ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2008
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
70
А
.
Ў
.
Муҳаммадиев
ТДЮИ
,
доценти
ЎЗБЕКИСТОН
РЕСПУБЛИКАСИ
АХБОРОТ
ХАВФСИЗЛИГИНИ
ҲУҚУҚИЙ
ТАЪМИНЛАШ
МЕХАНИЗМЛАРИ
ҲАҚИДА
“
Ахборот
эркинлиги
принциплари
ва
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
Ўзбекистон
Республикаси
қонунига
мувофиқ
,
ахборот
хавфсизлиги
деганда
ахборот
соҳасида
шахс
,
жамият
ва
давлат
манфаатларининг
ҳимояланганлик
ҳолати
тушунилади
1
.
Шахс
,
жамият
ва
давлатнинг
ҳуқуқ
,
манфаатларини
таъминлаш
тартибида
ахборот
хавфсизлигига
таҳдиднинг
олдини
олиш
,
бартараф
этиш
ҳимоя
восита
ва
механизмлари
мажмуининг
ишлаб
чиқилиши
ҳамда
амалга
оширилишига
асосланади
.
Булар
таҳдидларнинг
олдини
олиш
ва
бартараф
этишни
таъминлайдиган
ташкилий
,
техник
,
дастурий
,
ижтимоий
,
ҳуқуқий
ва
бошқа
механизмлар
бўлиши
мумкин
.
Ахборот
хавфсизлиги
масалалари
ҳуқуқ
ва
манфаатлари
ҳимоя
қилиниши
лозим
бўлган
субъектларга
ҳам
,
бундай
ҳимояни
таъминлайдиган
субъектларга
ҳам
тааллуқлидир
.
Булар
жумласига
юқорида
тилга
олинган
субъектларнинг
деярли
барчаси
киради
:
ахборот
ишлаб
чиқарадиган
ва
истеъмол
қиладиган
давлат
ҳокимияти
,
маҳаллий
ўзини
-
ўзи
бошқариш
органлари
ҳамда
юридик
ва
жисмоний
шахслар
;
ахборот
тизимлари
,
технологиялари
ва
уларни
таъминлаш
воситаларини
ишлаб
чиқадиган
ва
қўллайдиган
давлат
ҳокимияти
ва
маҳаллий
ўзини
-
ўзи
бошқариш
органлари
ҳамда
юридик
ва
жисмоний
шахслар
;
ахборот
ресурсларини
вужудга
келтирадиган
ва
улардан
истеъмолчиларга
ахборот
тақдим
этадиган
ташкилотлар
,
корхоналар
ва
муассасалар
,
ахборот
хавфсизлигини
таъминлайдиган
давлат
тузилмалари
ва
мансабдор
шахслар
.
Ахборотни
излаш
,
олиш
ва
истеъмол
қилиш
соҳасида
истеъмолчиларнинг
ахборот
олиш
,
ундан
фойдаланиш
борасидаги
ҳуқуқлари
,
фуқаро
,
жамият
ва
давлат
зарарли
,
хавфли
,
нотўғри
ва
ёлғон
ахборот
таъсиридан
ҳимоя
қилиниши
зарур
.
Ахборотни
яратиш
(
ишлаб
чиқариш
)
соҳасида
биринчи
навбатда
қуйидагилар
ҳимоя
қилиниши
зарур
:
интеллектуал
мулк
объекти
бўлган
ахборот
;
интеллектуал
ва
буюм
кўринишидаги
мулк
объекти
бўлган
ахборот
.
Ахборот
тизимлари
,
технологиялари
ва
уларни
таъминлаш
воситаларининг
яратилиш
ҳамда
қўлланиш
соҳасида
,
энг
аввало
,
ахборот
хавфсизлиги
борасида
туғиладиган
талаблардан
келиб
чиқиб
,
барча
техник
,
ташкилий
,
ҳуқуқий
ва
дастурий
ҳимоя
воситалари
ишлаб
чиқилиши
лозим
.
Бунда
,
биринчи
навбатда
,
қуйидагилар
ҳимоя
қилиниши
зарур
:
ахборотли
,
масалан
,
электрон
рақамли
имзо
воситалари
машина
етказувчилари
;
автоматлаштирилган
ахборот
тизимлари
ва
уларнинг
тармоқлари
таркибидаги
маълумот
(
билим
)
базалари
;
ЭҲМ
ва
уларнинг
тармоқлари
таркибидаги
дастурий
воситалар
2
.
1
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборот
эркинлиги
принциплари
ва
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
Қонуни
, 3 –
модда
//
АҲТ
«Norma»
2
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Электрон
рақамли
имзо
тўғрисида
”
ги
Қонуни
,
8
–
модда
;
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборотлаштириш
тўғрисида
”
ги
Қонуни
,
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлиги
давлатнинг
диққат
-
эътиборида
.
Ўзбекистон
Республикаси
ахборот
хавфсизлигини
ҳуқуқий
таъминлаш
соҳасида
миллий
ҳуқуқий
норматив
асосни
ривожлантириш
ва
такомиллаштириш
муаммолари
тўғрисида
қатор
фармон
,
қарор
ҳамда
қонунлар
қабул
қилинди
.
Ушбу
ҳуқуқий
ҳужжатлар
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
мақсадлари
,
вазифалари
,
тамойиллари
ва
асосий
йўналишларига
расмий
қарашлар
йиғиндисини
ўзида
мужассам
этади
.
Бу
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
соҳасидаги
давлат
сиёсатини
шакллантириш
,
ахборот
хавфсизлигини
ҳуқуқий
,
методик
,
илмий
-
техник
ва
ташкилий
жиҳатдан
таъминлашни
такомиллаштириш
бўйича
таклифлар
тайёрлаш
,
ахборот
хавфсизлигини
таъминлашнинг
мақсадли
дастурларини
ишлаб
чиқиш
учун
ҳуқуқий
асос
бўлиб
хизмат
қилади
.
Норматив
ҳуқуқий
ҳужжатлар
Ўзбекистон
Республикасининг
миллий
хавфсизлиги
концепциясини
ахборот
соҳасига
татбиқан
ривожлантиради
.
Ахборот
соҳаси
ахборот
,
ахборот
инфратузилмаси
,
ахборотни
тўпловчи
,
қайта
ишловчи
,
тарқатувчи
ва
ундан
фойдаланувчи
субъектлар
,
шунингдек
,
бунда
вужудга
келадиган
ижтимоий
муносабатларни
тартибга
солиш
тизими
сифатида
белгиланади
3
.
Шундай
қилиб
,
норматив
ҳуқуқий
ҳужжатларда
ахборот
соҳаси
тушунчасига
бир
қадар
кенг
таъриф
берилади
:
бу
соҳанинг
таркиби
–
ахборот
,
ахборот
инфратузилмаси
ва
бундаги
ҳуқуқий
муносабатларнинг
субъектлари
тилга
олиб
ўтилади
.
Ахборот
жараёнлари
қисқача
берилади
.
Ахборот
соҳасига
Ўзбекистон
Республикаси
хавфсизлигининг
сиёсий
,
иқтисодий
,
мудофаа
ва
бошқа
жиҳатларига
фаол
таъсир
кўрсатадиган
жамият
турмушининг
тизим
ҳосил
қиладиган
омили
сифатида
қаралади
.
Бунинг
устига
,
Республикамизнинг
миллий
хавфсизлиги
ахборот
хавфсизлигининг
таъминланишига
боғлиқ
бўлиб
,
техник
тараққиётнинг
ўсиши
билан
бу
боғлиқлик
янада
ортиб
боради
.
Шахснинг
ахборот
соҳасидаги
манфаатлари
инсон
ва
фуқаронинг
ахборотга
эга
бўлиши
,
қонунан
тақиқланмаган
фаолиятни
амалга
ошириш
,
жисмоний
,
маънавий
ва
интеллектуал
ривожланишда
ахборотдан
фойдаланиш
борасидаги
конституцион
ҳуқуқларини
амалга
оширишдан
,
шунингдек
,
шахсий
хавфсизликни
таъминлаш
тартибида
ахборотни
ҳимоя
қилишдан
иборатдир
.
Жамиятнинг
ахборот
соҳасидаги
манфаатлари
шахснинг
бу
соҳадаги
манфаатларини
таъминлаш
,
демократияни
мустаҳкамлаш
,
ҳуқуқий
давлатни
барпо
этиш
,
Ўзбекистонда
кечаётган
янгиланиш
жараёнларида
ҳамжиҳатликка
эришиш
ва
уни
қўллаб
-
қувватлашдан
иборатдир
.
Давлатнинг
ахборот
соҳасидаги
манфаатлари
Ўзбекистонда
ахборот
инфратузилмасининг
уйғун
ривожланиши
,
инсон
ва
фуқаронинг
Ўзбекистон
Республикаси
конституциявий
тузуми
,
мустақиллиги
ва
ҳудудий
яхлитлигининг
дахлсизлигини
таъминлаш
18 –
модда
;
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Электрон
ҳисоблаш
машиналари
учун
яратилган
дастурлар
ва
маълумотлар
базаларининг
ҳуқуқий
ҳимояси
тўғрисида
”
ги
Қонуни
, 3 –
модда
.
3
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборотлаштириш
тўғрисида
”
ги
Қонуни
, 11.12.2003
й
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2008
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
71
мақсадида
ахборот
олиш
ва
ундан
фойдаланиш
борасидаги
конституцион
ҳуқуқ
ва
эркинликларини
амалга
ошириш
учун
шарт
-
шароитлар
яратиш
,
қонунийликни
,
қатъий
ҳуқуқий
тартибни
таъминлаш
,
тенг
ҳуқуқли
халқаро
ҳамкорликни
ривожлантиришдан
иборатдир
.
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
масаласи
мамлакат
миллий
хавфсизлигини
таъминлаш
тизимининг
муҳим
қисмидир
.
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигига
таҳдидлар
1
:
инсон
ва
фуқаронинг
маънавий
турмуши
,
ахборот
соҳасидаги
конституцион
ҳуқуқ
ва
эркинликларига
,
индивидуал
,
жамоавий
,
ижтимоий
онгга
ҳамда
Ўзбекистоннинг
маънавий
тикланишига
таҳдидлар
;
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
таъминотига
оид
давлат
сиёсатига
таҳдидлар
;
Республика
ахборот
саноати
,
шу
жумладан
,
ахборотлаштириш
,
телекоммуникация
ва
алоқа
воситалари
саноатининг
ривожланиши
,
ички
бозорнинг
ушбу
маҳсулотларга
бўлган
талабининг
қондирилиши
ҳамда
уларнинг
жаҳон
бозорига
чиқиши
,
шунингдек
,
республикада
ахборот
ресурсларининг
тўпланиши
,
сақланиши
ва
улардан
самарали
фойдаланилишига
бўлган
таҳдидлар
;
Ўзбекистон
Республикаси
ҳудудида
яратилган
ахборот
-
телекоммуникация
восита
ва
тизимларининг
хавфсизлигига
таҳдидлар
.
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
усуллари
Ўзбекистон
Республикаси
ахборот
хавфсизлигини
таъминлашнинг
умумий
усуллари
уч
гуруҳга
бўлинади
:
ҳуқуқий
,
ташкилий
-
техник
ва
иқтисодий
.
Республика
ахборот
хавфсизлигини
таъминлашнинг
ҳуқуқий
усуллари
жумласига
ахборот
соҳасидаги
муносабатларни
тартибга
соладиган
норматив
ҳуқуқий
ҳужжатларни
ҳамда
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
масалалари
бўйича
норматив
методик
ҳужжатларни
ишлаб
чиқишни
киритиш
мумкин
.
Ушбу
фаолиятнинг
энг
муҳим
йўналишлари
қуйидагилардир
:
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
тизимини
яратиш
ва
такомиллаштириш
,
республика
қонунчилигидаги
ички
зиддиятларни
,
Ўзбекистон
Республикаси
қўшилган
халқаро
битимлар
билан
боғлиқ
зиддиятларни
бартараф
этиш
,
шунингдек
,
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
соҳасидаги
муносабатларни
тартибга
соладиган
республика
қонун
ҳужжатларига
қўшимча
ва
ўзгартиришлар
киритиш
;
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
фаолиятида
жамоат
уюшмалари
,
ташкилотлар
ва
фуқароларнинг
иштирок
этиш
механизмлари
ҳамда
мақсад
-
вазифаларини
белгилаш
;
ахборотдан
ноқонуний
нусха
кўчирганлик
,
бузганлик
ва
ноқонуний
фойдаланганлик
,
нотўғри
ахборотни
қасддан
тарқатганлик
,
махфийсини
1
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборот
эркинлиги
принциплари
ва
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
Қонуни
, 11 –15
модда
;
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборотлаштириш
тўғрисида
”
ги
Қонуни
, 18 –
модда
.
ноқонуний
ошкор
этганлик
,
хизмат
ахбороти
ёки
тижорат
сири
бўлган
ахборотдан
жиноий
ва
ғаразли
мақсадларда
фойдаланганлик
учун
жисмоний
ва
юридик
шахсларнинг
жавобгарлигини
белгилайдиган
Ўзбекистон
Республикасининг
норматив
ҳуқуқий
ҳужжатларини
ишлаб
чиқиш
ва
қабул
қилиш
;
чет
эл
ахборот
агентликлари
,
оммавий
ахборот
воситалари
ва
журналистларнинг
,
шунингдек
,
Ўзбекистон
ахборот
инфратузилмасини
ривожлантириш
учун
чет
эл
инвестициялари
жалб
қилинганида
инвесторларнинг
мақомини
аниқлаштириш
;
миллий
алоқа
тармоқларини
ривожлантириш
ҳамда
космик
алоқа
йўлдошларини
республикада
ишлаб
чиқаришни
йўлга
қўйишнинг
устуворлигини
қонунан
белгилаб
қўйиш
;
Ўзбекистон
Республикаси
ҳудудида
дунё
миқёсидаги
ахборот
ва
телекоммуникация
тизимлари
хизматларини
кўрсатадиган
ташкилотларнинг
мақомини
белгилаш
ҳамда
уларнинг
фаолиятини
ҳуқуқий
тартибга
солиш
;
Ўзбекистон
Республикасида
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
минтақавий
тузилмаларини
ташкил
этиш
учун
ҳуқуқий
асосни
яратиш
2
.
Ўзбекистон
Республикаси
ахборот
хавфсизлигини
таъминлашнинг
ташкилий
-
техник
усуллари
қуйидагилардир
:
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
тизимини
яратиш
ва
такомиллаштириш
;
Ўзбекистон
Республикаси
ижро
ҳокимияти
органларининг
ҳуқуқни
қўллаш
,
шу
жумладан
,
ахборот
соҳасидаги
қонунбузарликларнинг
олдини
олиш
ва
чек
қўйиш
бу
соҳада
жиноят
ва
бошқа
қонунбузарликлар
содир
этган
шахсларни
фош
қилиш
ва
жавобгарликка
тортиш
борасидаги
фаолиятини
кучайтириш
;
ахборотни
ҳимоя
қилиш
воситаларини
ҳамда
бу
воситаларнинг
самарали
ишлашини
назорат
қилиш
усулларини
ишлаб
чиқиш
,
қўллаш
ва
такомиллаштириш
,
ҳимояланган
телекоммуникация
тизимларини
ривожлантириш
,
махсус
дастурий
воситаларнинг
ишончлилик
даражасини
ошириш
;
қайта
ишланаётган
ахборотнинг
бузилиши
ва
йўқ
бўлиши
,
шунингдек
ахборотлаштириш
ва
алоқа
,
тизим
ва
воситаларининг
белгиланган
иш
тартибининг
ўзгаришига
олиб
келадиган
махсус
таъсир
кўрсатилишининг
олдини
олиш
тизими
ва
воситаларини
яратиш
;
ахборот
ва
телекоммуникация
тизимларининг
бир
маромда
ишлашига
хавф
соладиган
техник
мослама
ва
дастурларни
аниқлаш
,
техник
каналларда
ахборотнинг
ноқонуний
ўзлаштирилишига
йўл
қўймаслик
,
ахборотни
сақлаш
,
қайта
ишлаш
ва
алоқа
каналлари
орқали
узатишда
криптографик
ҳимоя
воситаларидан
фойдаланиш
,
ахборотни
ҳимоялаш
борасидаги
махсус
талабларнинг
бажарилишини
назорат
қилиш
;
ахборотни
ҳимоя
қилиш
воситаларини
сертификациялаш
,
давлат
сирини
ҳимоя
қилиш
соҳасидаги
фаолиятни
лицензиялаш
,
ахборотни
ҳимоя
қилиш
усуллари
ва
воситаларини
стандартлаштириш
;
2
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборот
эркинлиги
принциплари
ва
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
қонуни
,
12.12.2002
й
.,
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборотлаштириш
тўғрисида
”
ги
қонуни
, 11.12.2003
й
..
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2008
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
72
телекоммуникация
ускуналари
ва
автоматлаштирилган
ахборотга
ишлов
бериш
тизимларининг
дастурий
воситаларини
сертификациялаш
тизимини
ахборот
хавфсизлиги
талабларига
кўра
такомиллаштириш
;
ҳимояланган
ахборот
тизимларида
ишлайдиган
ходимларнинг
ҳаракатларини
назорат
қилиш
,
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
соҳасида
кадрларни
тайёрлаш
;
жамият
,
давлат
ҳаёти
ва
фаолиятининг
энг
муҳим
соҳаларида
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлиги
кўрсаткичлари
ва
хусусиятлари
мониторинг
тизимини
шакллантириш
.
Ўзбекистон
Республикаси
ахборот
хавфсизлигини
таъминлашнинг
иқтисодий
усуллари
жумласига
қуйидагилар
киради
:
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
дастурларини
ишлаб
чиқиш
ҳамда
уларни
моддий
таъминлаш
тартибини
белгилаш
;
ахборотни
ҳимоя
қилишнинг
ҳуқуқий
ва
ташкилий
-
техник
усулларини
амалга
ошириш
билан
боғлиқ
ишларни
моддий
таъминлаш
тизимини
такомиллаштириш
;
жисмоний
ва
юридик
шахсларнинг
ахборот
билан
боғлиқ
таваккалларини
суғурта
қилиш
тизимини
яратиш
.
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
борасидаги
давлат
сиёсати
республика
давлат
ҳокимияти
органларининг
бу
соҳадаги
фаолиятининг
асосий
йўналишларини
,
уларнинг
ушбу
фаолият
доирасида
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
соҳасидаги
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
борасидаги
мажбуриятларини
ўрнатиш
тартибини
белгилайди
ҳамда
шахс
,
жамият
ва
давлатнинг
ахборот
соҳасидаги
манфаатлари
мувозанатини
сақлашга
асосланади
1
.
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
борасидаги
давлат
сиёсати
қуйидаги
тўрт
тамойил
асосига
қурилади
:
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
борасидаги
фаолиятни
амалга
оширишда
Конституция
,
қонун
ҳужжатлари
ҳамда
халқаро
ҳуқуқнинг
умум
эътироф
этилган
тамойил
ва
нормаларига
амал
қилиш
;
давлат
ҳокимияти
органлари
ва
жамоат
уюшмаларининг
функцияларини
амалга
оширишда
ошкораликни
таъминлаш
;
ахборот
соҳасидаги
ўзаро
ҳамкорлик
жараёнларининг
барча
иштирокчиларининг
,
қандай
сиёсий
,
ижтимоий
ва
иқтисодий
мақомга
эга
бўлишидан
қатъи
назар
,
фуқароларнинг
ахборотни
қонуний
тарзда
эркин
қидириш
,
олиш
,
бериш
,
ишлаб
чиқариш
ва
тарқатиш
борасидаги
конституцион
ҳуқуқига
асосланган
ҳуқуқий
тенглигини
таъминлаш
;
республикада
замонавий
ахборот
ва
телекоммуникация
технологияларни
жадал
ривожлантириш
,
Ўзбекистон
Республикасининг
манфаатларини
таъминлаш
мақсадида
миллий
телекоммуникация
тармоқларини
такомиллаштириш
ва
уларни
дунё
миқёсидаги
ахборот
тизимларига
улаш
имконини
берадиган
техник
ва
дастурий
воситаларни
ишлаб
чиқариш
.
Давлат
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
борасидаги
ўз
функцияларини
амалга
ошириш
жараёнида
:
1
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборот
эркинлиги
принциплари
ва
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
қонуни
, 11 –15
модда
.
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигига
бўлган
таҳдидларни
объектив
ва
ҳар
томонлама
таҳлил
қилади
ҳамда
буни
таъминлаш
чора
-
тадбирларини
ишлаб
чиқади
;
давлат
ҳокимияти
қонун
чиқарувчи
(
вакиллик
)
ва
ижро
органларининг
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигига
таҳдидларнинг
олдини
олиш
,
уларни
қайтариш
ва
бартараф
этишга
қаратилган
чора
-
тадбирлар
мажмуини
амалга
ошириш
ишларини
ташкил
этади
;
жамоат
уюшмаларининг
жамият
ҳаётидаги
ижтимоий
аҳамиятга
эга
бўлган
ҳодисалар
ҳақида
аҳолига
объектив
ахборот
бериш
,
жамиятни
сохта
ва
нотўғри
ахборотлардан
ҳимоя
қилиш
борасидаги
фаолиятини
қўллаб
-
қувватлайди
;
ахборотни
ҳимоя
қилиш
воситаларининг
ишлаб
чиқилиши
,
яратилиши
,
ривожлантирилиши
,
қўлланиши
,
экспорт
ва
импорт
қилинишини
уларни
сертификациялаш
ҳамда
ахборотни
ҳимоя
қилиш
соҳасидаги
фаолиятни
лицензиялаш
орқали
назорат
қилади
;
Ўзбекистон
Республикаси
ҳудудида
ахборотлаштириш
ва
ахборотни
ҳимоя
қилиш
воситаларини
ишлаб
чиқарувчиларга
нисбатан
зарур
ҳомийлик
сиёсатини
амалга
оширади
ҳамда
ички
бозорни
сифатсиз
ахборотлаштириш
воситалари
ва
маҳсулотларининг
киришидан
ҳимоя
қилиш
чораларини
кўради
;
жисмоний
ва
юридик
шахсларга
жаҳон
ахборот
ресурслари
ва
тизимларига
киришга
рухсат
берилишига
кўмаклашади
;
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
борасидаги
давлат
сиёсатини
таърифлайди
ва
амалга
оширади
;
давлат
ва
нодавлат
ташкилотларнинг
ахборот
хавфсизлиги
соҳасидаги
саъй
-
ҳаракатларини
бирлаштирадиган
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
дастурининг
ишлаб
чиқилишини
ташкил
этади
;
Жаҳон
ахборот
тармоқлари
ва
тизимларининг
байналмилаллашуви
ҳамда
жаҳон
ахборот
ҳамжамиятига
Ўзбекистоннинг
тенг
ҳуқуқли
ҳамкорлик
шартларида
қўшилишига
имконият
яратади
2
.
Ахборот
соҳасида
вужудга
келадиган
ижтимоий
муносабатларни
тартибга
солишнинг
ҳуқуқий
механизмларини
такомиллаштириш
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
борасидаги
давлат
сиёсатининг
устувор
йўналиши
ҳисобланади
.
Бу
қуйидагиларни
назарда
тутади
:
ахборот
соҳасида
амалда
бўлган
қонун
ҳужжатлари
ҳамда
бошқа
норматив
ҳуқуқий
ҳужжатларни
қўллашнинг
унумдорлигини
баҳолаш
ва
уларни
такомиллаштириш
дастурини
ишлаб
чиқиш
;
ахборот
хавфсизлигини
таъминлашнинг
ташкилий
-
ҳуқуқий
механизмларини
яратиш
;
ахборот
соҳасидаги
муносабатларнинг
барча
субъектлари
,
шу
жумладан
,
ахборот
ва
телекоммуникация
тизимларидан
фойдаланувчиларнинг
ҳуқуқий
мақомини
белгилаш
ҳамда
Ўзбекистон
Республикасининг
бу
соҳадаги
қонун
ҳужжатларига
амал
қилиш
учун
жавобгарлик
ўрнатиш
;
2
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборот
эркинлиги
принциплари
ва
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
қонуни
, 11 –15
модда
;
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборотлаштириш
тўғрисида
”
ги
қонуни
, 4 – 20
модда
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2008
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
73
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигига
таҳдидларнинг
манбалари
,
шунингдек
,
уларнинг
амалга
оширилиши
оқибатлари
ҳақида
маълумотлар
тўплаш
ва
уларни
таҳлил
қилиш
тизимини
яратиш
;
ахборот
соҳасидаги
қонунбузарлик
ҳолатларини
тергов
қилиш
ва
судда
кўриш
процедураси
ҳамда
бу
қонунбузарликларнинг
оқибатларини
тугатиш
тартибини
белгилайдиган
норматив
ҳуқуқий
ҳужжатларни
ишлаб
чиқиш
;
қонунбузарликлар
таркибини
жиноий
,
фуқаровий
,
маъмурий
ва
интизомий
жавобгарлик
хусусиятларини
ҳисобга
олган
ҳолда
ишлаб
чиқиш
ҳамда
тегишли
ҳуқуқ
нормаларини
жиноий
,
фуқаролик
,
маъмурий
ва
меҳнат
кодексларига
,
Ўзбекистон
Республикасининг
давлат
хизмати
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларига
киритиш
;
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
соҳасида
ишлайдиган
кадрларни
тайёрлаш
тизимини
такомиллаштириш
1
.
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
ҳуқуқий
таъминлаш
,
энг
аввало
,
ахборот
соҳасида
қонунийликка
риоя
қилиш
ҳамда
фуқаролар
,
жамият
ва
давлатнинг
бу
соҳадаги
манфаатлари
мувозанатини
сақлаш
тамойилларига
асосланиши
лозим
.
Қонунийлик
тамойилига
риоя
қилиш
Ўзбекистон
Республикасининг
давлат
ҳокимияти
органларидан
ахборот
соҳасидаги
низоларни
ҳал
қилишда
бу
соҳадаги
муносабатларни
тартибга
соладиган
қонун
ҳужжатлари
ва
бошқа
норматив
ҳуқуқий
ҳужжатларга
қатъий
амал
қилишни
талаб
этади
.
Фуқаролар
,
жамият
ва
давлатнинг
ахборот
соҳасидаги
манфаатлари
мувозанатини
сақлаш
тамойилига
риоя
қилиш
жамият
турмушининг
турли
соҳаларида
бу
манфаатларнинг
устуворлигини
қонунан
белгилаш
,
Ўзбекистон
Республикаси
давлат
ҳокимияти
органлари
фаолиятининг
жамоатчилик
томонидан
назорат
қилиниши
шаклларидан
фойдаланишни
назарда
тутади
.
Инсон
ва
фуқаронинг
ахборот
соҳасидаги
фаолиятга
тааллуқли
конституцион
ҳуқуқ
ва
эркинликларини
кафолатлаш
давлатнинг
ахборот
хавфсизлиги
соҳасидаги
муҳим
вазифаларидан
биридир
.
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
тизими
ташкилий
негизининг
асосий
элементлари
қуйидагилардир
:
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
,
Олий
Мажлиси
,
Ҳукумати
,
Хавфсизлик
кенгаши
,
ижро
ҳокимияти
органлари
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
ва
Ҳукумати
томонидан
тузиладиган
идоралараро
ва
давлат
комиссиялари
,
вилоятлардаги
ижро
ҳокимияти
,
маҳаллий
ўз
-
ўзини
бошқарув
ва
суд
ҳокимияти
органлари
ҳамда
Ўзбекистон
Республикасининг
қонун
ҳужжатларига
мувофиқ
республиканинг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
вазифаларини
ҳал
қилишда
иштирок
этадиган
жамоат
уюшмалари
ва
фуқаролар
.
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
тизими
таркибига
бу
соҳадаги
маҳаллий
хусусиятга
эга
бўлган
вазифаларни
1
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборот
эркинлиги
принциплари
ва
кафолатлари
тўғрисида
”
ги
қонуни
, 12 –15
модда
;
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборотлаштириш
тўғрисида
”
ги
қонуни
, 4 – 5
модда
.
ҳал
қилишга
қаратилган
тизимчалар
(
тизимлар
)
кириши
мумкин
.
Ўзбекистон
Республикасининг
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
борасидаги
энг
муҳим
чора
-
тадбирларнинг
амалга
оширилиши
тегишли
дастурнинг
ишлаб
чиқилишини
назарда
тутади
.
Ўзбекистон
Республикаси
ахборот
хавфсизлигини
таъминлаш
сиёсатининг
айрим
йўналишларини
жамият
ва
давлат
фаолиятининг
алоҳида
соҳаларига
татбиқан
конкретлаштириш
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
томонидан
тасдиқланадиган
тегишли
ҳужжатларда
амалга
оширилиши
мумкин
.
Резюме
В
вводной
части
статьи
автор
характеризует
поня
-
тие
информационной
безопасности
и
ее
значение
для
государства
.
В
основной
части
статьи
рассматриваются
вопро
-
сы
обеспечения
правового
механизма
информацион
-
ной
безопасности
в
нашей
стране
.
В
заключении
автор
приходит
к
мнению
,
что
в
Уз
-
бекистане
следует
развивать
правовой
механизм
обеспечения
информационной
безопасности
государ
-
ства
.
Abstract
In the introductory part of the article the author
characterizes concept of information safety and its value
for the state.
In the basic part of the article questions of
maintenance of a legal mechanism of information safety in
our country are considered.
In the conclusion the author comes to opinion, that
in Uzbekistan it is necessary to develop a legal
mechanism of maintenance of information safety of the
state.
