тадбирлар
мажмуи
мустаҳкамланган
.
Хусусан
,
қонуннинг
35-
моддасида
ички
ишлар
органлари
ходимларини
ижтимоий
ҳимоя
қилишни
таъминлашнинг
соғлиғини
сақлаш
,
меҳнатига
ҳақ
тўлаш
,
уй
-
жой
майдони
билан
таъминлаш
,
мол
-
мулкига
етказилган
зарарнинг
ўрнини
қоплаш
,
хизмат
мажбуриятларини
бажариш
чоғида
транспорт
воситаларидан
имтиёзли
фойдаланиш
,
давлат
пенсия
таъминоти
,
давлат
суғуртаси
,
ижтимоий
ёрдам
кўрсатиш
каби
жами
8
та
чора
-
тадбири
мустаҳкамлаб
қўйилган
.
Айни
дамда
ушбу
чора
-
тадбирлар
мажмуи
қатъий
,
тугал
ва
якуний
бўлмай
,
қонун
ҳужжатларида
ички
ишлар
органлари
ходимларини
ижтимоий
ҳимоя
қилишга
доир
бошқа
чора
-
тадбирлар
ҳам
назарда
тутилиши
мумкинлиги
акс
эттирилган
.
Чунончи
,
Қонунда
ички
ишлар
органлари
ходимларининг
соғлиғини
сақлаш
масаласига
алоҳида
36-
модда
бағишланган
.
Ички
ишлар
органлари
ходимларининг
соғлиғини
сақлашнинг
кафолатлари
қуйидаги
ўзига
хос
жиҳатларга
эга
:
Биринчидан
,
ички
ишлар
органларининг
ходимларига
,
ҳарбий
хизматчиларига
,
пенсионерларига
,
ишчи
ва
хизматчиларига
ҳамда
уларнинг
оила
аъзоларига
,
Ўзбекистон
Республикаси
Ички
ишлар
вазирлигининг
таълим
муассасалари
курсантлари
ва
тингловчиларига
ички
ишлар
органларининг
тиббий
муассасалари
,
шунингдек
фаолиятини
Ўзбекистон
Республикаси
Давлат
бюджети
маблағлари
ҳисобидан
амалга
оширувчи
бошқа
даволаш
-
профилактика
муассасалари
томонидан
бепул
тиббий
-
санитария
,
тиббий
-
ижтимоий
таъминот
берилиши
ҳамда
тиббий
-
санитария
ёрдами
кўрсатилиши
белгиланган
.
Иккинчидан
,
ички
ишлар
органларининг
ходимлари
,
ҳарбий
хизматчилари
,
пенсионерлари
санаторий
-
курорт
шароитида
даволаниш
учун
йилига
бир
марта
имтиёзли
йўлланмалар
билан
таъминланади
.
Учинчидан
,
касалликларнинг
профилактикаси
,
беморларга
ташхис
қўйиш
,
уларни
даволаш
ва
соғломлаштириш
бўйича
тадбирларни
амалга
ошириш
,
тиббий
кўриклар
ва
ҳарбий
-
тиббий
экспертиза
ўтказиш
учун
зарур
бўлган
тиббий
воситалар
,
буюмлар
,
асбоб
-
ускуналар
ва
дори
воситалари
Ўзбекистон
Республикаси
Давлат
бюджети
маблағлари
ҳисобидан
олинади
.
Тўртинчидан
,
алоҳида
ҳолларда
,
бириктирилган
таркибнинг
тиббий
кўрсатмалар
бўйича
тиббий
ёрдам
олиши
учун
уни
Ўзбекистон
Республикасидан
ташқарига
юбориш
Ўзбекистон
Республикаси
Соғлиқни
сақлаш
вазирлигининг
махсус
комиссияси
хулосаси
асосида
амалга
оширилиши
,
бундай
ҳолларда
,
бириктирилган
таркибнинг
тиббий
ёрдам
олиши
учун
харажатлар
Ўзбекистон
Республикаси
Ички
ишлар
вазирлигининг
бюджетдан
ташқари
маблағлари
ҳисобидан
амалга
оширилиши
белгиланган
.
Ички
ишлар
органлари
ходимларининг
меҳнатига
ҳақ
тўлаш
бўйича
кафолатлар
ҳам
Қонунда
алоҳида
белгиланган
бўлиб
,
унда
бундай
пул
таъминотининг
турлари
ва
миқдори
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
томонидан
тасдиқланиши
ҳамда
ички
ишлар
органлари
ходимлари
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
тартибда
ҳамда
миқдорларда
пул
ва
озиқ
-
овқат
таъминоти
билан
таъминланиши
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
14
мустаҳкамланган
.
Ушбу
чора
-
тадбирлар
ҳам
ички
ишлар
ходимларини
иқтисодий
ва
молиявий
таъминлашда
муҳим
омил
бўлиб
хизмат
қилади
.
Ички
ишлар
органлари
ходимларини
уй
-
жой
майдони
билан
таъминланиши
ҳам
улар
фаолиятининг
муҳим
ижтимоий
кафолатларидан
биридир
.
Ушбу
кафолатнинг
қўлланилиши
ўзига
хос
жиҳатларга
эга
.
Яъни
,
авваламбор
,
белгиланган
тартибда
уй
-
жой
майдони
олиш
ҳуқуқига
уй
-
жой
олишга
ва
уй
-
жой
шароитларини
яхшилашга
муҳтож
деб
топилган
ички
ишлар
органлари
ходимлари
эгадир
.
Бундан
ташқари
,
Қонун
ички
ишлар
органлари
хизмат
уй
-
жой
фондига
эга
бўлиш
имкониятини
кўзда
тутади
.
Бу
борада
ички
ишлар
органлари
ходимларига
турар
жойларни
ижарага
олганлик
(
ижарада
турганлик
)
учун
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
томонидан
белгиланган
тартибда
ва
миқдорларда
пуллик
компенсация
тўланишининг
қонун
даражасида
белгиланиши
ҳам
улар
фаолиятининг
муҳим
ижтимоий
кафолати
бўлди
.
Шу
билан
бир
қаторда
ички
ишлар
органлари
ходимларига
узоқ
муддатли
,
имтиёзли
ипотека
кредитларидан
фойдаланган
ҳолда
квартиралар
олиш
ва
якка
тартибда
уйлар
қуриш
учун
ер
участкалари
олиш
ҳуқуқи
берилиши
ҳам
уларнинг
энг
муҳим
ҳуқуқи
–
уй
-
жой
майдонига
эга
бўлиш
ҳуқуқини
таъминлашда
муҳим
енгиллик
ва
имтиёз
беради
.
Қонуннинг
ички
ишлар
органи
ходимининг
ишончли
ижтимоий
муҳофазасини
таъминлашга
оид
яна
бир
муҳим
жиҳати
унда
ички
ишлар
органи
ходимининг
ёки
унинг
яқин
қариндошларининг
мол
-
мулкига
унинг
хизмат
мажбуриятларини
бажариши
билан
боғлиқ
ҳолда
етказилган
зарарнинг
ўрни
Ўзбекистон
Республикаси
Давлат
бюджети
маблағлари
ҳисобидан
тўлиқ
ҳажмда
қопланиши
кафолатланиши
бўлди
.
Бу
ҳам
шубҳасиз
ички
ишлар
органи
ходимларининг
хизмат
фаолияти
самарадорлигини
таъминлашда
муҳим
омил
бўлади
.
Шу
билан
бир
қаторда
ички
ишлар
органлари
ходимларининг
хизмат
мажбуриятларини
бажариш
чоғида
транспорт
воситаларидан
фойдаланиши
тартиби
ҳам
ҳуқуқий
жиҳатдан
мустаҳкамланди
.
Авваламбор
,
Қонунда
ички
ишлар
органлари
махсус
автотранспорт
воситаларига
талаблар
(
ички
ишлар
органларига
тегишлиликни
билдирувчи
махсус
ёруғлик
сигналларига
ва
товушли
сигналларга
,
бўёқли
рангли
графика
схемасига
эга
бўлиши
)
аниқ
кўрсатилди
.
Шунингдек
,
ички
ишлар
органлари
ходимларини
транспорт
воситаларидан
фойдаланиши
билан
боғлиқ
бир
қатор
кафолатлар
белгилаб
қўйилди
.
Хусусан
,
биринчидан
,
ички
ишлар
органлари
махсус
транспорт
воситалари
билан
таъминланади
;
иккинчидан
,
меҳнатнинг
қатнов
хусусияти
билан
боғлиқ
бўлган
хизмат
мажбуриятларини
бажарувчи
ички
ишлар
органлари
ходимларига
шаҳар
йўловчи
транспортидан
фойдаланиш
учун
ойлик
йўл
чипталари
берилади
ёки
пуллик
компенсация
тўланади
;
учинчидан
,
хизмат
сафарига
юборилган
ички
ишлар
органлари
ходимларига
транспортнинг
барча
турларига
йўл
ҳужжатларини
сафар
гувоҳномасини
кўрсатиб
навбатсиз
олиш
ҳуқуқи
берилди
;
тўртинчидан
,
шахсий
транспортдан
хизмат
сафарларида
фойдаланадиган
ички
ишлар
органлари
ходимларига
белгиланган
тартибда
ва
миқдорларда
пуллик
компенсация
тўланади
.
Шунингдек
,
қонун
билан
ички
ишлар
органлари
ходимларининг
давлат
пенсия
таъминоти
ҳамда
давлат
суғуртаси
масалалари
ҳам
ҳуқуқий
жиҳатдан
тартибга
солинди
.
Унга
кўра
,
ички
ишлар
органлари
ходимлари
,
боқувчисини
йўқотган
тақдирда
эса
уларнинг
оила
аъзолари
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
тартибда
ва
миқдорларда
давлат
пенсия
таъминотини
олиш
ҳуқуқига
эга
.
Қолаверса
,
ички
ишлар
органларининг
ходимлари
Ўзбекистон
Республикаси
Давлат
бюджети
маблағлари
ва
қонун
ҳужжатларида
тақиқланмаган
бошқа
манбалар
ҳисобидан
давлат
томонидан
мажбурий
суғурта
қилиниши
ҳам
белгилаб
қўйилди
.
Ички
ишлар
органларининг
ходимларига
ва
уларнинг
оилаларига
ижтимоий
ёрдам
кўрсатиш
ҳам
ушбу
органлар
ходимларининг
ижтимоий
ҳимоясини
таъминлашда
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Қонунда
ижтимоий
адолат
принципидан
келиб
чиқиб
,
ички
ишлар
органларининг
хизмат
мажбуриятларини
бажариш
чоғида
тан
жароҳати
етказилган
ходимларига
,
шунингдек
ҳалок
бўлганларнинг
оила
аъзоларига
Ўзбекистон
Республикаси
Ички
ишлар
вазири
томонидан
бир
маротабалик
нафақа
тайинланиши
белгиланди
.
Қонуннинг
яна
бир
жуда
муҳим
жиҳати
унда
хизмат
мажбуриятларини
бажариш
чоғида
ҳалок
бўлган
ички
ишлар
органлари
ходимларининг
фарзандларига
уларни
ички
ишлар
органларидаги
хизматга
қабул
қилишда
ва
Ўзбекистон
Республикасининг
олий
ҳарбий
таълим
муассасаларига
ўқишга
қабул
қилишда
афзалликлар
берилиши
мумкинлиги
эътироф
этилди
.
Бу
ҳам
шубҳасиз
хизмат
мажбуриятларини
бажариш
чоғида
ҳалок
бўлган
ички
ишлар
органлари
ходимларининг
шахсига
,
жасоратига
нисбатан
ҳурмат
бўлиб
,
уларнинг
оила
аъзоларини
ижтимоий
қўллаб
-
қувватлашда
муҳим
омил
бўлиб
хизмат
қилади
.
Юқоридагилар
асосида
хулоса
қилиб
айтганда
,
мамлакатимизда
ички
ишлар
органлари
ходимларини
ҳуқуқий
ва
ижтимоий
ҳимоя
қилиш
кафолатларининг
яхлит
тизими
ишлаб
чиқилган
бўлиб
,
эндиликда
унинг
айрим
нормаларини
рўёбга
чиқариш
бўйича
бошқа
қонун
ҳужжатларига
ҳамда
қонун
ости
ҳужжатларига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
,
айрим
нормаларни
амалга
ошириш
учун
зарур
ҳуқуқий
қоидаларни
ишлаб
чиқиш
зарур
.
Чунончи
,
Қонуннинг
тадқиқ
этилаётган
мавзуга
оид
бобида
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
томонидан
“
Ички
ишлар
органлари
ходимларига
турар
жойларни
ижарага
олганлик
(
ижарада
турганлик
)
учун
пуллик
компенсация
тўлаш
тартиби
” (38-
модда
),
Вазирлар
Маҳкамаси
томонидан
“
Ички
ишлар
органларида
тиббий
-
санитария
,
тиббий
-
ижтимоий
ёрдамни
ва
санаторий
-
курорт
таъминотини
,
тиббий
текширувни
ташкил
этиш
ва
ҳарбий
-
тиббий
экспертизани
ўтказиш
тартиби
” (36-
модда
), “
Ички
ишлар
органлари
ходимлари
томонидан
узоқ
муддатли
,
имтиёзли
ипотека
кредитларидан
фойдаланган
ҳолда
квартиралар
олиш
ва
якка
тартибда
уйлар
қуриш
учун
ер
участкалари
олиш
тартиби
” (38-
модда
), “
Шахсий
транспортдан
хизмат
сафарларида
фойдаланадиган
ички
ишлар
органлари
ходимларига
пуллик
компенсация
тўлаш
тартиби
” (40-
модда
),
“
Ички
ишлар
органларининг
хизмат
мажбуриятларини
бажариш
чоғида
тан
жароҳати
етказилган
ходимларига
,
шунингдек
ҳалок
бўлганларнинг
оила
аъзоларига
бир
маротабалик
нафақа
тайинлаш
тартиби
”, “
Хизмат
мажбуриятларини
бажариш
чоғида
ҳалок
бўлган
ички
ишлар
органлари
ходимларининг
фарзандларига
уларни
ички
ишлар
органларидаги
хизматга
қабул
қилишда
ва
Ўзбекистон
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
15
Республикасининг
олий
ҳарбий
таълим
муассасаларига
ўқишга
қабул
қилишда
афзалликлар
бериш
тартиби
”
(43-
модда
)
белгиланиши
кўзда
тутилган
бўлиб
,
ушбу
қонун
қўлланилиши
самарадорлигини
ошириш
мақсадида
мазкур
ҳаволаки
нормалар
қисқа
фурсатларда
реализация
қилиниши
мақсадга
мувофиқ
.
Ш
.
Бердияров
,
ТДЮУ
мустақил
изланувчиси
,
юридик
фанлар
номзоди
,
доцент
ҲУҚУҚНИ
ҚЎЛЛАШ
ҲУЖЖАТЛАРИНИНГ
ЎЗИГА
ХОС
ХУСУСИЯТЛАРИ
ВА
УЛАРНИ
ИШЛАБ
ЧИҚИШДА
ЮРИДИК
ТЕХНИКАНИНГ
АҲАМИЯТИ
Аннотация
:
мақолада
ҳуқуқ
ижодкорлиги
ва
ҳуқуқни
қўллаш
фаолиятининг
ўзига
хос
хусусиятлари
,
ўзаро
алоқадорлиги
ва
қонун
нормаларининг
ҳаётга
татбиқ
этилишидаги
аҳамияти
ёритилган
.
Калит
сўзлар
:
ҳуқуқни
қўллаш
,
ҳуқуқий
фаолият
,
ҳуқуқни
амалга
ошириш
,
ҳуқуқий
хатти
-
ҳаракат
,
ҳуқуқий
амалиёт
,
юридик
техника
.
Аннотация
:
в
статье
раскрываются
особенности
взаимосвязи
нормотворчества
и
правоприменитель
-
ной
деятельности
,
а
также
значимость
приминение
законодательных
норм
.
Ключевые
слова
:
реализация
права
,
правовая
деятельность
,
примененя
права
,
правовое
действие
,
правовая
практика
,
юридическая
техника
.
Annotation:
the article reveals peculiarities and inter-
relation of department rule-making and enforcement activi-
ties, as well as the importance of the application of legisla-
tion on life.
Key words:
realization of law, legal activity, applica-
tion of law, legal action, practice of law, legal technique.
Ҳуқуқни
қўллаш
бу
−
ваколатли
субъектлар
томонидан
қонунда
белгиланган
процессуал
шаклларда
амалга
ошириладиган
ва
индивидуал
шаклда
юридик
қарор
қабул
қилиш
йўли
билан
ҳуқуқий
нормаларнинг
амалга
ошишида
ифодаланадиган
давлат
-
ҳокимияти
фаолиятидир
[5, 77-
бет
.].
Юридик
ишни
ҳал
этиш
ҳуқуқ
ижодкорлиги
ҳужжатларига
нисбатан
бўйсунувчи
мақомга
эга
бўлган
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатларида
қайд
этилади
.
Улар
ҳуқуқий
нормаларга
асосланади
ҳамда
норматив
ҳужжатларни
амалга
ошириш
жараёнига
индивидуал
норматив
таъсирини
ўтказиш
мақсадини
кўзлайди
[7,
437-
бет
.].
Ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатлари
турлича
бўлса
-
да
,
уларнинг
ўзига
хос
жиҳатлари
мавжуд
бўлиб
,
бу
жиҳатларни
уларни
бошқа
ҳужжатлардан
ажратиб
турувчи
белги
деб
ҳисоблаш
мумкин
.
Ҳуқуқшунос
олимларнинг
фикрича
ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатлари
қуйидаги
ўзига
хос
жиҳатларга
эга
:
давлат
ҳокимиятининг
ваколатли
органлари
номидан
чиқарилади
;
давлат
ҳокимияти
хусусиятига
эга
;
ижро
учун
мажбурий
хусусиятга
эга
бўлади
;
аниқ
ва
айнан
белгиланган
қоидалардан
ташкил
топади
;
бир
марталик
қўллаш
учун
мўлжалланган
бўлади
;
давлатнинг
мажбурлов
кучи
билан
таъминланади
[10,
132-
бет
.].
Ҳуқуқни
қўллаш
ҳужжатларининг
юридик
техника
талаблари
асосида
бўлиши
ҳам
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
сингари
зарурий
аҳамиятга
эга
.
Бундай
ҳужжатлар
ҳам
жамият
ҳаётида
сезиларли
даражада
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Чунки
,
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларнинг
талаблари
кўп
ҳолатларда
улар
орқали
жамият
ҳаётига
татбиқ
этилади
.
