«
»
INFOLIB ахборот-кутубхона журнали. №4 (
) 202
32
2
86
АМАЛИЁТ
АМАЛИЁТ
Юлдашов
Абдумумин,
Тошкент давлат
юридик университети
Интеллектуал мулк
ҳуқуқи кафедраси
доценти, ю.ф.ф.д.
(PhD)
КУТУБХОНА,
КУТУБХОНА,
РАҚАМЛИ КОНТЕНТ ВА
РАҚАМЛИ КОНТЕНТ ВА
МУАЛЛИФЛИК ҲУҚУҚИ
МУАЛЛИФЛИК ҲУҚУҚИ
Annotation:
This article deals with the problems of copyright protection in library activities.
The author analyzed the norms of the current legislation of the Republic of Uzbekistan, as well
as the legislation of foreign countries in this direction and issues of law enforcement. Practical
recommendations for the protection of copyright in library activities have been developed. In
addition, the article describes the conditions for using library activities for persons with disabilities,
and also analyzes the essence and content of national and foreign legislation regarding unhindered
access to books.
Key words:
copyright, library, technical means, World Intellectual Property Organization, legal
protection, free access, information and library center.
Аннотация:
В данной статье рассматриваются проблемы охраны авторских прав в библи
-
отечной деятельности. Автором проанализированы нормы действующего законодательства
Республики Узбекистан, а также законодательство зарубежных стран в данном направлении
и вопросы правоприменения. Разработаны практические рекомендации по охране авторских
прав в библиотечной деятельности. Кроме того, в статье описаны условия использования
библиотечной деятельностью для лиц с ограниченными возможностями, также проанализи
-
рованы сущность и содержание национального и зарубежного законодательства касательно
беспрепятственного доступ к книгам.
Ключевые слова.
авторский права, библиотека, техническая средства, Всемирная орга
-
низация интеллектуальной собственности, правовой защита, свободный доступ, информаци
-
онно-библиотечный центр.
Аннотация:
Мақолада кутубхона фаолиятида муаллифлик ҳуқуқини таъминлаш муам
-
молари, Ўзбекистон ҳамда хорижий мамлакатлар қонунчилигида бу йўналишдаги нормалар
ва уларнинг амалий ифодаси, кутубхоналар фаолиятида муаллифлик ҳуқуқи муҳофазасини
таъминлаш бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар ҳақида сўз боради. Шунингдек, имконияти
чекланган шахслар учун кутубхона фаолиятидан фойдаланиш шароитлари, китоблардан эр
-
кин фойдаланишга доир миллий ва хорижий қонун ҳужжатларининг мазмуни ҳақида баён
этилган.
Калит сўзлар:
муаллифлик ҳуқуқи, кутубхона, техник восита, Бутунжаҳон интеллектуал
мулк ташкилоти, ҳуқуқий ҳимоя, эркин фойдаланиш, ахборот-кутубхона маркази.
Интернет ва телекоммуникация тар
-
моқларининг кенг тараққий этиши турли
техник воситалар ёрдамида муаллифлик
ҳуқуқи объектлари муҳофазасини таъмин
-
лаш йўналишдаги амалиётни такомиллашти
-
ришни талаб этмоқда. Зеро, муаллифлик
ҳуқуқи объектлари бўлган мусиқий ва кино
асарлар, фонограммалар, дастурий таъми
-
нот маҳсулотлари мамлакатлар ялпи ички
маҳсулотида катта кўрсаткичга эга. Маса
-
лан, 2009 йилдан 2018 йилга қадар Туркия
-
да муаллифлик ҳуқуқи объектларини улуши
№4 (
) 202 .
журнал
.
32
2
INFOLIB
Информационно-библиотечный
«
»
87
ПРАКТИКА
ПРАКТИКА
ЯИМда 2,61 %дан 2,88 %га қадар бўлган [1].
Ушбу кўрсаткич муаллифлик ҳуқуқи йўнали
-
ши ижтимоий соҳа, хусусан соғлиқни сақлаш
йўналишларидан кўпроқ эканлигини кўрсата
-
ди. Бутунжаҳон интеллектуал мулк ташкило
-
ти тадқиқотларига кўра, муаллифлик ҳуқуқи
билан тартибга солинадиган маданий-ижо
-
дий соҳа иқтисодиёти ўтиш давридаги мам
-
лакатлар иқтисодиётига катта ҳисса қўшиб
келмоқда. Муаллифлик ҳуқуқи муҳофазаси
-
да миллий маданий меросни асраш ва ри
-
вожлантириш ҳамда маҳаллий ва халқаро
бозорларни тижорат жиҳатидан эгаллашни
воситаси бўлишлиги алоҳида аҳамиятга эга.
Айниқса рақамли муҳит шароитида асарлар
-
ни ҳуқуқий муҳофазаси янада долзарб аҳа
-
мият касб этади.
Муаллифлик ҳуқуқи соҳасидаги энг асо
-
сий халқаро ҳужжат бўлган “Адабий ва ба
-
диий асарларнинг муҳофаза қилиш тўғри
-
сидаги Берн конвенцияси” қуйидаги иккита
тамойил асосида аъзо мамлакатларга муал
-
лифлик ҳуқуқини тартибга солиш бўйича тав
-
сиялар беради.
Биринчидан, миллий режим, яъни ушбу
конвенцияга аъзо бўлган давлат ҳар бир
асар учун конвенцияга аъзо бўлган давлат
-
лар учун бир хилдаги муҳофазани таъмин
-
лаш;
Иккинчидан, автоматик муҳофаза, яъни
асар рўйхатдан ўтказилиш ёки ўтказилмасли
-
гидан қати назар муҳофаза қилинади. Маъ
-
лумки, Ўзбекистон қонунчилигига кўра, муал
-
лифлик ҳуқуқи объектлари яратилиш факти
бўйича муҳофаза қилинади ва асарларни
рўйхатдан ўтказиш зарурати мавжуд эмас.
Айнан асарларни рўйхатдан ўтказилмас
-
лиги ҳам уларни ноқонуний фойдаланишини
чеклаш бўйича чораларни кўришда муаммо
-
ларни келтириб чиқаради. Хусусан, кутуб
-
хоналарда китоблардан фойдаланиш бўй
-
ича муаллифлик ҳуқуқи муҳофазаси нуқтаи
назаридан ўқувчиларга қулайлик (шароит)
масаласи доимий муаммоли масалалардан.
Айниқса бу масала Интернет ва телекомму
-
никация тармоқларининг янада ривожлани
-
ши фонида жиддий тус олади. Шу сабабдан
ҳам бугунги кунда муаллифлик ҳуқуқи бўйича
мутахассислар ва кутубхона ходимлари ол
-
дида китоблардан бепул ҳамда эркин асосда
фойдаланишни муаллифлик ҳуқуқи қоидала
-
ри асосида тартибга солиш масаласи туриб
-
ди. Айниқса бу жараён “электрон кутубхона”
яратилиши ва рақамли контентларнинг риво
-
жланиши билан янада долзарб аҳамият касб
этмоқда.
Янги ахборот технологияларининг кенг
тарқалганлиги, ахборотни юқори тезликда
узатилиши ва унинг манбаларига кириш им
-
кониятининг осонлиги адабиёт ва санъат
асарларини “муддатидан олдин” ижтимоий
мулк сифатида қабул қилинишига олиб кел
-
ди, аслида эса Ўзбекистон Республикаси
-
нинг “Муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар
тўғрисида”ги Қонунига кўра, ҳар бир асар
муаллифи ёки ҳуқуқ эгасининг розилигисиз
ундан рухсатсиз фойдаланиш мумкин эмас
(такрорлаш, тарқатиш, импорт қилиш, ижара
-
га бериш, эфирга узатиш ёки кабел орқали
юбориш, таржима қилиш, ва ҳ.к).
Маълумки, кутубхоналар ҳар доим ўз
фондларига кириш имкониятларини кен
-
гайтиришга ва шу орқали ўқувчиларини
кўпайтиришга интилишади. Ўз навбатида
муаллифлар эса ўзларининг асарларидан
фойдаланилганлик учун қўшимча тўловлар
(гонорар) олишдан манфаатдор бўлишади.
Кутубхона бир томондан илм-фанни риво
-
жлантириш нуқтаи назаридан жамият ман
-
фаатлари учун ҳаракат қилиши, аҳолини
зарур ахборот билан қондириши керак бўл
-
са, иккинчи томондан эса, муаллифларнинг
муаллифлик ҳуқуқини таъминлаш бўйича ўз
“вазифалари”ни бажаришлари керак.
Албатта барча давлатларда кутубхона
фойдаланувчиларига кутубхона фондидаги
мавжуд барча ёзма ва электрон манбалар
-
дан фойдаланиш имконияти етарли дара
-
жадаги истиснолар билан беради. Хусусан,
Ўзбекистон Республикасининг “Муаллифлик
ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар тўғрисида”ги Қо
-
нуни 26-моддасига кўра, ўқувчилар муаллиф
ёки бошқа ҳуқуқ эгасининг розилигисиз ку
-
тубхона фондидаги китоблардан вақтинча
-
лик фақатгина кутубхона ўқув залида фой
-
даланишлари мумкин. Шунингдек, фуқаролик
муомаласига қонуний тарзда киритилган
асарларнинг нусхаларини ахборот-кутубхона
муассасалари томонидан вақтинчалик фой
-
даланишга муаллифнинг ёки бошқа ҳуқуқ
эгасининг розилигисиз ва ҳақ тўламаган ҳол
-
да беришга йўл қўйилади [2].
Муаллифлик ҳуқуқи соҳасидаги халқа
-
ро ва миллий қонунчиликка кўра, даромад
олишни кўзламаган ҳолда, муаллифнинг ёки
бошқа ҳуқуқ эгасининг розилигисиз ва ҳақ
тўламаган ҳолда, лекин асаридан фойдала
-
нилаётган муаллифнинг исми-шарифини ва
олинган манбаини албатта кўрсатган тарзда:
- ахборот-кутубхона муассасалари, ар
-
хивлар ва идоравий архивлар томонидан
– асарнинг йўқолган ёки яроқсиз бўлиб қол
-
«
»
INFOLIB ахборот-кутубхона журнали. №4 (
) 202
32
2
88
АМАЛИЁТ
АМАЛИЁТ
ган нусхаларини тиклаш, алмаштириш учун,
шунингдек ўз фондларидан бу асарларни
бирон сабаб билан йўқотган бошқа ахбо
-
рот-кутубхона муассасаларига, архивларга
ва идоравий архивларга асарларнинг нусха
-
ларини бериш учун чоп этилган асарни;
- ахборот-кутубхона муассасалари, ар
-
хивлар ва идоравий архивлар томонидан
фуқароларнинг ўқув ва тадқиқот мақсадла
-
ридаги сўровлари бўйича, шунингдек таъ
-
лим муассасалари томонидан аудитория
машғулотлари учун тўпламларда, газеталар
ва бошқа даврий нашрларда чоп этилган ай
-
рим мақолалар ва кичик ҳажмли асарларни,
чоп этилган ёзма асарлардан (суратли ёки
суратсиз) қисқа парчаларни бир нусхада
репрографик такрорлаш (кўпайтириш)га йўл
қўйилади.
Бундан ташқари, хорижий амалиёт ҳамда
кутубхоналар фаолиятига оид тавсияларда
кутубхона фондидаги ҳужжатлар, хусусан
мақолалар, илмий-адабий ва бошқа турдаги
асарлар, шунингдек электрон манбалардан
нусха кўчириш бўйича рухсат бериш ваколати
уларнинг ўзида бўлиб, бунга фақат қуйидаги
ҳолатларда рухсат берилади:
- ахборот ташувчи мосламалар (қаттиқ
дисклар, флеш-портлар, CD-DVD дисклар
в.б.,)га фақатгина илмий-ўқув фаолият учун
етарли бўлган миқдорда бироқ манбанинг
1/3 қисмидан кўп бўлмаган тарзда нусха кў
-
чириш;
- юқоридаги ахборот ташувчи мослама
-
ларга кутубхона фондидаги китоблардан
фақатгина кутубхона библиографи ёки ўқув
зали кутубхоначисининг компьютеридан нус
-
ха кўчириш;
- китоблардан тўлиқ тартибда нусха кўчи
-
риш фақатгина алоҳида ҳолларда яъни му
-
аллиф (ҳуқуқ эгаси)нинг рухсати билангина
йўл қўйилади.
Юқоридаги ҳолатларга қўшимча равишда
турли давлатларда турлича қоидалар ишлаб
чиқилган. Масалан, АҚШда илмий тадқиқот
билан шуғулланаётган “доимий мижозлар
(фойдаланувчилар)”, архивчилар ҳамда му
-
зейлар ва галереяларда ишловчи мутахас
-
сислар учун истиснолар назарда тутилган.
Бироқ бу каби қоидалар асосида ишловчи
кутубхоналар ҳамма учун очиқ (оммавий) бў
-
лишлиги ҳамда таълим муассасасига теги
-
шли бўлишлиги талаб этилади. Эътиборлиси,
доимий асосдаги фойдаланувчилар тегишли
декларацияни тўлдириб беришлари лозим
саналади [3].
Шу билан бирга, кутубхона фондидаги
китоблардан қуйидаги ҳоллардагина эркин
тарзда нусха кўчириш мумкин:
- муаллифлик ҳуқуқи объекти
бўлмаган асарлар;
- муаллифнинг мутлақ ҳуқуқлари
тугаган асарлар
(ижтимоий мулкка айланган);
- муаллиф ёки бошқа ҳуқуқ эгаси
билан кутубхона ўртасидаги
келишувга кўра, фойдаланиш
ҳуқуқи эркин тақдим этилган
асарлар (очиқ лицензия асосида)
Юқоридагилардан келиб чиқиб айтиш
керакки, кутубхона фаолиятининг тўғри тар
-
тибга солиниши бугунги кунда муаллифлик
ҳуқуқи нормаларига риоя этиш билан боғлиқ
ҳисобланади. Афсуски, мамлакатимизнинг
“Ахборот-кутубхона фаолияти тўғрисида”ги
қонунида муаллифлик ҳуқуқига доир норма
-
лар мавжуд эмас. Қонуннинг ахборот-кутуб
-
хона фонди ва фойдаланувчиларнинг ҳуқуқ
ва мажбуриятлари қисмида ҳам муаллифлик
ҳуқуқи нормаларига риоя этиш бўйича би
-
рон-бир меъёр белгиланмаган [4].
Юқорида таъкидланганидек, китоблар
-
дан фойдаланишга имкониятнинг кенглиги
илм-фанни ривожлантиришда муҳим ўрин ту
-
тади. Шунингдек, ҳар бир инсон худди озиқ-
овқат каби китобга ҳам муҳтожлик сезади.
Буни албатта тўлдириш, инсоннинг мазкур
ҳаётий эҳтиёжларини қондириш ҳам ҳар
бир давлатнинг вазифаси ҳисобланади. Ай
-
ниқса, фан-технология жадаллик билан ри
-
вожланаётган бугунги кунда ўқувчиларнинг
замонавий китоб ва маълумотларга бўлган
талаблари ошиб бормоқда, бу кўп жиҳатдан
моддий имконият ҳам боғлиқ саналади.
Аҳамиятли жиҳати, Ўзбекистонда имко
-
нияти чекланган шахсларга китоблардан
фойдаланишга бўлган шароитларни яратиш
бўйича муҳим ишларни амалга оширган. Ху
-
сусан, 2018 йил 18 сентябрда Вазирлар
Маҳкамасининг “Ногиронлиги бўлган шах
-
сларга ахборот-кутубхона хизмати кўрсатиш
тизимини такомиллаштириш тўғрисида”ги
739-сон қарори қабул қилинди. Албатта бу
№4 (
) 202 .
журнал
.
32
2
INFOLIB
Информационно-библиотечный
«
»
89
ПРАКТИКА
ПРАКТИКА
каби масала халқаро ҳамжамият томонидан
ҳам кўриб чиқилган бўлиб, бевосита Бутун
-
жаҳон интеллектуал мулк ташкилотининг ша
-
феълигида 2013 йил 27 июнда “Кўзи ожиз,
кўришда нуқсони бўлган ва босма ахборотни
идрок этишда бошқа жиҳатдан қобилияти
чекланган шахсларнинг нашр этилган асар
-
лардан фойдаланишини енгиллаштириш
тўғрисидаги Марракеш шартномаси” қабул
қилинди [5]. Ушбу шартнома – Инсон ҳуқуқла
-
ри умумжаҳон декларацияси ва БМТнинг но
-
гиронлар ҳуқуқлари тўғрисидаги Конвенци
-
ясида шакллантирилган инсон ҳуқуқларини
ҳимоялаш тамойилларига асосланган, муал
-
лифлик ҳуқуқи соҳасида инсон ҳуқуқларига
аниқ-равшан қаратилган илк шартномадир.
У китоблар ва бошқа босма асарлардаги
босма маълумотларни идрок этиш имконияти
чекланган шахсларнинг турли нашрлардан
фойдаланиш доирасини кенгайтиришдаги
муаммоларни ҳал этишда муаллифлик ҳуқуқи
тизими муҳим аҳамият касб этишини тас
-
диқлайди.
Ўзбекистон Республикаси Президенти
-
нинг 2022 йил 12 январдаги
ПҚ–80-сон қарори билан мамлакатимиз
ушбу халқаро ҳужжатга қўшилди. Айни пайт
-
да 80 га яқин давлат, жумладан МДҲга аъзо
мамлакатлардан Қирғизистон, Озарбайжон,
Россия Федерацияси, Тожикистон ушбу
шартнома иштирокчиси ҳисобланади.
Ушбу халқаро шартноманинг афзаллик
жиҳатлари қуйидагиларда кўринади:
- босма ахборотни идрок этишда жисмо
-
ний имкониятлари чекланган шахслар дуч
келаётган муаммолардан хабардорлик дара
-
жасини ошириш;
- таълимнинг оммабоплик миқёсини кен
-
гайтириш. Имконияти чекланган шахслар
-
нинг муқобил шаклдаги ўқув материаллари
-
дан фойдаланиш имкониятини таъминлаш
ва кенгайтириш, таълим олишда уларнинг
босма ахборотларни тўлиқроқ идрок этишига
шароит яратиш;
- имконияти чекланган шахсларнинг ижти
-
моий интеграциялашувини ҳамда маданий
ҳаётдаги иштирокини янада чуқурлаштириш.
Умумий билим ва ахборот манбааларидан
тенг равишда фойдаланиш имконияти на
-
фақат аҳолининг мазкур қатламини ўқитиш,
балки бу қатламнинг ижтимоий интеграция
-
лашуви ва маданий ҳаётдаги иштироки учун
ҳам жуда аҳамиятлидир;
- камбағалликни камайтириш ва миллий
иқтисодиёт ривожига ҳисса қўшиш. Шахс
-
нинг профессионал жиҳатдан ривожланиши
кўп жиҳатдан унинг таълим даражасига боғ
-
лиқ бўлади.
Таъкидлаш керакки, “Муаллифлик ҳуқуқи
ва турдош ҳуқуқлар тўғрисида”ги Қонуни
26-моддасида асарлардан муаллифнинг
исми-шарифини кўрсатган ҳолда эркин
фойдаланишга доир бир қатор ҳолатлар са
-
наб ўтилган. Айни ушбу таснифлар қатори
-
да даромад олишни кўзламаган ҳолда кўзи
ожизлар учун қабариқ нуқтали ҳарфлар ёки
бошқа усуллар билан чоп этилган асарларни
(хусусан, Брайл алифбоси асосида) такрор
-
лаш, яъни нусха кўпайтиришга рухсат берил
-
ган.
Муаллифлик ҳуқуқи объектларининг бе
-
восита тижоратлашув жараёнларида, шу
-
нингдек амалиётда кенг фойдаланилиши
натижасида эндиликда “муаллифлик ҳуқуқи
бўйича мутахассис”, “муаллифлик ҳуқуқи бўй
-
ича менеджер” каби лавозимлар қаторига
“муаллифлик ҳуқуқи бўйича кутубхоначи” де
-
ган лавозимни ҳам қўшиш мумкин. Шу билан
бирга, кутубхоначиларни ҳам айнан муал
-
лифлик ҳуқуқи бўйича ҳуқуқий билимларини
ҳам ошириш лозим. Хусусан, бу борада ҳам
кўплаб мамлакатларда кутубхоначилар учун
иш фаолиятида қўлланиладиган йўриқнома
-
лар ишлаб чиқилган. Бизнингча ҳам кутутб
-
хоналар фаолият кўрсатувчи мутахассислар
қуйидаги асосий қоидаларни билиши лозим:
муаллиф ўзи яратган асарнинг
дастлабки ва ягона эгаси
ҳисобланади. Мутлақ ҳуқуқлар фақат
муаллиф ёки ҳуқуқ эгасига тегишлидир;
муаллифлик ҳуқуқи объектларини
рўйхатдан ўтказган ҳолда ҳуқуқий
муҳофаза қилиш тизими мавжуд эмас.
Асарлар яратилганлик факти билан
муҳофаза қилинади;
муаллифлик ҳуқуқи муҳофазаси
муаллифнинг бутун ҳаёти давомида ва у
вафот этганидан кейин 70 йил давомида
амал қилади;
ҳар қандай ҳолатда ҳам муаллифдан
розилик олган ҳолда асарлардан
фойдаланиш лозим;
ижтимоий мулк бўлган асарлардан
фойдаланиш учун рухсат олиш талаб
қилинмайди;
муаллифлик ҳуқуқи билан муҳофаза
қилинадиган асарлар учун маълум
истиснолар мавжуд
(масалан, илмий фаолият учун в.ҳ.)
«
»
INFOLIB ахборот-кутубхона журнали. №4 (
) 202
32
2
90
АМАЛИЁТ
АМАЛИЁТ
Умуман олганда, муаллифлик ҳуқуқи ва
турдош ҳуқуқлар муҳофазасини таъминлаш
бўйича аниқ ўйланган ва мустаҳкам давлат
сиёсатини ишлаб чиқиш талаб этилади [6].
Шунингдек, муаллифлик ҳуқуқини бузган
-
лик учун жавобгарликни белгилаш бўйича
тажрибаси ҳамда бугунги кунда телекомму
-
никация тармоғи орқали содир этилаётган
муаллифлик ҳуқуқини бузиш ҳолатлари кенг
учраётганлиги бу йўналишдаги амалдаги жи
-
ноят қонунчилигимизда назарда тутилган
нормаларни қайтадан кўриб чиқиш ва уни
жаҳон тажрибасидан келиб чиқиб, муво
-
фиқлаштириш талаб этилади. Хусусан, Жи
-
ноят кодексида муаллифликнинг ўзлашти
-
рилгани учун ҳамда муаллифлик ҳуқуқи ва
турдош ҳуқуқларнинг бузилганлиги учун
алоҳида моддаларни киритиш лозим. [7].
Юқоридагиларга кўра, кутубхона фаоли
-
ятида муаллифлик ҳуқуқига риоя этилишини
таъминлаш нафақат биз учун балки жаҳон
ҳамжамияти учун ҳам долзарб аҳамият касб
этади. Амалиётда бу йўналишда бугунги кун
-
да жуда кўплаб муаммоларга дуч келиши
-
миз мумкин. Фикримизча, биринчи навбатда
кутубхонадаги асарларга нисбатан техник
ҳимоя воситаларини таъминлаш муҳим са
-
налади. Шунга кўра, нафақат кутутбхона фа
-
олиятини мувофиқлаштиришга қаратилган
Ўзбекистонлик ваколатли органлар, балки
бошқа хорижий мамлакатлар “кутубхоначи
-
лари” олдида муаллифлик ҳуқуқи тўғрисида
-
ги қонунчиликни амалий жиҳатдан такомил
-
лаштириш, хусусан ахборот ресурслари ва
китобларга нисбатан ҳуқуқни қўллаш амали
-
ёти ва қонунчилигини такомиллаштириш ва
-
зифаси турибди.
Фойдаланилган адабиётлар
1. Study on the Economic Contribution
of Copyright Industries in Turkey. WIPO.
June 2014. https://www.wipo.int/export/sites/
www/copyright/en/performance/pdf/econ_
contribution_cr_tr.pdf
2. Ўзбекистон Республикасининг “Муал
-
лифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар тўғри
-
сида”ги Қонуни. Қонунчилик маълумотлари
миллий базаси, 21.08.2021 й., 03/21/709/0808-
сон. https://lex.uz/acts/1022944
3. https://www.copyrightuser.org/educate/
intermediaries/libraries/
4. Ўзбекистон Республикасининг “Ахбо
-
рот-кутубхона фаолияти тўғрисида”ги қону
-
ни. Қонунчилик маълумотлари миллий база
-
си, 21.04.2021 й., 03/21/683/0375-сон. https://
lex.uz/docs/1769736
5. Марракешский договор об облегчении
доступа слепых и лиц с нарушениями зрения
или иными ограниченными способностями
воспринимать печатную информацию к опу
-
бликованным произведениям. https://www.
wipo.int/treaties/ru/ip/marrakesh/index.html
6. Юлдашов А., Чориев М. Договорно-пра
-
вовые отношения в области авторского права
и ответственности за нарушение авторского
права: национальный и зарубежный опыт //
Общество и инновации. – 2020. – Т. 1. – №.
1/s. – С. 511-522.
7. Юлдашов А. Интеллектуал мулк бўйича
миллий стратегияларнинг аҳамияти ва бутун
-
жаҳон интеллектуал мулк ташкилотининг бу
борада тутган ўрни //юрист ахборотномаси.
– 2020. – Т. 1. – №. 2. – С. 53-59.
