YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
17
DASTURLASH ASOSLARI O‘QITISH METODIKASI
Jurayeva Gulchehra G‘ofurovna
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
matematika va informatika yo‘nalishi talabasi
O‘ktamov Madadjon O‘ktam o‘g‘li
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
Matematika va ta’limda axborot texnologiyasi kafedrasi o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14998013
Annotatsiya.
Ushbu maqola dasturlash asoslari bo'yicha bilimlarni samarali va
zamonaviy o'qitish usullarini yoritadi. Mazkur maqolada dasturlashni o'rganish jarayonida
qo'llaniladigan usullar, texnologiyalar va yondashuvlar haqida so'z boradi. Maqolada
dasturlash asoslarini o'rganishda nazariy bilimlarning ahamiyati ta'kidlanadi. Dasturlash
tillarining asosiy tushunchalari, sintaksis va semantikasiga oid ma'lumotlar yoritiladi. Maqola
amaliy mashg'ulotlarning o'qitish jarayonidagi rolini ko'rsatadi. Amaliyotda olingan
ko'nikmalarni mustahkamlash uchun laboratoriya ishlar, loyihalar va dasturlashga oid
muammolarni hal qilish kabilar muhimdir.
Kalit so‘zlar:
Dasturlash asoslari, o'qitish metodikasi, nazariy bilimlar, amaliy
mashg'ulotlar, interaktiv usullar, kooperativ yondashuvlar, gamifikatsiya, simulatsion usullar.
Аннотация.
Эта статья освещает эффективные и современные методы
преподавания основ программирования. В данной статье рассматриваются методы,
технологии и подходы, применяемые в процессе обучения программированию. В
статье подчеркивается важность теоретических знаний при изучении основ
программирования. Описаны основные концепции языков программирования,
синтаксис и семантика. Статья показывает роль практических занятий в процессе
обучения. Для закрепления навыков, полученных на практике, важны лабораторные
работы, проекты и решение задач по программированию.
Ключевые слова:
Oсновы программирования, методика преподавания,
теоретические знания, практические занятия, интерактивные методы, кооперативные
подходы, геймификация, симуляционные методы.
Annotation.
This article highlights effective and modern methods for teaching the
fundamentals of programming. The article discusses the methods, technologies, and
approaches used in the process of learning programming. It emphasizes the importance of
theoretical knowledge in studying the basics of programming. The basic concepts of
programming languages, syntax, and semantics are described. The article demonstrates the
role of practical exercises in the learning process. To reinforce the skills acquired in practice,
laboratory work, projects, and solving programming-related problems are essential.
Keywords
: Fundamentals of programming, teaching methodology, theoretical
knowledge, practical exercises, interactive methods, cooperative approaches, gamification,
simulation methods.
Dasturlash asoslarini o‘qitish bugungi kunda juda muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Texnologiyalar va raqamli dunyoning jadal rivojlanishi bilan dasturlash sohasiga bo‘lgan
qiziqish oshib bormoqda. Dasturlash – bu nafaqat yangi dasturlar yaratish, balki
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
18
muammolarni hal qilish, mantiqiy fikrlash va ijodiy yondashuvni rivojlantirishni o‘rgatadi.
Shu sababli, dasturlashni samarali o‘rgatish metodikasini ishlab chiqish muhim vazifalardan
biridir. Maqolamizda dasturlash asoslarini o‘qitish usullari va metodikalari haqida batafsil
ma’lumot beriladi. Birinchi navbatda, dasturlash asoslarini o‘rganish uchun zarur bo‘lgan
nazariy bilimlar haqida so‘z yuritiladi. Nazariy bilimlar dasturlashning fundamental asoslarini
tushunishda yordam beradi va o‘quvchilarga dasturlash tillari, ularning sintaksis va
semantikasi haqida chuqur tushuncha beradi. Shuningdek, maqolada amaliy
mashg‘ulotlarning ahamiyati ham ko‘rsatib o‘tiladi. Amaliy mashg‘ulotlar o‘quvchilarga
dasturlash jarayonida duch kelishi mumkin bo‘lgan real muammolarni hal qilishni o‘rgatadi.
Bu esa o‘z navbatida, dasturchilik kasbiga qiziqishni oshirish va amaliy ko‘nikmalarni
rivojlantirishga xizmat qiladi.
Dasturlash asoslarini samarali va zamonaviy usullarda o'qitish dolzarb mavzulardan
biridir. Dasturlash tillarining keng qo'llanilishi va raqamli texnologiyalarning rivojlanishi
ushbu sohada bilimlarga bo'lgan talabni oshirib yubordi. Ushbu maqolada dasturlash
asoslarini o'rganish jarayonida qo'llaniladigan usullar, texnologiyalar va yondashuvlar haqida
so'z yuritiladi.
Nazariy bilimlarning ahamiyati dasturlashni o'rganishda juda katta. Dasturlash
tillarining asosiy tushunchalari, sintaksis va semantika tushunchalari nazariy bilimlarga
kiradi. Ushbu bilimlarni chuqur va mukammal o'zlashtirish o'quvchilarga dasturlashning
fundamental asoslarini tushunishda yordam beradi. Nazariy bilimlarni o'zlashtirish uchun
darsliklar, qo'llanmalar, ilmiy maqolalar va onlayn resurslardan foydalanish tavsiya etiladi.
Amaliy mashg'ulotlarning o'rni dasturlash asoslarini o'rganishda juda muhim.
Amaliyotda olingan bilimlar va ko'nikmalarni mustahkamlash uchun laboratoriya ishlar,
loyiha ishlari va muammolarni yechish zarur. Amaliy mashg'ulotlar orqali o'quvchilar
dasturlash jarayonida duch kelishi mumkin bo'lgan real muammolarni hal qilishni
o'rganadilar. Amaliy mashg'ulotlar bilan birga dasturiy vositalardan foydalanish
ko'nikmalarini ham oshirish mumkin. Integrated Development Environment (IDE) va kod
boshqarish tizimlari, masalan, GitHub kabi platformalar yordamida dasturchilar kod yozish va
boshqarish jarayonini optimallashtirishi mumkin.
Interaktiv va kooperativ usullar o'qitish jarayonida muhim ahamiyatga ega. O'quvchilar
orasida jamoa ishlari, birgalikda muammolarni hal qilish, tajriba almashish va savol-javob
sessiyalari orqali bilimlarini mustahkamlash mumkin. Interaktiv usullar orqali o'quvchilar
o'zaro muloqotda bo'lib, bir-birlaridan o'rganish imkoniyatiga ega bo'ladilar. Shuningdek,
gamifikatsiya va simulatsion usullar yordamida o'qitish jarayonini qiziqarli va samarali qilish
mumkin. Gamifikatsiya orqali o'quvchilar o'yinlar yordamida bilimlarini mustahkamlashlari
mumkin, simulatsion usullar esa real hayotdagi vaziyatlarni model qilish orqali o'rganishni
samarali qiladi.
Dasturlash asoslarini o'rganish jarayonida qo'llaniladigan zamonaviy texnologiyalar
haqida ham so'z yuritish zarur. Masalan, onlayn kurslar va platformalar, masalan, Coursera,
edX, Udemy va Khan Academy kabi resurslar orqali o'quvchilar dasturlash bo'yicha bilimlarni
olishlari mumkin. Ushbu platformalarda video darslar, interaktiv mashg'ulotlar va
sertifikatlash tizimlari mavjud bo'lib, o'quvchilarga bilimlarini mustahkamlash imkonini
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
19
beradi. Shuningdek, MOOC (Massive Open Online Courses) platformalari orqali ham keng
omma uchun dasturlash bo'yicha kurslar taqdim etiladi.
Dasturlash asoslarini o'rganish va o'qitish jarayonida mustaqil o'rganish ham muhim
ahamiyatga ega. O'quvchilar mustaqil ravishda darsliklar, qo'llanmalar va onlayn resurslar
yordamida bilimlarini oshirishlari mumkin. Shuningdek, kod yozish va amaliy mashg'ulotlar
o'tkazish orqali mustaqil ravishda dasturlash ko'nikmalarini rivojlantirish mumkin.
Dasturlash asoslarini o'rganish jarayonida muammolarni hal qilish ko'nikmalarini
rivojlantirish ham muhimdir. Dasturlash jarayonida duch keladigan muammolarni aniqlash,
tahlil qilish va yechish qobiliyatlari o'quvchilarga dasturchilik sohasida muvaffaqiyat
qozonishiga yordam beradi. Muammolarni hal qilish ko'nikmalarini rivojlantirish uchun
dasturchilikka oid muammolarni tahlil qilish, algoritmlar tuzish va dasturiy yechimlarni
ishlab chiqish zarur.
O'qitish jarayonida talabalarning qiziqishini oshirish uchun turli usullarni qo'llash
mumkin. Masalan, o'yinlash (gamifikatsiya) orqali o'quvchilar o'yinlar yordamida bilimlarini
mustahkamlashlari mumkin. Shuningdek, simulatsion usullar yordamida real hayotdagi
vaziyatlarni model qilish orqali o'rganishni samarali qilish mumkin. O'yinlash va simulatsion
usullar orqali o'quvchilarni qiziqtirish va bilimlarini mustahkamlash mumkin.
Maqolada dasturlashni samarali va zamonaviy usullarda o'rganish va o'qitish
jarayonining turli yondashuvlari haqida so'z yuritildi. Dasturlash asoslarini o'rganishda
nazariy bilimlarning ahamiyati alohida ta'kidlandi, chunki ular o'quvchilarga dasturlashning
fundamental asoslarini tushunishda yordam beradi. Shuningdek, amaliy mashg'ulotlarning
o'rni va ahamiyati ko'rsatib berildi, chunki amaliyotda olingan bilimlar va ko'nikmalar real
muammolarni hal qilishda muhimdir. Maqolada interaktiv va kooperativ usullarni qo'llash
orqali o'quvchilarning bilimini mustahkamlash va ularning bir-biri bilan muloqotini
rivojlantirishning samaradorligi haqida batafsil ma'lumot berildi. O'quvchilarning qiziqishini
oshirish uchun gamifikatsiya va simulatsion usullardan foydalanish tavsiya etildi.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Musurmanova, Yayra, and Jasmina Toshpo‘lotova. "Iqtisodiyotni raqamlashtirish
sharoitida iqtisodiy jarayonlar va moliyaviy munosabatlarning transformatsiyasi." (2024): 38-
41.
2.
Uktamov, M. "Modeling the professional training development of future teachers
through computer training." Science and innovation 2.B9 (2023): 139-141.
3.
Октамов, Мададжон, Жасмина Тошполотова, and Яйра Мусурманова. "Aniq fanlarni
o ‘qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo ‘llagan holda dars jarayonlarini tashkil
etish." Новый Узбекистан: наука, образование и инновации 1.1 (2024): 432-434.
4.
Madadjon, O‘Ktamov. "PEDAGOGIKA OLIY TA’LIM MUASSASALARI TALABALARINING
INFORMATIKADAN
AXBOROT-TEXNOLOGIK
KOMPETENTLIGINI
RIVOJLANTIRISH
METODIKASI." Academic research in educational sciences 4.CSPU Conference 1 (2023): 275-
281.
5.
O’G’Li, Madadjon O’Ktam. "Kuzatuv quduqlarida yer osti suvlarini gidrorejim
parametrlarini masofaviy nazorat qilishning avtomatlashgan tizimlari." Science and Education
2.12 (2021): 202-211.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
20
6.
Usmon o‘g‘li, Musirmanov Shohboz. "IJTIMOIY TARMOQLAR ORQALI TURISTIK
JOYLARNI REKLAMA QILISH VA MIJOZLAR BILAN SAMARALI ALOQA O ‘RNATISH." Scientific
Journal of Actuarial Finance and Accounting 4.10 (2024): 369-374.
7.
Xabibullayevich, Abdullayev Safibullo, et al. "TECHNOLOGY OF ORGANIZATION OF
ENVIRONMENT FOR THE DEVELOPMENT OF ERGONOMIC CULTURE." Harvard Educational
and Scientific Review 1.1 (2021).
8.
Beknazarova, Saida, et al. "METHOD OF FILTERING DIGITAL IMAGES BY PULSE
CHARACTERISTIC IN THE SPECTRAL REGION." Актуальные вопросы развития
инновационно-информационных технологий на транспорте 2021 (2021): 66-69.
9.
Musirmanov, Shohboz. "TURIZM SOHASIDA KADRLAR TAYYORLASHDA AMALIYOT VA
NAZARIYANING PEDAGOGIK UYG‘UNLIGI." Ижтимоий-гуманитар фанларнинг долзарб
муаммолари/Актуальные проблемы социально-гуманитарных наук/Actual Problems of
Humanities and Social Sciences. 4.11.
