45
>фат, никотинамид ва гидрокарбонатнинг 4%ли эритмалари учун кабул килинган ща
юборилади.Саломатлигини тиклаш мақсадида В- ва С
-
гурух витаминлардан даланиш
максадга мувофикдир.
Фойдаланилган адабиётлар
1.
Герунова Л.К. Пестициды и отравления сельскохозяйственных животных // ■.
Каталога «Общество, политика, право». -2004. -19 с.
2.
Жаворонков Н.И. Патогенез, диагностика, лечение и профилактика отравлений
отных карбаматными пестицидами: автореф ............... д-ра вет.наук. -М., 1981.-34 с.
3.
Искандаров А.И., Садыкова Н.Д., Сирота А.Р. Состояние некоторых азателей
иммунологического статуса экспериментальных животных при остром 1влении пестицидами
И
Доклады АН УзССР.-1989. -№11.-е.59-69.
4.
Медведь Л.И. Справочник по пестицидам (гиг. применения и токсикология).
-
в.:
“Урожай,” 1974.-448 с.
УДК: 619.576.895.751.614.449.57.
СУМИ-АЛЬФА ПРЕПАРАТИНИНГ ИНСЕКТОАКАРИЦИДЛИК ХУСУСИЯТИ
Пўлатов Ф.
Узбекистан ветеринария илмий-тадқиқот институти
Аннотация:
Мацолада қишлоц хўжалик ҳайвонларининг эктопаразитларига ва
синантроп ҳашаротларга қарши янги маҳаллий ўсимлик пиретроид препарати
-
суми- альфа
(эсфенвалерат) препаратининг ҳархил концентрацияларини инсектоакарицидлик хусусияти
ҳақида маълумотлар келтирилган.
Калит сўзлар:
Эктопаразит, зоопаразитоз, ҳашарот, кана, инсектоакарицид, энтомоцид,
акарицид, бовиколоз, гиподерматоз, рипицефалоз.
Кириш:
Узбекистан Ҳукуматининг аҳоли ва қишлоқ хўжалик ҳайвонларини
биопатогенлардан самарали ва хавфсиз ҳимоя қилиш чораларини яратишга, аҳоли соглиғини
муҳофаза қилипши таъминлашга, унинг мех,нат унумдорлигини кутаришга ва чорвачилик
маҳсулдорлигини оширишга каратилган қарор ва талабларига асосланган ҳолда:
Илмий муассасалар ва олимлар олдига республикада кенг тарқалган тоопаразитлар ва
паразитозларга, ҳамда одамлар ва ҳайвонларнинг хавфли трансмиссив (ўлат, кана энцефалита,
туляремия, геморрагик иситма, термиз иситмаси, эфемер иситма, кана иситмаси, вабо,
қайталовчи ва тошмали тиф, безгак, трипаносомозлар, I лейшманиозлар, сибир яраси ва бошқа
кўплаб) касалликларнинг қўзғатувчиларини тарқатувчи артроподалар (қон сурувчи ҳашарот ва
каналар) га қарши курашнинг
|
экологияга одамлар ва ҳайвонлар соғлиғига, фойдали фауна ва
флорага хавфсиз бўлган усул ва воситаларини тадқиқ қилиш вазифаси қўйилди.
Тадкикот услуби:
:
СУМИ-альфа пиретроидининг инсектоакарицидлик
теоиини урганиш Павлов С.Д Павлова Р.П. Препараты для защиты рогатого скота от гнуса и
зоофильных мух на пастбищах. Москва (1999), книга «Борьба с комарами — переносчиками
возбудителей болезней человека и животных», изд. «Мехнат», Ташкент г (1986) ва бошқа илмий
манбалар асосида олиб борилди.
Тадқиқот
натижалари:
Ҳозирги пайтда эктопаразитларга карши курашда I четдан
келтирилаётган ва ўзимизда ишлаб чиқарилаётган инсектоакарицид препаратлардан кенг
фойдаланилмокда. Жумладан суми-альфа (эсфенвалерат, 20 фоизли концентрат эмульсия)
препарати чорва моллари ва лаборатория
46
ҳайвонларининг зоопаразитларига қарши ҳархил концентрацияларда сувли эмульсия шаклида
лаборатория ва хужалик шароитида қулланиб кўрилди (жадвал 1).
Дастлабки синов тажриба ишлари Самарканд туманининг «Чорводор Ўроқов Ш.» фермер
хўжалиги чорва моллари ҳамда аҳолининг шахсий чорва моллари (қорамол, қуй, ит) орасида кенг
тарқалган бовиколоз, гиподерматоз, рипицефалоз, хиаломмоз касалликларига қарши курашда
Навоий “Электрокимёзавод” КК-ЁАЖ да ишлаб чиқарилаётган янги маҳаллий ўсимлик пиретроид
препарата - суми-альфа (эсфенвалерат, 20 фоизли концентрат эмульсияси) устида ўтказилди:
Тажриба 1.
40 бош қуй В. ovis жунхўрлари ва Rhipicephalus bursa канаси билан
зарарланганлиги боис, уларга қарпш маҳаллий Навоий “Электрокимёзавод” КК-ЁАЖ да ишлаб
чиқарилган суми-альфа (эсфенвалерат, 20 фоизли эмульсия концентрата, Tsh 64-04643516-87:2007)
препаратанинг 0,02 фоизли сувли эмульсияси билан (1,0 л/бош., 1,0 мл/АДВ бош. ҳисобида) 2 марта
(14 кун оралиғи билан) дориланди.
Самара кузатиб борилди, натижада 2-нчи дорилашдан сўнг қўйлар жунхурлардан 100 фоиз
озод булди. Инсектоакарицид самара 100 фоизни ташкил этди.
Тажриба 2.
5 бош қорамол Hyalomma anatolicum канаси билан зарарланганлиги (ИИ-3-5
экз.бош, ЭИ - 100 фоиз) боис, уларга қарши суми-альфа препаратанинг 0,005 фоизли сувли
эмульсияси билан (1,0 л/бош., 0,25 мл/АДВ бош. ҳисобида) дориланди.
Самара кузатиб борилди, натижада 24 соатдан сўнг қорамоллардаги каналар 100 фоиз
тариклиги, яъни микроскопда текширилганида уларнинг ҳаммаси фалажланган ҳолда эканлиги
(қимирлаётганлиги) аниқланди. Акарицид самара кузатилмади.
Тажриба 3.
68 бош қорамол В.
BOVIS
жунхўрлари ва Hyalomma anatolicum канаси билан
зарарланганлиги боис, уларга қарши маҳаллий суми-альфа препаратанинг 0,006 фоизли сувли
эмульсияси билан (3-5,0 л/бош., 0,9-1.5 мл/АДВ бош. ҳисобида) 2 марта (10 кун оралиги билан)
дориланди.
Суми-альфа препарашини сувли эмульсия шаклида зоопаразитларга қарши синаш
натижалари:
Жадвал 1.
Т/р
Препарат
концентра цияси
(фоиз)
Мол
ЧРИ
Сони
(бош)
Паразит тури
Дозаси
Қўллаш
усули
Экстенс
самара
(фоиз)
1.
0,02
кўй
40
Bovicola ovis,
Rhipicephalus bursa
1,0 л/б, с.э. 1 мл/б
АДВ
пуркаш
100
2
0,005
қорамол
5
H. anatolicum
1л/б с.э.
0,25 мл/б АДВ
пуркаш
0
3
0,006
қорамол
68
Bovicola bovis, H.
anatolicum
3-
5 л/б с.э. 0,91,5
мл/б АДВ
пуркаш
100
4
0,02
ит
2
Rhipicephalus
turanicus,
Trichodectes canis
1,0 л/б, с.э. 1 мл/б
АДВ
пуркаш
100
5
0,02
бино
Calliphora vicina
50-
100 мл/м
2
Автомакс
ёрдамида
сепилди
100
Самара кузатиб борилди, натижада қорамоллар жунхўр ва каналардан 100 фоиз озод бўлди.
Инсектоакарицид самара 100 фоизни ташкил этди.
Тажриба 4.
2 бош ит Rhipicephalus turanicus канаси (ИИ - ўртача 8-12 экз.бош) ва
Trichodectes canis жунхўри (ИИ - юзлаб экз.бош) билан зарарланганлиги боис, суми-
47
альфа препаратининг 0,02 фоизли сувли эмульсияси билан (1,0 л/бош., 1,0 мл/АДВ бош. ҳисобида)
дориланди.
Самара кузатиб борилди, натижада 24 соатдан сўнг итлар эктопаразитлардан 100 фоиз озод
булди. Инсектоакарицид самара 100 фоизни ташкил этди.
Тажриба 5.
Бино ичкарисида синантроп Calliphora vicina ҳашаротини кўпайиб кетганлиги
боис уларга қарши маҳаллий суми-альфа препаратининг 0,02 фоизли сувли эмульсияси билан 600
м
2
бинолар ичкариси дезинсекция (50-100 мл/м
2
ҳисобида) қилинди.
Тажриба натижалари кузатиб борилди, натижада 30 дақиқадан сўнг пашшалар нобуд бўла
бошлади, 24 соатдан сўнг текширилганда энтомоцид самара 100 фоизни ташкил этди.
Хулосалар:
1.
Қуйларнинг бовиколоз, рипицефалоз касалликларига қарши курашда суми- альфа
препаратининг 0,02 фоизли сувли эмульсияси юкори (100 фоиз) терапевтик ва энтомоцид самара
кўрсатади.
2.
Қорамолларнинг бовиколоз, гиаломмоз касалликларидан даволашда суми- альфа
препаратининг 0,006 фоизли сувли эмульсияси юқори терапевтик самарадорликка эга.
3.
Итларни триходектоз, рипицефалоз касалликларидан даволашда суми-альфа
препаратининг 0,02 фоизли сувли эмульсияси (1,0 литр/бош) юқори инсектицид самара кўрсатади.
4.
Суми-альфа пиретроид препаратининг 0,02 фоизли сувли эмульсияси эндофиль
Calliphora vicina пашшасига нисбатан юкори (100 фоиз) самарадорликка эга.
Фойдаланилган адабиётлар:
1.
Павлов С.Д., Павлова Р.П. Препараты для защиты рогатого скота от гнуса и зоофильных
мух на пастбищах. Москва, 1999,28 стр.
2.
Кербабаев Э., Рузимурадов А. Книга «Борьба с комарами — переносчиками
возбудителей болезней человека и животных», изд. «Мехнат», Ташкент, 1986, 114 стр.
3.
Рузимурадов А. Биометод в животноводстве. «Узбекский биологический журнал»,
№ 6, Ташкент, 1995 г. (рус.), 12 стр.
4.
Рузимурадов А. Биометод - залог здоровья. Журнал «Ветеринария», № 2, Ташкент, 1998
г., (узб.), 8-11 стр.
БУЗОҚЛАР ДИСПЕПСИЯСИДА ДАВОЛАШ УСУЛЛАРИНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
Эшбуриев Б.М., Ботирова Ш.
Самарканд қишлок, хўжалик институты
Республикамизнинг фермер хўжаликларида бузоқларни соғлом ўстириш, турли
касалликларига қарши курашиш асосий муаммолардан бири ҳисобланади. Бу касалликлар орасида
бузоқлар диспепсияси асосий ўринни эгаллайди.
Бузоқлар орасида, айниқса четдан келтирилган маҳсулдор сигирлардан тугилган бузоқлар
орасида диспепсия касаллигининг кўп қайд этилишига қарамасдан амалиётда қўлланилаётган
даволаш усуллари хамма вакт хам етарли самара бермайди, купчилчк даволаш усуллари
мураккаблиги туфайли хўжаликлар шароитида бажарилиши қийин, айрим препаратларнинг жуда
ноёблиги, чет давлатлардан келтирилиши ва қимматлиги туфайли уларни кўллашнинг иктисодий
самарадорлиги жуда паст бўлади. Шунинг учун бузоклар диспепсиясини даволаш усулларини
такомиллаштиришда касалликнинг