ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
48
асосларига
эътибор
қаратишнинг
ўзи
етарли
эмаслиги
,
балки
ахлоқ
қоидалари
ва
принциплари
талабларига
амал
қилиниши
асослантирилди
.
Калит
сўзлар
:
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотлари
,
дастлабки
тергов
,
тергов
босқичлари
,
ахлоқ
қоидалари
.
Аннотация
:
в
данной
статье
освящены
вопросы
дальнейшего
развития
судебно
-
правовых
реформ
,
в
частности
,
в
ней
раскрыты
особенности
основ
нрав
-
ственности
на
стадии
предварительного
следствия
.
В
ней
также
обосновано
,
что
при
проведении
предвари
-
тельного
следствия
недостаточно
уделять
внимание
только
законным
основаниям
,
но
помимо
этого
,
необ
-
ходимо
учесть
и
принять
во
внимание
нравственные
правила
и
принципы
.
Ключевые
слова
:
судебно
-
правовые
реформы
,
предварительное
следствие
,
стадии
следствия
,
пра
-
вила
нравственности
.
Annotation
: in this article it is revealed further devel-
opment of judicial reforms are sanctified, in particular, it is
analysed features of ethic in the preliminary investigation
stage. It also proved, that during the preliminary investiga-
tion it is not enough to pay attention only to legitimate pur-
poses, but apart from that it is necessary to consider and
take into account the ethic rules and principles.
Key words
: judicial reforms, the preliminary investiga-
tion, the investigation stage, the rules of morality.
Фойдаланилган
адабиётлар
рўйхати
:
1.
Каримов
И
.
А
.
Ўзбекистон
:
миллий
истиқлол
,
иқтисод
,
сиёсат
,
мафкура
.
Т
.1. –
Тошкент
:
Ўзбекистон
, 1996. –
Б
. 319.
2.
Малько
А
.
В
.
Ограничивающая
роль
юридического
процесса
/
Юридический
процесс
:
реформа
процедур
управ
-
ления
,
законодательной
деятельности
и
судебной
власти
. –
Воронеж
, 1996. –
С
. 29.
3.
Громов
Н
.
А
.,
Цыбулевская
О
.
И
.
Нравственные
осно
-
вания
юридического
процесса
.
Российский
судья
. 2004. –
№
9.
–
С
. 27.
4.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленуми
қарорлари
тўплами
.
Ж
.1.
–
Тошкент
:
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
, 2006. –
Б
. 65.
5.
Криминалистика
. /
Под
ред
.
И
.
Ф
.
Герасимова
. –
М
.,
1999. –
С
. 39.
6.
Ларин
А
.
М
.
Расследование
по
уголовному
делу
.
Пла
-
нирование
и
организация
. –
М
.:
Юрид
.
литература
, 1970. –
С
.59.
Ш
.
Ё
.
Абдуқодиров
ТДЮУ
мустақил
изланувчиси
,
юридик
фанлар
номзоди
,
доцент
ИҚТИСОДИЁТ
СОҲАСИДАГИ
МАЪМУРИЙ
ЖАВОБГАРЛИК
БИЛАН
БОҒЛИҚ
ҲОЛДА
СОДИР
ЭТИЛАДИГАН
ЖИНОЯТЛАРНИ
КВАЛИФИКАЦИЯ
ҚИЛИШ
МАСАЛАЛАРИ
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
1998
йил
17
апрелдаги
«
Иқтисодиёт
соҳасидаги
жиноий
ишлар
бўйича
суд
амалиётида
юзага
келган
айрим
масалалар
тўғрисида
»
ги
11-
сонли
Қарорида
таъкидланганидек
,
иқтисодиёт
соҳасидаги
жиноятлар
ва
бошқа
ҳуқуқбузарликлар
мамлакатимизда
амалга
оширилаётган
бозор
ислоҳотларига
жиддий
хавф
туғдиради
,
бозор
иқтисодига
хос
бўлган
хусусий
мулкчиликнинг
,
бошқа
турдаги
мулкий
муносабатларнинг
шаклланишига
ва
ривожланишига
тўсқинлик
қилади
.
Маълумки
,
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодексининг
«
Иқтисодиёт
соҳасидаги
жиноятлар
»
бўлими
4
та
бобдан
иборат
бўлиб
,
мазкур
бўлим
:
Ўзгалар
мулкини
талон
-
торож
қилиш
(
Х
боб
,
Жиноят
кодекси
164-169-
моддалари
);
Ўзгалар
мулкини
талон
-
торож
қилиш
билан
боғлиқ
бўлмаган
жиноятлар
(
Х
I
боб
,
Жиноят
кодекси
170-173-
моддалари
);
Иқтисодиёт
асосларига
қарши
жиноятлар
(
Х
II
боб
,
Жиноят
кодекси
175-185
2
-
моддалари
);
Хўжалик
фаолияти
соҳасидаги
жиноятлар
(
Х
III
боб
,
Жиноят
кодекси
186-192-
моддалари
)
ни
ўз
ичига
олади
.
Ҳозирда
суд
-
тергов
амалиётида
айнан
шу
турдаги
жиноятлар
юзасидан
бир
қатор
савол
ва
муаммолар
учрамоқда
.
Жумладан
,
иқтисодиёт
соҳасидаги
ҳуқуқбузарликлар
учун
маъмурий
жавобгарлик
ҳам
белгиланган
бўлиб
,
айрим
ҳолатларда
қилмишни
жиноят
сифатида
баҳолаш
учун
айбдор
аввал
маъмурий
жазога
тортилиши
лозим
бўлади
.
Иқтисодиёт
соҳасидаги
жиноятларнинг
қуйидагиларида
маъмурий
жавобгарлик
ҳам
белгиланган
:
–
Валюта
қимматликларини
қонунга
хилоф
равишда
олиш
ёки
ўтказиш
(177-
модда
);
–
Божхона
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
бузиш
(182-
модда
);
–
Рақобат
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
ва
табиий
монополиялар
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
бузиш
(183-
модда
);
–
Солиқлар
ёки
бошқа
мажбурий
тўловларни
тўлашдан
бўйин
товлаш
(184-
модда
);
–
Бюджет
интизомини
бузиш
(184
1
-
модда
);
–
Рангли
металлар
,
уларнинг
парча
ва
резги
чиқитларини
тайёрлаш
,
олиш
,
улардан
фойдаланиш
ҳамда
уларни
ўтказиш
қоидаларини
бузиш
(185
1
-
модда
);
–
Электр
,
иссиқлик
энергияси
,
газ
,
водопроводдан
фойдаланиш
қоидаларини
бузиш
(185
2
-
модда
);
–
Этил
спирти
,
алкоголли
маҳсулот
ва
тамаки
маҳсулотини
қонунга
хилоф
равишда
ишлаб
чиқариш
ёки
муомалага
киритиш
(186
1
-
модда
);
–
Сифатсиз
ёки
қалбакилаштирилган
дори
воситаларини
ёхуд
тиббий
буюмларни
ўтказиш
мақсадида
ишлаб
чиқариш
,
тайёрлаш
,
олиш
,
сақлаш
,
ташиш
ёки
ўтказиш
(186
3
-
модда
);
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
49
–
Савдо
ёки
воситачилик
фаолияти
билан
қонунга
хилоф
равишда
шуғулланиш
(188-
модда
);
–
Савдо
ёки
хизмат
кўрсатиш
қоидаларини
бузиш
(189-
модда
);
–
Фаолият
билан
лицензиясиз
шуғулланиш
(190-
модда
).
Суд
-
тергов
ходимлари
юқоридаги
жиноятларни
квалификация
қилишда
,
авваламбор
,
кўрсатилган
моддаларда
терминларнинг
қонунчилик
техникаси
нуқтаи
назаридан
қандай
ифодаланганлигига
эътибор
қаратиши
лозим
бўлади
.
Ушбу
моддаларда
асосан
қуйидаги
3
та
шаклда
маъмурий
жавобгарлик
белгиланган
:
1)
шундай
ҳаракатлар
учун
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
кейин
содир
этилган
бўлса
;
2)
шундай
ҳаракатлар
учун
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
кейин
анча
(
кўп
)
миқдорда
содир
этилган
бўлса
;
3)
анча
миқдорда
ёхуд
шундай
ҳаракатлар
учун
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
кейин
содир
этилган
бўлса
.
Энди
уларни
таҳлил
қиладиган
бўлсак
:
1.
Шундай
ҳаракатлар
учун
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
кейин
содир
этилган
бўлиши
деганда
-
айбдор
биринчи
марта
содир
этган
қилмиши
учун
миқдоридан
қатъи
назар
муқаддам
суднинг
қарори
билан
маъмурий
жазога
тортилганлиги
ва
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
сўнг
бир
йил
ўтмасдан
туриб
,
худди
шундай
қилмишни
миқдоридан
ва
оқибатларидан
қатъи
назар
қайта
содир
этиши
тушунилади
.
Бунда
қилмиш
биринчи
ва
иккинчи
марта
содир
этилганда
миқдор
аҳамиятга
эга
эмас
,
агар
бу
кўп
ёки
жуда
кўп
миқдорни
ташкил
этмаган
бўлса
.
Юқоридаги
қоидадан
келиб
чиққан
ҳолда
буларга
қуйидагиларни
киритиш
мумкин
:
–
ЖК
183-
моддаси
(
Рақобат
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
ва
табиий
монополиялар
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
бузиш
) 1-
ва
2-
қисми
бўйича
айбдор
биринчи
марта
содир
этган
қилмиши
учун
муқаддам
суднинг
қарори
билан
МЖтКнинг
178-
моддаси
(
Рақобат
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
,
табиий
монополиялар
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
ва
истеъмолчиларнинг
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилиш
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
бузиш
)
1-
ва
2-
қисми
бўйича
маъмурий
жазога
тортилганлиги
ва
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
сўнг
бир
йил
ичида
худди
шундай
қилмишни
қайта
содир
этишининг
ўзи
жиноий
жавобгарликка
асос
бўлади
.
Бунда
эътиборли
жиҳати
шундаки
,
айбдор
шахснинг
маъмурий
жавобгарликка
сабаб
бўлган
биринчи
қилмиши
билан
кейинги
қилмиши
айнан
бир
хил
бўлиши
керак
(
масалан
,
агар
айбдор
биринчи
марта
МЖтК
178-
моддаси
1-
қисми
билан
маъмурий
жазога
тортилган
бўлса
,
бир
йил
ўтмасдан
туриб
,
МЖтК
178-
моддаси
2-
қисмида
назарда
тутилган
қилмишни
содир
этган
бўлса
,
бу
жиноий
жавобгарликни
келтириб
чиқармайди
);
–
ЖК
184
1
-
моддаси
(
Бюджет
интизомини
бузиш
) 1-
ва
4-
қисми
бўйича
айбдор
биринчи
марта
содир
этган
қилмиши
учун
муқаддам
суднинг
қарори
билан
МЖтКнинг
175
2
-
моддаси
(
Бюджет
интизомини
бузиш
)
1-
ва
2-
қисми
бўйича
маъмурий
жазога
тортилганлиги
ва
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
сўнг
бир
йил
ўтмасдан
туриб
,
худди
шундай
қилмишни
қайта
содир
этишининг
ўзи
жиноий
жавобгарликка
асос
бўлади
.
Агар
биринчи
марта
содир
этилган
вақтда
миқдор
кўп
ёки
жуда
кўп
миқдорни
ташкил
қилса
,
бу
тўғридан
-
тўғри
жиноий
жавобгарликни
келтириб
чиқаради
;
–
ЖК
185
1
-
моддаси
(
Рангли
металлар
,
уларнинг
парча
ва
резги
чиқитларини
тайёрлаш
,
олиш
,
улардан
фойдаланиш
ҳамда
уларни
ўтказиш
қоидаларини
бузиш
) 1-
қисми
бўйича
айбдор
биринчи
марта
содир
этган
қилмиши
учун
муқаддам
суднинг
қарори
билан
МЖтКнинг
219
1
-
моддаси
(
Рангли
металлар
,
уларнинг
парча
ва
резги
-
чиқитларини
тайёрлаш
,
олиш
,
улардан
фойдаланиш
ҳамда
уларни
ўтказиш
қоидаларини
бузиш
)
бўйича
маъмурий
жазога
тортилганлиги
ва
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
сўнг
бир
йил
ўтмасдан
туриб
,
модда
диспозициясида
кўрсатилган
қилмишлардан
бирини
содир
этишининг
ўзи
жиноий
жавобгарликка
асос
бўлади
.
Агар
биринчи
марта
содир
этилган
вақтда
миқдор
кўп
ёки
жуда
кўп
миқдорни
ташкил
қилса
,
бу
тўғридан
-
тўғри
жиноий
жавобгарликни
келтириб
чиқаради
;
–
ЖК
186
3
-
моддаси
(
Сифатсиз
ёки
қалбакилаштирилган
дори
воситаларини
ёхуд
тиббий
буюмларни
ўтказиш
мақсадида
ишлаб
чиқариш
,
тайёрлаш
,
олиш
,
сақлаш
,
ташиш
ёки
ўтказиш
) 1-
қисми
бўйича
айбдор
биринчи
марта
содир
этган
қилмиши
учун
муқаддам
суднинг
қарори
билан
МЖтКнинг
165
1
-
моддаси
(
Сифатсиз
ёки
қалбакилаштирилган
дори
воситаларини
ёхуд
тиббий
буюмларни
ўтказиш
мақсадида
ишлаб
чиқариш
,
тайёрлаш
,
олиш
,
сақлаш
,
ташиш
ёки
ўтказиш
)
бўйича
маъмурий
жазога
тортилганлиги
ва
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
сўнг
бир
йил
ўтмасдан
туриб
,
модда
диспозициясида
кўрсатилган
қилмишлардан
бирини
содир
этиши
жиноий
жавобгарликка
асос
бўлади
.
Агар
биринчи
марта
содир
этилган
вақтда
миқдор
кўп
ёки
жуда
кўп
миқдорни
ташкил
қилса
,
бу
тўғридан
-
тўғри
жиноий
жавобгарликни
келтириб
чиқаради
;
–
ЖК
188-
моддаси
(
Савдо
ёки
воситачилик
фаолияти
билан
қонунга
хилоф
равишда
шуғулланиш
)
1-
қисми
бўйича
айбдор
биринчи
марта
содир
этган
қилмиши
учун
муқаддам
суднинг
қарори
билан
МЖтКнинг
176-
моддаси
(
Тадбиркорлик
фаолияти
билан
шуғулланиш
тартибини
бузиш
) 2-
қисми
бўйича
маъмурий
жазога
тортилганлиги
ва
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
сўнг
бир
йил
ўтмасдан
туриб
,
худди
шундай
қилмишни
қайта
содир
этишининг
ўзи
жиноий
жавобгарликка
асос
бўлади
.
Агар
биринчи
марта
содир
этилган
вақтда
миқдор
кўп
ёки
жуда
кўп
миқдорни
ташкил
қилса
,
бу
тўғридан
-
тўғри
жиноий
жавобгарликни
келтириб
чиқаради
;
–
ЖК
190-
моддаси
(
Фаолият
билан
лицензиясиз
шуғулланиш
) 1-
қисми
бўйича
айбдор
биринчи
марта
содир
этган
қилмиши
учун
муқаддам
суднинг
қарори
билан
МЖтКнинг
165-
моддаси
(
Фаолият
билан
лицензиясиз
шуғулланиш
)
ёки
176
3
-
моддаси
(
Автомобиль
транспортида
йўловчилар
ташиш
фаолияти
билан
лицензиясиз
шуғулланиш
)
бўйича
маъмурий
жазога
тортилганлиги
ва
маъмурий
жазога
қўлланилганидан
сўнг
бир
йил
ўтмасдан
туриб
,
худди
шундай
қилмишни
қайта
содир
этиши
жиноий
жавобгарликка
асос
бўлади
.
Бунда
эътиборли
жиҳати
шундаки
,
айбдор
шахснинг
маъмурий
жавобгарликка
сабаб
бўлган
биринчи
фаолият
тури
билан
кейинги
фаолият
тури
айнан
бир
хил
бўлиши
керак
(
масалан
,
агар
айбдор
биринчи
марта
МЖтК
165-
моддаси
билан
маъмурий
жазога
тортилган
бўлса
,
бир
йил
ўтмасдан
туриб
,
МЖтК
176
3
-
моддасида
назарда
тутилган
қилмишни
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
50
содир
этган
бўлса
,
бу
жиноий
жавобгарликни
келтириб
чиқармайди
).
2.
Шундай
ҳаракатлар
учун
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
кейин
анча
(
кўп
)
миқдорда
содир
этилган
бўлиши
деганда
айбдор
биринчи
марта
содир
этган
қилмиши
учун
миқдоридан
қатъи
назар
муқаддам
суднинг
қарори
билан
маъмурий
жазога
тортилганлиги
ва
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
сўнг
бир
йил
ўтмасдан
туриб
,
худди
шундай
қилмишни
анча
(
кўп
)
миқдорда
содир
этиши
тушунилади
.
Юқоридаги
қоидадан
келиб
чиққан
ҳолда
буларга
қуйидагиларни
киритиш
мумкин
:
–
ЖК
177-
моддаси
(
Валюта
қимматликларини
қонунга
хилоф
равишда
олиш
ёки
ўтказиш
) 1-
қисми
бўйича
айбдор
биринчи
марта
содир
этган
қилмиши
учун
миқдоридан
қатъи
назар
суднинг
қарори
билан
МЖтКнинг
170-
моддаси
(
Валюта
бойликларини
қонунга
хилоф
равишда
олиш
ёки
ўтказиш
)
бўйича
маъмурий
жазога
тортилган
бўлса
ва
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
сўнг
,
бир
йил
ўтмасдан
туриб
,
худди
шундай
қилмишни
анча
миқдорда
содир
этса
гина
жиноий
жавобгарлик
вужудга
келади
.
Агар
иккинчи
марта
содир
этилган
вақтда
миқдор
анча
миқдорни
ташкил
қилмаса
,
жиноий
жавобгарлик
келиб
чиқмайди
,
айбдор
шахсга
нисбатан
яна
маъмурий
жавобгарлик
қўлланилади
.
Бироқ
биринчи
марта
содир
этилган
вақтда
миқдор
кўп
ёки
жуда
кўп
миқдорни
ташкил
қилса
,
тўғридан
-
тўғри
жиноий
жавобгарлик
вужудга
келади
;
–
ЖК
182-
моддаси
(
Божхона
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
бузиш
) 1-
қисми
бўйича
айбдор
биринчи
марта
содир
этган
қилмиши
учун
суднинг
қарори
билан
МЖтКнинг
227
16
-
моддаси
,
227
19
-
моддаси
,
227
20
-
моддаси
,
227
21
-
моддалари
, 227
22
-
моддаси
биринчи
қисми
билан
маъмурий
жазога
тортилган
бўлса
ва
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
сўнг
бир
йил
ўтмасдан
туриб
,
худди
шундай
қилмишни
кўп
миқдорда
содир
этса
гина
жиноий
жавобгарлик
келиб
чиқади
.
Агар
иккинчи
марта
содир
этилган
вақтда
миқдор
кўп
миқдорни
ташкил
қилмаса
,
жиноий
жавобгарлик
келиб
чиқмайди
,
айбдор
шахсга
нисбатан
яна
маъмурий
жавобгарлик
қўлланилади
;
–
ЖК
184-
моддаси
(
Солиқлар
ёки
бошқа
мажбурий
тўловларни
тўлашдан
бўйин
товлаш
) 1-
қисми
бўйича
айбдор
биринчи
марта
анча
миқдор
ёки
ундан
кам
бўлган
миқдорда
содир
этган
қилмиши
учун
суднинг
қарори
билан
МЖтКнинг
174-
моддаси
(
Солиқлар
ёки
бошқа
мажбурий
тўловларни
тўлашдан
бўйин
товлаш
)
бўйича
маъмурий
жазога
тортилган
ва
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
сўнг
,
бир
йил
ўтмасдан
туриб
,
худди
шундай
қилмишни
анча
миқдорда
содир
этса
гина
жиноий
жавобгарлик
келиб
чиқади
.
Агар
иккинчи
марта
содир
этилган
вақтда
миқдор
анча
миқдорни
ташкил
қилмаса
,
бу
жиноий
жавобгарликни
келтириб
чиқармайди
,
айбдор
шахсга
нисбатан
яна
маъмурий
жавобгарлик
қўлланилади
;
–
ЖК
185
2
-
моддаси
(
Электр
,
иссиқлик
энергияси
,
газ
,
водопроводдан
фойдаланиш
қоидаларини
бузиш
)
1-
қисми
бўйича
айбдор
биринчи
марта
содир
этган
қилмиши
учун
миқдоридан
қатъи
назар
суднинг
қарори
билан
МЖтКнинг
101-
моддаси
(
Электр
,
иссиқлик
энергияси
,
газдан
фойдаланиш
қоидаларини
бузиш
)
ёки
МЖтКнинг
163-
моддаси
(
Водопроводдан
фойдаланиш
қоидаларини
бузиш
)
бўйича
маъмурий
жазога
тортилган
ва
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
сўнг
,
бир
йил
ўтмасдан
туриб
,
худди
шундай
қилмишни
анча
миқдорда
содир
этса
гина
жиноий
жавобгарлик
келиб
чиқади
.
Агар
иккинчи
марта
содир
этилган
вақтда
миқдор
анча
миқдорни
ташкил
қилмаса
,
жиноий
жавобгарлик
келиб
чиқмайди
,
айбдор
шахсга
нисбатан
яна
маъмурий
жавобгарлик
қўлланилади
.
Агар
биринчи
марта
содир
этилган
вақтда
миқдор
кўп
ёки
жуда
кўп
миқдорни
ташкил
қилса
,
тўғридан
-
тўғри
жиноий
жавобгарлик
келиб
чиқади
;
–
ЖК
189-
моддаси
(
Савдо
ёки
хизмат
кўрсатиш
қоидаларини
бузиш
) 1-
қисми
бўйича
айбдор
биринчи
марта
содир
этган
қилмиши
учун
миқдоридан
қатъи
назар
суднинг
қарори
билан
МЖтКнинг
164-
моддаси
(
Савдо
ёки
хизмат
кўрсатиш
қоидаларини
бузиш
)
бўйича
маъмурий
жазога
тортилган
бўлса
ва
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
сўнг
бир
йил
ўтмасдан
туриб
,
худди
шундай
қилмишни
анча
миқдорда
содир
этса
гина
жиноий
жавобгарлик
келиб
чиқади
.
Агар
иккинчи
марта
содир
этилган
вақтда
миқдор
анча
миқдорни
ташкил
қилмаса
,
бу
жиноий
жавобгарликни
келтириб
чиқармайди
,
айбдор
шахсга
нисбатан
яна
маъмурий
жавобгарлик
қўлланилади
.
Агар
биринчи
марта
содир
этилган
вақтда
миқдор
кўп
ёки
жуда
кўп
миқдорни
ташкил
қилса
,
тўғридан
-
тўғри
жиноий
жавобгарлик
келиб
чиқади
.
3.
Анча
(
кўп
)
миқдорда
ёхуд
шундай
ҳаракатлар
учун
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
кейин
содир
этилган
бўлиши
деганда
икки
хил
ҳолат
назарда
тутилади
:
Биринчи
ҳолатга
кўра
,
айбдор
биринчи
марта
содир
этган
қилмиши
натижасида
муайян
бир
оқибатлар
келиб
чиққан
(
ёки
модда
диспозициясида
назарда
тутилган
миқдорда
содир
этилган
)
бўлса
,
тўғридан
-
тўғри
жиноий
жавобгарликка
тортилади
,
бунда
айбдорни
маъмурий
жавобгарликка
тортилганлиги
талаб
этилмайди
(
масалан
:
анча
миқдорда
содир
этган
бўлса
);
Иккинчи
ҳолатга
кўра
,
айбдор
биринчи
марта
содир
этган
қилмиши
учун
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
кейин
,
бир
йил
ичида
шундай
қилмишни
қайта
содир
этса
,
миқдор
анча
миқдордан
кам
бўлган
тақдирда
ҳам
айбдор
жиноий
жавобгарликка
тортилиши
назарда
тутилади
.
Бунга
ЖК
186
1
-
моддаси
(
Этил
спирти
,
алкоголли
маҳсулот
ва
тамаки
маҳсулотини
қонунга
хилоф
равишда
ишлаб
чиқариш
ёки
муомалага
киритиш
)
ни
мисол
тариқасида
кўрсатиш
мумкин
.
ЖК
186
1
-
моддаси
1-
қисми
бўйича
айбдор
биринчи
марта
ушбу
модда
диспозиясида
кўрсатилган
қилмишни
анча
миқдорда
содир
этган
бўлса
,
бу
тўғридан
-
тўғри
жиноят
бўлади
.
Шунингдек
,
айбдор
анча
миқдордан
кам
бўлган
миқдорда
содир
этган
қилмиши
учун
муқаддам
суднинг
қарори
билан
МЖтКнинг
186
1
-
моддаси
(
Этил
спирти
,
алкоголли
ва
тамаки
маҳсулотларини
қонунга
хилоф
равишда
ишлаб
чиқариш
ёки
муомалага
киритиш
)
бўйича
маъмурий
жазога
тортилган
ва
маъмурий
жазо
қўлланилганидан
сўнг
,
бир
йил
ичида
,
худди
шундай
қилмишни
анча
миқдордан
кам
бўлган
миқдорда
қайта
содир
этса
ҳам
,
у
жиноий
жавобгарликка
тортилади
.
Лекин
,
шуни
унутмаслик
керакки
,
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
Пленумининг
2000
йил
15
сентябрдаги
«
Маъмурий
ҳуқуқбузарлик
тўғрисидаги
ишларни
кўриш
бўйича
суд
амалиёти
тўғрисида
»
ги
22-
сонли
қарорининг
15-
бандига
кўра
,
маъмурий
жазога
тортилган
шахс
шу
жазони
ўташ
муддати
тугаган
кундан
бошлаб
бир
йил
мобайнида
янги
маъмурий
ҳуқуқбузарлик
содир
этмаган
бўлса
,
мазкур
шахс
маъмурий
жазога
тортилмаган
деб
ҳисобланади
,
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
51
шунингдек
,
шахс
МЖтКнинг
21-
моддасига
кўра
маъмурий
жавобгарликдан
озод
этилиб
,
огоҳлантирилганда
,
МЖтКнинг
271-
моддаси
5-
банди
(
амнистия
акти
чиқиши
,
агар
у
маъмурий
жазо
чорасини
қўллашни
бекор
қилса
), 6-
бандига
(
маъмурий
жавобгарликни
белгиловчи
ҳужжат
бекор
қилинган
бўлса
)
асосан
иш
юритиш
тугатилганда
ҳам
у
маъмурий
жазога
тортилмаган
,
деб
ҳисобланади
.
Демак
,
шахс
маъмурий
жазо
қўлланилгандан
кейин
бир
йил
ўтгач
ёки
шахс
МЖтКнинг
21-
моддасига
кўра
огоҳлантирилган
бўлса
,
у
маъмурий
жазога
тортилмаган
ҳисобланади
ва
иккинчи
марта
шу
турдаги
қилмишни
содир
этса
,
бу
жиноий
жавобгарликка
асос
бўлмайди
ҳамда
айбдорга
маъмурий
жазо
тайинланиши
мумкин
.
Аннотация
:
мақолада
иқтисодиёт
соҳасидаги
маъмурий
жавобгарлик
билан
боғлиқ
холда
содир
этиладиган
жиноятларни
квалификация
қилиш
масалаларини
ёритилиб
,
жиноят
қонунчилиги
нормалрини
қўллаш
юзасидан
таклиф
ва
тавсиялар
ишлаб
чиқилган
.
Калит
сўзлар
:
иқтисодиёт
соҳасидаги
жиноятлар
,
маъмурий
жавобгарлик
,
квалификация
,
анча
миқдор
,
кўп
миқдор
.
Аннотация
:
в
статье
раскрыты
вопросы
квалифи
-
кации
преступлений
в
сфере
экономики
,
связанных
с
административной
ответственностью
,
даны
предложе
-
ния
и
рекомендации
по
приминению
норм
уголовного
законодательства
.
Ключевые
слова
:
преступления
в
сфере
экономи
-
ки
,
административная
ответственность
,
квалификация
,
значительный
размер
,
крупный
размер
.
Annotation:
The article deals with questions of qualifi-
cation of economic crimes related to administrative re-
sponsibility and gives suggestions and recommendations
on application of criminal law provisions.
Key
words:
economic
crimes,
administrative
responsibility, qualifications, significant size, large size.
Фойдаланилган
адабиётлар
рўйхати
:
1.
Ўзбекистон
Республикаси
Конституцияси
.
–
Т
.:
Ўзбекистон
, 2014.
2.
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодекси
.
–
Т
.:
Адолат
, 2013.
3.
Ўзбекистон
Республикаси
Маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
кодекси
. –
Т
.:
Адолат
, 2014.
Қ
.
Маткаримов
ТДЮУ
катта
илмий
ходим
-
изланувчиси
,
юридик
фанлар
номзоди
ЖИНОЯТ
ИШЛАРИ
ЮРИТУВИНИ
ГУМАНИЗАЦИЯЛАШТИРИШ
ИСТИҚБОЛЛАРИ
Жиноят
суд
иш
юритувини
гуманизациялаш
демократик
-
ҳуқуқий
давлат
барпо
этишнинг
муҳим
шарти
сифатида
мамлакатимизда
амалга
оширилаётган
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотлари
тизимида
муҳим
ўринга
эга
.
Айни
дамда
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Исл
o
м
К
a
рим
o
в
томонидан
Ўзб
e
кист
o
н
Р
e
спублик
a
си
O
лий
Ma
жлиси
п
a
л
a
т
a
ларининг
қўшм
a
м
a
жлисид
a
баён
этилган
“Ma
мл
a
к
a
тимизд
a
д
e
м
o
кр
a
тик
ислоҳ
o
тл
a
рни
ян
a
д
a
чуқурл
a
штириш
в
a
фуқ
a
р
o
лик
ж
a
миятини
рив
o
жл
a
нтириш
концепцияси
”
ижтимоий
ҳаётнинг
барча
жабҳалари
сингари
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотлари
соҳасида
ҳам
,
хусусан
,
жиноят
суд
иш
юритувини
гуманизациялаш
борасидаги
ишларни
ташкил
этишда
ҳам
муҳим
дастуриламал
ҳужжат
бўлди
.
Айни
дамда
ушбу
ҳужжатнинг
мазкур
йўналишида
кўзда
тутилган
асосий
вазифалар
ижроси
таъминланганлиги
боис
,
эндиликда
мамлакатимизда
ушбу
соҳадаги
ишларни
изчил
ва
узлуксиз
амалга
оширишини
таъминлаш
мақсадида
“
Жиноят
суд
иш
юритувини
гуманизациялаш
Концепцияси
”
ни
ишлаб
чиқиш
зарурияти
туғилмоқда
.
Жиноят
суд
иш
юритувини
гуманизациялаш
концепцияси
бу
борада
яқин
ва
ўрта
истиқболда
жиноят
суд
иш
юритувини
янада
либераллаштириш
ва
гуманизациялаш
борасида
амалга
оширилиши
лозим
бўлган
асосий
вазифаларни
,
бу
борадаги
халқаро
ҳуқуқнинг
умумэътироф
этилган
норма
ва
тамойиллари
ҳамда
ривожланган
ижобий
хорижий
тажрибани
миллий
қонунчилик
ва
суд
-
ҳуқуқ
амалиётига
татбиқ
этиш
масалаларини
қамраб
олиши
лозим
.
Жиноят
ишлари
юритувини
гуманизациялаштириш
истиқболларини
кўриб
чиқар
эканмиз
,
бунда
авваламбор
,
жиноят
-
процессуал
қонунчиликда
жиноят
суд
иш
юритувида
инсонпарварлик
принципининг
мазмун
-
моҳиятини
очиб
берувчи
инсонпарварлик
принципини
бошқа
жиноят
-
процессуал
принциплар
қаторида
қуйидаги
таҳрирда
мустаҳкамлаш
мақсадга
мувофиқ
: “27
1
-
модда
.
Жиноят
суд
иш
юритувида
инсонпарварлик
принципи
.
Жиноят
суд
иш
юритувида
инсонпарварлик
принципи
одил
судлов
вазифаларини
ҳал
этиш
ҳамда
жиноят
-
процессуал
фаолиятни
жиноят
процесси
иштирокчилари
ўртасидаги
муносабатларни
ўзаро
ҳурмат
,
инсон
ва
фуқароларнинг
ҳуқуқ
,
эркинлик
ва
қонуний
манфаатларини
ҳурмат
қилиш
ва
уларга
риоя
этиш
асосида
қуришни
белгиловчи
ахлоқий
мезонларга
риоя
этган
ҳолда
амалга
ошириш
талабида
намоён
бўлади
”.
Жиноят
суд
иш
юритувига
жалб
этилган
шахсларнинг
ҳуқуқий
мақоми
инсон
ва
фуқаролар
ҳамда
жиноят
процесси
иштирокчилари
ҳуқуқий
мақомининг
узлуксиз
яхлитлигини
ташкил
этади
.
Бунда
авваламбор
,
инсон
ҳуқуқий
мақоми
дастлабки
аҳамиятга
эга
бўлса
,
жиноят
суд
иш
юритуви
иштирокчилари
мақоми
иккиламчи
аҳамиятга
эга
;
фуқаро
мақоми
эса
,
шахс
жиноят
суд
иш
юритувида
эга
бўлган
мақомдан
келиб
чиққан
ҳолда
белгиланади
.
Айни
дамда
тор
маънода
“
фуқаро
”
тушунчаси
жисмоний
шахс
тушунчаси
сифатида
ҳам
қўлланилиши
мумкин
.
Жиноят
суд
иш
юритуви
иштирокчиси
ҳуқуқий
