ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2008
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
83
Ф
.
Эргашев
ТДЮИ
магистарнти
АГРОХИМИКАТЛАРНИ
ҚЎЛЛАШДА
АТРОФ
ТАБИИЙ
МУҲИТНИ
ҲУҚУҚИЙ
МУҲОФАЗА
ҚИЛИШ
Бугунги
кунда
бутун
дунё
ҳамжамияти
олдидаги
ҳал
этилиши
лозим
бўлган
экологик
муаммолар
инсоният
тарихининг
бирон
-
бир
босқичида
ҳозирги
даврдагидек
долзарб
бўлган
эмас
.
Шу
сабабдан
ҳам
Президентимиз
И
.
А
.
Каримов
эътироф
этиб
ўтганлари
каби
“
Экология
ҳозирги
замоннинг
кенг
миқёсдаги
кескин
ижтимоий
муаммолардан
биридир
.
Уни
ҳал
этиш
барча
халқларнинг
манфаатларига
мос
бўлиб
,
цивилизациянинг
ҳозирги
куни
ва
келажаги
кўп
жиҳатдан
ана
шу
муаммонинг
ҳал
қилинишига
боғлиқ
”
1
.
Ушбу
муаммолар
XX
аср
2-
ярмида
,
хусусан
унинг
тўртинчи
чорагида
,
яъни
икки
аср
орасида
айниқса
авж
олди
.
Давлатимиз
раҳбари
ҳақли
равишда
таъкидлаганларидек
, “
Асрлар
туташ
келган
паллада
бутун
инсоният
,
мамлакатимиз
аҳолиси
жуда
катта
экологик
хавфга
дуч
келиб
қолди
.
Буни
сезмаслик
,
кўл
ковуштириб
ўтириш
–
ўз
-
ўзини
ўлимга
маҳкум
этиш
билан
баробардир
”
2
.
Сўнгги
йилларда
жаҳон
миқёсида
экологик
муаммоларнинг
долзарблашаётганлиги
ҳам
ушбу
масалага
алоҳида
эътибор
қаратишни
тақозо
этади
.
Мамлакатимизда
айниқса
,
қишлоқ
хўжалиги
соҳасида
турли
агрохимикат
ва
ўғитлардан
ноўрин
ҳамда
тез
-
тез
фойдаланиш
натижасида
қишлоқ
хўжалигига
мўлжалланган
ерларнинг
ва
ушбу
ерлар
яқинидаги
экологик
тизим
жиддий
зарар
кўрмоқда
.
Агрохимикатларни
қўллашда
атроф
табиий
муҳитни
ҳуқуқий
муҳофаза
қилиш
энг
зарурий
ва
асосий
талаблардан
бири
ҳисобланади
.
Хусусан
,
агрохимикатларни
қўллашда
атроф
-
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
билан
боғлиқ
қуйидаги
масалаларга
алоҳида
аҳамият
бериш
зарур
:
1)
агрохимикатлар
қўлланиши
ушбу
ҳудуд
экологик
ҳолатига
,
сув
объектлари
ҳолати
,
ўсимлик
ва
ҳайвонот
дунёсига
таъсир
этмаслиги
лозим
(
таъсир
,
белгиланган
меъёрлар
даражасида
бўлиши
ҳамда
атроф
табиий
муҳитни
ўзини
-
ўзи
тиклаш
функцияси
учун
имконият
бериши
лозим
);
2)
агрохимикатлар
улар
қўлланилаётган
ҳудуд
ер
,
тупроқ
сифати
ва
экологик
таркибига
салбий
таъсир
этмаслиги
зарур
(
қишлоқ
хўжалигига
мўлжалланган
ерлар
тупроғи
таркибида
агрохимикатларнинг
меъёри
белгиланганидан
ошмаслиги
керак
).
Агрохимикатларни
қўллашда
атроф
табиий
муҳитни
ҳуқуқий
муҳофаза
қилиш
эса
,
ушбу
моддаларни
қўллаш
жараёнида
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
талабларининг
қонунчилик
нормаларида
ўз
аксини
топиши
,
уларнинг
қонунчилик
ҳужжатларида
мустаҳкамланишини
англатади
.
Таъкидлаш
лозимки
,
агрохимикатларни
қўллашда
атроф
-
табиий
муҳитни
ҳуқуқий
муҳофаза
қилишнинг
муҳим
йўналишларидан
бири
бу
ушбу
жараёнда
ерларни
муҳофаза
қилишдир
.
Р
.
Ҳ
.
Кенжаев
қайд
этганидек
, “
Ерларни
муҳофаза
қилиш
масаласи
1
Каримов
И
.
А
.
Ўзбекистон
XXI
аср
бўсағасида
:
хавфсизликка
таҳдид
,
барқарорлик
шартлари
ва
тараққиёт
кафолатлари
.//
Ўзбекистон
буюк
келажак
сари
.
Тошкент
:
Ўзбекистон
, 1998.
507–508-
бетлар
.
2
Ўша
жойда
. 505-
б
.
жамиятнинг
муҳим
ижтимоий
-
иқтисодий
,
сиёсий
ва
экологик
аҳамиятга
молик
бўлган
вазифаларидан
биридир
.
Чунки
,
жамиятнинг
моддий
фаровонлиги
,
мавжудлиги
ва
келажак
авлодларнинг
тақдири
табиатнинг
бебаҳо
бойлиги
бўлган
ерга
нисбатан
эҳтиёткорона
муносабатда
бўлишга
боғлиқдир
.
Шу
сабабдан
,
ер
ресурсларидан
оқилона
фойдаланиш
ва
уларни
муҳофаза
қилиш
,
нафақат
экологик
балки
ижтимоий
-
иқтисодий
аҳамиятга
ҳам
эгадир
”
3
.
Агрохимикатлар
асосан
қишлоқ
хўжалиги
учун
мўлжалланган
ерларда
улар
ҳосилдорилигини
ошириш
мақсадида
қўлланилиши
боис
,
ушбу
жараёнда
қишлоқ
хўжалиги
ерларини
муҳофаза
қилишга
эришиш
муҳим
аҳамиятга
эга
.
Қишлоқ
хўжалигига
мўлжалланган
ерлар
–
ер
фондинининг
бир
тоифаси
бўлиб
,
ушбу
тоифага
қишлоқ
хўжалик
маҳсулотларини
етиштириш
билан
шуғулланадиган
ёки
шу
мақсадга
мўлжаллаб
қишлоқ
хўжалиги
корхоналари
,
ташкилотлари
,
муассасалари
ва
фуқароларга
берилган
ерлар
киритилган
. 2005
йил
1
январ
ҳолатига
кўра
қишлоқ
хўжалиги
корхона
ва
ташкилотларнинг
сони
5079
та
бўлиб
,
улар
фойдаланадиган
ерларнинг
умумий
майдони
22446,1
минг
гектарни
ёки
республика
ер
фондининг
50,5
фоизини
,
қишлоқ
хўжалик
ер
турлари
майдони
эса
17346,2
минг
гектарни
шундан
3281,1
минг
гектари
суғориладиган
экин
ерларини
ташкил
қилади
4
.
“
Ер
ресурслари
ҳолати
ва
улардан
оқилона
фойдаланиш
масалалари
миллий
ва
глобал
миқёсда
долзарб
бўлиб
қолмоқда
.
Кўрилаётган
чораларга
қарамай
,
ерларнинг
бузилиш
жараёни
кучайиб
бормоқда
ва
қишлоқ
хўжалигида
фойдаланиш
учун
яроқли
ер
ресурслари
камайиб
кетмоқда
.
2001-2004
йиллар
давомида
республикада
ерлар
умумий
майдони
ўзгармади
,
суғориладиган
ерлар
майдони
1,7
минг
гектарга
(0,04%)
кўпайди
.
Суғориладиган
қишлоқ
хўжалик
экин
майдонлари
20,5
минг
гектарга
(0,6%)
гача
қисқарди
.
Бу
ҳолат
ерни
ҳисобга
олиш
ҳужжатларини
олиб
боришда
тизимдаги
камчиликлар
сабабли
содир
бўлганини
таъкидлаш
зарур
.
Гап
шундаки
,
қишлоқ
хўжалик
экин
майдонлари
таркибига
томорқа
ерлар
(
деҳқон
хўжаликлари
ерлари
)
киритилмайди
,
бу
ҳақиқий
ҳолатга
мос
келмайди
,
чунки
улар
қишлоқ
хўжалик
экинлари
(
мевалар
,
сабзавотлар
,
дон
,
ем
-
хашак
экинлари
,
кўп
йиллик
экинлар
ва
бошқалар
)
экиш
учун
фойдаланилади
.
Деҳқон
хўжаликлари
ҳозирги
вақтда
хўжалик
юритиш
самарали
шаклларидан
ҳисобланади
ва
мамлакат
қишлоқ
хўжалиги
ялпи
маҳсулотининг
анча
кўп
улушини
ишлаб
чиқаради
.
Суғориладиган
томорқа
ерлари
майдони
кўрилаётган
давр
давомида
20,3
минг
гектарга
ортди
.
Шундай
қилиб
,
агарда
томорқа
ерларини
қишлоқ
хўжалик
экин
майдонлари
сифатида
қаралса
(
бу
ҳақиқатга
мос
келади
),
унда
суғориладиган
қишлоқ
хўжалик
экин
майдонлари
деярли
ўзгармайди
”
5
.
3
Кенжаев
Р
.
Ҳ
.
Ўзбекистон
Республикасида
ерларни
муҳофаза
қилишнинг
ҳуқуқий
масалалари
.
Юридик
фанлари
номзоди
илмий
даражасини
олиш
учун
диссертация
.
Тошкент
:
ТДЮИ
, 2006. 13-
б
.
4
Ўзбекистон
Республикасининг
ер
фонди
(2005
йил
1-
январь
ҳолатида
). /
Абдуазизов
А
.
А
.
раҳбарлиги
остида
ГНПП
“
Картография
”. 2005.
5
Ўзбекистон
Республикасида
атроф
табиий
муҳит
муҳофазаси
ва
табиий
ресурслардан
фойдаланишнинг
ҳолати
тўғрисида
миллий
маъруза
. (2002-2004
йиллар
) /
Алихонов
Б
.
Б
.
умумий
таҳрири
остида
.
Тошкент
, 2006. 71-
б
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2008
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
84
Кези
келганда
,
қайд
этиш
зарурки
,
ўз
вақтида
Б
.
В
.
Ерофеев
1
ҳам
агрохимикатлардан
нотўғри
фойдаланишни
қишлоқ
хўжалиги
ерлари
ҳосилдорилиги
пасайишига
сабаб
бўлган
асосий
омиллардан
бири
сифатида
кўрсатиб
ўтади
.
Хусусан
,
муаллиф
“
қишлоқ
хўжалигига
мўлжалланган
ерларнинг
биринчи
рақамли
душманига
айланиб
улгурган
қишлоқ
хўжалигини
ўғитлашнинг
мувофиқлаштириш
қишлоқ
хўжалиги
ўсимликлари
ҳосилдорлигини
оширишнинг
муҳим
йўналишини
ташкил
этади
.
Қишлоқ
хўжалигини
ўғитлаш
деганда
,
қишлоқ
хўжалигида
ёввойи
ўтлар
,
касаллик
ва
зараркунандаларга
қарши
кураш
учун
мўлжалланган
кимёвий
моддалар
,
агрохимикатлар
(
минерал
ўғитлар
,
зараҳарли
химикатлар
,
пестицидлар
)
ни
ҳосилдорлик
ошириш
ҳамда
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотлари
етиштиришни
кўпайтириш
мақсадида
қўллашга
йўналтирилган
ташкилий
-
техник
чора
-
тадбирлар
мажмуи
тушунилади
2
.
Айтиш
ўринлики
,
ердан
оқилона
фойланиш
ва
уни
муҳофаза
қилишни
ҳуқуқнинг
ёрдамисиз
амалга
ошириш
мумкин
эмас
.
Мамлакатимизда
кейинги
йилларда
қабул
қилинган
ердан
фойдаланиш
ва
уни
муҳофаза
қилишга
қаратилган
қонун
ҳужжатлари
ер
бойликларига
эҳтиёткорона
муносабатда
бўлиш
,
уларни
асраш
,
доимо
тупроқ
унумдорлигини
ошириб
бориш
талабларини
ўрнатади
ва
ушбу
талабларга
риоя
қилиш
чораларини
белгилайди
.
Жумладан
,
Асосий
қонунимиз
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
55-
моддасида
“
Ер
,
ер
ости
бойликлари
,
сув
,
ўсимлик
ва
ҳайвонот
дунёси
ҳамда
бошқа
табиий
заҳиралар
умуммиллий
бойликдир
,
улардан
оқилона
фойдаланиш
зарур
ва
улар
давлат
муҳофазасидадир
”
3
,
деб
белгилаб
қўйилган
.
Юқоридагилардан
ҳам
кўриниб
турибдики
,
ерларни
муҳофаза
қилиш
билан
боғлиқ
ижтимоий
муносабатларни
ҳуқуқий
асосларини
ривожлантириш
бутун
жамият
учун
ҳам
,
ҳар
бир
алоҳида
шахс
учун
ҳам
муҳим
аҳамиятга
эга
.
Ер
нафақат
кишилар
учун
яшаш
макони
балки
,
унинг
моддий
фаровонлигини
таъминловчи
муҳим
восита
ҳамдир
.
Республикамиз
Президенти
И
.
А
.
Каримов
2002
йил
14
февраль
Вазирлар
Маҳкамасининг
“2001
йилда
Республикани
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожлантириш
якунлари
ва
иқтисодий
ислоҳотларнинг
бориши
тўғрисида
”
қилган
маърузасида
бу
ҳақда
шундай
деган
эдилар
: “
Шу
нарса
барчамизга
маълум
бўлиши
керакки
,
мамлакатимиз
аҳолиси
асосий
қисмининг
даромади
ва
фаровонлиги
мана
шу
ердан
самарали
фойдалана
олишимизга
,
унинг
ҳосилдорлигини
қай
даражада
сақлаб
туришимизга
боғлиқ
эканини
англаган
ҳолда
,
бу
муаммо
нақадар
муҳим
эканини
тушунишимиз
қийин
эмас
,
деб
ўйлайман
”
4
.
Ҳақиқатан
ҳам
ер
ресурслари
қишлоқ
хўжалигида
ишлаб
чиқаришнинг
асосий
объекти
эканлигини
эътиборга
оладиган
бўлсак
,
ундан
оқилона
1
Ерофеев
Б
.
В
.
Экологическое
право
России
:
Учебник
.
Изд
.
20-
е
,
перераб
.
и
доп
.
М
.:
Эксмо
, 2007.
С
.373.
2
Ўша
жойда
.
С
. 373–374.
3
Ўзбекистон
Республикаси
Конституцияси
.
Тошкент
:
Ўзбекистон
, 2008. 11-
б
.
4
Каримов
И
.
А
.
Иқтисодий
эркинлаштириш
,
ресурслардан
тежамкорлик
билан
фойдаланиш
–
бош
йўлимиз
//
Халқ
сўзи
.
2002. 15-
феврал
.
фойдаланиш
нафақат
ижтимоий
-
экологик
,
балки
иқтисодий
аҳамият
касб
этишини
ҳам
кўрамиз
.
Шу
билан
бирга
,
аҳолининг
қишлоқ
хўжалик
маҳсулотларига
бўлган
эҳтиёжлари
ўсиб
бораётганлиги
,
бундай
маҳсулотларни
етиштиришнинг
кўпайиши
,
фойдаланаётган
ернинг
сифати
ва
миқдорига
боғлиқ
бўлади
.
Бу
ҳолат
ишлаб
чиқариш
омили
сифатида
ерга
нисбатан
катта
талабни
шакллантиради
.
Ўзбекистонда
қишлоқ
ҳўжалиги
соҳасида
ўтказилаётган
иқтисодий
ислоҳотлар
бу
соҳада
мулкчиликнинг
самарали
тизимини
шакллантиришни
кўзлайди
.
Маълумки
,
собиқ
Шўро
даврида
қишлоқ
хўжалигидаги
ишлаб
чиқариш
муносабатлари
асосан
колхоз
ва
совхозлар
ўртасида
амалга
оширилган
.
Бунда
мулк
эгаси
ноаниқлиги
,
меҳнат
самарадорлигининг
пастлиги
албатта
ер
муносабатларини
ривожланишига
тўсиқ
бўлиб
,
аграр
соҳа
деярлик
норентабел
соҳа
хисобланар
эди
.
Ўзбекистон
мустақилликка
эришганидан
кейин
қишлоқ
хўжалигида
кичик
ва
ўрта
бизнесни
ривожлантирилиши
натижасида
,
деҳкон
ва
фермер
хўжаликлари
ташкил
топа
бошлади
.
Биргина
2004
йилда
зарар
кўриб
ишлаган
,
паст
рентабелли
ва
истиқболсиз
ширкат
хўжаликлари
тугатилиб
,
уларнинг
негизида
танлов
асосида
15
мингдан
ортиқ
фермер
хўжаликлари
,
шунингдек
,
уларга
хизмат
кўрсатувчи
инфратузилма
объектлари
ташкил
қилинди
.
Ҳозирги
кунда
юқорида
қайд
этиб
ўтганимиздек
,
фермерлар
сони
юз
мингдан
ошган
.
Умумий
суғориладиган
ерларнинг
тенг
ярми
фермерлар
ихтиёрида
,
пахта
ва
ғалла
каби
асосий
қишлоқ
хўжалиги
экинларини
экиб
,
маҳсулот
етиштиришдаги
ҳиссалари
қарийб
50
фоизни
ташкил
этаётганлиги
фермерлик
ҳаракати
ҳаётда
ўзини
оқлаётганлигидан
далолат
беради
5
.
Ер
табиатнинг
бошқа
бойликларидан
фарқли
ўлароқ
,
унга
оқилона
муносабатда
бўлишни
,
унинг
унумдорлик
,
қайта
тикланиш
хусусиятларини
юзага
келтириш
учун
доимий
тарзда
ишлов
беришни
,
ғамхўрлик
қилишни
талаб
қилади
.
Бунинг
учун
ер
муносабати
субъектлари
бу
борадаги
тегишли
норма
-
ларга
амал
қилишлари
лозим
бўлади
.
М
.
М
.
Бринчукнинг
таъкидлашича
“
Ер
ҳар
қандай
инсон
ва
жамият
ҳаётида
муҳим
экологик
,
иқтисодий
ва
сиёсий
рол
ўйнайди
.
Ер
–
бу
давлат
ҳудудининг
элементи
,
суверен
ҳокимияти
чегарасидир
.
Умуминсоният
меҳнати
предмети
,
қишлоқ
ва
ўрмон
хўжалигида
ишлаб
чиқаришнинг
асосий
воситаси
сифатида
ер
инсон
хўжалик
фаолиятининг
объекти
сифатида
унинг
томонидан
кўрсатиладиган
ҳар
қандай
таъсирларсиз
мавжуд
бўлади
.
Ердан
шунингдек
,
шаҳарлар
ва
бошқа
аҳоли
пунктларини
,
халқ
хўжалиги
тармоғини
ривожлантириш
учун
операцион
асос
,
фундамент
сифатида
фойдаланилади
”
6
.
Р
.
Ҳ
.
Кенжаев
фикрича
ҳам
,
ер
инсон
хўжалик
фаолиятининг
объекти
,
саноат
ва
ишлаб
чиқариш
объектларини
жойлаштириш
базаси
ҳамда
қишлоқ
хўжалигида
асосий
ишлаб
чиқариш
воситасидир
.
Ердан
хўжасизларча
фойдаланиш
,
алмашлаб
экишга
риоя
қилмаслик
,
ердан
илмий
асосда
фойдаланмаслик
,
тупроқнинг
агротехника
қоидаларига
риоя
қилмаслик
,
заҳарли
химикатларни
кўп
миқдорда
5
Менглиев
Э
.
Қишлоқ
хўжалиги
:
масъулият
ва
жавобгарлик
//
Халқ
сўзи
. 2005. 12
феврал
.
6
Бринчук
М
.
М
.
Экологическое
право
:
Учебник
. 2-
е
изд
.,
перераб
.
и
доп
.
М
.:
Юристъ
, 2005.
С
. 391.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2008
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
85
ишлатиш
тупроқ
унумдорлигини
пасайишига
олиб
келади
.
Мутахассисларнинг
маълумотига
кўра
,
тупроқнинг
қимматбаҳо
сифатини
осонликча
яксон
қилиб
ташлаш
мумкин
.
Уни
тиклаш
жараёни
эса
жуда
оғир
ва
узоқ
муддатни
талаб
этади
.
Масалан
, 10
сантиметр
қалинликдаги
тупроқнинг
унумдор
қатламини
тиклаш
учун
100
йилча
вақт
керак
.
Шундан
келиб
чиқиб
,
ер
қонунчилиги
тупроқнинг
унумдор
қатламини
муҳофаза
қилишга
қаратилган
қатъий
талаб
ва
чораларни
белгилайди
1
.
“
Мутахассисларнинг
маълумотига
қараганда
,
қишлоқ
хўжалиги
экинларининг
15
фоиз
ҳосили
ерларнинг
мелиоратив
ҳолати
ёмонлиги
туфайли
бой
берилмокда
.
Бугунги
кунда
турли
даражада
мелиоратив
ҳолати
ёмонлашган
ерлар
406,8
минг
гектарни
ёки
жами
суғориладиган
ерларнинг
10,5
фоизини
ташкил
қилади
”
2
.
Хуллас
,
ер
муносабатлари
субъектларининг
ердан
фойдаланишда
мавжуд
экологик
талабларга
амал
қилишлари
,
уларни
бажаришлари
ва
бу
борада
тегишли
давлат
органларининг
мунтазам
,
самарали
фаолияти
ер
ресурсларини
ҳаётнинг
асосий
манбаси
сифатида
бугунги
ва
келажак
авлодлар
учун
сақлаб
қолишда
нафақат
иқтисодий
-
ижтимоий
балки
экологик
аҳамият
ҳам
касб
этади
3
.
Шу
маънода
,
ердан
қишлоқ
хўжалиги
мақсадларида
фойдаланувчилар
,
унда
агрохимикатларни
қўллашда
атроф
табиий
муҳитга
зарар
етказмаслик
чора
-
тадбирларини
кўришга
мажбурдирлар
.
Пестицидлар
,
минерал
ўғитлар
ҳамда
шу
каби
агрохимикатларнинг
бошқа
турларини
қишлоқ
хўжалигида
қўллашда
атроф
табиий
муҳитни
ҳуқуқий
муҳофаза
қилиш
масаласи
авваламбор
,
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Табиатни
муҳофаза
қилиш
тўғрисида
”
ги
қонуни
4
мазмун
-
моҳиятидан
келиб
чиқади
.
Шунингдек
,
Ўзбекистон
Республикасининг
Маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
ва
Жиноят
кодексларида
ҳам
мазкур
моддаларни
қўллаш
жараёнида
атроф
табиий
муҳитни
муҳофаза
қилиш
талабларига
риоя
этилмаганлиги
учун
тегишинча
маъмурий
ёки
жиноий
жавобгарлик
кўзда
тутилган
нормалар
мавжуд
.
Резюме
В
вводной
части
статьи
излагаются
общие
положения
о
защите
окружающей
среды
.
В
основной
части
рассматриваются
вопросы
защиты
окружающей
среды
при
использовании
агрохимикатов
.
В
заключении
автор
приходит
к
выводу
,
что
следует
совершенствовать
национальное
законодательство
в
направлении
защиты
природы
.
Abstract
In the introductory part of the article general provisions
on protection of an environment are stated.
In the basic part questions of protection of an environ-
ment are considered at use agrochemicals.
In the conclusion the author comes to opinion, that it is
necessary to improve the national legislation in a direction of
protection of the nature.
1
Ер
ҳуқуқи
/
Масъул
муҳаррирлар
М
.
Б
.
Усмонов
,
Й
.
О
.
Жўраев
.
Тошкент
:
ТДЮИ
, 2002. 144–147-
бетлар
.
2
Бобоқулов
Ш
.
О
.,
Ҳайитов
Ҳ
.
Ш
.
Ер
элни
боқади
//
Ҳаёт
ва
қонун
. 2004.
№
2. 56-
б
.
3
Кўрсат
.
дис
. 16–23-
бетлар
.
4
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Табиатни
муҳофаза
қилиш
тўғрисида
”
ги
Қонуни
//
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлис
Ахборотномаси
. 1999.
№
1. 20-
модда
.
Ж
.
Б
.
Моминбаев
Соискатель
КазГУ
О
РАЗВИТИИ
АГРАРНОГО
СЕКТОРА
КАЗАХСТАНА
В
РЫНОЧНЫХ
УСЛОВИЯХ
ХОЗЯЙСТВОВАНИЯ
Агропромышленный
комплекс
Казахстана
пред
-
ставляет
собой
систему
особо
нуждающуюся
в
специ
-
ально
разработанной
политике
государства
,
которая
предусматривала
бы
все
стороны
развития
данного
сектора
.
Объективная
необходимость
аграрного
реформи
-
рования
была
вызвана
тем
,
что
сельское
хозяйство
Казахстана
было
затратным
и
в
основном
экстенсив
-
ным
.
Показатели
производительности
труда
и
выхода
продукции
на
единицу
площади
и
потребляемых
ре
-
сурсов
оставались
низкими
,
а
разрыв
между
нашей
страной
и
развитыми
странами
мира
по
этим
показа
-
телям
неуклонно
увеличивался
не
в
нашу
пользу
.
Государственное
регулирование
развития
сель
-
ского
хозяйства
необходимо
для
сохранения
аграрного
сектора
,
который
имеет
следующие
особенности
:
низ
-
кая
доходность
,
сезонность
ведения
хозяйствования
и
использования
ресурсов
,
медленный
оборот
капитала
и
др
.
Аграрный
сектор
обеспечивает
производство
,
переработку
и
реализацию
сельскохозяйственной
продукции
,
выполняя
тем
самым
важнейшую
государ
-
ственную
задачу
по
обеспечению
населения
страны
продовольствием
.
Анализируя
роль
сельскохозяйственного
сектора
на
современном
этапе
и
меры
по
преодолению
кризи
-
са
аграрной
отрасли
,
можно
сделать
вывод
о
том
,
что
за
первые
десять
лет
аграрной
реформы
сделано
не
-
мало
в
преодолении
кризисных
явлений
,
переводу
сельского
хозяйства
на
рельсы
рыночной
экономики
.
Аграрная
реформа
в
Казахстане
происходили
по
нижеследующим
направлениям
:
–
реформирование
системы
хозяйствования
путем
приватизации
совхозов
и
реформировании
колхозов
;
земельная
реформа
;
приватизация
предприятий
от
-
раслей
,
поставляющих
сельскому
хозяйству
средства
производства
;
–
разгосударствление
системы
переработки
сель
-
скохозяйственной
продукции
;
системы
закупок
и
реа
-
лизации
продукции
;
–
введение
новой
финансово
-
кредитной
системы
,
денежное
и
лизинговое
кредитование
;
льгот
по
нало
-
гообложению
;
системы
добровольного
страхования
;
–
передача
функции
по
содержанию
социальных
объектов
в
ведение
Акимов
районного
и
сельского
уровня
и
освобождение
сельскохозяйственных
органи
-
заций
от
несвойственных
им
функций
5
.
Высокая
степень
неопределенности
и
даже
не
-
предсказуемости
конечных
результатов
хозяйствова
-
ния
является
одной
из
негативных
сторон
пред
-
принимательства
в
сельском
хозяйстве
.
Наряду
с
при
-
родно
-
биологическими
особенностями
сельскому
хо
-
зяйству
присущи
и
социально
-
экономические
особен
-
ности
,
определяющие
специфичность
развития
хозяй
-
ствования
в
данной
сфере
народного
хозяйства
.
Во
-
первых
,
замедленный
товарооборот
и
оборот
капитала
,
потребность
в
относительно
более
объем
-
ном
авансировании
производственных
затрат
,
нерав
-
5
Есполов
Т
.
И
.
Ахметова
Г
.
К
.
Развитие
агроформирований
РК
и
пути
совершенствования
их
эффективности
.
Алматы
:
Агро
-
университет
, 2005.
