ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
29
А
.
Акбаров
Фарғона
вилояти
прокуратураси
бўлим
прокурори
ФУҚАРОЛИК
ПРОЦЕССИДА
ПРОКУРОРНИНГ
ВАЗИФАЛАРИ
Ўзбекистон
Республикасида
прокуратура
Ўзбекистон
Республикаси
ҳудудида
қонунларнинг
аниқ
ва
бир
хилда
бажарилиши
устидан
назоратни
амалга
оширадиган
давлатнинг
мустақил
органи
ҳисобланади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Конституцияси
Ўзбекистон
Республикаси
ҳудудида
қонун
-
ларнинг
аниқ
ва
бир
хилда
бажарилиши
устидан
назоратни
амалга
ошириш
вазифасини
Ўзбекистон
Республикасининг
Бош
прокурори
ва
унга
бўйсунувчи
прокурорлар
зиммасига
юклайди
(118-
модда
)
1
.
Прокуратура
идораларининг
асосий
вазифалари
ҳақида
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
И
.
А
.
Каримов
алоҳида
тўхталиб
,
улар
фуқароларнинг
ҳуқуқлари
камситилиши
ҳолатларига
йўл
қўймаслик
мақсадида
бошқарув
ва
назорат
органларининг
ҳуқуқий
ҳужжатлари
қонунийлигини
назорат
қилиб
боришлари
зарурлиги
,
бу
прокурорларнинг
асосий
вазифаси
ва
бурчи
эканлигига
алоҳида
урғу
бериб
,
фуқаро
ва
унинг
ҳақ
-
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилишнинг
устунлик
даражасини
таъкидлаб
ўтади
2
.
Ўзбекистон
Республикасининг
янги
таҳрирдаги
“
Прокуратура
тўғри
-
сида
”
ги
Қонунининг
2-
моддасига
мувофиқ
,
Ўзбекистон
Республикаси
прокура
-
тура
органларининг
асосий
вазифалари
қонун
устуворлигини
таъминлаш
,
қонунийликни
мустаҳкамлаш
,
фуқароларнинг
ҳуқуқ
ҳамда
эркинликларини
,
жамият
ва
давлатнинг
қонун
билан
қўриқланадиган
манфаатларини
,
Ўзбекистон
Республикаси
конституциявий
тузумини
ҳимоя
қилиш
,
ҳуқуқ
-
бузарликларнинг
олдини
олиш
ва
профилактика
қилишдан
иборат
3
.
Юридик
адабиётларда
илгари
сурилган
фикрларга
қараганда
,
прокурор
назорати
деганда
давлат
номидан
махсус
ваколатга
эга
бўлган
мансабдор
шахслар
–
прокурорлар
томонидан
қонун
бузилиш
ҳолатларини
ўз
вақтида
аниқлаш
ва
бартараф
қилиш
,
айбдор
шахсларни
қонун
билан
белгиланган
тартибда
жавобгарликка
тортиш
билан
қонунларни
аниқ
ва
бир
хилда
бажарилишини
таъминлашга
қаратилган
фаолият
тушунилади
4
.
Профессор
Ш
.
Ш
.
Шорахметовнинг
таъкидлашича
,
прокурор
назорати
ҳеч
қандай
маъмурий
ҳокимиятга
эга
бўлмаганлигини
,
ҳар
қандай
маъмурий
ҳокимиятдан
фарқ
қилишлигини
ва
бирорта
маъмурий
масала
бўйича
ҳеч
қандай
ҳал
қилувчи
овозга
эга
эмаслигини
эсда
тутиш
керак
.
Прокурор
фақат
биргина
нарсага
ҳаққи
бор
ва
мажбур
,
у
ҳам
бўлса
ҳеч
қандай
маҳаллий
хусусиятларга
ва
маҳаллий
таъсирларга
қарамасдан
бутун
республикада
қонунни
ва
бошқа
ҳуқуқий
1
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
.
–
Т
.:
Ўзбекистон
. 2010. –
Б
. 32-33
2
Каримов
И
.
А
.
Адолат
-
қонун
устуворлигида
.
Ҳавфсизлик
ва
тинчлик
учун
курашмоқ
керак
.
Т
. 10. –
Т
.:
Ўзбекистон
. 2002.
3
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлис
Ахборотномаси
2001
й
. 9-10-
сон
, 168-
модда
.
4
Рустамбоев
М
.
Ҳ
.
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
ва
прокуратура
.
Масъул
муҳаррир
:
ю
.
ф
.
д
.,
проф
.
А
.
Х
.
Саидов
. –
Т
.:
ТДЮИ
, 2005. –
Б
.8.
меъёрларни
бир
хилда
тушунишнинг
тадбиқ
этилишини
кузатиб
боришга
қаратилган
.
Прокурорнинг
бирдан
-
бир
ҳуқуқ
ва
бурчи
масалани
суд
ҳукмига
топшириш
лозимлиги
юридик
адабиётлардан
маълум
5
.
Бизга
маълумки
,
прокуратура
органлари
фаолиятининг
асосий
йўналиш
-
ларидан
бири
судларда
фуқаролик
ишларини
кўришда
иштирок
этиш
,
қонун
-
ларга
зид
бўлган
суд
ҳужжатларига
протест
келтириш
ҳисобланади
(“
Проку
-
ратура
тўғрисида
”
ги
янги
таҳрирдаги
Қонуннинг
4-
моддаси
)
6
.
Қонунларни
тўғри
тадбиқ
қилиш
борасида
прокуратура
органларининг
фаолияти
судларга
бирмунча
ўхшаш
бўлса
-
да
,
судлар
ўз
фаолиятини
одил
судловни
амалга
оширишга
қаратадилар
,
прокурор
эса
,
одил
судловни
амалга
ошириш
учун
ҳар
томонлама
кўмаклашувчи
орган
бўлиб
ҳисобланади
.
Демак
,
суд
ва
прокуратура
органларининг
қонунларни
тўғри
тадбиқ
қилиш
юзасидан
назорат
этиш
вазифасида
ўхшашликлар
мавжуд
бўлса
-
да
,
бироқ
уларни
амалга
оширишда
суд
ва
прокурор
ўзига
хос
турли
усул
ва
шакллардан
фойдаланадилар
.
Таъкидлаш
керакки
,
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
процессуал
кодексининг
қабул
қилиниши
муносабати
(1997
йил
30
август
)
билан
прокурор
-
нинг
фуқаролик
процессидаги
вазифаси
борасида
ҳам
бирмунча
ўзгаришлар
юз
берди
.
Эндиликда
фуқаролик
суд
ишларини
юритишда
прокуратура
органлари
ўзларининг
олдига
қўйилган
ва
қонунда
кўрсатилган
қатор
вазифаларни
амалга
ошириш
билан
бирга
суд
процессида
фаол
қатнашиб
,
иш
юзасидан
қонуний
,
асосли
ва
адолатли
ҳал
қилув
қарори
,
ажрим
ва
қарор
чиқарилишини
таъминлашга
кўмаклашадилар
.
Шу
ўринда
Ўзбекистон
Республикаси
Бош
прокурорининг
2004
йил
11
майдаги
“
Судларда
фуқаролик
ишлари
кўрилишида
прокурор
иштирокининг
самарадорлиги
ва
таъсирчанлигини
ошириш
тўғрисида
”
ги
22-
сонли
буйруғида
ҳам
фуқароларнинг
,
корхоналар
,
муассасалар
ва
ташкилотларнинг
ҳуқуқлари
ҳамда
қонуний
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
мақсадида
судларда
прокурор
ваколатини
малакали
таъминлаш
,
судларнинг
қонунга
зид
бўлган
қарорлари
устидан
протест
келтириш
бу
соҳадаги
прокурор
фаолиятининг
асосий
вазифаси
эканлиги
таъкидланган
7
.
Хулоса
ўрнида
шуни
таъкидлаш
мумкинки
,
фуқаролик
суд
ишларининг
юритилишида
прокурор
ваколатлари
фуқароларнинг
Ўзбекистон
Республикаси
Конституцияси
ва
қонунларида
мустаҳкамланган
шахсий
,
сиёсий
,
иқтисодий
ва
ижтимоий
ҳуқуқ
ҳамда
эркинликларини
,
давлат
,
жамоат
ва
хусусий
мулк
эгаларининг
қонуний
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
,
қонунда
назарда
тутилган
ёки
суд
ишда
прокурорнинг
қатнашишини
зарур
деб
топган
ҳамда
Бош
прокурор
буйруғида
белгиланган
ҳолларда
барча
суд
инстанцияларида
прокурор
ваколатини
самарали
таъминлаш
,
прокурор
иштирокисиз
кўрилган
ишлар
юзасидан
суд
5
Шорахметов
Ш
.
Ш
.
Ўзбекистон
Республикасининг
фуқаролик
процессуал
ҳуқуқи
:
Дарслик
. –
Т
.:
Адолат
, 2001. –
Б
.72.
6
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлис
Ахборотномаси
2001
й
. 9-10-
сон
, 168-
модда
.
7
Ўзбекистон
Республикаси
прокуратураси
органлари
фаолиятини
ташкил
этишга
оид
нор
-
матив
-
ҳуқуқий
ҳужжатлар
ва
Бош
прокурорнинг
буйруқлари
тўплами
(2006
йил
5
апрелгача
бўлган
ўзгартириш
ва
қўшимчалар
билан
). –
Т
.:
Ўзбекистон
Республикаси
Бош
прокурату
-
раси
. 2006. –
Б
. 295-
296.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
30
қарорларининг
қонунийлигини
апелляция
муддатида
ўрганиб
,
ноқонуний
суд
қарорларини
шу
босқичда
қонунга
мувофиқлаштириш
чораларини
кўриш
,
қонуний
кучга
кирган
суд
қарорларининг
қонунийлигини
аризаларга
асосан
ўрганиш
ва
аниқланган
қонунбузилишларни
бартараф
этишга
йўналтирилади
.
Б
.
Х
.
Артыков
ТДЮИ
тадқиқотчиси
БИЗНЕСНИ
УЗИЛИБ
ҚОЛИШИ
ХАВФЛАРИНИ
СУҒУРТА
ҚИЛИШНИНГ
ХУСУСИЯТЛАРИ
Ҳар
қандай
тижорат
фаолияти
билан
шуғулланаётган
юридик
шахс
фаолиятининг
самарадорлиги
у
томонидан
ишлаб
чиқилган
ёки
сотилаётган
ёки
кўрсатилаётган
хизматларнинг
узлуксизлиги
билан
белгиланади
.
Бироқ
,
корхона
фаолиятида
юзага
келадиган
ҳар
хил
ҳолатлар
,
унинг
фаолиятида
маълум
узулишларни
юзага
келтириши
мумкин
.
Бу
каби
хавфларнинг
олдини
олишда
энг
самарали
усуллардан
бири
сифатида
бизнесни
узилиб
қолиши
хавфларини
суғурта
қилиш
шартномасини
тузиш
ҳисобланади
.
Шуни
таъкидлаш
керакки
,
бугунги
кунда
мазкур
суғурта
хизмати
барча
ривожланган
давлатларда
кенг
тарқалиб
,
ўзининг
ривожланиш
босқичини
бошидан
кечирмоқда
.
Бизда
эса
,
ушбу
муносабатлар
эндигина
шаклланмоқда
.
Бу
борада
,
юртбошимиз
И
.
А
.
Каримов
мустақиллигимизнинг
дастлабки
кунлариданоқ
мазкур
йўналишни
ривожлантиришнинг
аҳамияти
юзасидан
қуйидагиларга
алоҳида
эътибор
қаратиб
,
шуни
айтган
эдиларки
“
Товар
ишлаб
чиқарувчиларни
ҳимоялаш
тармоғининг
аҳволи
жуда
аянчли
.
Уларни
ҳеч
ким
суғурта
қилмайди
.
Ахир
,
кимдир
ишлаб
чиқарувчиларни
,
тузилган
шартномаларни
суғурта
қилиши
керак
-
ку
!
Бу
иш
бизда
мутлақо
йўлга
қўйилмаган
.
Ғарб
мамлакатларида
фермерлар
ўз
маҳсулотини
қаерга
топширишни
,
қайси
нархда
сотишни
,
қанча
фойда
олишни
билмаса
,
сигирларини
сўйиб
юборади
,
ерларини
ҳайдаб
ташлайди
.
Ўзига
зарар
келтирадиган
маҳсулот
ишлаб
чиқаргандан
кўра
,
суғурта
пули
олишни
афзал
деб
билади
.
Бизда
эса
бунинг
бутунлай
тескариси
”
1
.
Шундан
сўнг
, 2002
йил
27
ноябрда
қабул
қилинган
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
“
Суғурта
хизматлари
бозорини
янада
ривожлантириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
413-
сон
Қарори
билан
тасдиқланган
суғурта
фаолияти
классификаторига
16-
класс
сифатида
суғурта
қилдирувчининг
бизнеси
(
хўжалик
фаолияти
)
узилиб
қолиши
ёки
суғурта
қилдирувчи
томонидан
амалга
оширилаётган
бизнес
(
хўжалик
фаолияти
)
кўлами
камайиши
натижасида
суғурта
қилдирувчининг
зарар
кўриши
билан
суғурталанади
.
Халқаро
амалиётда
уни
business interruption,
яъни
“
бизнесдаги
узилишлар
”
деб
аталади
.
Уни
қўллаш
амалиёти
корхона
томонидан
амалга
оширилаётган
фаолият
турига
боғлиқ
ҳисобланади
.
Масалан
,
амалиётда
мазкур
суғурта
хизматларидан
кўпроқ
ишлаб
чиқаришга
ихтисослашган
тадбиркорлик
субъектлари
фойдаланишади
.
1
Ўзбекистан
Республикаси
Президентининг
1996
йил
29
февралда
Ўзбекистан
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
1995
йил
якунлари
ҳамда
1996
йилдаги
вазифаларига
бағишланган
мажлисида
“
Ислоҳотларни
амалга
оширишда
қатиятли
бўлайлик
мавзусида
”
сўзланган
нутқ
. Norma Hamkor.
Қонун
ҳужжатлари
баъзаси
.
Электрон
ресурс
.
