ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
26
Список
литературы
:
1.
Каримов
И
.
А
.
Мировой
финансово
-
экономический
кризис
,
пути
и
мерыпо
его
преодоле
-
нию
в
условиях
Узбекистана
. –
Т
.: «
Узбекистан
», 2009.
–
С
.26-27.
2.
Адилхолджаев
Ш
.
Ш
.
Вопросы
совершенствова
-
ния
бюджетного
законодательства
в
Республики
Узбе
-
кистан
//
Общественные
науки
в
Узбекистане
. –
№
1-2,
2012. –
С
.5-10.
3.
Адилхолджаев
Ш
.
Ш
.
Бюджет
қонунчилиги
,
уни
такомиллаштириш
асослари
//
Ҳуқуқ
ва
бурч
. –
№
1(73),
2012. –
Б
.56-57
4.
Мамаджанов
И
.,
Рамазанов
Л
.
Бюджетное
зако
-
нодательство
Республики
Узбекистан
и
стран
мира
//
Молия
маълумотномаси
, 2014,
№
3 (33), –
С
.56-60.
5.
Батыров
С
.
Е
.
Финансово
-
правовая
ответствен
-
ность
:
Автореф
.
дис
…
канд
.
юр
.
наук
. –
М
., 2003.
6.
Тютина
Ю
.
Л
.
Содержание
финансово
-
правовой
ответственности
\\
Финансовое
право
. 2009. –
№
2. –
С
.
19–21.
7.
Крохина
Ю
.
А
..
Финансовое
право
России
. –
М
.,
2007. –
С
.312-313.
О
.
Махкамов
,
ТДЮУ
“
Жиноят
ҳуқуқи
ва
криминология
”
кафедраси
мудири
,
юридик
фанлар
доктори
ЖИНОЯТ
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
:
АМАЛГА
ОШИРИЛГАН
ИСЛОҲОТЛАР
ВА
УЛАРНИНГ
ИСТИҚБОЛЛАРИ
Аннотация
:
мақолада
муаллиф
томонидан
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодекси
ретроспектив
таҳлил
қилинган
бўлиб
,
уни
янада
такомиллаштириш
юзасидан
таклиф
ва
тавсиялар
берилган
.
Жумладан
,
унда
Жиноят
кодексига
киритилган
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
таҳлил
қилиниб
,
амалга
оширилган
ислоҳотлар
шартли
равишда
тўрт
босқичга
бўлинган
.
Қонунчиликни
таҳлил
қилиниши
натижасида
мамлакатнинг
жиноят
-
ҳуқуқий
сиёсати
ўрганилиб
,
унинг
криминализация
,
декриминализация
,
пенализация
,
депенализация
,
жавобгарликни
дифференциация
қилиш
ва
жазони
индивидуаллаштириш
каби
йўналишлари
таҳлил
қилинган
.
Калит
сўзлар
:
жиноят
қонуни
,
либераллаштириш
,
криминализация
,
декриминализация
,
пенализация
,
депенализация
.
Аннотация
:
в
данной
статьи
автором
проводится
ретроспективный
анализ
Уголовного
кодекса
Республики
Узбекистан
,
а
также
выдвинуты
предложения
и
рекомендация
по
его
совершенствованию
.
В
частности
в
статье
проведен
анализ
,
внесенных
изменений
и
дополнений
в
Уголов
-
ный
кодекс
Республики
Узбекистан
,
в
результате
кото
-
рого
этапы
уголовно
-
правовой
политики
государства
в
сфере
либерализации
уголовного
закона
по
направле
-
ниям
:
криминализация
,
декриминализация
,
пенализация
,
депенализация
,
дифференциация
ответственности
и
индивидуализация
наказания
.
Ключевые
слова
:
уголовный
закон
,
либераллизация
,
криминализация
,
декриминализация
,
пенализация
,
депенализация
.
Annotation:
in this article, the author conducted a ret-
rospective analysis of the Criminal Code and put forward
suggestions and recommendations for improvement. In
particular, the article analyzes, changes and additions to
the Criminal Code of the Republic of Uzbekistan, in which
the steps of the criminal law policy of the state in the
sphere of liberalization of criminal law in areas: criminali-
zation, decriminalization, penalization, decriminalization,
differentiation and individualization of responsibility pun-
ishment.
Keywords:
criminal law, liberalization, criminalization,
decriminalization, penalization, decriminalization.
Мамлакатимиз
Президенти
И
.
А
.
Каримов
ташаббуслари
билан
юртимизда
барча
соҳалардаги
каби
,
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотлари
ҳам
изчиллик
билан
амалга
оширилмоқда
.
Хусусан
,
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотлари
жараёнида
жиноят
қонунчилиги
босқичма
-
босқич
либераллаштирилиши
ҳам
унинг
яққол
исботидир
.
Суд
-
ҳуқуқ
тизимини
,
жумладан
,
жиноят
қонунчилигининг
либераллаштирилиши
–
бу
нафақат
қонун
талабининг
юмшатилиши
,
балки
аксинча
,
бу
ундаги
инсонпарварлик
,
одиллик
ва
демократик
асосларнинг
янада
мустаҳкамланишидир
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
27
Маълумки
,
давлатнинг
жиноят
-
ҳуқуқий
сиёсати
бир
қатор
йўналишларни
ўз
ичига
қамраб
олган
.
Жумладан
,
криминализация
,
декриминализация
,
пенализация
,
депинализация
,
жавобгарликни
дифференциация
қилиш
ва
жазони
индивидуаллаштириш
.
1995
йил
1
апрелда
қонуний
кучга
кирган
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодексига
2015
йил
1
октябрга
қадар
300
дан
ортиқ
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
юзасидан
56
та
қонун
қабул
қилинган
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
И
.
Каримов
таъкидлаганларидек
,
жиноят
-
ҳуқуқий
соҳани
либераллаштиришнинг
бош
мақсади
-
инсон
омили
бўлиб
,
давлатнинг
жиноятчиликка
қарши
курашдаги
одил
сиёсати
орқали
адолат
ҳамда
қонун
устуворлигини
таъминлашдан
иборат
.
Илгари
сурилган
ушбу
инсонпарвар
ғоя
,
ўз
навбатида
,
жиноий
жавобгарлик
ва
жазо
тизимини
такомиллаштиришга
хизмат
қилиб
,
жиноят
ва
жазонинг
белгиларини
ўзида
акс
эттирган
нормаларни
тубдан
қайта
кўриб
чиқиш
ва
уларни
такомиллаштиришни
тақозо
этди
.
Бугунги
кунга
қадар
Жиноят
-
ҳуқуқий
соҳада
амалга
оширилган
ислоҳотларни
шартли
равишда
тўрт
босқичга
бўлишимиз
мумкин
:
Биринчи
босқич
,
1991-2001
йиллар
–
бу
давр
жиноят
қонунчилигининг
дастлабки
ҳуқуқий
асосларини
яратилишини
ўз
ичига
олган
бўлиб
,
1995
йил
1
апрелдан
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодексини
амалга
киритилиши
ҳамда
унга
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
билан
боғлиқ
10
та
қонуннинг
қабул
қилинишидан
иборат
;
Иккинчи
босқич
,
2001-2008
йиллар
–
мазкур
даврда
жиноят
қонунчилигини
либераллаштиришнинг
ҳуқуқий
асослари
ривожлантирилди
ва
жиноий
жазо
тизимининг
либераллаштирилди
,
у
ўз
ичига
2001
йил
29
августда
“
Жиноий
жазоларнинг
либераллаштирилиши
муносабати
билан
Ўзбекистон
Республикасининг
Жиноят
,
Жиноят
-
процессуал
кодекслари
ҳамда
Маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
кодексига
ўзгартишлар
ва
қўшимчалар
киритиш
ҳақида
”
ги
қонуннинг
қабул
қилиниши
ва
мамлакатимизда
ўлим
жазосини
бекор
қилишгача
бўлган
даврни
ўз
ичига
қамраб
олди
;
Учинчи
босқич
,
2008-2015
йиллар
бўлиб
,
ушбу
даврда
жиноят
қонунчилигини
янада
либераллаштирилди
,
яъни
мамлакатимизда
ўлим
жазосининг
бекор
қилинди
ва
айрим
қилмишлар
Жиноят
кодексига
криминализация
қилинилди
;
Тўртинчи
босқич
,
2015
йилдан
кейинги
давр
бўлиб
,
унда
жиноят
қонунчилигининг
янада
либераллаштириш
сиёсатини
изчил
амалга
ошириш
давом
эттирилиб
,
хусусий
мулкни
,
тадбиркорлик
субъектларини
ишончли
ҳимоя
қилишни
янада
кучайтиришга
,
уларни
жадал
ривожлантириш
йўлидаги
тўсиқларни
бартараф
этиш
ва
жиноий
жазо
тизимини
муқобил
жазолар
билан
тўлдирилишини
ўз
ичига
қамраб
олади
.
Биринчи
босқич
(1991-2001
йиллар
)
нинг
ўзига
хос
хусусияти
шундаки
,
мазкур
даврда
,
Ўзбекистон
Республикасининг
1994
йилда
қабул
қилинган
ЖК
тузилиши
жиҳатдан
эскисидан
тубдан
фарқ
қилди
.
Янги
Жиноят
кодексида
еттита
:
қонунийлик
,
фуқароларнинг
қонун
олдида
тенглиги
,
демократизм
,
инсонпарварлик
,
одиллик
,
айб
учун
жавобгарлик
ва
жавобгарликнинг
муқаррарлиги
тамойиллари
белгиланган
бўлиб
,
бу
қонун
нормаларининг
ушбу
тамойилларга
асосланган
ҳолди
тузилди
.
Юқоридаги
тамойилларга
таянган
ҳолда
янги
таҳрирдаги
Жиноят
кодексида
жиноий
жазо
тизими
қайтадан
кўриб
чиқилиб
,
ўзини
оқламаган
жамоат
иззаси
,
сургун
ва
бадарға
жазолари
чиқариб
ташланди
ва
уларнинг
ўрнига
хизмат
бўйича
чеклаш
ва
қамоқ
жазолари
пенализация
қилинди
.
Эски
таҳрирдаги
жиноят
қонунида
асосан
давлат
мулкини
ҳимоя
қилиш
белгиланган
бўлса
,
амалдаги
Жиноят
кодексида
давлат
мулки
билан
биргаликда
турли
хил
мулк
шакллари
,
шу
жумладан
хусусий
мулк
ҳам
муҳофазага
олинди
.
Илгари
жиноят
деб
ҳисобланган
ижтимоий
хавфли
қилмишлар
янги
Жиноят
кодексига
киритилмади
.
Жумладан
,
чайқовчилик
учун
жиноий
жавобгарлик
ҳам
жиноят
қонунидан
чиқариб
ташланди
.
1998
йил
1
майда
Жиноят
кодексига
Ўзбекистон
Республикаси
қонуни
[1]
билан
фаолияти
таъқиқланган
жамоат
бирлашмалари
ва
диний
ташкилотлар
фаолиятида
қатнашишга
ундаш
(216
1
-
модда
),
диний
ташкилотлар
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
бузиш
,
диний
таълимотдан
сабоқ
бериш
тартибини
бузиш
(229
2
-
модда
),
жамоат
хавфсизлиги
ва
жамоат
тартибига
таҳдид
соладиган
материалларни
тайёрлаш
ёки
тарқатиш
(244
1
-
модда
)
учун
жавобгарлик
киритилди
.
1999
йил
28
августда
қабул
қилинган
“
Ўзбекистон
Республикасининг
айрим
қонун
ҳужжатларига
ўзгартишлар
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
”
ги
Қонуннинг
[2]
қабул
қилиниши
муносабати
билан
ЖК
Махсус
қисми
132, 173, 180, 181, 184-
моддаларига
рағбатлантирувчи
норма
киритилган
бўлиб
,
унга
мувофиқ
етказилган
зарар
қопланган
тақдирда
шахсга
қамоқ
ёки
озодликдан
маҳрум
қилиш
жазоси
қўлланилмаслиги
белгиланди
.
Иккинчи
босқич
(2001-2008
йиллар
)
нинг
ўзига
хос
хусусияти
шундаки
, 2001
йил
29
августда
“
Жиноий
жазоларнинг
либераллаштирилиши
муносабати
билан
Ўзбекистон
Республикасининг
Жиноят
,
Жиноят
-
процессуал
кодекслари
ҳамда
Маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
кодексига
ўзгартишлар
ва
қўшимчалар
киритиш
ҳақида
”
ги
Қонунининг
[3]
қабул
қилиниши
натижасида
жиноий
жазо
тизими
ва
суд
ишларини
юритиш
либераллаштирилди
,
шахсни
жамиятдан
ажратиш
билан
боғлиқ
бўлмаган
жазо
турларини
тайинлаш
имконияти
ва
жиноятларнинг
таснифи
тубдан
қайта
кўриб
чиқилиб
,
жиноятларнинг
қарийб
75%
оғир
ва
ўта
оғир
жиноятлар
тоифасидан
ижтимоий
хавфи
катта
бўлмаган
ва
унча
оғир
бўлмаган
жиноятлар
тоифасига
ўтказилди
.
Шунингдек
,
мазкур
қонун
асосида
янги
ҳуқуқий
институт
: “
Ярашилганлиги
муносабати
билан
жиноий
жавобгарликдан
озод
қилиш
”
тўғрисидаги
алоҳида
норма
жорий
этилди
.
Қабул
қилинган
Қонунга
мувофиқ
,
Жиноят
кодекси
44-
моддаси
2-
қисмига
ўзгартириш
киритилиб
,
жариманинг
миқдори
–
энг
кам
ойлик
иш
ҳақининг
беш
бараваридан
олти
юз
бараваригача
миқдорга
ўзгартирилди
.
Бундан
ташқари
,
киритилган
ўзгартиришга
кўра
жиноий
жазолар
тизимидан
“
мол
-
мулкни
мусодора
қилиш
”
жазоси
чиқариб
ташланди
.
Юқоридагилар
билан
бир
қаторда
2007
йил
25
декабрда
қабул
қилинган
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Ахборотлаштириш
ва
маълумотлар
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
28
узатиш
соҳасида
қонунга
хилоф
ҳаракатлар
содир
этганлик
учун
жавобгарлик
кучайтирилганлиги
муносабати
билан
ўзбекистон
республикасининг
айрим
қонун
ҳужжатларига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
”
ги
Қонунига
[4]
мувофиқ
Жиноят
кодекси
174-
моддаси
(
Ахборотлаштириш
қоидаларини
бузиш
)
чиқариб
ташланиб
,
олтита
мустақил
таркибли
жиноятлар
ўзида
қамраб
олган
янги
XX
1
боб
билан
тўлдирилди
.
Учинчи
босқич
(2008-2015
йиллар
)
мамлакатимизда
ўлим
жазосини
бекор
қилиниши
билан
бошланди
.
Маълумки
,
ўлим
жазоси
фавқулодда
жазо
чораси
ҳисобланиб
, 1994
йилги
ЖКда
33
та
жиноят
таркибидан
13
тагача
, 1998
йилда
8
тагача
,
2001
йилда
4
тагача
ва
2003
йилда
2
тагача
камайтирилган
бўлиб
, 2008
йил
1
январдан
эътиборан
Жиноят
кодексидан
депенализация
қилинди
.
Мазкур
жазо
ўрнига
умрбод
озодликдан
маҳрум
қилиш
жазоси
пенализация
қилиниб
,
фақатгина
2
та
жиноят
таркиби
,
оғирлаштирувчи
ҳолатларда
қасддан
одам
ўлдириш
ва
оғирлаштирувчи
ҳолатларда
терроризм
жиноятини
содир
этганлик
учун
белгиланди
.
Мазкур
давр
оралиғида
2008
йил
10
апрелда
қабул
қилинган
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Жарима
тариқасидаги
жиноий
жазони
ижро
этиш
тартибини
такомиллаштириш
масалалари
бўйича
Ўзбекистон
Республикасининг
айрим
қонун
ҳужжатларига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
”
ги
Қонунига
[5]
мувофиқ
,
Жиноят
кодекси
44-
моддаси
янги
таҳрирда
баён
этилди
.
Унга
кўра
агар
ҳукм
қилинган
шахс
жазо
тариқасида
тайинланган
жаримани
мажбурий
ижро
этиш
учун
белгиланган
муддатларда
тўлашдан
бўйин
товласа
ёхуд
қарздорда
ундирув
қаратилиши
мумкин
бўлган
мол
-
мулк
мавжуд
эмаслиги
туфайли
мажбурий
ижро
этиш
учун
белгиланган
муддат
мобайнида
жаримани
ундиришнинг
имкони
бўлмаса
,
худди
шунингдек
кечиктириш
муддати
тугаганидан
кейин
жарима
тўланмаган
ёки
жаримани
бўлиб
-
бўлиб
тўлаш
шартлари
бузилган
тақдирда
,
суд
жариманинг
тўланмаган
миқдорини
ахлоқ
тузатиш
ишлари
,
хизмат
бўйича
чеклаш
,
қамоқ
ёки
озодликдан
маҳрум
қилиш
тариқасидаги
жазо
билан
алмаштиради
.
2010
йил
18
майдаги
“
Ўзбекистон
Республикасининг
жиноят
кодексига
қўшимча
киритиш
тўғрисида
”
ги
Қонунга
[6]
мувофиқ
,
айбдор
ўз
қилмишига
чин
кўнгилдан
пушаймон
бўлганида
жазо
тайинлаш
қоидаларини
ўзида
ифодалаган
57
1
-
модда
киритилди
.
Унга
кўра
Жиноят
кодекси
55-
моддаси
биринчи
қисмининг
«
а
»
ва
«
б
»
бандларида
назарда
тутилган
жазони
енгиллаштирувчи
ҳолатлар
мавжуд
бўлган
ва
56-
моддасининг
биринчи
қисмида
назарда
тутилган
жазони
оғирлаштирувчи
ҳолатлар
мавжуд
бўлмаган
тақдирда
жазо
муддати
ёки
миқдори
ушбу
Кодекс
Махсус
қисмининг
тегишли
моддасида
назарда
тутилган
энг
кўп
жазонинг
учдан
икки
қисмидан
ошмаслиги
керак
.
2012
йил
11
сентябрдаги
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Хўжалик
юритувчи
субъектларнинг
фаолиятига
қонунга
хилоф
равишда
аралашганлик
учун
жавобгарлик
жорий
этилиши
муносабати
билан
Ўзбекистон
Республикасининг
Жиноят
кодексига
ҳамда
Ўзбекистон
Республикасининг
Маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
кодексига
қўшимчалар
киритиш
ҳақида
”
ги
қонунига
мувофиқ
,
хўжалик
юритувчи
субъектларнинг
фаолиятига
қонунга
хилоф
равишда
аралашганлик
учун
жиноий
жавобгарлик
ЖК
206
1
-
моддасига
криминализация
қилинди
.
2014
йил
4
сентябрдаги
“
Ўзбекистон
Республикасининг
айрим
қонун
ҳужжатларига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
”
ги
Қонунига
[7]
биноан
ЖК
62-
моддаси
(
Дастлабки
қамоқ
вақтини
ҳисобга
олиш
қоидалари
)
қуйидаги
мазмундаги
иккинчи
қисм
билан
тўлдирилди
,
яъни
суд
қамоқда
сақланган
шахсга
жарима
тайинлашда
қамоқда
сақланган
ҳар
бир
кунини
энг
кам
ойлик
иш
ҳақининг
иккидан
бир
қисмига
тенглаштириб
ҳисоблайдиган
бўлди
.
Тўртинчи
босқич
–
2015
йилдан
кейинги
даврни
ўз
ичига
олиб
,
у
2015
йил
10
ҳамда
20
августларда
қабул
қилинган
“
Ўзбекистон
Республикаси
айрим
қонун
ҳужжатларига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
”
ги
қонунларнинг
қабул
қилиниши
билан
бошланди
.
2015
йил
10
августда
“
Ўзбекистон
Республикасининг
айрим
қонун
ҳужжатларига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
”
ги
Қонунининг
[8]
қабул
қилиниши
натижасида
Жиноят
кодекси
жазолар
тизимига
янги
(48
1
-
модда
)
озодликни
чеклаш
жазоси
пенализация
қилинди
.
Мазкур
нормага
мувофиқ
озодликни
чеклаш
суд
томонидан
маҳкумга
нисбатан
яшаш
жойини
у
ёки
бу
сабаб
билан
тарк
этишни
бутунлай
тақиқлашдан
ёки
сутканинг
муайян
вақтида
яшаш
жойидан
чиқишни
чеклашдан
иборатдир
.
Дарҳақиқат
,
бугунги
кунда
инсонпарварлик
ва
одиллик
тамойилларига
мос
,
шахсни
жамиятдан
ажратмасдан
туриб
,
уни
ахлоқини
тузатувчи
,
жиноятларни
олдини
олишга
хизмат
қилувчи
жазоларнинг
самарадорлиги
ошириш
ҳукуматимиз
диққат
-
эътибори
марказида
бўлаётганлиги
бежиз
эмас
.
Қабул
қилинган
қонунга
мувофиқ
Жиноят
кодекси
Умумий
қисмининг
20
га
яқин
,
Махсус
қисмининг
100
дан
зиёд
моддаларига
ўзгартириш
ва
қўшимчалар
киритилди
.
Шу
билан
бирга
, 2015
йил
15
майдаги
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“
Хусусий
мулк
,
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорликни
ишончли
ҳимоя
қилишни
таъминлаш
,
уларни
жадал
ривожлантириш
йўлидаги
тўсиқларни
бартараф
этиш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
фармони
асосида
2015
йил
20
августда
“
Ўзбекистон
Республикасининг
айрим
қонун
ҳужжатларига
хусусий
мулкни
,
тадбиркорлик
субъектларини
ишончли
ҳимоя
қилишни
янада
кучайтиришга
,
уларни
жадал
ривожлантириш
йўлидаги
тўсиқларни
бартараф
этишга
қаратилган
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
”
ги
қонуни
қабул
қилинди
.
Жиноят
кодексига
киритилган
ўзгартириш
ва
қўшимчалар
кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорликни
жадал
ривожлантириш
учун
янада
қулай
шароитлар
яратиш
,
бизнес
муҳитни
яхшилаш
,
пировардда
,
халқимиз
фаровонлигини
юксалтиришга
қаратилди
.
Жумладан
,
агар
шахс
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодексининг
184-
моддасида
назарда
тутилган
жиноятни
(
солиқлар
ёки
бошқа
мажбурий
тўловларни
тўлашдан
бўйин
товлаш
)
биринчи
маротаба
содир
этиб
,
солиқ
текшируви
материалларини
кўриб
чиқиш
натижалари
бўйича
давлат
солиқ
хизмати
органининг
қарорини
олган
кундан
эътиборан
ўттиз
кун
ичида
солиқлар
ва
бошқа
мажбурий
тўловлар
,
шу
жумладан
пенялар
ва
бошқа
молиявий
санкциялар
тарзида
давлатга
етказилган
зарарнинг
ўрнини
тўлиқ
қопласа
,
жавобгарликдан
озод
қилинади
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2015
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
29
Шунингдек
,
Жиноят
кодексига
айбдор
томонидан
сохта
банкротлик
ва
банкротликни
яшириш
орқали
етказилган
моддий
зарар
тўлиқ
қопланганда
озодликдан
маҳрум
этиш
тариқасидаги
жазо
қўлланилмаслигини
назарда
тутувчи
рағбатлантирувчи
норма
ўзгартирилди
.
Савдо
ёки
хизмат
кўрсатиш
қоидаларини
анча
ёки
кўп
миқдорда
бузганлик
учун
жавобгарлик
жиноий
юрисдикциядан
маъмурий
юрисдикцияга
ўтказилди
.
Жиноят
кодекси
Махсус
қисми
Саккизинчи
бўлими
Атамаларнинг
ҳуқуқий
маъносидан
“
масъул
мансабдор
шахс
”
атамаси
батамом
чиқариб
ташланди
.
Шу
билан
бирга
,
тадбиркорлик
тузилмалари
ва
бошқа
нодавлат
ташкилотларида
маъмурий
-
тақсимот
ва
маъмурий
-
хўжалик
ваколатларини
амалга
оширувчи
мансабдор
шахслар
жавобгарлигини
юмшатиш
ва
тадбиркорлик
фаолиятига
тўсқинлик
қилиш
,
қонунга
хилоф
равишда
аралашиш
билан
боғлиқ
ҳамда
хўжалик
юритувчи
субъектларнинг
ҳуқуқлари
ва
қонуний
манфаатларига
тажовуз
қиладиган
бошқа
жиноятлар
учун
жавобгарлик
белгиланди
.
Жумладан
,
Жиноят
кодексига
хусусий
мулк
ҳуқуқини
бузиш
,
тадбиркорлик
субъектларининг
фаолиятини
текшириш
ва
молия
-
хўжалик
фаолиятини
тафтиш
қилиш
тартибини
бузиш
,
тадбиркорлик
субъектларининг
фаолиятини
ва
(
ёки
)
уларнинг
банклардаги
ҳисобварақлари
бўйича
операцияларни
қонунга
хилоф
равишда
тўхтатиб
туриш
,
тадбиркорлик
субъектларини
ҳомийликка
ва
бошқа
тадбирларга
мажбурий
жалб
этиш
,
лицензиялаш
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
ва
рухсат
бериш
тартиб
-
таомиллари
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
бузиш
,
имтиёзлар
ва
преференцияларни
қўллашни
ғайриқонуний
равишда
рад
этиш
,
қўлламаслик
ёки
қўллашга
тўсқинлик
қилиш
,
хўжалик
юритувчи
субъектларга
ва
бошқа
ташкилотларга
пул
маблағлари
беришни
асоссиз
равишда
кечиктириш
,
тадбиркорлик
субъектларининг
ҳисобварақларида
пул
маблағлари
мавжудлиги
тўғрисидаги
ахборотни
қонунга
хилоф
равишда
талаб
қилиб
олиш
,
тижоратда
пора
эвазига
оғдириб
олиш
ва
бошқа
қилмишлар
учун
жавобгарлик
белгиланди
.
Шу
муносабат
билан
Жиноят
кодекси
205-214-
моддалари
янги
таҳрирда
баён
этилди
.
Юқоридаги
ретроспектив
таҳлилдан
келиб
чиқиб
,
кейинги
даврда
бизнингча
жиноят
қонунчилигини
либераллаштиришни
қуйидаги
йўналишларда
амалга
ошириш
мақсадга
мувофиқ
ҳисобланади
:
Биринчидан
,
мамлакатимизда
глобаллашув
жараёнининг
таъсири
ва
мавжуд
ижтимоий
муносабатлар
ривожланаётганини
ҳисобга
олиб
ҳамда
амалга
оширилаётган
ислоҳотлар
давом
эттирган
ҳолда
айрим
қилмишларни
Жиноят
кодексига
криминализация
қилиш
мувофиқ
,
деб
ҳисоблаймиз
.
Жумладан
,
“144
1
-
модда
.
Юридик
ва
жисмоний
шахсларга
маълумотларни
тақдим
этишни
рад
этиш
”,
“156
1
-
модда
.
Оммавий
қирғин
қуролларини
ишлаб
чиқариш
ёки
тарқатиш
”, “169
1-
модда
.
Компьютер
воситаларидан
фойдаланган
ҳолда
талон
-
торож
қилиш
”, “173
1
-
модда
.
Эҳтиётсизлик
орқасидан
мулкни
нобуд
қилиш
ёки
унга
зарар
етказиш
”, “192
13
-
модда
.
Нодавлат
тижорат
ташкилотида
ёки
бошқа
нодавлат
ташкилотида
мансабдор
шахслари
томонидан
ўз
ваколатларидан
четга
чиқиш
”, “192
13
-
модда
.
Нодавлат
тижорат
ташкилотида
ёки
бошқа
нодавлат
ташкилотида
мансабдор
шахслари
томонидан
ўз
ваколатларига
совуққонлик
билан
қараш
”, “277
1
-
модда
.
Террористик
ҳаракатлар
ҳақида
ёлғон
маълумот
бериш
”
ва
бошқалар
;
Иккинчидан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодексининг
айрим
нормаларини
декриминализация
қилиш
.
Жумладан
, “179-
модда
.
Сохта
тадбиркорлик
”,
“180-
модда
.
Сохта
банкротлик
”, “181-
модда
.
Банкрот
-
ликни
яшириш
”, “189-
модда
.
Савдо
ёки
хизмат
кўрсатиш
қоидаларини
бузиш
”, “190-
модда
.
Фаолият
билан
лицензиясиз
шуғулланиш
”
ва
бошқалар
;
Учинчидан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодекси
жазо
тизимига
янги
жазоларни
пенализация
қилиш
ва
жазолар
либераллаштириш
мақсадга
мувофиқ
.
Жумладан
,
мажбурий
жамоат
ишлари
жазосини
жазо
тизимига
киритиш
,
жарима
жазосини
кунлик
ва
ойлик
муддатларга
бўлиш
,
вояга
етмаганларга
нисбатан
мажбурлов
чора
турларини
кенгайтириш
лозим
;
Тўртинчидан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодекси
жазо
тизимидан
қамоқ
,
интизомий
қисмга
жўнатиш
жазоларни
депенализация
қилиш
;
Бешинчидан
,
Жиноят
кодекси
Махсус
қисмида
рағбатлантирувчи
нормани
ўзида
акс
этган
нормаларни
кенгайтириш
,
жумладан
,
шахс
етказилган
зарарни
қоплаган
тақдирда
,
унга
нафақат
қамоқ
,
озодликдан
маҳрум
қилиш
ёки
озодликни
чеклаш
жазоларини
қўлламаслик
,
балки
жазодан
ёки
жавобгарликдан
озод
қилишни
кенгроқ
қўллаш
.
Жумладан
,
ЖК
132-
ва
175
моддаларида
назарда
тутилган
рағбатлантирувчи
нормаларда
“
уч
карра
миқдорида
”
сўзларини
чиқариш
, 171-, 182-, 188-190-
моддаларини
биринчи
марта
содир
этган
шасхлар
учун
ҳам
“
етказилган
моддий
зарар
қопланган
тақдирда
,
озодликдан
маҳрум
қилиш
,
озодликни
чеклаш
ёки
қамоқ
тариқасидаги
жазолар
қўлланилмайди
”
деган
рағбатлантирувчи
нормани
белгилаш
мақсадга
мувофиқдир
.
Хулоса
ўрнида
айтиш
мумкинки
,
мамлакатимизда
амалга
оширилаётган
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотлари
ҳамда
қонунга
киритилаётган
ўзгартириш
ва
қўшимчалар
аҳолининг
ҳуқуқий
онги
ва
маданиятини
ошириш
,
хусусий
тадбиркорликнинг
иқтисодиётдаги
ўрнини
юксалтириш
,
тадбиркорлик
фаолиятини
ташкил
этиш
йўлидаги
мавжуд
тўсиқ
ва
чекловларни
тугатиш
,
ҳуқуқий
шарт
-
шароит
ва
рағбатлар
яратишга
қаратилган
бўлиб
,
пировардда
судланганлик
ҳолатларини
камайишига
хизмат
қилади
,
деб
ҳисоблаймиз
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 1999
й
., 5-
сон
, 124-
модда
.
2.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 1999
й
., 9-
сон
, 229-
модда
.
3.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Мажлисининг
Ахборотномаси
, 2001
й
., 9-10-
сон
, 165-
модда
.
4.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2007
й
., 52-
сон
, 532-
модда
.
5.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2008
й
., 14-15-
сон
, 94-
модда
.
6.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2010
й
., 20-
сон
, 147-
модда
.
7.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2014
й
., 36-
сон
, 452-
модда
.
8.
Ўзбекистон
Республикаси
қонун
ҳужжатлари
тўплами
, 2015
й
., 32-
сон
, 425-
модда
.
