ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
28
Р
.
Хусаинова
ТДЮУ
“
Фуқаролик
ҳуқуқи
”
кафедраси
катта
илмий
ходим
-
изланувчиси
ЭНЕРГИЯ
ТАЪМИНОТИ
ШАРТНОМАСИНИНГ
ҲУҚУҚИЙ
ТАБИАТИ
Аннотация
:
мақола
энергия
таъминоти
шартномасининг
ҳуқуқий
табиатини
тавсифлашнинг
илмий
-
ҳуқуқий
таҳлилига
бағишланган
Калит
сўзлар
:
шартнома
,
фуқаролик
ҳуқуқий
муносабат
объектлари
,
энергия
,
энергия
ресурслари
,
энергия
таъминоти
,
олди
-
сотди
шартномаси
,
энергия
таъминоти
шартномаси
Аннотация
:
статья
посвящена
научно
-
правовому
анализу
определения
правовой
природы
договора
энергоснабжения
Ключевые
слова
:
договор
,
объекты
гражданских
правоотношений
,
энергия
,
энергоресурсы
,
энерго
-
снабжение
,
договор
купли
-
продажи
,
договор
энерго
-
снабжения
Annotation:
The article is devoted to the scientific
analysis of the definition of the legal nature of the energy
supply agreement
Key words:
contract, objects of civil legal relationship,
energy, energy resources, power supply, purchase and
sale agreement, energy supply agreement.
Ҳозирги
вақтда
республикамизда
энергия
таъминоти
тармоқларига
уланишда
янгича
тамойиллар
тобора
кенгайиб
бораяпти
ва
иқтисодиётни
янада
ривожлантириш
учун
ҳали
энергетика
соҳасида
ишга
солинмаган
кўплаб
имкониятлар
мавжуд
.
Маълумки
,
республикамизда
электр
энергиясини
ҳосил
қилиш
,
узатиш
ва
сотиш
бўйича
бошқарув
ҳамда
хўжалик
алоқалари
тизимига
бозор
принциплари
ва
механизмларини
жорий
этиш
электр
энергетикаси
соҳасидаги
давлат
сиёсатининг
асосий
йўналишларидан
бири
сифатида
белгиланган
[
1
]
.
Шу
маънода
энергетика
соҳасидаги
ижтимоий
муносабатларни
шартномавий
-
ҳуқуқий
тартибга
солишни
такомиллаштириш
бугунги
кунда
долзарб
аҳамият
касб
этади
.
Энергия
таъминоти
шартномаси
жамиятда
маиший
эҳтиёж
билан
ҳам
,
тадбиркорлик
фаолияти
билан
ҳам
боғлиқ
муносабатларни
қамраб
олувчи
кенг
қўлланиладиган
шартномалардан
биридир
.
Энергия
таъминоти
шартномасига
мувофиқ
энергия
билан
таъминловчи
ташкилот
1)
туташтирилган
тармоқ
орқали
абонентга
(
истеъмолчига
)
энергия
бериб
туриш
мажбуриятини
олади
,
абонент
эса
1)
қабул
қилинган
энергия
ҳақини
тўлаш
; 2)
шартномада
назарда
тутилган
энергия
истеъмол
қилиш
тартибига
риоя
этиш
;
3)
тасарруфидаги
энергетика
шохобчаларидан
фойдаланиш
хавфсизлигини
ҳамда
ўзи
фойдаланадиган
энергия
истеъмол
қилувчи
асбоб
ва
ускуналарнинг
созлигини
таъминлаш
мажбуриятини
олади
[
2
]
.
Туташтирилган
тармоқ
деганда
энергиядан
хавфсиз
фойдаланишни
таъминлашга
қаратилган
энергия
узатишни
амалга
ошириш
учун
мўлжалланган
техник
қурилмалар
тизими
тушунилади
[
3, 233-
бет
.
]
.
Туташтирилган
тармоқ
орқали
энергия
билан
таъминлашга
оид
ижтимоий
муносабатларнинг
муҳим
ўзига
хос
хусусиятлари
энергия
таъминоти
шартномасининг
фуқаролик
-
ҳуқуқий
шартномалар
орасида
тутган
ўрнини
тўғри
аниқлашда
мураккабликни
келтириб
чиқаради
.
Ҳуқуқий
адабиётларда
энергия
таъминоти
шартномасининг
ҳуқуқий
табиатига
оид
турли
хил
қараш
ва
нуқтаи
назарлар
мавжуд
.
И
.
Г
.
Цибированинг
фикрича
,
энергия
таъминоти
шартномаси
ўз
ҳуқуқий
табиатига
кўра
тартибга
солиш
предметининг
ўзига
хослиги
туфайли
махсус
мажбурий
хусусиятларга
эга
бўлган
олди
-
сотди
шартномасининг
алоҳида
тури
ҳисобланади
[
4, 12-
бет
.
]
.
Ўтган
асрнинг
20-
йилларида
М
.
М
.
Агарковнинг
тасдиқлашича
, “
мазкур
шартномани
олди
-
сотди
шартномаси
сифатида
талқин
этиб
бўлмайди
,
чунки
электр
энергияси
ҳуқуқ
ҳам
,
ашё
ҳам
эмас
.”
Олим
мазкур
шартномани
пудрат
шартномаси
деб
ҳисоблашни
таклиф
қилган
[
5, 13-14-
бет
.
]
.
О
.
С
.
Иоффенинг
таъкидлашича
,
энергия
ва
газ
таъминотини
маҳсулот
етказиб
беришдан
ажратиб
ҳам
,
айнан
бир
хил
деб
ҳам
қараш
мумкин
эмас
.
Уларни
мустақил
,
бироқ
шу
билан
бирга
маҳсулот
етказиб
бериш
шартномасига
яқин
турдаги
шартномалар
деб
ҳисоблаш
мумкин
[
6, 298-
бет
.
]
.
Е
.
А
.
Суханов
: “
энергетик
ва
бошқа
ресурсларни
таъминлашга
оид
муносабатлар
мустақил
ижтимоий
муносабатлар
сифатида
тартибга
солинади
,
маҳсулот
етказиб
бериш
ва
олди
-
сотди
тўғрисидаги
ҳуқуқий
нормалар
,
суд
қарорларида
такрор
-
такрор
таъкидланганидек
,
уларга
татбиқ
этилмайди
”,
деб
таъкидлаган
[
7, 35-
бет
.
]
.
С
.
А
.
Свирковнинг
фикрича
,
газ
,
иссиқлик
ва
электр
таъминоти
тўғрисидаги
махсус
қонунчиликнинг
ривожланишида
ифодаланган
турли
энергия
ресурсларининг
ҳуқуқий
режимларини
ихтисослаштиришнинг
юқори
тенденциясини
ҳисобга
олиб
айтиш
мумкинки
,
электр
таъминоти
шартномасини
алоҳида
гуруҳга
ажратиш
мақсадга
мувофиқ
эмас
ва
бу
ўзини
оқламайди
[
8, 46-
бет
.
]
.
В
.
В
.
Витрянский
,
энергияни
(
нефть
,
газ
,
электр
ва
бошқа
)
"...
туташтирилган
тармоқ
орқали
таъминлаш
-
бу
мажбуриятни
бажаришнинг
(
усулларидан
бири
)
техник
ўзига
хослиги
,
деб
ҳисоблайди
[
9,
135-
бет
.
]
.
В
.
Г
.
Нестолийнинг
фикрича
,
энергия
таъминоти
шартномаси
ҳеч
қачон
олди
-
сотди
ҳисобланмаган
,
бугунги
кунда
олди
-
сотди
шартномаси
деб
номланаётган
электрэнергияси
шартномаси
хизмат
кўрсатиш
шартномасидир
[
10,
53-
бет
.
]
.
Бундай
қарашни
Л
.
А
.
Куликова
ҳам
қўллаб
-
қувватлаган
[
11, 80-
бет
.
]
.
Аксарият
ҳуқуқшунослар
энергия
таъминоти
шартномасининг
битим
сифатидаги
ўзига
хослиги
ҳуқуқий
белгисига
кўра
консенсуал
,
казуал
(
икки
томонлама
)
ва
ҳақ
эвазига
тузиладиган
олди
-
сотди
шартномасининг
бир
тури
эканлигида
деб
ҳисоблайди
[
12
]
.
Академик
Х
.
Р
.
Раҳмонқуловнинг
фикрича
,
бозор
иқтисодиёти
шароитида
энергия
товар
хусусиятини
эгаллади
,
энергия
таъминоти
шартномасини
маҳсулот
етказиб
бериш
шартномаси
сифатида
талқин
қилиш
мумкин
эмас
,
бинобарин
,
фанда
ҳам
,
қонунчиликда
ҳам
иккала
турдаги
шартнома
ҳам
олди
-
сотди
шартномасининг
тури
сифатида
қаралади
.
Бироқ
,
энергияни
реализация
қилиш
усулига
боғлиқ
равишда
алоҳида
ҳолларда
бундай
реализацияга
маҳсулот
етказиб
бериш
шартномаси
сифатида
қараш
мумкин
.
Бу
электр
қуввати
,
электр
энергияси
билан
таъминлаш
улгуржи
савдо
тартибида
амалга
оширилганда
қўлланилади
.
Энергия
таъминоти
шартномасини
фуқаролик
ҳуқуқининг
мутлақ
мустақил
шартномаси
сифатида
талқин
қилишга
асос
йўқ
,
чунки
унда
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
29
маҳсулот
етказиб
бериш
,
маиший
пудрат
,
ҳақ
эвазига
хизмат
кўрсатиш
шартномаларининг
элементлари
мавжуд
.
Бу
ўзига
хос
хусусиятлар
олди
-
сотди
шартномасининг
умумий
қоидалари
энергия
таъминоти
шартномаси
бўйича
муносабатларга
фақатгина
муайян
даражада
қўлланилади
,
деган
қарашларга
қўшилишга
асос
бўлади
[
13, 144-145-
бет
.
]
.
Шу
маънода
,
Ўзбекистон
Республикасининг
Фуқаролик
кодексига
кўра
энергия
таъминоти
шартномаси
ўзида
шартномавий
мажбуриятларнинг
олди
-
сотди
турига
хос
бўлган
асосий
ҳуқуқий
белги
,
яъни
бир
тараф
иккинчи
тарафга
ҳақ
эвазига
муайян
товарни
бериш
мажбуриятини
акс
эттиргани
учун
олди
-
сотди
шартномасининг
бир
тури
сифатида
белгиланган
.
Шунингдек
,
энергия
таъминоти
шартномаси
махсус
тартибга
солишни
назарда
тутади
ҳамда
олди
-
сотди
шартномаси
ва
унинг
бошқа
турларидан
фарқ
қилувчи
бир
неча
ўзига
хос
хусусиятларга
ҳам
эга
.
Биринчидан
,
энергия
таъминоти
шартномасининг
ўзига
хослиги
унинг
предмети
- “
энергия
”
билан
боғлиқ
бўлиб
,
у
бошқа
товарлардан
фарқ
қилувчи
муҳим
хусусиятларга
эга
.
В
.
В
.
Витрянскийнинг
фикрича
,
энергия
таъминоти
шартномасининг
предмети
икки
томонлама
характерга
эга
:
у
икки
турдаги
объектни
ўз
ичига
олади
:
биринчидан
,
энергия
билан
таъминловчи
ташкилотнинг
энергия
узатиш
бўйича
ҳаракатлари
ва
шунга
мувофиқ
равишда
абонентнинг
тақдим
этилган
энергияни
қабул
қилиш
ва
ҳақини
тўлаш
бўйича
ҳаракатлари
(
мажбурият
предметини
анъанавий
аниқлаш
),
иккинчидан
,
энергия
таъминотига
оид
муносабатларнинг
махсус
объекти
сифатида
энергиянинг
ўзи
товар
ҳисобланади
[
14, 143-
бет
.
]
.
Шунингдек
,
ўзининг
физик
хусусиятларидан
келиб
чиққан
ҳолда
энергияни
катта
ҳажмда
тўплаб
ёки
сақлаб
бўлмайди
,
ашё
каби
эгалик
қилиб
бўлмайди
.
Бошқа
томондан
эса
энергия
истеъмолчилар
томонидан
маиший
эҳтиёжлар
учун
ҳам
,
ишлаб
чиқаришда
фойдаланиш
учун
ҳам
узлуксиз
равишда
етказиб
берилиши
лозим
.
Бу
энергияни
ишлаб
чиқариш
ва
истеъмол
қилишнинг
ўзаро
чамбарчас
боғлиқлигини
кўрсатади
,
яъни
муайян
вақтнинг
ҳар
бир
даврида
энергия
ишлаб
чиқарилиши
ва
истеъмол
қилиниши
лозим
.
Ёки
аксинча
айтганда
,
ишлаб
чиқарилган
энергия
истеъмол
қилиниши
зарур
.
Демак
,
энергия
ашёдан
фарқли
равишда
ўз
ичига
материянинг
муайян
хусусияти
–
фойдали
ишлаб
чиқариш
қобилиятини
таъминлаб
,
турли
технологик
операцияларни
бажариб
,
тадбиркорлик
ва
ўзга
фаолият
учун
зарурий
шартларни
яратади
[
15, 118-
бет
.
]
Иккинчидан
,
энергия
таъминоти
шартномаси
оммавий
шартнома
бўлиб
,
бироқ
муайян
маънода
чегараланган
.
Чунки
қонунда
назарда
тутилган
ҳолларда
Ўзбекистон
Республикаси
Ҳукумати
оммавий
шартномаларни
тузиш
ва
бажаришда
тарафлар
учун
мажбурий
бўлган
қоидалар
(
намунавий
шартномалар
,
қоидалар
ва
ҳ
.
к
.)
чиқариши
мумкин
[
16
]
.
Шунингдек
,
энергиянинг
физик
хусусиятлари
ва
табиий
хоссалари
энергияни
ишлаб
чиқарувчи
ёки
сотувчидан
истеъмолчига
етказиб
беришнинг
махсус
тартибини
ва
техник
шартларни
тақозо
қилади
.
Бошқа
товарлардан
фарқли
равишда
энергияни
транспорт
воситаси
орқали
жўнатиб
етказиб
бериш
имконияти
йўқ
.
Бунинг
учун
махсус
техник
воситалар
–
энергия
билан
таъминловчи
ташкилотга
уланган
энергия
қурилмалари
(
электр
узатгич
тармоқлар
,
қувур
ўтказгич
тармоқлар
),
энергия
истеъмолини
ҳисобга
олиш
ускуналари
ва
асбоблари
зарур
бўлади
.
Демак
,
энергия
таъминоти
шартномаси
энергия
билан
таъминловчи
ташкилот
тармоқларига
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
тартибда
уланган
энергия
қурилмаси
,
шунингдек
энергия
истеъмолини
ҳисобга
олиш
ускуналари
ва
асбоблари
мавжуд
бўлган
абонент
билан
тузилади
.
Учинчидан
,
юқорида
кўрсатилган
ҳолатлар
одатдаги
олди
-
сотди
шартномаси
бўйича
сотувчи
ва
харидорга
нисбатан
энергия
таъминоти
шартномаси
томонларига
бир
неча
кенг
комплекс
ҳуқуқ
ва
мажбуриятларни
назарда
тутади
.
Энергия
таъминоти
шартномаси
энергиянинг
сифат
кўрсаткичларига
ва
ўрнатилган
истеъмол
қилишнинг
тартибига
риоя
қилиш
,
энергияни
белгиланган
ҳажмда
туташтирилган
тармоқнинг
баланс
бўйича
мансублик
чегарасини
аниқлаш
,
истеъмол
қилувчиларнинг
энергия
ҳақини
тўлаш
бўйича
муайян
тариф
гуруҳига
мансублигини
белгилаш
,
истеъмолчи
фойдалаётган
энергетик
асбоб
ва
ускуналарнинг
зарур
техник
ҳолати
ва
хавфсизлигини
таъминлаши
,
энергия
ишлатишнинг
белгиланган
тартибига
амал
қилиши
,
шунингдек
авариялар
,
ёнғинлар
,
энергияни
ўлчаш
асбобларидаги
носозликлар
ва
энергиядан
фойдаланиш
пайтида
келиб
чиқадиган
бошқа
бузилишлар
тўғрисида
энергия
билан
таъминловчи
ташкилотга
дарҳол
хабар
бериш
каби
махсус
мажбуриятларни
ўз
ичига
олади
.
Масалан
, “
Андижон
Эски
шаҳар
электр
тармоқлари
”
корхонаси
(
Таъминотчи
)
ва
“
Андижон
шаҳар
Нур
”
бўлими
(
Истеъмолчи
)
ўртасида
тузилган
“
Электр
энергия
таъминоти
”
тўғрисидаги
шартнома
ҳамда
қўшимча
келишувга
асосан
Таъминотчи
электр
энергияси
етказиб
бериш
,
Истеъмолчи
эса
истеъмол
қилинган
энергия
ҳақини
тўлаб
бериш
мажбуриятини
олган
.
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2009
йил
22
августдаги
245-
сонли
қарори
билан
тасдиқланган
“
Электр
энергиясидан
фойдаланиш
қоидалари
”
талабларини
бажарилишини
назорат
қилиш
мақсадида
даъвогар
томонидан
2011
йилнинг
23
ва
25
апрель
кунлари
жавобгар
томонидан
электр
энергиясидан
фойдаланиш
қоидаларига
риоя
қилиниши
юзасидан
текшириш
ўтказилган
.
Текширишда
Истеъмолчи
томонидан
“
Электр
энергиясидан
фойдаланиш
қоидалари
”
нинг
63-
банди
бузилган
ҳолда
носоз
бўлган
21
та
электр
ҳисоблагичлардан
фойдаланиб
келаётганлиги
аниқланган
ва
текшириш
юзасидан
тегишли
далолатнома
тузилиб
,
унда
ноқонуний
фойдаланилаётган
электр
энергияси
миқдори
қайта
ҳисоб
-
китоб
қилиш
йўли
билан
аниқланиши
,
истеъмолчи
3
кун
муддат
ичида
биргаликда
ҳисоб
-
китобни
амалга
ошириш
учун
электр
таъминоти
корхонасига
келиши
шартлиги
,
акс
ҳолда
ноқонуний
фойдаланилган
электр
энергияси
ҳажмини
ҳисоблаш
бир
томонлама
амалга
оширилиб
,
тўлов
учун
тақдим
қилиниши
белгиланган
.
Ўтказилган
текширишда
аниқланган
камчиликлар
белгиланган
муддатда
жавобгар
томонидан
бартараф
этилмаган
.
Шу
боис
,
Андижон
вилоят
прокуратураси
“
Андижон
Эски
шаҳар
электр
тармоқлари
”
корхонаси
манфаатида
хўжалик
судига
даъво
аризаси
билан
мурожаат
қилиб
,
жавобгар
“
Андижон
шаҳар
Нур
”
бўлимидан
130 020
116
сўм
ундиришни
сўраган
.
Суднинг
ажрими
билан
“
Андижон
ҳудудий
электр
тармоқлари
”
ОАЖ
ишга
дахлдор
даъвогар
сифатида
алмаштирилган
ҳамда
Андижон
вилоят
Ғазначилик
бошқармаси
низонинг
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
30
предметига
нисбатан
мустақил
талаблар
билан
арз
қилмайдиган
учинчи
шахс
сифатида
ишга
жалб
этилган
.
Биринчи
инстанция
судининг
ажрими
билан
текшириш
натижаси
юзасидан
далолатномалардаги
“
Андижон
шаҳар
Нур
”
бўлими
ходими
З
.
Нурматов
номидан
қўйилган
имзо
юзасидан
эътироз
билдирилганлиги
сабабли
,
ушбу
имзо
кимга
тегишли
эканлигини
аниқлаш
учун
хатшунослик
экспертизаси
тайинланган
.
Андижон
вилояти
ИИБ
эксперт
-
криминалистика
бўлимининг
хулосасида
,
далолатномадаги
имзо
З
.
Нурматов
томонидан
имзоланганлиги
эҳтимоли
борлиги
қайд
этилган
.
Фуқаролик
кодексининг
468-
моддасида
энергия
таъминоти
шартномасига
мувофиқ
энергия
билан
таъминловчи
ташкилот
туташтирилган
тармоқ
орқали
абонентга
(
истеъмолчига
)
энергия
бериб
туриш
мажбуриятини
олиши
,
абонент
эса
қабул
қилинган
энергия
ҳақини
тўлаш
,
шунингдек
шартномада
назарда
тутилган
энергия
истеъмол
қилиш
тартибига
риоя
этиш
,
тасарруфидаги
энергетика
шаҳобчаларидан
фойдаланиш
хавфсизлигини
ҳамда
ўзи
фойдаланадиган
энергия
истеъмол
қилувчи
асбоб
ва
ускуналарнининг
созлигини
таъминлаш
мажбуриятини
олиши
белгиланган
.
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Махкамасининг
2009
йил
22
августдаги
245-
сонли
Қарори
билан
билан
тасдиқланган
“
Электр
энергиясидан
фойдаланиш
Қоидалари
”
нинг
63-
бандида
ҳисобга
олиш
прибори
истеъмолчининг
айби
билан
бузилган
(
пломбаси
бузилган
,
ойнаси
синган
ва
шу
кабилар
),
ҳисобга
олиш
приборини
ишга
тушириш
схемаси
ўзгарган
,
ҳисобга
олиш
приборидан
ташқари
электр
қабул
қилгичлар
уланган
ёки
электр
энергияси
бошқача
усулда
ўғирланган
ҳолларда
,
ҳудудий
электр
тармоқлари
корхонаси
истеъмолчини
электр
тармоғидан
узиб
қўйишга
ҳақлилиги
ва
ҳисобга
олиш
приборлари
охирги
марта
ўзгартирилган
ёки
уларни
улаш
схемаси
текширилган
кундан
бошлаб
бутун
ўтган
,
аммо
даъво
муддатидан
кўп
бўлмаган
давр
учун
электр
қабул
қилгичларнинг
уланган
қуввати
ва
истеъмолчининг
электр
таъминоти
шартномасида
кўрсатилган
ишлаш
соатлари
бўйича
энергия
сарфини
қайта
ҳисоблаб
чиқилиши
шартлиги
,
бунда
ҳисобга
олиш
прибори
кўрсаткичини
ёзиб
олиш
улаш
схемасини
текшириш
деб
ҳисобланмаслиги
қайд
этилган
.
Аниқланган
қоидабузарлик
юзасидан
электр
энергия
сарфи
қайта
ҳисоб
-
китоб
қилинганда
,
унинг
қиймати
125 435 028
сўмни
(1500419
квт
.
соат
х
83
сўм
60
тийин
)
ташкил
этган
.
Бундан
ташқари
,
жавобгарнинг
2011
йил
1
июнь
ҳолатига
истеъмол
қилган
электр
энергиясидан
4 585 088
сўм
қарздорлиги
мавжуд
бўлган
.
Шу
сабабли
биринчи
инстанция
суди
жавобгардан
даъвогар
фойдасига
130 020 116
сўм
ундириш
ҳақида
хулосага
келган
[
17
]
.
Тўртинчидан
,
жамиятнинг
иқтисодий
ривожланишида
энергетик
ресурсларнинг
муҳимлиги
ва
чекланганлиги
туфайли
энергия
билан
таъминловчи
ташкилот
ва
истеъмолчилар
энергия
таъминотининг
фуқаролик
-
ҳуқуқий
шартномаси
доирасида
энергия
таъминотига
оид
қонунчилик
ва
бошқа
норматив
ҳужжатларга
қатъий
риоя
қилиши
лозим
.
Амалдаги
қонунчиликда
энергия
таъминотини
тартибга
солишга
оид
махсус
қоидалар
ўрнатилган
бўлиб
,
мазкур
ҳолат
фуқаролик
кодексидан
кўра
соҳага
оид
бошқа
қонун
ва
қонуности
ҳужжатлари
устунлигини
намоён
этади
.
Шуни
таъкидлаш
лозимки
,
шубҳасиз
,
энергия
таъминоти
шартномасининг
ҳуқуқи
асоси
барча
ҳуқуқ
соҳаларидан
иборатдир
.
Бироқ
,
энергия
таъминоти
шартномасининг
тушунчаси
,
энергия
таъминоти
шарномасининг
предмети
,
ва
субъектларининг
ҳуқуқий
ҳолати
каби
асосий
шартларига
доир
ҳуқуқий
нормалар
Фуқаролик
кодекси
даражасида
белгилаб
қўйилиши
лозим
.
Бошқа
қонун
ҳужжатларида
эса
энергия
таъминоти
жараёнининг
ўзига
хослиги
билан
боғлиқ
муносабатлар
тартибга
солиниши
лозим
.
Қонуности
ҳужжатларида
эса
энергия
таъминотининг
техник
шартларини
ҳисобга
олиб
шу
нуқтаи
назардан
тартибга
солиниши
мақсадга
мувофиқ
бўлади
.
Бизнинг
фикримизча
,
энергетика
соҳасидаги
иқтисодий
характерга
эга
бўлган
тизимли
ўзгаришлар
ва
ислоҳотлар
натижасида
тадбиркорлик
фаолиятининг
кенгайиши
мазкур
соҳани
тартибга
солишнинг
маъмурий
тартибдан
фуқаролик
-
ҳуқуқий
тартибга
солишни
кенгайтиришни
ва
энергия
таъминоти
шартномасининг
ҳуқуқий
асосларини
такомиллаштиришни
тақозо
этади
.
Ҳозирги
даврда
энергия
билан
таъминловчи
ташкилот
табиий
монополия
субъекти
эканлиги
туфайли
энергия
билан
таъминловчи
корхоналарнинг
хўжалик
шартномаларини
тузишда
анча
устун
мавқелари
сезилиб
туради
ва
шартномаларнинг
энергия
билан
таъминловчи
томонидан
қўйилган
шартларига
истеъмолчи
томонидан
эътирозлар
билдирилмайди
.
Фикримизча
,
энергия
билан
таъминловчи
хўжалик
юритувчи
субъектларнинг
кўпайиши
улар
ўртасида
рақобатни
ривожлантиради
ва
истеъмолчиларнинг
ҳуқуқлари
янада
самаралироқ
ҳимояланган
бўлар
эди
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Электр
энергетикаси
тўғрисида
”
ги
Қонуни
//
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2009
й
., 40-
сон
, 431-
модда
; 2013
й
., 18-
сон
, 233-
модда
.
2.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодекси
. -
Тошкент
: «
Адолат
», 2015.
3.
Беспалов
Ю
.
Ф
.
Договорное
право
:
учеб
.
пособие
для
студентов
вузов
,
обучающихся
по
специальности
030501
«
Юриспруденция
»
/
Ю
.
Ф
.
Беспалов
,
О
.
А
.
Егорова
,
П
.
А
.
Якушев
;
под
ред
.
Ю
.
Ф
.
Беспалова
. –
М
.:
ЮНИТИ
-
ДАНА
:
Закон
и
право
, 2012. – 551
с
.
4.
Цибирова
И
.
Г
.
Договор
энергоснабжения
в
гражданском
праве
Российской
Федерации
.
Автореф
.
дис
. …
канд
.
юрид
.
наук
. -
М
.: 2004.
5.
Агарков
М
.
М
.
Подряд
:
Текст
и
комментарий
к
статьям
220 - 235
Гражданского
кодекса
.
М
.:
Право
и
жизнь
, 1924.
6.
Иоффе
О
.
С
.
Избранные
труды
.
Т
.
3:
Обязательственное
право
. 2004.
7.
Гражданское
право
:
Учеб
.:
В
2
т
. /
Под
ред
.
Е
.
А
.
Суханова
.
М
.:
БЕК
, 1993.
Т
. 2.
8.
Свирков
С
.
А
.
Основные
проблемы
гражданско
-
правового
регулирования
оборота
энергии
:
Моногра
-
фия
.
Статут
, 2013.
9.
Брагинский
М
.
И
.,
Витрянский
В
.
В
.
Договорное
право
.
Книга
вторая
:
Договоры
о
передаче
имущества
.
10.
Нестолий
В
.
Г
.
Гражданско
-
правовые
формы
снабжения
электроэнергией
по
российскому
законодательству
:
Дис
. ...
канд
.
юрид
.
наук
.
Иркутск
,
2011.
11.
Куликова
Л
.
О
договоре
энергоснабжения
//
Хозяйство
и
право
. 1996. N 6.
12.
Трунцевский
Ю
.
В
.,
Ручкин
О
.
Ю
.,
Шумов
А
.
А
.
Договор
энергоснабжения
на
розничных
рынках
электрической
энергии
:
Научно
-
практическое
пособие
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
31
М
.:
Юрист
,
2010.;
Сейнароев
Б
.
М
.
Договор
энергоснабжения
//
Хозяйство
и
право
. 2000. N 5.
13.
Гражданское
право
.
(
Особенная
часть
).
Учебник
. –
Т
.:
Издательство
ТГЮИ
, 2009.
14.
Брагинский
М
.
И
.,
Витрянский
В
.
В
.
Договорное
право
.
Книга
вторая
:
Договоры
о
передаче
имущества
.
М
., 2000.
15.
Корнеев
С
.
М
.
Юридическая
природа
договора
энергоснабжения
//
Закон
. 1995.
№
7.
16.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодекси
. –
Т
.: «
Адолат
», 2015.
17.
Хўжалик
судлари
томонидан
2011-2012
йиллар
ва
2013
йилнинг
биринчи
ярми
давомида
энергия
таъминоти
ва
коммунал
хизматлар
кўрсатиш
шартномаларидан
келиб
чиқадиган
низоларни
даъво
тартибида
кўришга
оид
суд
амалиётини
умумлаштириш
натижалари
юзасидан
маълумотнома
Т
.
Мадумаров
Андижон
давлат
университети
“
Миллий
ғоя
,
маънавият
асослари
ва
ҳуқуқ
таълими
”
кафедраси
мудири
ю
.
ф
.
н
.
доц
.
ЎЗБЕКИСТОНДА
МИКРОМОЛИЯЛАШ
ФАОЛИЯТИНИНГ
ҲУҚУҚИЙ
АСОСЛАРИ
:
АМАЛДАГИ
ҲОЛАТ
ВА
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
ИСТИҚБОЛЛАРИ
Аннотация
:
Мазкур
мақолада
Ўзбекистон
Республикасида
микромолиялаштириш
соҳасидаги
қонун
ҳужжатлари
таҳлили
,
ушбу
соҳанинг
бугунги
кундаги
ҳолати
,
шунингдек
,
амалдаги
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
такомиллаштиришга
қаратилган
таклифлар
илгари
сурилган
.
Калит
сўзлар
:
микромолиялаш
,
банк
хмзмати
,
кредит
сиёсати
,
микролизинг
,
микроқарз
,
микрокредит
.
Аннотация
:
В
данной
статье
осуществляется
анализ
законодательства
Республики
Узбекистан
в
сфере
микрофинансирования
,
а
также
анализируется
состояние
данной
сферы
.
В
заключении
автором
вносятся
предложения
по
совершенствованию
правовых
актов
в
исследуемой
сфферы
.
Ключевые
слова
:
микрофинансирование
,
банков
-
ская
услуга
,
кредитная
политика
,
микролизинг
,
микро
-
долг
,
микрокредит
.
Annotation:
In this article the analysis of the legisla-
tion of the Republic of Uzbekistan in the sphere of microfi-
nancing is carried out, and also the condition of this
sphere is analyzed. In the conclusion the author makes
suggestions on improvement of legal acts in the studied
sphere.
Key words:
microfinancing, banking service, credit
policy, microleasing, microdebt, microcredit.
Мамлакат
молиявий
тизимининг
изчил
йўлга
қўйилганлиги
,
тадбиркорлик
фаолиятини
қўллаб
-
қувватлашга
қаратилган
самарали
молиявий
режаларнинг
ишлаб
чиқилганлиги
ҳамда
кичик
бизнесга
мақсадли
сармоянинг
киритилиши
давлатнинг
иқтисодий
барқарорлигини
таъминлашнинг
муҳим
омилларидандир
.
Бунда
микромолиялаш
фаолиятининг
ҳам
ўзига
хос
ўрни
мавжуд
.
Маълумки
,
микромолиялаш
–
бу
одатдаги
банк
хизматлари
билан
қамраб
олинмаган
барча
учун
унчалик
юқори
суммада
бўлмаган
кредитлар
ва
бошқа
молиявий
хизматларни
кўрсатиш
ҳисобланади
.
Микромолиялаш
кичик
бизнес
субъектлари
,
хусусий
ва
оилавий
корхоналар
ҳамда
қишлоқ
хўжалиги
товар
ишлаб
чиқарувчиларининг
молиялаш
манбаларига
эркин
эга
бўлиш
имкониятлари
учун
самарали
восита
ҳисобланади
ва
энг
муҳими
кўплаб
тадбиркорлик
фаолиятига
биринчи
қадамларни
қўяётганлар
учун
ўз
бизнесларини
нолдан
бошлаш
имконини
тақдим
этади
.
Микромолиялаш
фаолиятининг
тадбиркорлик
фаолияти
учун
ўта
муҳим
ўрни
ва
аҳамиятидан
келиб
чиқиб
,
молиялашнинг
мазкур
турини
Ўзбекистон
Республикаси
иқтисодиётида
жорий
этиш
ва
унинг
ҳуқуқий
асосларини
яратиш
зарурияти
юзага
келди
ва
бу
ҳолат
2006
йил
15
сентябрдаги
№ЎРҚ
-50-
сонли
“
Микромолиялаш
тўғрисида
”
ги
Қонуни
қабул
қилинишига
олиб
келди
.
Мазкур
қонуннинг
мақсади
микромолиявий
хизматлар
бозорини
ривожлантириш
,
фуқароларнинг
