No. 1 (2025) Pedagogy and psychology in the modern world: theoretical and practical research

This study provides a comparative linguistic analysis of impersonal sentence structures focusing on their formation, usage, and extension. Impersonal sentences, which lack a specific grammatical subject, serve unique functions in conveying general truths, atmospheric conditions, and existential statements across different languages. Despite their prevalence, the construction and use of impersonal sentences can vary significantly between languages due to differences in grammatical rules, syntactic structures, and cultural contexts.

Ushbu mаqоlаdа bо‘lаjаk pedаgоglаrgа interfаоl rаg‘bаtlаntirish usullаrini о‘rgаtishning pedаgоgik imkоniyаtlаri yоritilgаn. Xususаn, “Sаmоviy yulduzlаr burchаgi” metоdining аmаliy аhаmiyаti, ushbu metоdni qо’llаshni tаlаbаlаrgа о’rgаtishdа innоvаtsiоn yоndаshuvlаr vа ulаrning оliy tа’lim hаmdа umumiy о‘rtа tа’limgа tа’siri yоritilgаn. Zаmоnаviy texnоlоgiyаlаr, jumlаdаn, Kаhооt, Mentimeter vа ClаssDоjо kаbi plаtfоrmаlаrning rаg‘bаtlаntirish tizimidаgi о‘rni muhоkаmа qilinаdi.

Ushbu maqolada globallashuv davrida akademik mobillikning ahamiyati, afzalliklari va uni rivojlantirish yo‘llari ko‘rib chiqilgan. Akademik mobillik talabalar uchun yangi bilimlar va tajribalar olish imkoniyatini taqdim etib, ularning madaniy va shaxsiy rivojlanishiga hissa qo‘shadi. Tadqiqotda xalqaro hamkorlikni kengaytirish, grant va stipendiya dasturlarini qo‘llab-quvvatlash, axborot kampaniyalarini tashkil etish kabi chora-tadbirlar tavsiya qilingan. Ushbu maqola ta’lim muassasalari va siyosatshunoslar uchun amaliy ahamiyatga ega.

Ushbu maqolada alohida ta’limga ehtiyojmand bolalar psixologiyasi va ularga ta’lim berish shakllari yoritib o‘tilgan.

Oiladagi ijtimoiy nizolar shaxsiy farovonlik va jamiyat barqarorligiga sezilarli ta'sir ko'rsatadigan umumiy hodisadir. Ushbu nizolar ko'pincha aloqa to'siqlari, turli qadriyatlar, quvvat nomutanosibligi va qondirilmagan ehtiyojlar tufayli yuzaga keladi. Ushbu maqola oiladagi ijtimoiy ziddiyatlarni bartaraf etishning pedagogik asoslarini o'rganadi, nizolarni hal qilishni osonlashtiradigan va uyg'un munosabatlarni rivojlantirishga yordam beradigan asosiy strategiya va yondashuvlarni ta'kidlaydi. Oilaviy ta'lim, muloqot nazariyasi va psixologik rivojlanish tamoyillariga tayangan holda, ushbu maqola oilaviy nizolarni konstruktiv va tarbiyaviy tarzda hal qilish uchun keng qamrovli asos yaratishga qaratilgan.

The article discusses the concept of lacuna, its classification, its manifestations in intercultural communication, and its role in translation studies. It also emphasizes the issue of achieving balance in translation with the example of English-Uzbek and Uzbek-English comparisons. Approaching the term “lacuna” from the linguocultural point of view is highly supported in the article. It is proved that the study of lacuna in the linguocultural aspect has a number of advantages. This approach can help to understand the lacuna in integrity, in all its beauty, to see deeper foundations of the lacuna, and to open up new perspectives and opportunities for understanding intercultural communication. In particular, we stand for the use of linguocultural analyses in Uzbek-English translation fiction, the languages, which are distant from each other, because in prose works there are many lexical units with a clear linguocultural component, and in most cases they are given the decisive roles as expressing the literary value and idea of the work. Deep background knowledge is required to properly understand and translate these lexical units. Insufficient understanding and incorrect translation can lead to misunderstandings and cultural errors in communication. In this context, this paper aims to show the benefits of a deeper and combined study of the lacuna in linguistic and cultural aspects.

Translating English proverbs into Uzbek involves specific challenges due to linguistic and cultural differences. Uzbek, as a Turkic language, has a rich tradition of proverbs (maqollar) that are often used in daily communication. While many English proverbs have parallels in Uzbek, direct translations can face various challenges. Below are examples of English proverbs, their literal translations, and culturally appropriate Uzbek equivalents.

Ushbu maqola o‘smir yoshdagilar uchun ijtimoiy-psixotrening dasturini ishlab chiqishga bag‘ishlangan bo‘lib, daxldorlik, empatiya va ijtimoiy mas‘uliyat kabi fazilatlarni rivojlantirishga qaratilgan. Dasturda ijtimoiy-psixologik yondashuvlar va amaliy mashg‘ulotlar orqali o‘smirlarning o‘zaro munosabatlarni yaxshilash va ijtimoiy muhitga moslashish qobiliyatlari oshiriladi. Maqolada treningning tuzilishi, maqsadlari va asosiy mashg‘ulotlari haqida batafsil ma‘lumot beriladi.

Bugungi kunda bo‘lajak o‘qituvchilarni pedagogik mahoratini shakllantirish uchun uzoq davrlar mobaynida yaratilgan pedagogik merosning muhim jihatlariga e’tibor qaratgan holda saralash va ta’lim-tarbiya mazmuniga tadbiq etish lozim. Ta’lim mazmuniga buyuk mutaffakkirlar merosidan talabalarning o‘quv-bilish faoliyatini rivojlantirishga xizmat qiladigan yondashuvlarni ajratib olib, singdirish taqozo qilinmoqda.

Maktabga tayyorlov jarayoni bolalarning psixologik rivojlanishida muhim o‘rin tutadi. Ushbu maqolada mazkur jarayonning bolaning kognitiv rivojlanishi, emotsional barqarorligi, ijtimoiy moslashuvchanligi va o‘z-o‘zini boshqarish qobiliyatlariga ta'siri tahlil qilinadi. Maktabgacha tayyorlov dasturlarining ilmiy asoslangan statistik ma'lumotlari orqali bolaning akademik va shaxsiy muvaffaqiyatga erishish ehtimoli oshirilishi ko‘rsatilgan.

В данной статье проанализируются принципы воспитания в произведениях туркестанских джадидов согласно трудам мыслителей конца XIX  века - начала XX-века.

Ushbu maqolada shaxs og‘ishgan xulqining ko‘rinishlari hamda ularning tavsiflari, turlari, xulqiy-og‘ishlarning salbiy oqibatlari va ijtimoiy me’yor ko‘rinishlari kabi yetakchi mezonlar ochib berishga harakat qilingan.

O‘smirlik davri o‘ziga xos murakkab davr bo‘lib, aksar  yoshlar  agressiv xulq- atvorga berilib qolishi  tabiiy holatga aylangan. Agressiyaning maqsadi xususan jabrlanuvchiga azob yetkazish hamda agressiyani boshqa maqsadlarga erishish vositasi sifatida qo‘llash hisoblanadi.  O‘smirlik davrida agressiv xulq ko‘rinishlarining tasnifi, korreksion imkoniyatlari yoritib berilgan .

Ushbu maqolada yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, vatanparvarlik tushunchasini psixolog-pedagog olimlar tomonidan o‘rganilishi, vatanparvarlik tuyg‘usini shakllantirishga ta'sir qiluvchi eng muhim omillar, vatanparvarlikning tarkibiy komponentlari yoritib berilgan.

Mazkur maqolada PIRLS xalqaro tadqiqotida boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining matnni o‘qib tushunish darajasi va sifati taqqoslanadi. Shuningdek Respublikada amalga oshirilayotgan islohatlar va o‘quvchilarning o‘qish savodxonligini aniqlashga qaratilgan metodik tavsiyalar keltirilgan. Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarni metodik tayyorgarligini samaradorligini oshirish uchun qanday chora tadbirlar qo‘llash kerakligi yoritilgan.

Ushbu tadqiqot sunʻiy intellekt va ekspert tizimlarining asosiy tushunchalari, ularning rivojlanishi va Oʻzbekiston iqtisodiyotidagi ahamiyatini oʻrganadi. Sunʻiy intellekt, inson aqlini takrorlaydigan texnologiyalar toʻplami sifatida, turli sohalarda, jumladan, sanoat, qishloq xoʻjaligi va taʻlimda innovatsion yechimlar yaratishga imkon beradi. Ekspert tizimlar esa, mutaxassislar bilimlarini jamlab, muammolarni hal qilishda avtomatik ravishda qarorlar qabul qilish imkoniyatini taqdim etadi. Tadqiqotda, sunʻiy intellekt va ekspert tizimlarning oʻzaro aloqalari, ularning Oʻzbekiston iqtisodiyoti va jamiyatidagi roli, shuningdek, kelajakdagi imkoniyatlar koʻrib chiqiladi. Mualliflar, bu texnologiyalar orqali Oʻzbekistonning global raqobatbardoshligini oshirish va innovatsion rivojlanish yoʻnalishlarini belgilash zarurligini taʻkidlaydi. Sunʻiy intellekt va ekspert tizimlari zamonaviy texnologiyalarning muhim qismidir. Sunʻiy intellekt, mashinalarga inson aqlini takrorlash va muammolarni hal qilish qobiliyatini beruvchi texnologiyalar toʻplamidir. Ular matematik modellar, statistik usullar, va maʻlumotlarni qayta ishlash texnikalariga asoslanadi. Ekspert tizimlar esa sunʻiy intellektning maxsus bir turi boʻlib, muayyan soha boʻyicha mutaxassislarning bilimlarini raqamli shaklda aks ettiradi va muammolarni hal qilishda yordam beradi. Ekspert tizimlari, odatda, masalalarni hal qilishda inson ekspertining bilimlarini va tajribasini imitatsiya qiladi.

Bilimlarni tasvirlash usullari axborot texnologiyalari va sunʻiy intellekt sohalarida juda muhim ahamiyatga ega. Ular bilimlarni samarali ifodalash, tahlil qilish va boshqarish imkoniyatlarini oshiradi. Tadqiqot davomida har bir modelning asosiy xususiyatlari, afzalliklari va amaliy qoʻllanilishi koʻrib chiqiladi. Mantiqiy modellar bilimlarni matematik mantiq asosida tasvirlaydi. Bu modellar, odatda, qoidalar va mantiqiy ifodalardan foydalanib, aniq va ravshan bilimlar yaratishga qaratilgan. Mantiqiy modellar yordamida avtomatik mantiqiy xulosalar chiqarish imkoniyati mavjud boʻlib, bu axborot tizimlarining samaradorligini oshiradi. Masalan, mantiqiy modellar sunʻiy intellekt sohasida qaror qabul qilish jarayonlarini optimallashtirishda keng qoʻllaniladi.

Ushbu maqola matn tasvir va ovozli axborotlarni kodlash jarayonini keng qamrovli tahlil qiladi. Raqamli texnologiyalar zamonida axborotlarni samarali saqlash, uzatish va qayta ishlash masalalari muhim ahamiyatga ega. Axborotning sifatli uzatilishi va saqlanishi, ayniqsa, texnologiyalar, kommunikatsiya va ta’lim sohalarida muhim o‘rin egallaydi. Kodlash jarayoni axborotning samaradorligini oshirish, yo‘qotishlarni minimallashtirish va uzatiladigan ma’lumotlarning xavfsizligini ta’minlashda asosiy vazifani bajaradi. Maqolada avval matn tasvir va ovozli axborotlarning tabiati va ularni kodlashning ahamiyati ko‘rib chiqiladi. Ushbu maqola shuningdek, masofaviy ta’lim va onlayn kommunikatsiya tizimlarining rivojlanishi natijasida matn va ovozli axborotlarni kodlashga bo‘lgan talabning oshishi haqida ham ma’lumot beradi. Ushbu sharoitda axborotlarni kodlash va uzatishda yangi metodlar va texnologiyalarni qo‘llash, samaradorlik va sifatni oshirishda muhim ahamiyatga ega bo‘lib qoladi.

Ushbu maqola "Axborotni kodlash usullari" mavzusiga bag‘ishlangan bo‘lib, axborotni ishonchli saqlash va samarali uzatish jarayonidagi kodlash usullarining ahamiyatini tahlil qiladi. Maqola axborotni kodlash nazariyasi, turli kodlash turlari, axborotni siqish usullari, zamonaviy aloqa texnologiyalari va kriptografiyaning rolini o‘z ichiga oladi.

Ushbu maqolada mediata’lim, mediakompitentlik tushunchasi, uning mohiyati, ta’lim jarayonida media, ya’ni, internet, televideniye, radio, kino, video, telefon va boshqa aloqa vositalari o‘z samarasiga ega ekanligi hamda ushbu vositalarning  ingliz tilini o‘rganishdagi ahamiyati haqida fikr yuritiladi.

Ushbu maqolada Aglomiratsiyani optimal joylashtirishda smart turizm va Smart turizm texnologiyalari, raqamli texnologiyalar va smart yеchimlarni joriy qilish, onlayn bronlash tizimlari, raqamli xaritalar va mobil ilovalar orqali sayyohlarga xizmat ko‘rsatiladi

Abdulla Avloniy «Pedagogika insonni har tomonlama tarbiyalashni o’z oldiga maqsad qilib qo’ygan ekan, avalambor uni har tomonlama o'rganishi kerak»,-degan fikri ta’lim-tarbiya jarayonida pedagogik diagnostikaning qanchalik muhimligini ko'rsatib turibdi. Shu jihatdan olganda, jamiyatimizdagi yoshlarni o’qitish va tarbiyalashda optimal uslub va vositalardan foydalanish lozim. Maqolada pedagogik diagnostikaning metod va metodologiyalari haqida umumiy ma’lumotlar beriladi.

Mazkur maqolada psixologik treninglarning mohiyati, turlari, metodlari va ularning insonlarning shaxsiy rivojlanishi, ruhiy holatini yaxshilash va ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishdagi ahamiyati yoritilgan. Psixologik treninglar stressni boshqarish, o‘zini anglash, jamoada ishlash va emotsional intellektni rivojlantirish kabi ko‘plab sohalarda samarali qo‘llaniladi. Maqolada turli trening turlari (stressni boshqarish, o‘zini anglash, ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirish, liderlik va boshqalar) va ularning metodlari, shuningdek, rolli o‘yinlar, suhbat va muhokama usullari kabi trening texnikalari ko‘rib chiqilgan. Psixologik treninglarning asosiy foydalari, jumladan, stressni kamaytirish, o‘zini anglashni rivojlantirish va maqsadlar sari rag‘batlantirish ta'kidlangan.

Mazkur maqolada bilish faoliyatini diagnostika qilish metodikalari tahlil etiladi. Bilish faoliyati insonning tashqi dunyoni idrok etish, tushunish va baholash jarayonlarini o‘z ichiga oladi. Ushbu faoliyat kognitiv jarayonlar, jumladan, idrok, tafakkur, xotira, e’tibor va boshqa psixologik jarayonlar orqali amalga oshiriladi. Maqolada bilish faoliyatining turli jihatlari, uning o‘lchovlari va diagnostika metodikalarining ahamiyati ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, bilish faoliyatini o‘rganish va diagnostika qilishning amaliy usullari, shu jumladan, psixologik testlar, kuzatish va suhbatlar orqali qanday amalga oshirilishi, uning ijtimoiy va pedagogik jarayonlardagi ahamiyati tahlil qilinadi.

Ushbu maqolada san’at tarixi va madaniy merosning o‘zaro bog‘liqligi o‘rganilib, ularning saqlanishi va kontekstual tushunilishining ahamiyati ta’kidlanadi. Maqolada madaniy yodgorliklarni asrashda texnologik yutuqlarning roli, asosiy muammolar va barqaror konservatsiya strategiyalari yoritib beriladi. Tarixiy, sotsiologik va texnologik nuqtai nazarlarni birlashtirgan holda, tadqiqot samarali saqlash usullarini aniqlab, mavjud adabiyotlardagi bo‘shliqlarni to‘ldirishga qaratilgan. Xususan, o‘zbek madaniy merosining jahon san’ati tarixiga qo‘shgan hissasi alohida ko‘rib chiqilib, konservatsiya amaliyotlaridagi mintaqaviy va xalqaro dinamikalarni oydinlashtirishga intilmoqda.