ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
80
конвенцияси
ва
хорижий
мамлакатлар
қонунчилиги
таҳлили
шуни
кўрсатадики
, “
қийноқ
”
тушунчаси
“
бошқа
шафқатсиз
,
ғайриинсоний
ёки
қадр
-
қимматни
камситувчи
муомала
ҳамда
жазо
турлари
”
тушунчасидан
фарқ
қилади
.
Шу
сабабли
Жиноят
кодексининг
235-
моддаси
номланишини
“
Қийноққа
солиш
”
деб
номлаш
ҳамда
Жиноят
кодексининг
235-
моддаси
1-
қисми
диспозициясидаги
“
қийноққа
солиш
ва
бошқа
шафқатсиз
,
ғайриинсоний
ёки
қадр
-
қимматни
камситувчи
муомала
ҳамда
жазо
турларини
қўллаш
”
жумласини
“
қийноққа
солиш
”
деб
ўзгартириш
мақсадга
мувофиқ
.
Олтинчидан
,
Жиноят
кодексига
“
шафқатсиз
,
ғайриинсоний
ёки
қадр
-
қимматни
камситувчи
муомала
ҳамда
жазо
турларини
қўллаш
”
деб
номланган
янги
235
1
-
моддабилан
тўлдириш
.
Ушбу
модда
диспозициясини
“
суриштирувчи
,
терговчи
,
прокурор
томонидан
ёки
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
органининг
,
жазони
ижро
этиш
муассасасининг
бошқа
ходими
ёки
уларнинг
хабардорлиги
ёки
ундови
билан
бошқа
шахслар
томонидан
томонидан
қўрқитиш
,
уриш
,
дўппослаш
,
қийнаш
,
азоб
бериш
ёки
қонунга
хилоф
бошқа
ҳаракатлар
воситасида
содир
этилган
қонунга
хилоф
руҳий
ёки
жисмоний
таъсир
кўрсатиш
”
каби
таҳрирда
баён
этиш
.
Еттинчидан
,
юқоридаги
жиноятларни
ҳуқуқни
муҳофаза
қилувчи
органларнинг
мансабдор
шахслари
томонидан
содир
этилиши
қилмишни
оғирлаштирувчи
ҳолат
сифатида
қайд
этилишига
оид
ўзгартириш
киритилиш
мақсадга
мувофиқ
.
Саккизинчидан
,
мазкур
жиноятнинг
ижтимоий
хавфлилиги
ҳамда
хорижий
мамлакатлар
(
Қозоғистон
,
Молдова
ва
бошқа
)
тажрибасидан
келиб
чиқиб
,
амнистия
акти
асосида
жавобгарликдан
озод
қилиниши
мумкин
бўлмаган
жиноят
сифатида
қайд
этилиши
мақсадга
мувофиқ
.
Хулоса
қилиб
айтганда
,
шахсий
дахлсизлик
ҳуқуқи
миллий
қонунчиликда
ҳам
халқаро
ҳуқуқ
нормаларида
ҳам
кафолатлаб
қўйилган
бўлиб
,
ушбу
ҳуқуқни
бузганлик
учун
жиноий
жавобгарликкача
бўлган
чоралар
назарда
тутилган
.
Ушбу
соҳага
оид
қонунчиликни
янада
такомиллаштирилиши
эса
шахс
ҳуқуқ
ва
эркинликлари
ҳимоясини
янада
мустаҳкамлашга
хизмат
қилади
.
Адабиётларрўйхати
:
1.
Уголовное
право
России
.
Общая
часть
.
Учебник
.
2-
е
изд
.,
испр
и
доп
. (
под
редакцией
В
.
П
.
Ревина
,
док
-
тора
юридических
наук
,
профессора
,
заслуженного
деятеля
науки
Российской
Федерации
). –
М
.: «
Юсти
-
цинформ
», 2010. –
С
47.
И
.
Рустамбеков
,
ТДЮУ
кафедра
мудири
,
ю
.
ф
.
н
.,
доц
.
ИНТЕРНЕТ
ТАРМОҒИДА
МАЖБУРИЯТ
-
ҲУҚУҚИЙ
МУНОСАБАТЛАРИНИНГ
УМУМИЙ
ТАВСИФИ
Аннотация
:
мақолада
интернет
тармоғида
вужудга
келадиган
мажбурият
-
ҳуқуқий
муносабатлар
таҳлил
қилиниб
,
интернет
тармоғининг
ўзига
хос
хусусиятларидан
келиб
чиққан
ҳолда
,
виртуал
маконда
вужудга
келувчи
мажбуриятларнинг
умумий
тавсифи
амалга
оширилган
.
Калит
сўзлар
:
Интернет
,
мажбурият
,
интернетда
мажбурият
,
мажбурият
-
ҳуқуқий
муносабатлар
.
Аннотация
:
в
статье
проанализированы
обяза
-
тельственно
-
правовые
отношения
в
сети
Интернет
.
Дана
общая
характеристика
обязательств
,
возникаю
-
щих
в
виртуальной
среде
,
исходя
из
специфики
сети
Интернет
.
Ключевые
слова
:
Интернет
,
обязательства
,
обя
-
зательства
в
сети
интернет
,
обязательственно
-
правовые
отношения
.
Annotation
: In the article legal relations in sphere of
obligations in the Internet are analyzed and the general
characteristic of the liabilities arising in the virtual envi-
ronment proceeding from specifics of the Internet are de-
scribed.
Key words
: Internet, obligations, obligations in the In-
ternet, legal relations in sphere of obligations in the Inter-
net.
Ўзбекистон
Республикаси
Фуқаролик
кодексининг
234-
моддасига
асосан
мажбурият
–
фуқаролик
ҳуқуқий
муносабати
бўлиб
,
унга
асосан
бир
шахс
(
қарздор
)
бошқа
шахс
(
кредитор
)
фойдасига
муайян
ҳаракатни
амалга
оширишга
,
чунончи
:
мол
-
мулкни
топшириш
,
ишни
бажариш
,
хизматлар
кўрсатиш
,
пул
тўлаш
ва
ҳоказо
ёки
муайян
ҳаракатдан
ўзини
сақлашга
мажбур
бўлади
,
кредитор
эса
–
қарздордан
ўзининг
мажбуриятларини
бажаришни
талаб
қилиш
ҳуқуқига
эга
бўлади
.
Мажбурият
ҳуқуқининг
нормалари
ҳажм
жиҳатидан
фуқаролик
қонунчилигида
,
жумладан
Фуқаролик
кодексида
энг
салмоқли
ўринни
эгаллайди
.
Мажбурият
ҳуқуқи
нормалари
илмий
асосланган
тизим
асосида
умумий
ва
махсус
қисмларга
бўлинади
.
Бунда
мажбурият
ҳуқуқининг
умумий
қисми
умумий
ҳуқуқий
нормалар
(
қоидалар
)
дан
ташкил
топади
.
Ушбу
нормаларнинг
қўлланилиши
ўз
моҳиятига
кўра
барча
турдаги
мажбуриятларга
нисбатан
ҳам
бир
хилда
тааллуқлидир
.
Мажбурият
ҳуқуқининг
махсус
қисми
бир
туркумдаги
алоҳида
институтлардан
,
яъни
шартномали
мажбуриятлар
ва
шартномасиз
мажбуриялардан
иборат
[1, 16-17-
бетлар
].
Мажбуриятлар
асосида
мажбурият
ҳуқуқий
муносабатлар
вужудга
келиб
,
улар
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатлар
ҳисобланади
ҳамда
бундай
муносабатлар
воситасида
амалга
ошириладиган
ҳар
хил
турдаги
муносабатлар
у
ёки
бу
жиҳатдан
ашё
,
пул
,
ишни
бажариш
,
хизмат
кўрсатиш
каби
моддий
бойликларнинг
бир
шахсдан
иккинчи
шахсга
ўтиши
,
яъни
муомалада
бўлиши
билан
боғлиқ
.
Бундай
муносабатлар
икки
тараф
ўртасида
,
уларнинг
актив
ёки
пассив
харакатлари
асосида
вужудга
келади
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
81
Интернет
тармоғида
мажбуриятларга
доир
ҳуқуқий
муносабатлар
Интернет
тармоғида
юзага
келадиган
асосий
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатлардир
.
С
.
В
.
Петровский
қайд
этиб
ўтганидек
,
Интернетдан
фойдаланишга
доир
муносабатлар
билан
боғлиқ
кўп
сонли
ҳуқуқий
муаммолар
тадқиқотчилар
томонидан
қамраб
олинганига
қарамай
,
мажбуриятларга
доир
муносабатлар
билан
боғлиқ
масалалар
,
уларнинг
юридик
тавсифи
ва
турлари
юридик
адабиётларда
лозим
даражада
ёритиб
берилмаган
[2, 7-
бет
].
Айни
вақтда
,
Интернет
тармоғида
мажбуриятларга
доир
ҳуқуқий
муносабатлар
ўз
хусусиятига
эга
,
бундай
муносабатлар
уларнинг
виртуаллигидан
келиб
чиққанда
маълум
даражада
ўзгартирилган
кўринишда
мавжуд
.
Шуни
қайд
этиб
ўтиш
лозимки
,
Интернет
тармоғида
юзага
келадиган
мажбуриятларга
доир
асосий
ҳуқуқий
муносабатлар
шартномаларга
асосланади
,
бироқ
шу
билан
бир
вақтда
улар
ҳуқуқбузарликлардан
ҳам
келиб
чиқади
.
Интернет
тармоғида
мажбуриятларга
доир
ҳуқуқий
муносабатларнинг
асосий
қисми
шартномаларга
мувофиқ
юзага
келиши
бундай
муносабатларнинг
ўзига
хос
хусусиятларини
таҳлил
қилишни
талаб
этади
.
Умуман
олганда
,
Интернетда
ёки
Интернет
тармоғи
орқали
нотариал
тасдиқлаш
ёки
давлат
рўйхатидан
ўтказиш
талаб
этиладиган
шартномалардан
ташқари
,
бошқа
ҳар
қандай
шартномалар
тузилиши
мумкин
.
Аммо
шатномаларга
доир
ҳуқуқий
муносабатларда
,
шартнома
нарсаси
амалда
мавжуд
буюмлар
ҳисобланган
ва
улар
бўйича
мажбуриятларни
бажариш
шартнома
тарафининг
физик
маконда
туриши
билан
боғлиқ
бўлган
ҳолда
,
бундай
мажбуриятлар
,
масалан
,
мол
-
мулкни
фойдаланиш
учун
бериш
мажбуриятлари
,
уйни
ижарага
бериш
шартномаларидан
келиб
чиқадиган
мажбуриятлар
,
қурилиш
пудрати
шартномаларидан
келиб
чиқадиган
мажбуриятлар
,
транспорт
-
экспедиция
мажбуриятлари
ва
сақлаш
шартномасидан
келиб
чиқадиган
мажбуриятлар
Интернет
тармоғида
қўлланилмайди
.
Гарчи
мазкур
шартномаларни
Интернет
тармоғи
орқали
тузиш
мумкин
бўлса
-
да
,
аммо
бундай
ҳолларда
мажбурият
объекти
сифатида
моддий
дунёнинг
амалда
мавжуд
бўлган
объектларига
нисбатан
бажариладиган
ҳаракатлар
амал
қилади
,
шу
сабабли
ушбу
институтларни
Интернетда
қўллаш
мумкин
эмас
,
деб
ҳисобланади
.
Умуман
олганда
шартнома
мажбуриятларининг
бошқа
турлари
,
хусусан
тадбиркорлик
соҳасидаги
мажбуриятлар
деярли
тўлиқ
Интернет
тармоғига
ўтган
ва
уларнинг
сафи
доимий
равишда
кенгайиб
бормоқда
.
Бевосита
Интернет
виртуал
маконида
олди
-
сотди
электрон
шартномаларидан
,
электрон
кўринишдаги
турли
-
туман
хизматлар
кўрсатишдан
келиб
чиқадиган
мажбуриятлар
–
реклама
,
асарни
электрон
журналларда
чоп
этиш
,
воситачилик
фаолияти
,
электрон
тижорат
фаолияти
Интернет
тармоғида
айниқса
кенг
тарқалган
.
Бизнинг
фикримизча
,
Интернет
тармоғида
фуқаролик
-
ҳуқуқий
муносабатлар
ташқи
ва
ички
бўлишидан
келиб
чиқиб
,
Интернет
тармоғидаги
шартномаларни
икки
гуруҳга
ажратиш
мумкин
: 1)
ташқи
Интернет
-
муносабатларни
тартибга
солишга
қаратилган
шартномалар
;
2)
ички
Интернет
-
муносабатларни
тартибга
солишга
қаратилган
шартномалар
.
Шундай
қилиб
,
Интернет
тармоғида
ундан
фойлаланиш
учун
рухсат
олиш
жараёнида
юзага
келадиган
,
мажбурият
ҳуқуқининг
умумэътироф
этилган
назарий
конструкциялари
қўлланиладиган
мажбуриятларга
доир
ҳуқуқий
муносабатлар
фарқланади
.
Айни
ҳолларда
улар
физик
макондаги
,
шунингдек
қисман
Интернет
виртуал
маконидаги
,
фақат
Интернет
тармоғидан
фойдаланиш
учун
рухсат
олиш
билан
боғлиқ
бўлган
фуқаролик
ҳуқуқий
муносабатлардир
.
Бундан
ташқари
,
фақат
Интернет
виртуал
маконида
тузиладиган
шартномалардан
келиб
чиқадиган
мажбуриятларга
доир
ҳуқуқий
муносабатлар
ҳам
мавжуд
.
Бунда
шартномалар
ҳам
ҳақ
эвазига
,
ҳам
текинга
тузилиши
мумкин
.
Хулоса
қилиб
кўрсатганда
,
Интернет
тармоғидаги
мажбуриятлар
–
бу
фуқаролик
ҳуқуқий
муносабатлар
бўлиб
,
уларга
асосан
Интернет
тармоғи
субъектлари
кредитор
ва
қарздор
сифатида
намоён
бўлиб
,
ўзаро
мажбурият
олади
ва
талаб
қилиш
ҳуқуқига
эга
бўлади
.
Юқорида
қайд
этиб
ўтилганидек
,
Интернет
тармоғида
мажбуриятлар
фақат
шартномалардангина
эмас
,
балки
шартномадан
ташқари
,
яъни
ҳуқуқбузарликлардан
ҳам
келиб
чиқиши
мумкин
.
Бунда
шартномасиз
мажбуриятлар
ўзининг
вужудга
келиши
учун
асос
сифатида
шартнома
тузишдан
бошқа
юридик
фактларни
назарда
тутади
.
Шартномасиз
мажбурият
бўйича
жавобгарлик
шакли
ғайриқонуний
ҳаракат
(
ҳаракатсизлик
)
туфайли
фуқароларнинг
шахсига
ва
мол
-
мулкига
етказилган
зарар
,
шунингдек
юридик
шахсга
етказилган
зарар
етказган
шахс
томонидан
қоплашдан
иборат
.
Шартномасиз
(
шартномага
асосланмаган
)
мажбуриятлар
мажбуриятларнинг
алоҳида
туркуми
сифатида
қуйидагича
бўлинади
:
–
бир
томонлама
ҳаракатлардан
келиб
чиқадиган
мажбуриятлар
:
бегона
шахснинг
манфаатини
кўзлаб
топшириқсиз
ҳаракат
қилиш
,
оммавий
танлов
,
мукофотни
ошкора
ваъда
қилиш
;
–
ҳуқуқни
муҳофаза
қилишдан
келиб
чиқадиган
мажбуриятлар
:
зарар
етказишдан
келиб
чиқадиган
мажбуриятлар
(
фуқаронинг
ҳаёти
ва
соғлиғига
етказилган
зарарнинг
ўрнини
қоплаш
)
ва
асоссиз
бойлик
орттириш
оқибатида
келиб
чиқадиган
мажбуриятлар
[1, 20-
бет
].
Шу
ўринда
кўрсатиб
ўтиш
жоизки
,
Интернет
тармоғидаги
шартномадан
ташқари
мажбуриятлари
асосан
ғайриқонуний
харакатлар
,
жумладан
,
фуқаронинг
шаъни
,
қадр
-
қимматига
ёки
ишбилармонлик
обрўйига
доғ
тушириладиган
ахборотларни
асоссиз
тарқатиши
натижасида
вужудга
келади
.
Виртуал
маконда
содир
этиладиган
ғайриқонуний
ҳаракатларнинг
турлари
хилма
-
хилдир
.
Масалан
,
муаллифлик
ҳуқуқини
бузиш
;
товар
белгиси
ва
фирма
номига
бўлган
ҳуқуқларни
бузиш
;
инсофсиз
рақобат
;
диффамация
.
Реал
ҳаётдаги
муносабатларга
ҳам
хос
бўлган
ҳуқуқбузарликларнинг
санаб
чиқилган
турларидан
ташқари
,
фақат
глобал
компьютер
тармоғига
хос
бўлган
ҳуқуқбузарликлар
ҳам
мавжуд
.
Булар
,
энг
аввало
,
хакинг
,
маълумотлар
базалари
ёки
компьютер
тизимларига
компьютер
вирусларини
изчил
узатиш
,
бошқа
шахснинг
электрон
почтаси
манзилига
юборилган
хат
-
хабарларни
қонунга
хилоф
равишда
эгаллаб
олиш
ва
бошқалар
.
Бир
қатор
чет
эллик
тадқиқотчилар
номақбул
хат
-
хабарлар
(“
спам
”)
ни
қасддан
электрон
почта
орқали
бирон
-
бир
шахсга
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2016
№
3
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
82
йўллашни
ҳам
ғайриқонуний
ҳаракатлар
сифатида
қайд
этадилар
[3].
Бизнингча
,
Интернет
тармоғи
ўзига
хос
хусусиятга
эга
эканлигига
қарамай
,
ҳуқуқбузарликларнинг
юқорида
кўрсатилган
турларига
интернет
тармоғи
доирасидан
ташқаридаги
ўхшаш
муносабатларни
тартибга
солиш
учун
мўлжалланган
ҳуқуқий
нормаларни
аналогия
бўйича
қўллаш
мумкин
.
Аммо
Интернет
тармоғида
ахборот
айирбошлаш
иштирокчиларининг
ҳуқуқий
муносабатларини
,
шу
жумладан
ҳуқуқбузарликлардан
келиб
чиқадиган
муносабатларни
тартибга
солишга
қаратилган
махсус
моддий
-
ҳуқуқий
нормалар
мажмуи
ишлаб
чиқилиши
,
бизнингча
,
мақсадга
мувофиқ
бўлар
эди
.
Интернет
тармоғида
мажбуриятлар
юзага
келганда
Интернетнинг
трансчегаравийлиги
билан
боғлиқ
масалалар
мажмуи
ўз
ечимини
талаб
қиладиган
муаммолардан
бири
ҳисобланади
,
чунки
Интернет
тармоғида
ҳар
қандай
мажбурият
хорижий
элемент
билан
мураккаблаштирилиши
мумкин
.
Бундай
ҳолларда
коллизион
тартибига
солиш
,
шу
жумладан
,
Л
.
И
.
Подшибихин
кўрсатиб
ўтганидек
,
қайси
мамлакат
қонунларини
қўллаш
,
қайси
мамлакат
судига
мурожаат
этиш
ва
қайси
мамлакатнинг
процессуал
нормаларига
мувофиқ
суд
Интернетда
ҳуқуқларнинг
бузилишига
доир
тегишли
ишни
кўриб
чиқиши
лозимлигини
белгилаш
муҳимдир
[4, 93-
бет
].
Интернет
тармоғида
юзага
келадиган
шартномадан
ташқари
мажбуриятларга
қўлланилиши
лозим
бўлган
ҳуқуқни
белгилайдиган
нормалар
мавжуд
эмас
.
Аммо
ҳозирги
давр
шароитлари
бундай
муносабатларни
махсус
тартибга
солишни
тақозо
этади
ва
қўлланилиши
лозим
бўлган
ҳуқуқни
белгилашга
нисбатан
анъанавий
ёндашувлардан
фойдаланиш
мумкин
эмаслигини
кўрсатади
.
Ўз
навбатида
қўлланиладиган
ҳуқуқни
аниқлаш
масалалари
айнан
мажбуриятларни
бузганлик
учун
жавобгарлик
масаласи
билан
узвий
боғлқидир
,
чунки
мажбурият
бузилган
ҳолларда
уни
бузишга
йўл
қўйган
шахснинг
фуқаролик
-
ҳуқуқий
жавобгарлиги
юзага
келади
.
Кўрсатиб
ўтилганидек
мажбуриятлар
шартномавий
ва
шартномадан
ташқари
турларга
ажратилиб
,
шартномадан
келиб
чиқадиган
мажбуриятларни
бузганлик
учун
фуқаролик
-
ҳуқуқий
жавобгарлик
шартномавий
жавобгарлик
ҳамда
бошқа
ҳуқуқбузарликлар
учун
бўлган
жавобгарлик
шартномадан
ташқари
жавобгарлик
деб
кўрилади
.
Мажбуриятни
бузган
шахснинг
фуқаролик
-
ҳуқуқий
жавобгарлиги
унга
нисбатан
у
ёки
бу
шаклда
белгиланган
ҳуқуқий
таъсир
чораларини
қўллашдан
иборатдир
.
Фуқаролик
-
ҳуқуқий
жавобгарликнинг
асосий
шакллари
:
мажбуриятларни
бузиш
туфайли
етказилган
зарарларни
қоплаш
,
неустойка
(
жарима
ва
пеня
)
тўлаш
ҳисобланади
[1, 141-
бет
].
Интернет
тармоғидаги
мажбурият
турларидан
келиб
чиққан
ҳолда
,
улар
доирасида
вужудга
келадиган
фуқаролик
ҳуқуқий
жавобгарлик
айнан
юқорида
кўрсатилган
кўринишда
мавжуд
бўлиши
ҳамда
кўрсатиб
ўтилган
ҳуқуқий
таъсир
чораларини
қўлланилиши
мумкинлигни
билан
тавсифланади
.
Лекин
шу
билан
бир
қаторда
,
Интернет
тармоғи
доирасида
бошқа
таъсир
чоралари
ҳам
мавжудлиги
кўрсатиб
ўтилиши
мумкин
,
масалан
домен
номини
блоклаш
,
веб
-
сайтдан
фойдаланишни
чеклаш
,
веб
-
сайтда
тегишли
маълумотларни
олиб
ташлаш
ёки
маълум
ахборотни
эълон
қилишга
мажбурлаш
каби
мажбуриятлар
юклатилиши
мумкин
.
Лекин
шу
билан
бир
қаторда
,
кўрсатиб
ўтилганидек
,
мажбурият
-
ҳуқуқий
муносабатлар
чет
эл
элементи
билан
мураккаблашган
ҳолатларда
,
уларни
тартибга
солишда
коллизион
масалалар
,
яъни
қўлланиладиган
ҳуқуқ
масалалари
алоҳида
муҳим
аҳамиятли
бўлиб
ҳисобаланади
,
чунки
мазкур
масала
ҳал
этилмаган
тақдирда
,
мажбуриятни
бузган
шахсни
фуқаролик
-
ҳуқуқий
жавобгарликка
тортиш
мураккаб
тус
эгаллайди
.
Кўриниб
турибдики
,
Интернет
тармоғидаги
асосий
муносабатлар
мажбурият
ҳуқуқий
муносабатлар
бўлиб
,
улар
ўзига
хос
хусустяларга
эгадир
ва
бундай
муносабатлар
чуқур
ўрганилиш
ҳамда
ҳуқуқи
тартибга
солиш
механизмларини
такомиллаштирилиш
доирасида
эҳтиёжга
эгадир
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Раҳмонқулов
Х
.
Мажбурият
ҳуқуқи
. –
Т
., 2005. –
Б
.16-17.
2.
Петровский
С
.
В
.
Интернет
услуги
в
российском
праве
. –
М
., 2003. –
С
. 7.
3. Schryen G. Anti-Spam Measures. Analysis and
Design. – Springer-Verlag Berlin Heidelberg. – 2007; Rich
L.L. Internet Legal Issues: SPAM. 1999.
4.
Подшибихин
Л
.
И
.
Некоторые
проблемы
право
-
вой
охраны
объектов
авторского
права
и
смежных
прав
в
Интернете
//
Материалы
Третьей
всероссийской
конференции
«
Право
и
Интернет
». –
М
., 2000. –
С
.93.
