ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
39
Ш
.
Ходжаев
ТДЮИ
тадқиқотчиси
СУД
-
ҲУҚУҚ
ИСЛОҲОТЛАРНИНГ
АСОСИЙ
МАҚСАДИ
–
ИНСОН
ҲУҚУҚ
ВА
ЭРКИНЛИКЛАРИ
УСТУНЛИГИНИ
ТАЪМИНЛАШДИР
Мустақиллик
йилларида
мамлакатимизда
инсон
ҳуқуқ
ва
эркинликларининг
устунлигини
таъминлайдиган
,
халқаро
ҳуқуқий
ҳужжатларда
мустаҳкамланган
янги
юридик
тамойил
ва
талабларга
асосланган
кенг
қонунчилик
базаси
яратилди
.
Мамлакатимиз
қонунларини
инсон
ҳуқуқлари
соҳасидаги
халқаро
меъёрлар
ва
андозаларга
мувофиқлаштириш
,
инсон
ҳуқуқларини
ҳимоя
қиладиган
ташкилотларнинг
яхлит
тизимини
барпо
этиш
,
инсон
ҳуқуқларига
оид
халқаро
шартномалар
ва
ҳужжатларга
қўшилишда
давом
этмоқда
.
Республикамизда
мазкур
ҳужжатлар
бўйича
мажбуриятларни
бажариш
,
барча
давлат
органлари
,
мансабдор
шахслар
ва
фуқароларнинг
уларга
сўзсиз
риоя
қилиш
механизми
яратилди
.
Юртимизда
амалга
оширилаётган
суд
-
ҳуқуқ
соҳасидаги
ислоҳотлардан
кўзланган
асосий
мақсад
иснон
ҳуқуқ
ва
манфаатларининг
тўла
таъминлашдан
иборатдир
.
Ушбу
ислоҳотларнинг
бир
қисми
ҳисобланган
жиноят
қонунини
либераллшатариш
борасида
,
хусусан
ўлим
жазосини
бекор
қилиниши
инсоннинг
узвий
ҳуқуқи
бўлган
яшаш
ҳуқуқининг
дахлсизлигини
таъминлади
,
десак
хато
бўлмайди
.
Конституциямиз
асосида
ишлаб
чиқилиб
, 1995
йил
1
апрелда
кучга
кирган
Ўзбекистон
Республикасининг
Жиноят
кодекси
исноннинг
яшаш
ҳуқуқини
ҳимоя
қилиш
борасида
ўзига
хос
ўрин
тутади
.
Жиноят
кодекси
Махсус
қисмидаги
нормаларнинг
26
фоизи
муайян
даражада
фуқаролар
ҳаётига
тажовуз
қилганлик
учун
жиноий
жавобгарликни
назарда
тутишини
таъкидлашнинг
ўзи
кўп
нарсага
ойдинлик
киритади
.
Жабрланувчининг
у
ёки
бу
биологик
хусусиятлари
ва
ижтимоий
сифатларидан
қатъи
назар
,
фуқарларнинг
ҳаёти
қонун
билан
муҳофаза
қилинади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
И
.
Каримов
таъкидлаганидек
,
ж
a
миятнинг
демокр
a
тия
йўлид
a
н
ж
a
д
a
л
ривожл
a
ниши
в
a
бу
бор
a
д
a
a
м
a
лг
a
оширил
a
ётг
a
н
ислоҳотл
a
рнинг
мув
a
фф
a
қияти
кўп
жиҳ
a
тд
a
н
од
a
мл
a
рнинг
ҳуқуқий
онги
в
a
ҳуқуқий
м
a
д
a
ният
д
a
р
a
ж
a
сиг
a
боғлиқдир
.
Юкс
a
к
ҳуқуқий
м
a
д
a
ният
–
демокр
a
тик
ж
a
мият
пойдевори
в
a
ҳуқуқий
тизимнинг
етуклик
кўрс
a
ткичидир
.
Шу
мунос
a
б
a
т
бил
a
н
,
бугунги
сиёсий
-
ҳуқуқий
воқеликни
ҳисобг
a
олг
a
н
ҳолд
a,
м
a
мл
a
к
a
тимизд
a
ҳуқуқий
т
a
ълим
в
a
м
a
ъриф
a
тни
,
ж
a
миятд
a
ҳуқуқий
билимл
a
р
т
a
рғиботини
тубд
a
н
яхшил
a
шг
a
йўн
a
лтирилг
a
н
м
a
қс
a
дли
кенг
кўл
a
мли
чор
a-
т
a
дбирл
a
р
д
a
стурини
ишл
a
б
чиқиш
з
a
рур
.
Ушбу
д
a
стурнинг
a
м
a
лг
a
оширилиши
a
ҳолининг
инсон
ҳуқуқ
в
a
эркинликл
a
риг
a
нисб
a
т
a
н
ҳурм
a
т
бил
a
н
мунос
a
б
a
тд
a
бўлишини
,
фуқ
a
рол
a
рд
a
қонунг
a
ито
a
ткорлик
туйғусининг
ян
a
д
a
ортишини
т
a
ъминл
a
йди
.
Шахснинг
ижтимоий
хулқ
-
атвори
,
юриш
-
туриши
,
ижтимоий
муносабатларда
иштироки
,
ҳуқуқий
борлиқнинг
онгдаги
аксини
тушуниб
етиш
ва
ҳуқуқ
ҳақидаги
билимларни
шакллантириш
долзарб
ҳисобланади
.
Чунки
шахс
ҳуқуқий
онгини
шакллантириш
орқали
мамлакатимиздаги
ижтимоий
-
сиёсий
жараёнлар
ва
ислоҳотларни
тўғри
англаш
,
уларга
мослашишга
эришилади
.
Бунда
ёшларнинг
ўзига
хос
хусусиятлари
,
уларнинг
ривожланиши
,
психик
фаолияти
ижтимоий
хулқ
-
атвори
,
юриш
-
туриши
,
ижтимоий
муносабатларда
фаол
иштирок
этишига
таъсирини
таҳлил
қилиш
муҳимдир
.
Ҳуқуқий
тарбия
ва
ҳуқуқий
таълимнинг
узвийлигини
эътироф
этган
ҳолда
уларнинг
ўзига
хос
хусусиятлари
мавжуд
.
Хусусан
,
ҳуқуқий
тарбия
-
ҳуқуқий
онгни
шакллантиришда
ҳуқуқ
нормаларига
риоя
қилиш
,
уларни
бажариш
ва
бу
нормалардан
фойдаланишни
таъминловчи
асосий
омил
бўлса
,
ҳуқуқий
таълим
-
муайян
ҳуқуқ
соҳалари
бўйича
эгаллаши
зарур
бўлган
маълумотлар
,
билимлар
мажмуи
бўлиб
,
ҳуқуқий
тасаввур
ва
ҳуқуқий
тушунчалар
ҳосил
қилиш
воситасидир
.
Яъни
ҳуқуқий
таълим
шахснинг
ҳуқуқий
борлиқ
,
ҳуқуқий
воқелик
,
жамиятдаги
ҳуқуқий
муносабатлар
,
ҳуқуқ
нормалари
ҳақидаги
билимлар
тизимидир
.
Ҳуқуқий
маданият
–
умумий
маданиятнинг
таркибий
қисми
бўлиб
,
унинг
таркибига
ҳуқуқий
онг
,
ҳуқуқий
фаолият
,
ҳуқуқий
муносабатлар
киради
.
Ҳуқуқий
маданият
савияси
кўп
ҳолларда
ҳуқуқий
онг
билан
белгиланиб
,
ижтимоий
онг
шаклларидан
бири
сифатида
майдонга
чиқаркан
,
ҳуқуқий
онг
нисбатан
мустақил
бўлиб
,
ижтимоий
ҳаётнинг
барча
ҳуқуқий
ҳодисаларини
акс
эттиради
.
Аҳолининг
ҳуқуқий
онги
жамиятнинг
ҳуқуқий
маданият
даражасини
белгиланар
экан
,
ҳуқуқий
онгнинг
шаклланиши
тўғри
ташкил
этилган
таълим
ва
тарбия
бериш
тизимига
боғлиқ
. “
Чунки
таълим
-
тарбия
–
онг
маҳсули
,
лекин
айни
вақтда
онг
даражаси
ва
унинг
ривожини
ҳам
белгилайдиган
омилдир
.
Бинобарин
,
таълим
-
тарбия
тизимини
ўзгартирмасдан
туриб
онгни
ўзгартириб
бўлмайди
.
Онгни
,
тафаккурни
ўзгартирмасдан
туриб
эса
кўзлаган
олий
мақсад
–
озод
ва
обод
жамиятни
барпо
этиб
бўлмайди
1
.
Ҳуқуқий
онгни
шакллантириш
мақсадида
таълим
тизимида
амалга
оширилаётган
ислоҳотлар
ҳуқуқий
таълим
-
тарбия
жараёни
иштирокчилари
учун
зарурий
ва
етарли
шарт
-
шароитларни
яратиб
бермоқда
.
Ҳуқуқий
таълим
-
тарбия
тизимини
тубдан
ислоҳ
қилиш
орқали
шахснинг
ҳуқуқий
онгини
шакллантириш
,
дунёқарашини
кенгайтириш
йўналишларида
қатор
талаблар
белгилаб
берилди
.
Мазкур
талабларнинг
энг
асосийларидан
бири
шахснинг
ижодий
ва
эркин
фикрлаш
қобилиятини
ривожлантириш
ҳамда
ижтимоий
-
ҳуқуқий
фаоллигини
ошириш
асосида
уларда
ҳуқуқий
тафаккурни
шакллантиришдир
.
Ҳуқуқий
маданиятнинг
юксалиши
шахснинг
ижтимоий
муносабатларда
иштирок
этиши
ва
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
тушуниб
олиши
жараёнида
муҳим
ҳисобланади
.
Шахснинг
ҳуқуқий
маданиятини
юксалтириш
оилада
одоб
-
ахлоқ
қоидаларини
ўргатиш
билан
бирга
илк
ҳуқуқий
тасаввурлар
сингдирилиши
билан
боғлиқ
.
Ўз
навбатида
ҳуқуқий
тасаввурлар
ҳуқуқий
онгни
шакллантиришга
олиб
келади
.
Ҳуқуқий
онг
–
ҳуқуқий
воқеликни
тўғри
тушунишга
,
ҳуқуқ
,
қонун
,
ҳуқуқий
тартиб
,
ҳуқуқий
норма
каби
элементлар
ҳақида
тасаввурга
эга
бўлишга
ёрдам
беради
.
Ҳуқуқий
онг
ҳуқуққа
асосланиш
,
ҳуқуқни
тушуниш
,
уни
тасаввур
қилиш
,
идрок
этиш
,
изоҳлаш
,
татбиқ
қилиш
,
уни
бажариш
тушунчаси
билан
бирга
1
Каримов
И
.
Биз
келажагимизни
ўз
қўлимиз
билан
қурамиз
. –
Т
.:
Ўзбекистон
, 1999.
Т
.7. -
Б
.94.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
40
давлат
тузуми
ва
ҳуқуқ
тизимига
нисбатан
фикр
юритиш
,
шунингдек
,
кишиларнинг
амалдаги
қонунчиликка
ва
ҳуқуққа
муносабатини
ифодаловчи
қарашлари
,
мулоҳазалари
ва
тасаввурлари
ҳамдир
.
Ҳуқуқий
онгни
шакллантириш
асосида
инсон
ижтимоий
ҳаётнинг
ҳуқуқий
масалаларини
тушунади
,
уни
ҳис
этади
ва
унга
бўлган
муносабатини
шакллантиради
.
Ҳуқуқий
онгнинг
шаклланиши
ҳуқуқий
билиш
,
ҳуқуқий
таълимнинг
назарий
ва
амалий
жиҳатларига
суянади
ва
шахснинг
ижтимоий
-
ҳуқуқий
хулқ
-
атворига
таъсир
этади
.
Юқори
даражадаги
ҳуқуқий
онгни
шакллантиришга
қаратилган
фаолиятни
ўрганиш
жараёнида
асосий
эътибор
ҳуқуқий
билимларни
тарқатишга
қаратилади
.
Шахсда
фақат
қонунга
итоаткорликни
тарбиялаш
ҳуқуқий
таълим
-
тарбиянинг
мақсади
бўлиб
қолмай
,
балки
унинг
мазмун
–
моҳиятини
тушуниб
,
уни
амалда
қўллаш
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Шахс
ҳуқуқий
онгининг
шаклланишида
ҳуқуқий
психологиянинг
ҳуқуқий
мафкурадан
орқада
қолиши
олдини
олиш
лозим
.
Шахс
ҳуқуқий
онгининг
шаклланиши
ҳуқуқий
тизим
доираси
билан
чекланмай
,
балки
иқтисодий
,
ижтимоий
ҳамда
бошқа
объектив
ва
субъектив
омиллар
билан
белгиланади
.
Лекин
шахс
ҳуқуқий
онги
ўзгармай
қолмайди
,
у
ҳуқуқнинг
ўзгариши
билан
такомиллашиб
боради
.
Ҳуқуқий
психология
ва
ҳуқуқий
мафкура
даражасига
ҳуқуқий
таълим
-
тарбия
каби
омиллар
таъсир
этишини
инобатга
олиб
,
ҳуқуқий
таълимнинг
ўзига
хос
хусусиятлари
(
жинс
,
ёш
,
индивидуал
хусусиятлар
ва
интеллект
)
инобатга
олинади
.
Шахс
ҳуқуқий
онгининг
шаклланишида
субъектларнинг
таъсири
ҳам
алоҳида
ўрин
эгаллайди
.
Бу
ҳуқуқ
соҳасига
алоқадор
бўлмаган
вакиллар
(
уларнинг
фаолиятида
ҳуқуқий
онг
ҳуқуқ
,
эркинлик
ва
манфаатларини
руёбга
чиқариш
учун
хизмат
қилади
)
ва
ҳуқуқ
соҳаси
вакиллари
-
адвокат
,
судья
,
прокурор
,
милиция
,
адлия
ходими
ва
бошқалар
(
ҳуқуқий
онг
уларнинг
касбий
фаолияти
асосини
ташкил
этади
)
фаолиятида
кўринади
.
Ўзбекистон
Республикасида
таълим
соҳасидаги
миллий
дастурлар
доирасида
амалга
оширилаётган
ишлар
ва
эришилган
қатор
ижобий
ўзгаришларга
қарамасдан
,
таълимнинг
сифат
самарадорлиги
ривожланишини
янада
жадаллаштириш
,
бунда
яратилган
шарт
-
шароитлар
ва
имкониятлардан
фойдаланиш
бугунги
кунда
энг
долзарб
масала
ҳисобланади
.
Таълим
олувчиларнинг
билим
олиш
мотивацияларини
шакллантирувчи
механизмларни
ва
ўқитишнинг
янги
шакл
,
ноанъанавий
услублари
орқали
уларнинг
билиш
ҳамда
таълим
-
тарбия
жараёни
тизимини
такомиллаштириш
ва
сифатини
бошқариш
механизмларини
ишлаб
чиқиб
,
уларни
амалга
ошириш
зарурати
мавжуд
.
Айнан
мана
шулар
узлуксиз
таълим
тизимини
мазмунан
такомиллаштиришни
,
таълим
-
тарбия
самарадорлигини
янги
сифат
босқичига
кўтаришга
хизмат
қиладиган
таъсирчан
чораларни
кўришни
тақозо
қилади
.
Таълимнинг
устувор
вазифаларидан
бири
бу
–
таълим
олувчи
онгу
шуурида
миллий
ва
умуминсоний
қадриятларни
қарор
топтириш
,
жамиятда
ўз
ўрнини
топиши
учун
амалий
-
ҳаётий
кўникмаларни
шакллантириш
ҳамда
ёшларнинг
ижтимоий
иқтисодий
муносабатларда
фаол
иштирок
этишига
замин
ҳозирлашдир
.
Ҳуқуқий
таълим
шахснинг
ҳуқуқий
онг
даражасини
инсон
,
жамият
,
давлат
манфаатларига
жавоб
берадиган
энг
умумий
юридик
принциплар
ва
нормаларни
англаб
етишга
йўналтиради
.
Бугун
биз
демокр
a
тик
ж
a
р
a
ёнл
a
рни
чуқурл
a
штириш
, a
ҳолининг
ҳуқуқий
ф
a
оллигини
ошириш
,
фуқ
a
рол
a
рнинг
м
a
мл
a
к
a
тимиз
сиёсий
в
a
ижтимоий
ҳ
a
ётид
a
ги
a
м
a
лий
иштироки
ҳ
a
қид
a
сўз
юрит
a
р
эк
a
нмиз
,
a
лб
a
тт
a,
a
хборот
эркинлигини
т
a
ъминл
a
м
a
сд
a
н
,
омм
a
вий
a
хборот
восит
a
л
a
рини
од
a
мл
a
р
ўз
фикр
в
a
ғоял
a
рини
,
содир
бўл
a
ётг
a
н
воқе
a
л
a
рг
a
ўз
мунос
a
б
a
ти
в
a
позициясини
эркин
ифод
a
этишга
ўргатмасдан
туриб
,
бу
м
a
қс
a
дл
a
рг
a
эришиб
бўлм
a
слигини
яхши
т
a
с
a
ввур
эт
a
миз
.
М
a
ълумки
,
фуқ
a
рол
a
рнинг
a
хборот
соҳ
a
сид
a
ги
ҳуқуқ
в
a
эркинликл
a
рини
т
a
ъминл
a
ш
м
a
с
a
л
a
си
инсоннинг
a
хборот
олиш
, a
хборотни
в
a
ўз
ш
a
хсий
фикрини
т
a
рқ
a
тиш
ҳуқуқи
в
a
эркинлигини
ўзид
a
муж
a
сс
a
м
этг
a
н
бўлиб
,
бу
Ўзбекистонд
a
демокр
a
тик
ж
a
мият
a
сосл
a
рини
б
a
рпо
этишнинг
муҳим
ш
a
рти
ҳисобл
a
н
a
ди
.
Ҳуқуқий
ахборотдан
барчанинг
эркин
фойдалана
олишини
таъминлаш
ҳар
кимга
ўзининг
ҳуқуқий
билимларини
ошириш
учун
шароит
яратиш
,
фуқароларга
ўз
ҳуқуқлари
ва
эркинликларини
тегишли
тарзда
амалга
ошириш
,
бурчларини
бажариш
,
жамиятнинг
сиёсий
ҳаётида
онгли
ва
фаол
иштирок
этиш
имконини
беради
.
Мавжуд
ҳуқуқий
таълим
-
тарбия
тизимини
тубдан
ислоҳ
қилиш
,
малакали
кадрлар
тайёрлашнинг
янги
тизимини
барпо
этиш
,
келажак
учун
баркамол
,
салоҳиятли
,
ҳуқуқий
саводхон
авлодни
тарбиялаш
ҳуқуқбузарликларнинг
олдини
олади
.
Ҳуқуқбузарлик
ижтимоий
маънода
жамият
,
фуқаролар
ва
жамоат
бирлашмаларининг
ҳуқуқ
ва
манфаатларига
хавф
туғдиришга
қодир
хулқ
бўлиб
,
у
ижтимоий
муносабатларнинг
ривожланишини
қийинлаштиради
ва
уларнинг
бузилишига
сабаб
бўлади
.
Ҳуқуқбузарлик
ҳуқуқ
нормалари
талабларига
зид
к
e
лувчи
ҳамда
шахсга
,
мулкка
,
давлатга
ва
бутун
жамиятга
зарар
к
e
лтирувчи
ижтимоий
хавфли
қилмиш
бўлганлиги
сабабли
ёшлар
ўртасида
ҳуқуқбузарликнинг
айниқса
жиноятчиликнинг
олдини
олиш
муҳимдир
.
Жиноий
жазоларнинг
либераллаштирилиши
натижасида
оғир
ва
ўта
оғир
тоифадаги
жиноят
таркибининг
катта
қисми
ижтимоий
хавфи
катта
бўлмаган
ва
унча
оғир
бўлмаган
тоифага
ўтказилди
.
Озодликдан
маҳрум
этиш
тариқасидаги
жазо
тайинлаш
имкониятини
чегараловчи
нормалар
сони
анча
кенгайтирилди
.
Мазкур
ўзгаришлар
қабул
қилиниши
билан
озодликдан
маҳрум
этиш
тариқасидаги
жазо
тайинлаш
2008
йилда
2000
йилга
нисбатан
50 %
дан
кўпроққа
камайтирилди
.
Суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотлари
жараёнида
жиноий
жазо
сифатида
ўлим
жазосини
қўллаш
соҳасини
босқичма
-
босқич
қисқартириш
борасидаги
Ўзбекистон
тажрибаси
алоҳида
қизиқиш
уйғотади
.
Мустақилликка
эришилган
пайтда
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
қонунчилигининг
33
та
моддасида
ўлим
жазоси
сақлаб
қолинган
эди
.
Мамлакатимизда
1994
йил
22
сентябрда
қабул
қилинган
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодексида
ушбу
моддаларнинг
миқдори
13
тага
, 1998
йилда
8
тагача
, 2001
йилда
4
тагача
қисқартирилиб
,
2003
йилда
фақат
2
та
яъни
қасддан
одам
ўлдириш
ва
терроризм
жиноятлари
учун
белгиланадиган
бўлди
.
2005
йил
8
августда
Президентимизнинг
“
Ўзбекистон
Республикасида
ўлим
жазосини
бекор
қилиш
тўғрисида
”
ги
ва
“
Қамоққа
олишга
санкция
бериш
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
41
ҳуқуқини
судларга
ўтказиш
тўғрисида
”
ги
Фармонлари
қабул
қилинди
.
Унда
2008
йил
1
январдан
бошлаб
ўлим
жазосини
бекор
қилиш
ва
қамоққа
олишга
санкция
бериш
ваколатини
судларга
ўтказиш
назарда
тутилди
.
2007
йилнинг
июль
ойида
қабул
қилинган
“
Ўлим
жазосини
бекор
қилиш
ҳамда
қамоққа
олишга
санкция
бериш
ҳуқуқини
судларга
ўтказилиши
муносабати
билан
Ўзбекистон
Республикасининг
айрим
қонун
ҳужжатларига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
”
ги
Қонунлар
бу
йўналишда
навбатдаги
қадам
бўлиб
,
бутун
дунёда
акс
садо
берди
.
2010
йил
12
ноябрдаги
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
И
.
А
.
Каримовнинг
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
қўшма
мажлисидаги
“
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
концепцияси
”
номли
маърузасида
таъкидлаганларидек
, “
нуфузли
хорижий
экспертларнинг
таъкидлашига
кўра
,
ушбу
чора
ва
бу
соҳада
юқорида
кўрсатилган
бошқа
бир
қатор
ишларнинг
амалга
оширилиши
билан
Ўзбекистонда
дунёдаги
энг
либерал
жиноий
жазо
тизимларидан
бири
яратилди
.
Халқаро
экспертларнинг
бу
борадаги
қиёсий
таҳлиллари
шуни
кўрсатмоқдаки
,
умрбод
озодликдан
маҳрум
қилиш
жазоси
Германия
ва
Польшада
5
та
,
Бельгия
ва
Россияда
6
та
,
Данияда
9
та
,
Швецияда
13
та
,
Францияда
18
та
,
Голландияда
19
та
жиноят
тури
бўйича
тайинланиши
мумкин
.
Ўзбекистонда
эса
умрбод
озодликдан
маҳрум
қилиш
фавқулодда
жазо
чораси
бўлиб
,
фақат
икки
турдаги
жиноят
,
яьни
жавобгарликни
оғирлаштирувчи
ҳолатларда
қасддан
одам
ўлдириш
ва
терроризм
учун
тайинланади
.
Ушбу
жазо
тури
бизнинг
мамлакатимизда
хотин
-
қизларга
,
жиноят
содир
этган
пайтда
18
ёшга
етмаган
шахсларга
ва
ёши
60
дан
ошган
эркакларга
нисбатан
қўлланилиши
мумкин
эмас
1.
Шуни
таъкидлаш
лозимки
2007
йил
1
январдан
фуқароларга
бузилган
ёки
низолашаётган
ҳуқуқларини
нафақат
фуқаролик
ва
хўжалик
судлари
орқали
балки
,
хакамлик
судларига
мурожаат
қилиш
йўли
билан
ҳимоя
қилиш
имкониятини
берган
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Хакамлик
судлари
тўғрисида
”
ги
Қонуни
кучга
кирди
.
2008
йил
1
майда
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“
Ўзбекистон
Республикасида
адвокатура
институтини
янада
ислоҳ
қилиш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
Фармонининг
қабул
қилиниши
адвокатура
институти
ислоҳ
қилинишининг
янги
босқичини
бошлаб
берди
.
Бу
борадиги
туб
ўзгаришлар
суд
иш
юритувининг
барча
босқичида
фуқароларга
профессионал
юридик
ёрдам
кўсатиш
сифат
ва
савиясини
оширишга
,
адвокатуранинг
ташкилий
мустақиллигини
таъминлашга
,
уни
юқори
малакали
кадрлар
билан
тўлдиришга
,
адвокатларнинг
мустақиллигини
кафолатларини
кучайтиришга
,
адвокатлик
касбининг
обрўси
ва
нуфузини
оширишга
қаратилган
.
1
Каримов
И
.
А
.
Мамлакатимизда
демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаштириш
ва
фуқаролик
жамиятини
ривожлантириш
концепцияси
/
Президенти
Ислом
Каримовнинг
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлиси
Қонунчилик
палатаси
ва
Сенатининг
қўшма
мажлисидаги
маьрузаси
//
Халқ
сўзи
2010
йил
13
ноябр
.
Ёшлар
бизнинг
келажагимиз
бўлиб
,
уларни
болаликдан
ҳуқуқий
маданиятни
ошириб
,
масъулиятни
тушунтириб
олиб
борсак
,
таълим
ва
тарбия
,
ҳуқуқ
ва
бурчни
“
эгизак
”
деган
тамойилга
амал
қилишга
ўргата
олсак
,
жиноятчиликни
кескин
камайишига
эришамиз
.
Республикамизда
амалга
оширилган
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотлари
,
жазоларни
либераллаштирилиши
ҳам
халқимиз
ҳуқуқий
маданиятнинг
маҳсули
ва
демократик
жамият
пойдевори
бўлиб
хизмат
қилади
.
