“Arab tili globallashuv
davrida: innovatsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
248
CHET TILLARINI
O‘
RGANISHDA AXBOROT
TEXNOLOGIYALARINING
O‘
RNI VA AHAMIYATI
Akramova Farizod Nuriddinovna
O‘
zbekiston davlat jahon tillari universiteti
o‘
qituvchisi
Shahzod Behzod
o‘g‘
li Mirzaulu
g‘
ov
O‘
zbekiston davlat jahon tillari universiteti talabasi
shahzodbekmirzaulugov@gmail.com
Annotatsiya.
Maqolada chet tillarini
o‘
rganishda axborot texnologiyalari va
inovatsion usullardan foydalanish,kadrlarning bilim darajasini bugungi shiddat
bilan rivojlanayotgan zamonda davr talabigajavob beruvchi, bilimli,
o‘
z sohasining
ustasi b
o‘
layotgan, mustaqil fikrlay oladigan, saloxiyatli kadrlarni tarbiyalash
t
o‘g‘
risida yondashilgan.
Kalit s
o‘
zlar:
axborot texnologiyalari, dasturlar innovatsion texnologiyalar,
interfaol usullar, mustaqil fikrlash,bahs yuritish, metod,chet tillari metodikasi,
ta
’
lim, usul.
Annotation.
In the article, the use of information technologies and innovative
methods in learning foreign languages, the training of knowledgeable personnel
who are becoming masters of their field, who can think independently, and who meet
the demands of the times in today
’
s rapidly developing world approached.
Keywords:
information technologies, programs, innovative technologies,
interactive methods, independent thinking, debate, method, foreign language
method, education, method.
Аннотация.
В
статье
рассматривается
использование
информационных технологий и инновационных методов в изучении
иностранных языков, подготовка знающих кадров, которые становятся
мастерами своего дела, умеющими самостоятельно мыслить и отвечающими
требованиям времени в современном быстро развивающемся мире. подошел.
Ключевые слова:
информационные технологии, программы,
инновационные технологии, интерактивные методы, самостоятельное
мышление, дебаты, метод, метод иностранного языка, обучение, метод.
Bugun tezkorlik bilan rivojlanayotgan zamonda ilm-fan, texnika ham
shiddat bilan rivojlanib bormoqda. Har bir sohada taraqqiyot yangilik k
o‘
zga
tashlanmoqda. Xususan, ilm-fanda ham katta
o‘
zgarishlar b
o‘
lib,sezilarli
yutuqlarga erishilmoqda. XX1 asr
–
axborot texnologiyalar asrida, zamonaviy
yoshlarimiz nafaqat davr ruhiga monand, balki texnika olamidagi taraqqiyotga
muvofiq qadam tashlamoqdalar. Shu boisdan ham, davr yosh avlodga ta
’
lim
berish jarayoniga boshqacha yondashishni talab etmoqda. Darslarda
“Arab tili globallashuv davrida: innova
tsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
249
o‘
qituvchining
o‘
rni ham
o‘
zgarib bormoqda.
O‘
qituvchi endilikda asosan
y
o‘
naltiruvchi vazifasini
o‘
tamoqda. Har bir fanni yangi innovatsion pedagogik
texnlogiyalardan foydalanib
o‘
quvchiga yetkazib berish bugungi kundagi
ta
’
limning asosiy talablaridan biri hisoblanadi.Bugun axborot texnalogiyalar
asrida davr, zamon,yashash tarzimiz ancha tizimli ravishda
o‘
zgardi.Aqlli
mashinalar insonlarning k
o‘
pgina amallarini ham bajarishga ulgurdi.Bir s
o‘
z bilan
aytganda sun
’
iy intelekt juda yaxshi rivollandi.Lekin texnika va texnalogiyalar
ancha rivojlanmasin ayniqsa bilimli kadrlarga b
o‘
lgan talab juda yuqori.
O‘
sib
kelayotgan avlodning fikrlashi, dunyo qarashi turlicha va bu jarayon bugungi
ta
’
lim tizimida tinimsiz izlanishga, yangi usullar va metodlar ishlab chiqishga
undaydi. Davrimizning
o‘
ziga xos xususiyatlaridan biri b
o‘
lgan axborot
kommunikatsiya
texnologiyalarining
jadal
rivojlanishi
bilan
uning
imkoniyatlaridan foydalanib, ta
’
lim jarayoniga yangicha yondashish va uni tashkil
etishga alohida e
’
tibor qaratishni taqazo etmoqda. Mustaqillik yillarida 51,7 ming
nafardan ziyod chet tillar
o‘
qituvchilari tayyorlandi, umumta
’
lim maktablarining
5
–
9 sinflari uchun ingliz, nemis va fransuz tillari b
o‘
yicha multimedia darsliklari,
boshlan
g‘
ich sinflarda ingliz,nemis va fransuz tillarini
o‘
rganish b
o‘
yicha elektron
resurslar tayyorlandi, umumta
’
lim maktablarida, akademik litseylarda va oliy
o‘
quv yurtlarida 5 mingdan k
o‘
proq lingafon kabinetlari jihozlandi.
Zamon bilan hamnafas qadam tashlashni maqsad qilgan
o‘
qituvchilar
darsning har qanday qismini AKT orqali jonlantirishga tayyor b
o‘
lishlarini davr
talab etmoqd
а
. Bugungi kunda yuqori kasbiy malakaning asosiy talablaridan biri
chet tillarini mukammal bilish b
o‘
lib qoldi. Xalqaro muloqot tillar
o‘
rtasida
yetakchi
o‘
rinni egallab kelayotgan ingliz, nemis, fransuz tillarni
o‘
rganishga
alohida e
’
tibor berilayotgani ham bejiz emas.
O‘
zbekiston Respublikasining
birinchi Prezidenti Islom Abdu
g‘
aniyevich Karimovning 2012-yil 13-dekabrdagi
PQ
–
1875-sonli qarori qabul qilingandan s
o‘
ng mamlakatimizda chet tillarni
o‘
qitishga,
o‘
rganishga b
o‘
lgan e
’
tibor yanada kuchaydi. 2021-yil 6-may kuni
Prezidentimiz Shavkat Miromonovich Mirziyoyev raisligida chet tillarini
o‘
qitish
tizimini takomillashtirish chora tadbirlari yuzasidan videoselektor yi
g‘
ilishi
o‘
tkazildi va chet tillarini
o‘
qitish yangi bosqichga chiqdi. Shu kundan boshlab har
bir maktab bitiruvchisi kamida maktab davrida 2 ta chet tilini mukammal bilishi
va davlat organlari xodimlari ham chet tillarini bilishlari shart etib
belgilandi.Ta
’
lim tizimida chet tillarini
o‘
qitish,
o‘
rgatish ilmiy yondashuv asosida,
davr talablariga t
o‘
la javob bera oladigan yangi axborot-kommunikatsiya va
pedagogik texnologiyalar joriy etilishi asosida yangi sifat darajasiga k
o‘
tarilib
bormoqda. Ayniqsa, Bugun Respublikamizda 18254ta maktabgacha ta
’
lim
tashkilotlari, 9691ta umumiy
o‘
rta ta
’
lim maktablari, 102tadan ortiq oliy ta
’
lim
muassasalari (2019 yilgi ma
’
lumot) yoshlarimiz chet tillarini
o‘
rganishmoqda.
Ta
’
lim va tarbiyani
o‘
zaro bo
g‘
liqligi, uzluksiz ta
’
lim tizimida chet tili
o‘
zlashtirgan mutaxassislar tayyorlashda izchillikni ta
’
minlash bunda samarali
shakllar va usullarni, yangi q
o‘
shimcha matnlar
o‘
qitish texnologiyasi
metodikasini joriy etish va shu kabi boshqa il
g‘
or ta
’
lim uslublaridan keng
“Arab tili globallashuv
davrida: innovatsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
250
foydalanish ijobiy natijalar garovidir. Chet tilida munosabat nutqi, q
o‘
shimcha
kasbiy matnlar
o‘
rganishning k
o‘
plab turlarini bilish davr talabi ekanligini
k
o‘
rsatib beradi. Boshqa tillar mohiyatini kamsitmagan holda, xorijiy tilda
muloqot qilishda, nutqini tushunish mutolaa qilish va yozish, nutqiy faoliyat
amaliyotida, ixtisoslik, mutaxassisligi b
o‘
yicha keng tarmoqli va kasbiy
adabiyotlarni
o‘
qishda ularga tushuntirish annotatsiyalar, tezislar, shuningdek,
yozma
axborot
almashish
jarayonlarida
axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarining ahamiyati yaqqol namoyon b
o‘
ladi. Metodist olimlarimiz,
ta
’
kidlaganlaridek, til
o‘
rganuvchilar matn mazmunini obrazga kirib ifodalash,
matnda aks etgan voqelikni, unda ishtirok etayotgan personajlar fikri bayonidan
boshqa,
o‘
z fikr-mulohazalarini ham suhbat mavzusiga q
o‘
shimcha tariqasida
bayon etishi,
o‘
quvchini lu
g‘
at boyligini ortishi chet tilida t
o‘g‘
ri fikrlashga yordam
beradi. Bunday uslubdan
o‘
quv jarayonida t
o‘g‘
ri foydalanilsa,
o‘
zlashtirish
b
o‘
yicha ham,
o‘
qitish muddatlari b
o‘
yicha ham, xorijiy tilni mukammal
o‘
rganishda ham ijobiy natijalarga erishishga imkon yaratiladi. Eng quvonarli
tomoni til
o‘
rganish bilan bir qatorda,
o‘
quvchining zamonaviy axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari, internetning beqiyos imkoniyatlaridan keng
foydalanishga qiziqishlari ortadi. Mutaxassislar tayyorlash va malakasini oshirish
ham dolzarb ijtimoiy muammolardan biri hisoblanadi. Chet tili fani t
o‘
rt aspectga
(
o‘
qish, yoish, tinglab tushunish va gapirish) b
o‘
linib, ularning har biri b
o‘
yicha
alohida tushuncha va k
o‘
nikmalar berilmoqda. Ta
’
lim texnologiyalari, bu ta
’
lim
jarayonida zamonaviy axborot texnologiyalaridan unumli foydalanishdir.
Shuningdek, ta
’
lim jarayoniga zamonaviy innavatsion texnologiyalarini olib kirish
orqali ta
’
lim sifati va samaradorligini oshirishni nazarda tutadi.
Xususan, chet tilini
o‘
rganishda bunday axborot-kommunikatsion
texnoogiyalardan foydalanishning bir qancha afzalliklari mavjuddir. Til
o‘
rganish
va
o‘
qitishda zamonaviy taxnologiyaning roli beqiyosdir. Texnologik vositalardan
foydalanish chet tili
o‘
rganishning har bir aspect (
o‘
qish, yoish, tinglab tushunish
va gapirish)ida q
o‘
l keladi. Masalan, tinglab tushunish uchun, albatta kompyuter,
player,CD disklarsiz bu jarayonni amalga oshirish mumkin emas. Tinglab
tushunish til
o‘
rganishning eng muhim qismlaridan biridir. Bunda
o‘
quvchi bir
paytning
o‘
zida s
o‘
zlovchining talaffuzi, grammatik qoidalarga rioya qilganligi,
s
o‘
z boyligi va uning ma
’
nolariga e
’
tibor berishi talab qilinadi. Ta
’
lim jarayonida
zamonaviy texnologiyalardan foydalanishda
o‘
quvchilar ham axborot
–
kommunikatsion texnologiyalarni yaxshi bilish va ulardan foydalana olishi
muhim omil hisoblanadi. Chet tilini zamonaviy texnologiyalardan foydalanib
o‘
rgatish va
o‘
rganish eng samador usullardan biridir. Bu jarayonda, jumladan:
–
kompyuterlardan foydalanganda
o‘
quvchi chet tilidagi video roliklarni,
namoyishlarni, dialoglarni kino yoki multfilmlarni ham k
o‘
rishi ham eshitishi
mumkin;
–
chet tilidagi radio eshittirishlar va televideniedagi dasturlarni eshitish
va tomosha qilish mumkin;
–
ancha an
’
anaviy usul hisoblanadigan magnitafon va
cassetalardan foydalanish;
–
CD pleyerlardan foydalanish mumkin. Bu texnik
vositalardan foydalanish
o‘
quvchilarning chet tilini
o‘
rganishlari jarayonini
qiziqarliroq va samaraliroq b
o‘
lishini ta
’
minlaydi. Globallashuv jarayonida
“Arab tili globallashuv davrida: innova
tsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
251
hayotimizni internetsiz tasavvur qilish qiyin. Chet tilini
o‘
rganish va
o‘
qitish
jarayonida undan unumli foydalanishning eng samarali usullardan hisoblanadi.
Internet orqali chet tilida so
‘
zlashuvshilar bilan muloqot qilish imkoniyati paydo
b
o‘
ladi. E-mail orqali xat yozishish bilan yozish mashqini takomillashtirish
mumkin. Ta
’
lim jarayoniga zamonaviy
–
kommunikatsion texnologiyalarni olib
kirish ulardan maqsadli va t
o‘g‘
ri, unumli foydalanish, ular orqali
o‘
quvchida chet
tiliga b
o‘
lgan qiziqishni orttirish,
o‘
qitish samaradorligini oshirish eng muhim
masala hisoblanadi. Bu orqali ta
’
limning innavatsion texnologiyalaridan
foydalanishga imkoniyat tu
g‘
iladi va talab ortadi. Bugungi kunda innavatsion
ta
’
lim texnologiyalarining bir necha xil usullari mavjud. Ulardan darslarda
mavzuni yoritishda keng va turli usullaridan foydalanilsa, darsning samaradorligi
yuqori b
o‘
ladi va
o‘
quvchilrning darsga b
o‘
lgan qiziqishlarining ortishi ham
ta
’
minlanadi. Chet tilini
o‘
rganishga ehtiyoj yuqori b
o‘
lgan bir davrda, ta
’
lim
jarayonida zamonaviy axborot texnologiyalaridan, innavatsion ta
’
lim
texnologiyalaridan unumli foydalanish bu jarayonni samarali b
o‘
lishiga olib
keladi.
O‘
quv jarayonida eng k
o‘
p ishlatiladigan AKT mabla
g‘
lari quyidagilarni
o‘
z
ichiga oladi:
1) elektron darsliklar va
o‘
quv q
o‘
llanmalari kompyuter va multimedia
proektori yordamida namoyish etildi; 2) elektron entsiklopediyalar va
ma
’
lumotnomalar; 3) simulyatorlar va sinov dasturlari; 4) Internetda ta
’
lim
manbalari; 5) b
o‘
yoq va rasmlar bilan dvd va CD disklar; 6) video va audio
jihozlar; 7) ilmiy-tadqiqot va ishlab chiqish ishlari; 8) Interfaol doska. Matn
mohiyatidan kelib chiqib, kompyuter vositasida ta
’
limiy til
o‘
rganish b
o‘
yicha turli
o‘
yin shaklida yaratilgan dasturlar vositasida tuzilgan kompozitsiyani yozib
k
o‘
rsatish yoki s
o‘
zlab berish taklif etilishi, yoki oldindan ajratib olingan rasmlar
yordamida ma
’
lum vaziyatni yaratish s
o‘
ngra
o‘
sha kompozitsiyani s
o‘
zlab berish
kabilardan foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. Ta
’
lim sohasida:
1) Internetda, Internetda, tipdagi brauzerlar yordamida Internetda qidirish
Internet Explorer., Mozilla Firefox. va boshqalar, turli xil qidiruv tizimlari va
onlayn ish dasturlari (Yandex.ru, Rambler.ru, Mail.ru va boshqalar) 2) asosiy
q
o‘
llaniladigan asosiy q
o‘
llanmadan foydalanib matnlar bilan ishlash microsoft
dasturlari Idora: Microsoft Word. Matnlarni grafik dizayn bilan yaratishga va
tahrirlashga imkon beradi; Microsoft Power nuqtasi materialning yanada rang-
barang namoyishi uchun slaydning t
o‘
liq namoyishini yaratishga imkon beradi;
Microsoft Excel. Ma
’
lumotlarni hisoblash, tahlil qilish va inglektulyatsiya qilish va
jadvallar va veb-sahifalarda r
o‘
yxati bilan ishlash imkoniyatini beradi; Microsoft
Office. Nashr kitoblari, risolalar, risolalar va hkni yaratish va
o‘
zgartirish imkonini
beradi; 3) tarjimonlar (PromTTTXT) va elektron lu
g‘
atlar (abbylingvo7.0)
yordamida matnlarni avtomatik ravishda
o‘
tkazish; 4) ma
’
lumotlarni saqlash va
yi
g‘
ish uchun (CD-, DVD disklar, Flash disklar) uchun; 5) aloqa qilish (Internet,
elektron pochta, Skype, Hangout va boshqalar); 6) grafika va tovushni qayta
ishlash va
o‘
ynash uchun (Microsoft pleerlari) Media pleeri., Zpplayer, CoreldRaw,
Photoshop, sxemalar, rasmlar va grafiklarni yaratish dasturlarini (vidio va
boshqalar) k
o‘
rish dasturi.
“Arab tili globallashuv
davrida: innovatsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
252
Multimedia taqdimotlari deyarli barcha
o‘
qituvchilar tomonidan keng
q
o‘
llaniladi. Ular
o‘
qituvchilar va talabalar uchun ham qulaydir. Boshlan
g‘
ich
egalik qilish kompyuter savodxonligi Siz ajoyib natijalarga erishish uchun
t
o‘
quvchiga asoslangan va
o‘
quvchilarni jalb qiladigan original
o‘
quv
materiallarini yaratishingiz mumkin. Multimedia taqdimotlarining ta
’
lim
salohiyati nutqni
o‘
rganish uchun vizual q
o‘
llab-quvvatlash uchun ya darslarida
samarali q
o‘
llanilishi mumkin.
Multimedia taqdimotlarining afzalliklari quyidagilardan iborat:
–
Turli xil matnli va k
o‘
rinadigan turli xil narsalar;
–
taqdimot uchun foydalanish uchun interfaol, multimedia kengashi sifatida
foydalanish va hatto fonetik va hatto fonetik materialni yanada k
o‘
proq
sevantatsiya qilish imkonini beradi, shuningdek barcha nutq faoliyatini
o‘
qitishda
q
o‘
llab-quvvatlash yordamini amalga oshirishga imkon beradi;
–
shaxsiy slaydlardan tarqatma materiallar sifatida foydalanish (q
o‘
llab-
quvvatlash, stollar, jadvallar, grafiyalar, sxemalar);
–
butun sinf e
’
tiborini kengaytirish;
–
yangi oquv materiallarini idrok etish va yodlash samaradorligini
ta
’
minlash;
–
yangi bilimlarni va
o‘
rganilgan materialni tizimlashtirish monitoringini
amalga oshirish;
–
talabalarning sinf va undan tashqari mustaqil ishi; vaqtni tejash uchun;
–
o‘
qituvchilar
va
talabalar
sifatida
kompyuter
multimediya
kompetentsiyasini shakllantirish,
o‘
quv ishlarini tashkil etishda
o‘
zlarining ijodiy
qobiliyatlarini rivojlantirish.
Chet tillarini
o‘
rganish jarayonida Internet texnologiyalarini amalga
oshirishning afzalliklari hozirda shubhasizdir. chet tilini
o‘
rganishda
kopmyuterlar va mobil telefonlar uchun programmalar yaratish kerak. Bu
dasturlarni yurtimizda balki jahon bozorida ommalashtirsak chet tilini
o‘
rganish
yanada osonlashadi. Ya
’
ni biz aytayotgan dasturni
o‘
quvchi q
o‘
l telefoniga yuklab
oladi.dastur esa tezda mijoz haqidagi ma
’
lumotlarni t
o‘
playdi va mijozning
passport raqamini kiritishini s
o‘
raydi,ma
’
lumotlar kiritilgandan keyin keyin
dastur tezda
o‘
quvchi haqidagi bor ma
’
lumotlarni olib unga mos darslik orqali
bilim berib tinglovchini nazoratga oladi.Kunlik reyting tuzish orqali
o‘
rganuvhini
sinovlarda
o‘
tkazib ra
g‘
batlantiradi.Va shu kabi
o‘
rganuvchilar
o‘
rtasida shuhbat
tashkil qilib til
o‘
rganuvchilarning tilnga b
o‘
lgan qiziqishlarini ham orttiradi.Agar
biz bu loyihani amalga oshiradigan b
o‘
lsak chet tilini
o‘
qitishni yangi bosqichga
olib chiqqan b
o‘
lamiz.Bu esa hozirgi davr talabi.
Shunday qilib,
o‘
sib kelayotgan yosh avlodga til
o‘
rganishning yangi
uslublarini, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ga asoslangan holda ishlab chiqib,
o‘
qish jarayoniga tavsiya etish Iste
’
dodli yoshlarimizning
o‘
z qiziqqan sohalarida
yetuk mutaxassislar b
o‘
lishlari uchun zarur shart-sharoitlarni yaratib berishimiz
zarur.Agar biz yuqoridagi uslub va loyihalarga asoslangan holda
o‘
quvchilarga
bilim bersak albatta kutilgan najijaga qisqa vaqtda erishamiz.
“Arab tili globallashuv davrida: innova
tsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
253
Foydalanilgan adabiyotlar r
o‘
yxati:
1.
Отабоева, М. Р. Chet tilini o‘qitishda zamonaviy innоvatsion
texnologiyalaridan foydalanish va uning samaradorligi / М. Р. Отабоева. –
Текст:
непосредственный // Молодой ученый. –
2017.
–
№ 4.2 (138.2). –
С. 36
-37.
–
URL: https://moluch.ru/archive/138/39058/ (дата обращения: 14.08.2021).
2.
https://uza uz
3.
yoshlar.gov.uz
