ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
22
2.
Каримов
И
.
А
.
Биз
танлаган
йўл
–
демократик
тараққиёт
ва
маърифий
дунё
билан
ҳамкорлик
йўли
.
Т
.11. –
Т
.:
Ўзбекистон
, 2003. –
Б
.34.
3.
Каримов
И
.
А
.
Ўзбекистоннинг
сиёсий
-
ижтимоий
ва
иқтисодий
истиқболларининг
асосий
тамойиллари
.
–
Т
.:
Ўзбекистон
, 1995. –
Б
.14.
4.
Каримов
И
.
А
.
Ўзбекистон
XXI
аср
бўсағасида
:
хавфсизликка
таҳдид
,
барқарорлик
шартлари
ва
тараққиёт
кафолатлари
. –
Т
.:
Ўзбекистон
, 1997. –
Б
.173.
5.
Каримов
И
.
А
.
Биз
танлаган
йўл
–
демократик
тараққиёт
ва
маърифий
дунё
билан
ҳамкорлик
йўли
.
Т
.11. –
Т
.:
Ўзбекистон
, 2003. –
Б
.19-32.
6.
Форобий
Абу
Наср
.
Фозил
одамлар
шаҳри
. –
Т
.:
Абдулла
Қодирий
номидаги
“
Халқ
мероси
”
нашриёти
,
1993. –
Б
.186.
7.
Очерки
истории
общественно
-
философской
мысли
в
Узбекистане
. –
Т
.: «
Фан
», 1977. –
С
.136-137.
8.
Темур
тузуклари
/
Форсчадан
А
.
Соғуний
ва
Ҳ
.
Кароматов
тарж
.;
Б
.
Аҳмедов
таҳр
.
остида
; /
Сўзбоши
ва
изоҳлар
Б
.
Аҳмедовники
/. –
Т
.
Ғ
.
Ғулом
номидаги
Адабиёт
ва
санъат
нашр
., 1996. –
Б
. 81.
9.
Зохидов
В
.
Улуғ
шоир
ижодининг
қалби
//
Бобоев
Ҳ
.
Алишер
Навоий
–
буюк
давлат
арбоби
.
Т
.: «
Фан
»,
1992. –
Б
.8.
10.
Темур
тузуклари
/
Форсчадан
А
.
Соғуний
ва
Ҳ
.
Кароматов
тарж
.;
Б
.
Аҳмедов
таҳр
.
остида
; /
Сўзбоши
ва
изоҳлар
Б
.
Аҳмедовники
/. –
Т
.
Ғ
.
Ғулом
номидаги
Адабиёт
ва
санъат
нашр
., 1996. –
Б
.72.
11.
Ёқубов
А
. «
Қутадғу
билиг
»
да
давлатчилик
консепсияси
//
Масъул
муҳаррир
:
Ғ
.
Ас
-
Салом
/. –
Т
.:
Абдулла
Қодирий
номидаги
“
халқ
мероси
”
нашр
., 1997.
–
Б
.18.
12.
Маматов
Х
.
Ҳуқуқий
маданият
ва
Ўзбекистонда
фуқаролик
жамиятининг
шаклланиш
муаммолари
.
Монография
.
Т
.: YURIST-MEDIA MARKAZI, 2009. –
Б
.27-28.
13.
Одилқориев
Ҳ
.
Т
.
Конституция
ва
баркамол
жамият
орзуси
. –
Т
.: O'qituvchi, 2012. –
Б
.185.
Қ
.
Умидуллаев
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ҳузуридаги
Давлат
башқаруви
академияси
битирувчиси
Э
.
Абдуллаев
,
Тошкент
давлат
юридик
университети
ўқитувчиси
МАҲАЛЛИЙ
ДАВЛАТ
ҲОКИМИЯТИ
ОРГАНЛАРИДА
ИШЛАРНИ
ТАШКИЛ
ЭТИШ
,
МУАММО
ВА
ЕЧИМЛАР
Аннотация
:
мазкур
мақола
Ўзбекистонда
мустақиллик
қўлга
киритилгандан
кейинҳудудларнинг
бошқарув
тизимида
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органларининг
ваколат
ва
вазифаларини
такомиллаштиришнинг
ҳуқуқий
жиҳатдан
ўрганишга
бағишланган
.
Хусусан
,
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органларида
ижро
интизоми
бўйича
ҳуқуқий
меъёрларнинг
тартибга
солинишида
ахборот
технологияларининг
тутган
ўрни
ҳақида
фикр
юритилади
.
Шунингдек
,
мақолада
мамлакатимизда
республика
ва
маҳаллий
давлат
бошқаруви
органларининг
ўзаро
ҳужжат
алмашинувининг
ҳуқуқий
меъёрларини
мукаммаллаштириш
бўйича
таклиф
ва
тавсиялар
ўрин
олган
.
Калит
сўзлар
:
Маҳаллий
давлат
ҳокимияти
,
ахборот
,
ахборот
-
коммуникацион
технология
,
электрон
тизим
,
ҳужжат
алмашинуви
,
ижро
ҳокимияти
,
қонун
,
қарор
,
фармойиш
.
Аннотация
:
статья
посвящена
изучению
правовых
аспектов
по
усовершенствованию
полномочии
и
обя
-
занности
органов
местного
управления
в
системе
ре
-
гионального
управления
после
обретения
независимо
-
сти
Узбекистана
.
В
частности
,
в
ней
анализируется
роль
информационных
технологий
в
регулировании
правовых
норм
в
органах
местного
управления
.
А
так
-
же
в
статье
предложены
рекомендации
по
усовершен
-
ствованию
правовых
норм
по
документообороту
между
республиканскими
и
местными
органами
власти
стра
-
ны
.
Ключевые
слова
:
местные
органы
власти
,
ин
-
формация
,
информационно
-
коммуникационные
техно
-
логии
,
электронная
система
,
документооборот
,
испол
-
нительная
власть
,
закон
,
распоряжение
,
постановле
-
ние
.
Annotation:
the article is devoted to studying the legal
aspects to improve the powers and responsibilities of local
authorities in regional governance after independence of
Uzbekistan. In particular, it addressesthe role of IT-
technology in the regulation of legal norms in the local
administration. In addition, the article offers recommenda-
tions to improve the legal provisions on document man-
agement between national and local authorities of the
country.
Keywords:
local government, information, information
and communication technology, electronic, document,
executive, order, decree.
Юртимизда
мустақилликнинг
дастлабки
кунлариданоқ
давлат
ва
жамият
қурилишининг
ўзига
хос
,
ривожланишнинг
тизимли
,
босқичма
-
босқич
ислоҳотлар
йўли
танлаб
олинди
.
Қонун
чиқарувчи
,
ижро
этувчи
,
суд
ҳокимияти
органларини
ислоҳ
қилиш
билан
бир
вақтда
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
тизимини
ислоҳ
қилиш
борасида
ҳам
босқичма
-
босқич
ишлар
амалга
оширилди
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
23
Маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органлари
Ўзбекистон
Республикасининг
қонунларини
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
фармонларини
,
давлат
ҳокимияти
юқори
органларининг
қарорларини
амалга
оширадилар
,
республика
ва
маҳаллий
аҳамиятга
молик
масалаларни
муҳокама
қилишда
қатнашадилар
.
Юқори
органларнинг
ўзларига
берилган
ваколат
доирасида
қабул
қилган
қарорлари
қуйи
органлар
ижро
этиши
учун
мажбурийдир
[1].
Халқ
депутатлари
Кенгашлари
ва
ҳокимларнинг
ўзини
ўзи
бошқариш
органларининг
ваколатлари
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
,
қонунлари
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
Фармонлари
ва
бошқа
ҳужжатларда
белгиланади
.
Маҳаллий
давлат
ҳокимият
вакиллик
органлари
,
депуталар
,
ҳокимлик
девони
,
девон
ходими
ва
фуқароларнинг
тутган
ўрни
ва
роли
ҳуқуқий
ҳужжатлар
билан
тартибга
солинади
.
Шу
билан
бирга
,
ҳуқуқий
хужжатлар
билан
халқ
депутатлари
Кенгашлари
ва
ҳокимликлар
фаолиятининг
асосий
ташкилий
шакл
ва
услублари
тартибга
солинади
.
Ҳокимлик
аппаратини
тузилмавий
қисимлари
тўғрисидаги
ҳуқуқий
ҳужжатларга
:
мансаб
йўриқномалари
,
бўлим
ва
бошқармаларнинг
комиссиялари
тўғрисидаги
,
қабулхоналар
тўғрисидаги
низомлар
,
аппаратдаги
мансабдор
шахслар
ҳуқуқий
ҳолатини
белгилаб
берувчи
норматив
ҳужжатларга
йўриқномалар
киради
.
Ҳозирги
вақтда
бутун
дунёда
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органлари
олдида
турган
асосий
вазифалардан
бири
фуқароларнинг
маҳаллий
ҳокимият
органларига
бўлган
ишончини
қўллаб
-
қувватлаш
ва
ривожлантириш
ҳисобланади
.
Маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органлари
барқарор
маҳаллий
ҳамжамиятларни
яратишда
муҳим
ўрин
тутади
.
Ўзаро
мувофиқлаштирилган
ҳудудий
тузилмалар
ва
муассасалар
иқтисодий
равнақ
топишга
ва
умумдавлат
,
минтақавий
ва
маҳаллий
сиёсатни
амалга
ошириш
борасида
ижтимоий
адолатни
қарор
топишига
имконият
яратади
.[2]
Юқоридаги
қайд
этилган
масалалар
жуда
муҳим
хисобланиб
,
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органларида
ишларнинг
ташкил
этилиши
,
ҳужжатлар
билан
ишлаш
,
унинг
сифати
ва
самараси
ишларни
тўғри
ташкил
этилишига
боғлиқ
.
Замонавий
маънодаги
иш
юритиш
бошқарувни
ҳужжатлар
билан
таъминлаш
деган
маънони
билдириб
,
ташкилот
муассасаси
маъмурий
-
бошқарув
фаолиятининг
мустақил
тармоғига
айланган
,
бу
тармоқ
ишларини
ҳужжатлаштириш
ва
расмий
ҳужжатлар
билан
ишлашни
йўлга
қўйиш
,
бошқарув
аппаратининг
вазифаларини
амалга
ошириш
жараёнида
фойдаланиш
учун
турли
воситаларда
қайд
этилган
ҳужжатларни
ахборот
базасини
яратиш
деган
маънони
билдиради
.
Ҳужжатлаштириш
–
иш
юритишнинг
энг
муҳим
таркибий
қисми
бўлиб
,
у
бошқарув
фаолиятини
амалга
ошириш
учун
зарур
бўлган
барча
ахборотларни
турли
воситаларга
қайд
этилган
ва
расмийлаштришнинг
тартибли
жараёнидан
иборат
.
Ахборот
бошқарувнинг
асосидир
.
Давлат
бошқаруви
тизимида
барча
тузилмалар
ва
мансабдор
шахслар
ўзаро
ахборот
оқимлари
билан
боғланиб
,
яхлит
коммуникация
тармоғини
ҳосил
қилади
.
Бу
тармоқларда
давлат
бошқарувининг
ҳар
бир
органи
коммуникация
тармоғининг
бир
боғламидан
иборат
бўлиб
,
кўпгина
манбалардан
келадиган
ахборот
оқимлари
айнан
шу
боғлам
орқали
ўтади
.
Мазкур
ахборот
оқимлари
ўзининг
мазмуни
,
жадаллиги
,
тўғри
ёки
нотўғрилиги
,
вақт
тартиботига
кўра
бир
биридан
фарқ
қилади
.
Ҳар
қандай
бошқарув
органи
,
вазирлик
ёки
бошқарма
ёхуд
кичик
бир
идора
бўлмасин
,
унинг
фаолияти
асосини
ахборот
олиш
,
уни
ишлаш
,
тегишли
қарор
қабул
қилиш
,
ҳамда
ижрочига
етказиш
,
шунингдек
ижрони
ташкил
этиш
,
нозорат
қилиш
ва
якун
чиқариш
кабилар
ташкил
этади
.
Шундай
қилиб
,
моддий
воситада
қайд
этилган
ахборот
бошқарув
органлари
фаолиятининг
асосий
ўзаги
айни
вақтда
унинг
асосий
маҳсулоти
ҳисобланади
.
Шунингдек
,
у
бошқарувчи
ва
бошқарилувчи
тизимлар
ўртасидаги
алоқаларни
амалга
ошириш
усулидир
.
Бошқарув
ва
унинг
барча
бўғинлари
фаолиятининг
сифати
ва
самарадорлиги
ахборот
оқимларининг
тезкорлигига
,
барқарорлигига
ва
мақбуллигига
боғлиқдир
.
Бошқача
айтганда
ахборот
оқимлари
бамисоли
қон
томирлари
системаси
каби
бошқарув
организмини
озиқлантириб
туради
[3].
Ижро
интизомини
мустаҳкамлаш
бўйича
назоратни
марказлашган
тартибини
такомиллаштириш
,
мунтазам
ва
узлуксиз
ишлаб
туришини
таъминлаш
,
тизимдаги
барча
ташкилотлар
ва
муассасаларда
замонавий
ахборот
-
коммуникация
технологияларини
татбиқ
этиш
ва
уларни
бир
-
бири
билан
ҳамкорликда
узлуксиз
ишлаш
тизимини
ташкил
этиш
иш
унумдорлигини
кенгайтиради
.
Иш
самарадорлиги
албатта
тизимда
фаолият
юритаётган
раҳбар
ва
ходимларнинг
масъулияти
,
ижро
интизоми
борасида
тегишли
билим
ва
тажрибага
эга
бўлишлари
ишда
сифат
ва
фаолиятда
самарадорлик
юқори
бўлишини
таъминлайди
.
Замонавий
ахборот
-
коммуникация
технология
-
ларидан
кенг
фойдаланиш
,
электрон
ҳужжат
алмашишнинг
тезкор
тизимини
йўлга
қўйиш
,
ва
ҳокимликлар
тизимида
янгидан
ташкил
этилган
ижро
бўйича
назорат
-
мониторинг
шўъбасининг
аниқ
вазифаларини
белгилаб
бериш
ҳам
фаолият
самарадорлигига
ижобий
таъсир
этади
.
Шунингдек
,
ҳокимликларда
ташкил
этилган
"
Е
-
ХАТ
”
ҳужжат
алмашинувининг
электрон
тизими
ҳамда
барча
электрон
ҳужжат
алмашиш
интернет
тармоғининг
миллий
сегментидаги
UZ
доменига
уланганлиги
ҳам
иш
самарадорлигини
таъминлайди
.
Юртимизда
тезор
ҳужжат
алмашишнинг
замонавий
тизими
ҳамда
унинг
қонуний
асоси
яратилган
.
Ушбу
имкониятлардан
кенг
ва
самарали
фойдаланиш
лозим
.
Хужжат
юритишнинг
ананавий
қоғоз
кўринишидан
кенг
фойдаланиш
қоғоз
,
маблағ
ва
вақтни
тежаш
имкониятини
қисқартиради
.
Вазирлар
Маҳкамасининг
2012
йил
30
декабрдаги
378-
сонли
“
Интерактив
давлат
хизматлари
кўрсатишни
ҳисобга
олган
ҳолда
Интернет
тармоғида
Ўзбекистон
Республикасининг
Ҳукумат
портали
фаолиятини
янада
такомиллаштириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
қарорига
мувофиқ
Ҳукумат
портали
орқали
ҳокимликларига
келиб
тушаётган
фуқароларнинг
мурожаатлари
билан
ишлаш
тартиби
йўлга
қўйилганлиги
ижро
интизоми
,
иш
самарадорлиги
,
мурожаатларга
қонунчиликда
белгиланган
муддатларда
муносабат
билдириш
билан
бир
қаторда
вақт
ва
маблағни
тежаш
имкониятини
яратмоқда
.
Кўпгина
ҳокимликларда
интернет
тизимида
ўзларининг
расмий
веб
-
сайти
,
яъни
порталини
яратиб
,
кенг
халқ
оммаси
ва
тадбиркорларга
интерактив
давлат
хизматларини
кўрсатиш
ва
ушбу
сайт
орқали
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
24
ҳокимлкка
мурожаат
этиш
ва
қабулга
ёзилиш
бўйича
“
электрон
навбат
”
тизими
яратилган
.
Ҳокимлик
ва
унинг
тизимида
ташкил
этилган
ижро
бўйича
назорат
-
мониторинг
шўъбаси
томонидан
Вазирлар
Маҳкамасининг
1999
йил
12
январдаги
12-
сонли
“
Ижро
интизомини
мустаҳкамлаш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
ҳамда
2012
йил
30
декабрдаги
қарорларининг
ижро
этилиши
ҳолатини
ўрганиб
,
бу
борада
амалга
оширилган
ишлар
давомида
эришилган
ютуқлар
ва
йўл
қўйилган
камчиликларни
таҳлил
қилиб
,
жойларда
ва
кенгайтирилган
йиғилишларда
муҳокама
қилиб
,
мувафаққиятли
иш
тажрибаларини
оммалаштириш
ва
камчиликларни
танқидий
муҳокама
қилиб
,
уларни
бартараф
этиш
юзасидан
аниқ
амалий
чоралар
кўриб
бориш
лозим
.
Бугунги
кунда
давлат
бошқаруви
ва
иқтисодиётнинг
реал
секторида
ахборот
-
коммуникация
технологияларидан
кенг
фойдаланиш
масалалари
давлатимизнинг
энг
муҳим
устувор
йўналишларидан
бири
хисобланади
.
Ҳозирда
маълумотлар
узатиш
сифати
ва
тезлигини
ошириш
мақсадида
оптик
толали
алоқа
линиялари
ҳам
тортилган
.
Дярли
барча
давлат
ташкилотлари
компьютер
техникаси
билантаъминланган
бўлсада
,
мазкур
компьютерларнинг
барчаси
ҳам
ички
ва
корпоратив
компьютер
тармоқлари
ҳамда
тезкор
интернет
тармоғига
уланмаган
.
Бу
эса
ўз
навбатида
иш
сифати
ва
самарадорлиги
ҳамда
тезкор
хужжат
алмашиш
имкониятини
чеклаб
қўяди
.
Иш
юритиш
,
ҳужжатлар
билан
ишлаш
ҳамда
ижро
интизомини
мустаҳкамлаш
мақсадида
“IS-Docflow”
электрон
ҳужжат
айланиши
тизими
жорий
этилиши
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ҳужжатлари
,
Ҳукумат
қарорлари
,
топшириқлари
ва
Бош
вазир
томонидан
тасдиқланган
мажлис
протоколлари
ва
юқори
турувчи
ҳокимликнинг
қарор
ва
йиғилиш
баёнларида
берилган
топшириқларнинг
ижросини
таъминлаш
имкониятини
кенгайтирди
.
Мазкур
тизимнинг
самарадорлиги
,
нусха
кўпайтириш
ҳамда
ахборотни
қоғоз
кўринишида
етказиш
билан
боғлиқ
харажатларни
камайтиради
.
Шунингдек
,
кириш
ҳужжатларини
рўйхатга
олиш
ҳамда
уларни
тегишли
ижрочига
етказиб
бериш
муддатларини
ҳам
қисқартиради
.
Дастур
фойдаланувчи
учун
қулай
бўлган
рус
ва
ўзбек
тилларидаги
интерфейсга
эга
.
Дастурга
киритилган
ҳар
бир
ҳужжатнинг
ижроси
устидан
назорат
ўрнатилади
ва
бу
ҳақида
Дастур
фойдаланувчига
автоматик
тарзда
эслатма
бериб
туради
.
Назоратга
олинган
ҳужжатларнинг
ижро
санасига
қараб
фойдаланувчиларга
уч
хилдаги
рангларда
огоҳлантирувчи
эслатмалар
бериб
борилади
.
Бу
эса
ижро
интизомини
таъминлашда
муҳим
аҳамиятга
эга
.
Тизимда
рўйхатдан
ўтган
ҳужжатларнинг
ижро
санасига
қараб
бажарилмаган
,
муддати
ўтиб
бажарилган
ва
бажарилган
ҳужжатлар
бўйича
ҳисоботлар
автоматик
тарзда
тайёрлаб
берилади
.
Ушбу
тизим
барча
ҳокимликларда
тўлиқ
жорий
этилсагина
кутилган
натижаларга
эришиш
мумкин
бўлади
.
Бу
ўз
навбатида
тизимни
ўзлаштирган
ходимларнинг
малакасига
ҳам
боғлиқ
бўлади
.
Бунинг
учун
тизимни
тўлиқ
ўзлаштирган
ҳодимлар
билан
ишга
янги
қабул
қилинган
ҳодимлар
ўртасида
устоз
-
шогирд
анъаналарини
ташкил
этиш
ҳам
тизимни
янада
тезроқ
ва
самаралироқ
йўлга
қўйиш
имкониятини
кенгайтиради
.
Ҳокимликларда
ишга
қабул
қилинаётган
ходимларнинг
истиқболли
кадрлар
орасидан
танлаш
ва
улар
малакасини
ошириб
бориш
тизимини
ҳам
йўлга
қўйиш
лозим
.
Аввало
иш
самарадорлиги
тартибга
ва
албатта
ижро
интизомига
қатъий
риоя
этилишига
боғлиқ
.
Барча
ҳокимликларда
ҳокимлик
ходимларининг
ишга
ўз
вақтида
келиб
кетишларини
назорат
қилиш
юзасидан
“
Меҳнат
интизоми
”
ахборот
тизимини
ташкил
этиш
лозим
.
Бу
тизимнинг
афзаллиги
шундаки
,
ҳокимлик
биносига
кириб
чиқадиган
ҳар
бир
ходимнинг
ишга
қачон
келгани
ва
ишдан
қачон
кетганлиги
тўғрисидаги
маълумотларни
кўриш
,
уларнинг
электрон
архивини
юритиш
,
ходим
иш
юзасидан
бинодан
чиқиб
кетиш
пайтида
қайси
топшириқ
юзасидан
қаерга
кетаётганлиги
тўғрисидаги
хабарни
қолдириш
имкониятлари
яратилган
.
Бу
тизим
ҳокимлик
ходимларининг
иш
вақтида
ўринсиз
бинодан
чиқиб
кетишларини
олдини
олади
.
Электрон
назоратнинг
ушбу
тизими
ҳодимларнинг
иш
самарадорлигини
ортишида
ўзининг
ижобий
самарасини
беради
.
Бошқарувнинг
вертикал
ва
горизантал
соҳалари
юзасидан
ҳокимликлар
,
корхона
,
ташкилотларда
ижро
интизомига
масъул
раҳбар
ва
ходимлар
иштирокида
ҳужжатлар
билан
ишлаш
самарадорлигини
ошириш
,
замонавий
ахборот
алмашув
тизими
имкониятлари
билан
таништириш
ва
фойдаланиш
механизими
юзасидан
аниқ
чора
-
тадбирлар
кўриш
,
тизимни
янада
такомиллаштириш
мавзуларида
ўқув
семинарлари
ва
амалий
ишлар
ташкил
этиб
бориш
мақсадга
мувофиқ
бўлади
.
Ўзбекистон
Республикаси
қонунлари
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
фармон
,
қарор
ва
фармойишлари
ҳамда
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
қарор
ва
фармойишлари
ва
бошқа
тегишли
идоралар
ҳужжатларининг
ижросини
таъминлашда
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органларининг
вазифаси
жуда
масъулиятли
ҳисобланади
.
Маҳаллий
ижро
ҳокимияти
органларида
ҳукумат
қарорларининг
ижроси
қай
тарзда
йўлга
қўйилганлиги
,
бунинг
учун
қандай
норматив
ҳужжатлар
мавжудлиги
,
қандай
турдаги
ҳужжатлар
назоратга
олиниши
,
назорат
карточкалари
билан
ишлаш
тартиби
,
ижро
интизомига
масъул
ходимнинг
ўзига
хос
жиҳатлари
ва
асосий
вазифалари
нималардан
иборатлигини
тушуниб
етмоқ
лозим
.
Маълумки
,
республикада
ижро
интизомини
таъминлашга
қаратилган
дастлабки
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжат
1999
йил
12
январдаги
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
“
Ижро
интизомини
мустаҳкамлаш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
12-
сонли
Қарори
билан
тасдиқланган
“
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
фармонлари
,
қарорлари
,
фармойишлари
ва
топшириқлари
,
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
қарорлари
ва
фармойишлари
ижросини
ташкил
этиш
ва
уларнинг
амалга
оширилишини
назорат
қилишнинг
Асосий
Қоидалари
”
да
назорат
қилинадиган
ва
бажарилиши
текшириладиган
ҳужжатлар
,
келган
ҳужжатларни
ҳисобга
олиш
,
уларни
рўйхатдан
ўтказиш
ва
тегишли
назорат
карточкаларини
расмийлаштириш
,
тушган
ҳужжатларни
бажариш
бўйича
қарорлар
тайёрлаш
ва
қабул
қилиш
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
фармонлари
,
қарорлари
,
фармойишлари
ва
топшириқлари
,
Вазирлар
Маҳкамасининг
қарорлари
ва
фармойишлари
бажарилиши
ҳамда
амалга
оширилишини
назорат
қилишни
ташкил
этиш
,
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
25
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
фармонлари
,
қарорлари
фармойишлари
ва
топшириқларининг
бажарилиши
ва
уларнинг
амалга
оширилишини
назорат
қилишни
ташкил
этиш
ҳамда
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
қарорлари
ва
фармойишларини
тайёрлаш
,
бажарилиши
ва
уларнинг
амалга
оширилишини
назорат
қилишни
ташкил
этишнинг
схематик
тартиби
белгилаб
қўйилди
.
Мазкур
ҳужжат
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
,
вазирликлар
,
идоралар
,
Қорақалпоғистон
Республикаси
Вазирлар
Кенгаши
,
барча
даражалардаги
ҳокимликлар
аппаратлари
учун
норматив
ҳужжат
сифатида
ишлаб
чиқилган
бўлиб
,
ундан
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
фармонлари
,
қарорлари
,
фармойишлари
ва
топшириқлари
ҳамда
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
қарорлари
ва
фармойишлари
ижро
этилиши
ва
уларнинг
амалга
оширилишини
назорат
қилишни
ташкил
этишнинг
ягона
тизими
ва
услубиётини
таъминлаш
мақсадида
хизмат
вазифаларини
бажаришда
фойдаланилади
.
Демак
,
Ўзбекистон
Республикаси
қонунлари
,
Бош
вазир
,
Бош
вазир
ўринбосарлари
ҳамда
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
таркибий
бўлинмалари
раҳбарларининг
топшириқлари
ижроси
тартиб
асосида
назорат
қилиниши
ва
бажарилиши
шарт
қилиб
белгиланди
.
Шу
ўринда
бошқарув
органларининг
қуйи
тизим
идораларига
юқоридаги
ҳужжатларнинг
тўғридан
-
тўғри
келиб
тушмаслигини
ҳам
алоҳида
кўрсатиб
ўтиш
мақсадга
мувофиқ
.
Мазкур
турдаги
ҳужжатлар
дастлаб
бошқарув
идораларига
,
сўнгра
ўрнатилган
тартибда
ишлаб
чиқилган
ички
ҳужжатлари
сифатида
қуйи
тизим
идораларига
ижро
учун
юборилиши
мумкин
.
Ҳар
қандай
идорада
қонунлар
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ва
Девони
,
Ўзбекистон
Республикаси
Ҳукумати
ҳужжатлари
бажарилишини
ташкил
этиш
бўйича
кечиктириб
бўлмайдиган
қуйидаги
чора
-
тадбирлар
белгиланади
,
бу
эса
қуйидагича
амалга
оширилади
:
-
ҳужжатларни
рўйхатдан
ўтказиш
,
ҳисобга
олиш
ва
уларнинг
бажарилишини
тизимли
назорат
қилиш
;
-
уларни
раҳбарлар
ва
масъул
ходимлар
томонидан
ўрганиб
чиқиш
,
пухта
таҳлил
қилиш
;
-
раҳбарнинг
аниқ
мақсадга
йўналтирилган
топшириғини
тайёрлаш
,
унда
топшириқни
бажариш
бўйича
аниқ
чора
-
тадбирлар
,
масъул
ижрочилар
ва
бажариш
муддатларини
кўрсатиш
;
-
ўз
қарорларини
қабул
қилиш
,
уларни
ҳудудий
бошқарув
органларига
,
жойлардаги
аниқ
ижрочиларга
тезкорлик
билан
етказиш
,
шунингдек
уларнинг
ижросини
мақсадли
ўрганишни
таъминлаш
;
-
таркибий
бўлинмаларда
,
тасарруфдаги
корхоналар
,
муассасалар
ва
ташкилотларда
ишларнинг
аҳволини
танқидий
таҳлил
қилиш
,
қонунлар
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ҳужжатлари
,
Ҳукумат
қарорлари
ва
ўз
қарорлари
бажарилиши
натижадорлиги
учун
раҳбарлар
ва
ходимларнинг
шахсий
жавобгарлиги
даражасини
ошириш
;
-
мавжуд
камчиликларни
бартараф
этиш
бўйича
тезкор
чора
-
тадбирлар
ишлаб
чиқиш
.
Энг
аввало
,
ижро
интизомини
таъминлашга
қаратилган
норматив
ҳужжатларни
пухта
ўзлаштирган
бўлиши
билан
бирга
,
белгиланган
талаблар
даражасида
ишни
ташкил
эта
олиш
қобилиятига
эга
бўлиши
лозим
;
Ўзбекистон
Республикаси
қонунлари
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
фармон
,
қарор
ва
фармойишлари
,
Ҳукумат
қарорлари
ва
топшириқлари
ҳамда
идоранинг
ички
ҳужжатларида
белгиланган
топшириқларни
ўз
вақтида
ва
сифатли
ижро
этилишини
назорат
қилишлозим
;
Ижро
интизомини
мустаҳкамлаш
мақсадида
тегишли
назорат
карточкаларини
ўрнатилган
тартибда
юритиш
лозим
;
Назоратдаги
хат
ва
топшириқларнинг
ижрога
олинганлиги
,
ижродан
чиқарилганлиги
,
тегишли
жойга
юборилганлиги
ва
бажарилиш
ҳолати
тўғрисидаги
маълумотларнинг
қатъий
ҳисобини
юритиш
лозим
;
Ижро
интизомига
риоя
қилмаган
ва
ижро
интизомини
бузган
масъул
ходимларга
нисбатан
интизомий
чора
кўриш
юзасидан
раҳбариятга
таклифлар
киритиш
мақсадга
мувофиқ
бўлади
деб
ўйлаймиз
[4].
Биринчи
Президентимиз
Ислом
Каримов
томонидан
илгари
сурилган
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
концепцияси
асосида
лойиҳаси
ишлаб
чиқилган
2014
йил
5
майдаги
“
Давлат
ҳокимияти
ва
бошқаруви
органлари
фаолиятининг
очиқлиги
тўғрисида
”
ги
қонун
улар
ўртасидаги
ўзаро
ҳамкорликни
янада
такомиллаштиришга
хизмат
қилади
.
Қонун
жамоатчиликни
давлат
ҳокимияти
ва
бошқаруви
органлари
фаолияти
ҳақида
хабардор
қилиш
процедураларини
белгилайди
,
унда
аҳоли
,
жамоат
бирлашмаларининг
улар
томонидан
қабул
қилинаётган
қарорлар
,
аввало
,
фуқароларнинг
ҳуқуқлари
,
эркинлиги
ҳамда
қонуний
манфаатларига
тааллуқли
қарорлар
тўғрисидаги
ахборотдан
янада
кенг
фойдаланишини
таъминлаш
кўзда
тутилган
.
Ушбу
ҳужжатнинг
ҳаётга
татбиқ
этилиши
ижро
ҳокимияти
органларининг
мазкур
қарорлар
сифати
учун
масъулиятини
ошириш
,
жамиятимизда
фикрлар
хилма
-
хиллиги
,
сўз
ва
сайлов
эркинлигини
кенгайтиришга
ёрдам
бериши
даркор
.
“
Давлат
ҳокимияти
ва
бошқаруви
органлари
фаолиятининг
очиқлиги
тўғрисида
”
ги
қонун
жойлардаги
давлат
ҳокимияти
ва
бошқаруви
органлари
мансабдор
шахсларининг
ижро
интизоми
ҳамда
масъулиятини
ошириш
имконини
беради
.
Шунингдек
,
оммавий
ахборот
воситаларининг
давлат
ҳокимияти
ва
бошқаруви
органлари
билан
ўзаро
ҳамкорлик
қилиш
имконини
беради
.
Бундан
ташқари
,
унинг
сўз
ва
ахборот
эркинлигини
таъминлаш
соҳасида
амалга
оширилиши
оммавий
ахборот
воситалари
,
нодавлат
нотижорат
ташкилотлари
ва
фуқаролик
жамиятининг
бошқа
институтлари
,
шунингдек
,
айрим
фуқароларнинг
давлат
ҳокимияти
ҳамда
бошқаруви
органлари
фаолияти
тўғрисидаги
ахборотдан
фойдаланиши
бўйича
янги
имкониятлар
очиб
беради
.
Масалан
,
янги
талабларга
кўра
,
жисмоний
ва
юридик
шахсларнинг
расмий
талаби
у
рўйхатга
олинган
кундан
бошлаб
ўн
беш
кун
ичида
,
оммавий
ахборот
воситаларининг
тажриба
субъектлари
фаолияти
,
унинг
мансабдор
шахслари
билан
интервью
ташкил
қилиш
ҳақидаги
талаби
эса
етти
кундан
ошмайдиган
муддатда
кўриб
чиқилиши
шарт
.
Давлат
ҳокимияти
ва
бошқаруви
органлари
веб
-
сайтларида
ахборот
жойлаштириш
,
фуқароларга
оғзаки
ва
ёзма
ахборот
тақдим
этиш
,
оммавий
ахборот
воситаларида
давлат
бошқаруви
органлари
фаолияти
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
26
ҳақидаги
ахборотни
ёритиш
ва
бошқа
кўплаб
йўналишлар
бўйича
масалаларни
тартибга
соладиган
меъёрий
ҳужжатлар
ишлаб
чиқилди
.
Ўзбекистон
Республикасининг
биринчи
Президенти
И
.
А
.
Каримов
таъкидлаганидек
“
Маҳаллий
ҳокимиятларга
кўпроқ
мустақиллик
бериш
зарур
.
Ўз
минтақасининг
хусусиятларини
билиш
жойлардаги
раҳбарларга
у
ердаги
моддий
ва
инсоний
имкониятларни
мумкин
қадар
кўпроқ
ишга
солиш
имконини
беради
.
Ислоҳотларни
амалга
оширишга
маҳаллий
иқтисодий
,
демографик
ва
бошқа
хусусиятлардан
келиб
чиққан
ҳолда
ўзгартишлар
киритишга
шароит
яратади
.
Ислоҳотлар
учун
жавобгарликнинг
катта
қисмини
маҳаллий
ҳокимиятлар
зиммасига
юклаш
уларнинг
ташаббусини
имкони
борича
кўпроқ
ишга
солиш
ва
маҳаллий
ресурсларни
жалб
этиш
имконини
беради
” [5].
Юқоридагилардан
келиб
чиқиб
,
қуйидаги
таклиф
ва
тавсиялар
берилади
.
Ижро
интизомини
мустаҳкамлаш
мақсадида
Ўзбекистон
Республикасининг
1999
йил
12
январдаги
“
Ижро
интизомини
мустахкамлаш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
Қарори
ижроси
билан
шуғулланувчи
ҳокимликнинг
назорат
мониторинг
гуруҳи
фаолиятини
яхшилаш
,
юқори
ташкилотлардан
юборилган
топшириқларни
жойларга
етказиб
,
ўз
вақтида
ижросини
таъминлаш
,
ариза
,
таклиф
,
шикоят
,
хат
ва
бошқа
ҳужжатларнинг
ижросини
белгиланган
муддатларда
бажариш
ишларини
тизимли
йўлга
қўйиш
мақсадида
ҳокимликнинг
умумий
бўлими
ва
назорат
мониторинг
гуруҳи
вазифаларини
аниқ
тақсимлаш
,
уларнинг
бошқа
бўлимлар
ва
ташкилотлар
билан
тезкор
ахборот
алмашинувининг
электрон
тизимидан
самарали
фойдаланиш
тизимини
йўлга
қўйиш
лозим
.
Бу
ўз
навбатида
вазифаларни
белгиланган
муддатда
бажарилиши
билан
бирга
маблағ
,
вақт
ва
қоғозни
тежаш
имконияти
яратилади
.
Ижро
интизомини
мустаҳкамлаш
мақсадида
,
электрон
ҳужжат
алмашишнинг
тезкор
тизимини
йўлга
қўйиш
,
тизимни
тўлиқ
ўзлаштирган
ходимлар
билан
ишга
янги
қабул
қилинган
ходимлар
ўртасида
устоз
-
шогирд
анъаналарини
ташкил
этиш
ишларини
янада
тезроқ
ва
самаралироқ
йўлга
қўйиш
имконини
кенгайтиради
.
Ҳокимлик
ва
тегишли
ташкилотлар
тизимида
ахборот
майдонининг
мунтазамлигини
таъминлаш
,
улар
ўртасида
доимий
ахборот
айланишини
йўлга
қўйиш
лозим
.
Шу
билан
бир
қаторда
анъанавий
иш
юритиш
тизими
ҳали
ҳам
ўз
ахамиятини
йўқотмаганини
инобатга
олган
ҳолда
иш
юритишнинг
анъанавий
қоғоз
кўринишидан
ҳам
самарали
ва
тежамкорлик
билан
фойдаланиш
лозим
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
.
2.
Ўзбекистонда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
. “Akademiya”
Т
.:, 2015. 260-261
бетлар
3.
Раҳимова
Д
.,
Муҳиддинова
С
.
Бошқарув
тизимида
иш
юритиш
(
ўқув
қўлланма
)
Ўзбекистон
Ресубликаси
Президенти
ҳузуридаги
Давлат
ва
жамият
қурилиши
академияси
“Akademiya”. –
Т
., 2007.
–
Б
5.
4.
Раҳимова
Д
.,
Муҳиддинова
С
.
Бошқарув
тизимида
иш
юритиш
(
ўқув
қўлланма
)
Ўзбекистон
Ресубликаси
Президенти
ҳузуридаги
Давлат
ва
жамият
қурилиши
академияси
“Akademiya”. –
Т
., 2007.
–
Б
6.
5.
Каримов
И
.
А
.
Хавфсизлик
ва
барқарор
тараққиёт
йўлида
.
Т
. 6. –
Т
.:
Ўзбекистон
, 1998. – 429
б
.
