YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
35
SUN’IY INTELLEKT YORDAMIDA MUHANDISLIK ISHLARINI
AVTOMATLASHTIRISH
Arabboyev O‘lmas To‘ra o‘g‘li
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
matematika va informatika yo’nalishi talabasi
O‘ktamov Madadjon O‘ktam o‘g‘li
SHDPI “Matematika va ta’limda axborot texnologiyasi”
kafedrasi o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14998081
Annotatsiya.
Sun’iy intellekt muhandislik ishlarini avtomatlashtirishda samaradorlikni
oshirish, xatoliklarni kamaytirish va resurslardan optimal foydalanish imkonini beradi. U
loyihalash, tahlil qilish va monitoring jarayonlarini avtomatlashtirib, inson omilini
kamaytiradi. Bu texnologiya ishlab chiqarish, qurilish va boshqa sohalarda innovatsion
yechimlarni joriy etishga xizmat qiladi.
Kalit so‘zlar.
Sun’iy intellekt, muhandislik, avtomatlashtirish, ishlab chiqarish
jarayonlari, tizimlar monitoringi, texnik xizmat ko‘rsatish, optimallashtirish, robototexnika,
ma’lumotlarni tahlil qilish, xavfsizlik, innovatsiyalar, kelajak rivoji, samaradorlik.
Abstract.
Artificial intelligence allows for increased efficiency, reduced errors, and
optimal use of resources in the automation of engineering work. It automates design, analysis,
and monitoring processes, reducing the human factor. This technology serves to introduce
innovative solutions in manufacturing, construction, and other industries.
Keywords.
Artificial intelligence, engineering, automation, production processes,
system monitoring, technical maintenance, optimization, robotics, data analysis, safety,
innovations, future development, efficiency.
Абстрактный.
Искусственный интеллект позволяет повысить эффективность,
уменьшить ошибки и оптимально использовать ресурсы при автоматизации
инженерных работ. Это снижает человеческий фактор за счет автоматизации
процессов проектирования, анализа и мониторинга. Эта технология служит для
внедрения инновационных решений в производстве, строительстве и других сферах.
Ключевые слова.
Искусственный интеллект, инженерия, автоматизация,
производственные процессы, мониторинг систем, техническое обслуживание,
оптимизация, робототехника, анализ данных, безопасность, инновации, будущее
развитие, эффективность.
So‘nggi yillarda sun’iy intellekt (SI) turli sohalarda, xususan, muhandislikda eng ta’sirli
va inqilobiy texnologiyalardan biriga aylanishdi. Sun’iy intellektni muhandislik jarayonlariga
integratsiya qilish ishlarni bajarish usulini tubdan o‘zgartirdi, samaradorlikni oshirib, inson
xatoliklarini kamaytirishga va umumiy ishlab chiqarish unumdorligini oshirishga yordam
berdi. Dizaynni optimallashtirishdan tortib, avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish
tizimlargacha, SI muhandislik amaliyotlarini yanada tezroq, aniqroq va iqtisodiy jihatdan
samarali qilish uchun kuchli yechimlar taklif etadi.
Sun’iy intellekt yordamida muhandislik ishlarini avtomatlashtirish nafaqat ishlab
chiqarish jarayonlarini soddalashtiradi, balki xavfsizlikni ta’minlash va resurslarni boshqarish
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
36
darajasini ham yaxshilaydi. Ushbu maqolada sun’iy intellektning muhandislik ishlarida
avtomatlashtirishdagi roli, dizayn, ishlab chiqarish, tizimlarni monitoring qilish va texnik
xizmat ko‘rsatish kabi amaliy qo‘llanilishlari tahlil qilinadi. Shuningdek, maqolada sun’iy
intellektning muhandislikdagi kelajakdagi rivojlanishi va sanoatni qanday o‘zgartirishi
mumkinligi haqida fikrlar keltiriladi. Sun’iy intellektning doimiy rivojlanishi bilan uning
muhandislikda roli yanada kengayib, yangi innovatsion yechimlar kiritilishi kutilmoqda.
Ushbu maqolada sun’iy intellekt (SI) yordamida muhandislik ishlarini avtomatlashtirish
jarayonlarini tahlil qilish uchun bir nechta metodologik yondashuvlar qo‘llanilgan. Tadqiqotda
qo‘llanilgan metodlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
Tadqiqotning birinchi bosqichi sifatida, so‘nggi yillarda sun’iy intellektning muhandislik
sohasidagi qo‘llanilishi bilan bog‘liq ilmiy maqolalar, kitoblar va tadqiqotlar tahlil qilindi.
Adabiyotlar orqali AI texnologiyalarining qanday ishlashini va ularning ishlab chiqarish va
dizayn jarayonlarini qanday optimallashtirayotganini aniqlashga harakat qilindi. Bu tahlil,
sun’iy intellektning o‘zgaruvchan tabiati va yangi yondoshuvlar haqidagi bilimlarni to‘plashga
yordam berdi.
Tadqiqotda muvaffaqiyatli qo‘llanilgan sun’iy intellekt tizimlari asosida kazuistik
tahlillar o‘tkazildi. Bunda muhandislik sohasida ishlab chiqarish jarayonlarini
avtomatlashtirish uchun SI texnologiyalarining qanday qilib amaliyotda ishlatilgani va olingan
natijalar ko‘rib chiqildi. Misol sifatida avtomobilsozlik, elektronika sanoati va energetika
tarmoqlaridagi sun’iy intellekt tizimlari tahlil qilindi.
Sun’iy intellektning muhandislikdagi qo‘llanilishini yaxshiroq tushunish uchun tizim
modellashtirish usullari qo‘llanildi. Bunda ishlab chiqarish jarayonlarining turli bosqichlarida
AI tizimlari qanday ishlashini ko‘rsatish uchun matematika va statistik modellardan
foydalanildi. Modellashtirish orqali tizimlar o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirlar va optimallashtirish
jarayonlari yanada aniqroq ko‘rsatilgan.
Tadqiqotda ishlab chiqarish jarayonlaridagi real vaqt monitoringi orqali sun’iy
intellektning samaradorligi baholandi. Eksperimentlar va tahlillarni amalga oshirish uchun
muhandislik tizimlarida mavjud bo‘lgan ma’lumotlar to‘plamlari ishlatilgan. AI tizimlarining
ma’lumotlarni qayta ishlash va optimallashtirishdagi ta’siri aniqlangan.
Tadqiqotda sun’iy intellekt tizimlarining amaliyotdagi samaradorligini baholash uchun
mutaxassislar bilan intervyu o‘tkazildi. Ekspertlar tomonidan berilgan fikrlar va baholar,
muhandislikdagi avtomatlashtirish jarayonlarida sun’iy intellektning qanday foyda keltirishi
va qaysi sohalarda yanada rivojlantirilishi mumkinligini aniqlashga yordam berdi.
Sun’iy intellektning muhandislikdagi qo‘llanilishidan olingan iqtisodiy va texnik natijalar
tahlil qilindi. Tahlil davomida ishlab chiqarish samaradorligi, resurslarni tejash, ishlab
chiqarish xarajatlarining kamayishi va texnik xizmat ko‘rsatishdagi samaradorlikni oshirish
kabi jihatlar ko‘rib chiqildi.
Sun’iy intellekt (SI) texnologiyalari muhandislik sohasida qo‘llanilishi bilan bog‘liq ilmiy
adabiyotlar bir necha yillardan buyon davom etib kelmoqda. Ushbu tahlil orqali, AI
tizimlarining muhandislikdagi amaliy qo‘llanilishi, ularning samaradorligi va kelajakdagi
rivojlanishi haqida turli tadqiqotlar va ilmiy maqolalar orqali mavjud bilimlarni
umumlashtirish maqsad qilingan.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
37
Dizayn va modellashtirish jarayonlarida sun’iy intellekt Bir qancha tadqiqotlar, sun’iy
intellektning muhandislik dizayni va modellashtirish jarayonlarini optimallashtirishdagi rolini
ta’kidlaydi. Mislolar sifatida, (Huang et al., 2020) sun’iy intellektning kompyuter yordamida
dizayn jarayonlarini tezlashtirishda qanday qo‘llanilishini ko‘rsatgan. Ularning fikricha, SI
algoritmlari orqali optimal dizayn parametrlari tezda aniqlanadi va insonning xatolik ehtimoli
kamayadi. Bunday yondoshuvlar, ayniqsa, murakkab va ko‘p o‘zgaruvchilarga ega tizimlar
uchun juda foydalidir.
Ishlab chiqarish va avtomatlashtirishdagi sun’iy intellekt. Ishlab chiqarish tizimlarida
sun’iy intellektni qo‘llash bo‘yicha (Xu et al., 2022) tomonidan amalga oshirilgan tadqiqotlar
avtomatlashtirishning samaradorligini oshirish va ishlab chiqarish jarayonlaridagi
xatoliklarni kamaytirish uchun AI texnologiyalarining ahamiyatini ko‘rsatadi. Shu bilan birga,
SI yordamida ishlab chiqarish tizimlarini optimallashtirish, texnik xizmat ko‘rsatish va
resurslarni boshqarish kabi masalalarda muhim yutuqlarga erishilgan. Sun’iy intellekt
yordamida ishlab chiqarish jarayonlari va materiallar samaradorligi sezilarli darajada
yaxshilanishi mumkin.
Xavfsizlik va sun’iy intellekt Sun’iy intellekt texnologiyalarining xavfsizlikni
ta’minlashdagi rolini o‘rganish sohasida (Yang et al., 2021) tomonidan olib borilgan
tadqiqotlar juda muhim. Ular sun’iy intellektning xavfsizlik tizimlari, shu jumladan sensorlar,
robotlar va masofaviy monitoring orqali ishlaydigan tizimlarda qo‘llanilishining
samaradorligini ko‘rsatgan. AI yordamida ishlab chiqarish va infratuzilma tizimlarining
xavfsizligini oshirish uchun yangi yondoshuvlar ishlab chiqilmoqda. Bu, ayniqsa, xavfli ish
sharoitlariga ega sanoat sohalarida muhim ahamiyatga ega.
Sun’iy intellekt va kelajakdagi rivojlanish Sun’iy intellektning muhandislik sohasidagi
kelajakdagi rivoji haqida bir qancha ishlanmalar mavjud. (Zhang et al., 2024) sun’iy intellekt
texnologiyalarining kelajakdagi imkoniyatlari va ularning muhandislikda qo‘llanilishidagi
yangi yondoshuvlarni o‘rganishgan. Ular, sun’iy intellektning rivojlanishi bilan yangi avlod
avtomatlashtirilgan tizimlar yaratish mumkinligini va bu tizimlarning ishlab chiqarish
samaradorligini yanada oshirishi kutilayotganini ta’kidlashgan.
Sun’iy intellekt (SI) texnologiyalarining muhandislik sohasida qo‘llanilishi so‘nggi
yillarda tez sur’atlar bilan rivojlanib, ko‘plab sohalarda yangiliklar yaratdi. Tadqiqotda
ta’kidlanganidek, SI yordamida muhandislik jarayonlarini avtomatlashtirish, ishlab chiqarish
samaradorligini oshirish, tizim monitoringini yaxshilash va xavfsizlikni ta’minlashda sezilarli
natijalar erishildi. Shunday bo‘lsa-da, SI texnologiyalarining muhandislik amaliyotlaridagi
o‘rni hali to‘liq kashf etilmagan va bu boradagi tadqiqotlar davom etmoqda.
Sun’iy intellektning muhandislikda asosiy qo‘llanilishi avtomatlashtirishda namoyon
bo‘ladi. Tahlil qilingan adabiyotlarda SI yordamida ishlab chiqarish tizimlarining
optimallashtirilishi va ishlab chiqarish samaradorligining sezilarli darajada oshgani haqida
ma’lumotlar keltirilgan. Masalan, kompyuter yordamida dizayn qilish va ishlab chiqarish
jarayonlarini avtomatlashtirish, xatoliklarni kamaytirish va vaqtni tejashga olib keladi. Biroq,
har bir tizimda sun’iy intellektning muvaffaqiyatli ishlashiga ta’sir qiluvchi omillar mavjud,
masalan, ma’lumotlar sifatini ta’minlash, algoritmlar yuksakligi va tizimlar orasidagi
integratsiya.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
38
Xulosa qilib shuni aytish joizki, tadqiqot sun’iy intellektning muhandislik sohasidagi
avtomatlashtirish jarayonlariga ta’siri va uning samaradorligini oshirishdagi o‘rni haqida
batafsil ma’lumotlarni taqdim etdi. Tadqiqotda ko‘rsatilganidek, sun’iy intellekt
texnologiyalari ishlab chiqarish tizimlarining optimallashtirilishi, dizayn jarayonlarining
tezlashtirilishi, tizimlarni monitoring qilish va xavfsizlikni ta’minlashda muhim ahamiyatga
ega.
Shu bilan birga, kelajakda sun’iy intellekt texnologiyalarining rivojlanishi bilan bog‘liq
etik va ijtimoiy masalalar, xususan, ish o‘rinlarining yo‘qolishi va insonlar o‘rniga robotlarning
ishlashining oqibatlari ham muhokama qilinishi kerak. Bularning barchasi sun’iy intellektni
muhandislikda to‘g‘ri va samarali joriy etish uchun alohida e'tibor talab qiladi.
Umuman
olganda,
sun’iy
intellektning
muhandislikdagi
avtomatlashtirish
jarayonlaridagi o‘rni kuchayib bormoqda va bu texnologiyaning kelajakda yanada rivojlanishi
va innovatsion yechimlar taklif etilishi kutilmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Qodirov, F. "OPTIMIZATION OF TELECOMMUNICATIONS POWER SUPPLY SYSTEMS
BASED ON RELIABILITY CRITERIA." Science and innovation 2.A12 (2023): 15-20.
2.
F Qodirov. Aholiga tibbiy xizmatlar ko'rsatishning rivojlanishini iqtisodiy-matematik
modellashtirish. Scienceweb academic papers collection . 2023/1/1.
3.
F Qodirov. Zamonaviy to'lov tizimlari tahlili va elektron pul birliklari. Scienceweb
academic papers collection. 2023/1/1.
4.
Farrux Qodirov. Zamonaviy trenajyor va simulyatsiya qiluvchi dasturlarning hozirgi
kundagi ahamiyati. Scienceweb academic papers collection. 2023/1/1
5.
Farrux Qodirov. BUSINESS INNOVATION MODEL OF INCOME AND COSTS FROM THE
PROVISION OF MEDICAL SERVICES TO THE POPULATION. Scienceweb academic papers
collection. 2023/1/1
6.
Farrux Qodirov. ECONOMIC-MATHEMATICAL MODELING OF THE DEVELOPMENT OF
THE PROVISION OF MEDICAL SERVICES TO THE POPULATION. Scienceweb academic papers
collection. 2023/1/1
7.
Farrux Qodirov. THE PLACE OF ECONOMETRICAL MODELING OF HEALTHCARE
QUALITY IMPROVEMENT IN THE DIGITAL ECONOMY. Scienceweb academic papers
collection. 2023/1/1
8.
Farrux Qodirov. DEVELOPMENT OF SCIENTIFIC AND TECHNOLOGICAL SYSTEM OF
MANAGEMENT OF INDUSTRIAL ENTERPRISES. Scienceweb academic papers collection.
2023/1/1
9.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "CREATION OF ELECTRONIC MEDICAL BASE WITH THE
HELP OF SOFTWARE PACKAGES FOR MEDICAL SERVICES IN THE REGIONS." Conferencea
(2022): 128-130.
10.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "IMPORTANCE OF KASH-HEALTH WEB PORTAL IN THE
DEVELOPMENT OF MEDICAL SERVICES IN THE REGIONS." Conferencea (2022): 80-83.
