520
mobilizatsiyasi stressli vaziyatlarni boshqarish uchun o‘ta muhim ekanligini qayd
etganlar. T.Koks (1995) fikricha, yuqorida zikr etilgan yondashuvlarning har
ikkalasida ham bir qator kamchiliklar mavjud. Ular mexanistik xarakterda bo‘lib,
insonni stress ta’sirining passiv ob’ekti sifatida qaraydilar. Shuningdek, ular ko‘pincha
psixologik jarayonlar kechishining individual xususiyatlariga urg‘u beradilar. Bundan
tashqari, mazkur modellarda stressli vaziyatlarni yengishdagi psixologik resurslar
tadqiq qilinmagan.
Stressning transakt modellari o‘z navbatida stressni shaxs va atrof muhit
o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir deb qaraydilar. Stress xarakteristikasini talqin eta turib, ular
fiziologik va psixik stress holatlarini ajratadilar, bu holatlarni tafovutlovchi asosiy
xususiyat psixik stress yuzaga kelishi uchun zarur bo‘lgan xavf-xatarni idrok qilishdir.
Bu zvenoning kiritilishi stimulni baholash kognitiv jarayonlarining qatnashuvi
yordamida xavf-xatar soluvchi omillarni anglashni, bo‘lajak xavfni oldindan ko‘ra
oluvchi ma’lum vaziyatda xavf- xatarni his qilishning shaxs xususiyatlari va avvalgi
tajribaga bog‘liqligini taqozo etadi. Transakt model namoyandalari inson faolligini
aniqlashda uning kognitiv qobiliyati hal qiluvchi rol o‘ynashini alohida ta’kidlaydilar.
Ularning fikricha, stress vaziyatida faqat, shaxsda emas, balki atrof-muhit va shaxs
o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirlashuv yuz beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1. Олимов Л.Я., Махмудова З.М. Психологические механизмы
девиантного поведения. Психология XXI века. Ярославль., 2020. –С. 125-127.
2.
Олимов Л.Я., Махмудова З.М. Стрессли вазиятларда психологик ҳимоя
механизмлари ва копинг хулқ-атвор намоён бўлишининг ижтимоий психологик
хусусиятлари: стрессли вазиятларда психологик ҳимоя механизмлари.
Psixologiya ilmiy jurnali. 2020 yil, 4 son 109-115 b.
3.
Олимов Л.Я., Махмудова З.М. Ўсмирларда психологик ҳимоя
механизмларининг намоён бўлишининг ўзига хослиги. Psixologiya ilmiy jurnali.
2021 yil, 4 son 103-112 b.
4.
Олимов Л.Я., Махмудова З.М. Экстремал вазиятларда копинг хулқ-
атвор ва стратегиялар намоён бўлишининг ижтимоий психологик хусусиятлари.
Psixologiya ilmiy jurnali. 2021 yil, 3 son 98-106 b.
INSONNING EMOTSIONAL PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI
Otamuratov Rustam Uskanovich
Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali
Turgʻunboyeva Goʻzal
Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali talabasi
Annotatsiya.
Maqolada insonlarning emotsional – psixologik tomomlarini ya’ni
shaxsning individual xususiyatlarini, insonlarning o’z-o’zini tushunishi, anglashi,
521
o’zgalarning hissiy intellektini va o’z imkoniyatlarini xizmatlarini to’g’ri baholash,
odamlarning o’zini xohlaganicha tutish huquqini tan olish, ziddiyatli vaziyatlarni ko’p
oylar davomida ularning muammolarig aylanmasdan, manfaatlar to’qnashuvida hal
qilish qobiliyatini anglatishi haqida fikr yuritiladi.
Kalit soʻzlar:
Hissiy intellekt, hissiy aql, his-tuygʻu, texnik bilim, İQ,
emotsional intellekt, muloqot, hissiy o’zini bilish, hissiy o’zini tuta bilish, o’z-o’zini
rag’batlantirish, muloqot qilish, qobiliyat, empatiya, stereotipizatsiya.
Mavuning dolzarbligi.
Hissiy intellekt (hissiy ko‘rsatkich) - bu o‘zining va
boshqa odamlarning his-tuyg‘ularini, niyatlarini, motivatsiyasini, istaklarini tan olish
va uni boshqarish qobiliyati. Ko‘nikma amaliy muammolarni hal qilishga va hayotda
va ishda maqsadlarga erishishga yordam beradi. Rivojlangan hissiy intellektga ega
odamlar boshqa odamlar bilan muzokaralar olib borish, qaror qabul qilish va salbiy
holatlarga to‘g‘ri javob berish imkoniyatiga ega. Hozirgi kunda hissiy intellektning bir
qancha modellari mavjud.
Qobiliyat modeli.
Mayer-Salovey-Karuzo hissiy intellekt modeli (qobiliyat modeli) hozirgi vaqtda
psixologiyada asosiy hisoblanadi; u odatda hissiy intellekt tushunchasini tavsiflash
uchun ishlatiladi, garchi ushbu modelga asoslangan aralash model ham juda mashhur.
Mayer, Salovey va Karuso hissiy intellektning faqat to‘rtta komponentini aniqladilar:
Tuyg‘ularni idrok etish - bu boshqa odamlarning his-tuyg‘ularini (mimikasi,
imo-ishoralari, tashqi ko‘rinishi, yurishi, xatti-harakati, ovozi bilan) tan olish,
shuningdek, o‘z his-tuyg‘ularini aniqlash qobiliyati.
Tafakkurni rag‘batlantirish uchun his-tuyg‘ulardan foydalanish - bu odamning
(asosan ongsiz ravishda) o‘z fikrlash jarayonini faollashtirish, o‘zida ijodkorlikni
uyg‘otish, his-tuyg‘ularni rag‘batlantiruvchi omil sifatida ishlatish qobiliyatidir.
Tuyg‘ularni tushunish - his-tuyg‘ularning sababini aniqlash, fikrlar va his-
tuyg‘ular o‘rtasidagi bog‘liqlikni aniqlash, bir tuyg‘udan ikkinchisiga o‘tishni
aniqlash, vaqt o‘tishi bilan his-tuyg‘ularning rivojlanishini bashorat qilish, shuningdek,
munosabatlardagi his-tuyg‘ularni izohlash, tushunish qobiliyati. murakkab (noaniq,
tushunarsiz) tuyg‘ular.
Hissiy boshqaruv - bu o‘z his-tuyg‘ularingizni va boshqalarning his-tuyg‘ularini
maqsadlaringizga erishish uchun boshqarish, uyg‘otish va yo‘naltirish qobiliyati. Bu,
shuningdek, mantiqiy zanjirlarni qurishda, turli muammolarni hal qilishda, qaror qabul
qilishda va o‘z xatti-harakatlarini tanlashda his-tuyg‘ularni hisobga olish qobiliyatini
o‘z ichiga oladi.
Aralash model.
Ilmiy jurnalist Daniel Goleman tomonidan yaratilgan hissiy intellekt modeli
uning rekord nusxalarini sotgan kitobi tufayli katta shuhrat qozondi. Shu bilan birga,
ko‘plab olimlar ushbu modelning ilmiy jihatdan yetarli emasligini ta’kidlashadi.
Aralash model hissiy intellektning 5 komponentdan iborat ekanligini ko‘rsatadi:
O‘z-o‘zini bilish - bu sizning his-tuyg‘ularingizni, qaror qabul qilishda
motivatsiyangizni aniqlash, zaif va kuchli tomonlaringizni tan olish, maqsadlaringiz va
hayotiy qadriyatlaringizni aniqlash qobiliyatidir.
522
O‘z-o‘zini tartibga solish - bu o‘z his-tuyg‘ularini boshqarish va impulslarni
ushlab turish qobiliyati.
Motivatsiya - bu maqsadga erishish uchun unga erishish uchun harakat qilish
qobiliyati.
Empatiya - bu qaror qabul qilishda boshqa odamlarning his-tuyg‘ularini hisobga
olish qobiliyati, shuningdek, boshqa odamlar bilan empatiya qilish qobiliyati.
Ijtimoiy ko‘nikmalar - odamlar bilan munosabatlarni o‘rnatish, odamlarni
manipulyatsiya qilish, ularni kerakli yo‘nalishga surish qobiliyati.
Goleman modeli asosida uchta anketa testi yaratilgan:
1. Hissiy qobiliyatlar inventarizatsiyasi (ECI)
2. Hissiy va ijtimoiy vakolatlar inventarizatsiyasi (ESCI)
3. Hissiy va ijtimoiy kompetensiya - Universitet nashri (ESCI-U).
Ushbu testlardan hozirgi kunda olimlar o’zlarining ilmiy-tadqiqotlarida
foydalanib kelmoqda. Yuqoridagi modellardan tashqari Kanadalik olim Bar-On
Reuvenning ham hissiy intellect nazariyasi mavjud.
Ijtimoiy va hissiy intellekt (SEI) modeli.
Reuven Bar-On modeli 1996 - yilda Torontoda (Kanada) Amerika Psixologik
Assotsiatsiyasi yig‘ilishida taqdim etilgan. Model 15 ta qobiliyatdan iborat:
O‘z-o‘zini hurmat qilish - bu o‘zingizni tushunish va baholash,
imkoniyatlaringiz va cheklovlaringizni, kuchli va zaif tomonlaringizni ko‘rish, kuchli
va zaif tomonlaringiz bilan birga o‘zingizni qabul qilish qobiliyatidir.
Hissiy ong - bu odamning ma’lum bir daqiqada o‘zida his-tuyg‘ularning
mavjudligini tan olish, his-tuyg‘ularini farqlash va ularning paydo bo‘lish sabablarini
tushunish qobiliyati.
Qat’iylik / o‘zini namoyon qilish - o‘z his-tuyg‘ularini va fikrlarini aniq va
konstruktiv tarzda ifodalash qobiliyati, shuningdek, hissiy energiyani safarbar qilish,
kerak bo‘lganda qat’iy ishonchni namoyon etish va o‘z pozitsiyasida turish qobiliyati.
Mustaqillik - bu o‘ziga tayanish va boshqalarga hissiy jihatdan qaram bo‘lmaslik
qobiliyatidir.
Empatiya - bu boshqa odamlarning his-tuyg‘ularini tan olish, e’tiborga olish va
tushunish qobiliyati.
Ijtimoiy mas’uliyat - bu o‘zini ijtimoiy guruhning a’zosi sifatida aniqlash,
boshqalar bilan konstruktiv hamkorlik qilish, tashvishlanish va boshqa odamlar uchun
mas’uliyatni o‘z zimmasiga olish qobiliyati.
Shaxslararo munosabatlar - og‘zaki va og‘zaki bo‘lmagan aloqalar orqali
konstruktiv muloqot qilish qobiliyati, hissiy yaqinlik tuyg‘usiga asoslangan o‘zaro
manfaatli munosabatlarni o‘rnatish va qo‘llab-quvvatlash qobiliyati, ijtimoiy
aloqalarda o‘zini erkin va qulay his qilish qobiliyati.
Stressga chidamlilik - bu his-tuyg‘ularingizni samarali boshqarish va vaziyatdan
tezda chiqish yo‘lini topish qobiliyati.
Impuls nazorati - bu his-tuyg‘ularingizni ushlab turish va vasvasalardan
saqlanish qobiliyati.
Haqiqatni baholash - bu sizning fikringiz va his-tuyg‘ularingizni obyektiv tashqi
haqiqat bilan solishtirish qobiliyatidir.
523
Moslashuvchanlik - bu o‘zgaruvchan sharoitlarga qarab his-tuyg‘ularingizni,
fikrlaringizni, his-tuyg‘ularingizni va xatti-harakatlaringizni tezda sozlash qobiliyati.
Muammoni hal qilish - muammoni aniqlash va shakllantirish va unga potentsial
samarali yechim topish qobiliyati.
O‘z-o‘zini amalga oshirish - bu o‘z oldiga maqsadlar qo‘yish va ularga erishish
uchun harakat qilish, o‘z imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarish qobiliyati.
Optimizm - bu qiyin sharoitlarda ham umid va ijobiy munosabatni saqlab qolish
qobiliyati.
Baxt / farovonlik - o‘zidan, boshqalardan va umuman hayotdan qoniqish hissi.
Tuyg‘ular orqali biz voqealar, so‘zlar va holatlarga munosabat bildiramiz. Agar
ular tushunilmasa, sodir bo‘layotgan narsa buziladi. Misol uchun, ishda ular sizga
eslatma qilishdi va siz janjallashib, janjal qila boshladingiz. Natijada, bu nevroz,
apatiya va boshqa depressiv holatlarga olib keladi. Biroq, depressiya tezda
yo’qolmaydi: odamlarning 15-39 foizida u bir yildan ortiq davom etadi. Rivojlangan
hissiy intellektga ega odam harakatlar yoki his-tuyg‘ularga emas, balki sabablarga
javob beradi.
Bu unga tanqidni to‘g‘ri qabul qilishga, boshqa odamlarni tushunishga va ularga
adekvat munosabatda bo’lishga yordam beradi. Hissiy intellekt tushunchasi 1995 -
yilda fan jurnalisti Daniel Golemanning shu nomdagi kitobi nashr etilgandan keyin
ommalashdi. Golemanning tadqiqotiga ko’ra , rivojlangan hissiy intellektga ega
odamlar ruhiy salomatlik, ish samaradorligi va yetakchilik qobiliyatlariga ega. Shu
bilan birga, yetakchilik qobiliyatining 67% hissiy intellektga to‘g‘ri keladi. Bu texnik
bilim va IQ (intelligence quotient)dan ikki marta muhimroqdir.
Buni Egon Zehnder tadqiqoti tasdiqlaydi. Ular 515 ta yuqori martabali rahbarni
tahlil qilib, emotsional intellekti rivojlangan odamlar muvaffaqiyatga erishish ehtimoli
yuqori ekanligini aniqladilar. Karnegi Texnologiya Instituti ma’lumotlariga ko‘ra,
bizning moliyaviy muvaffaqiyatimizning 85 foizi hissiy intellekt, yetakchilik va
muloqot qobiliyatlari bilan bog‘liq. Faqat 15% texnik bilimga bog‘liq. Emotsional
intellekt bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan yumshoq insoniy qobiliyatlar hozirgi va
kelajakdagi eng muhim ko‘nikmalardir.
Hissiy aql nima? Hissiy aql-bu o‘zimizning ham, boshqalarning ham his-
tuyg‘ularini tahlil qilishga imkon beradigan ijtimoiy-emotsional mahorat. Shunday
qilib, hissiyotlarni tushunish, nazorat qilish va o‘zgartirish orqali o‘zimiz va
boshqalarning his -tuyg‘ularini qayta ishlashga imkon beradigan psixologik
ko‘nikmalar majmui. Bu kontseptsiya o‘tgan asrning oxirida, 1995 - yilda amerikalik
psixolog, jurnalist va yozuvchi Daniel Goleman o‘zining “Hissiy intellekt” nomli
kitobini nashr etganda mashhur bo‘ldi. Hissiy intellekt tushunchasi Govard
Gardnerning “Ko‘p aqlli nazariya”dan tug‘ilgan. Psixologiya shuni ko‘rsatdiki, aqliy
intellektdan (IQ) ancha yuqori. bilimga kelganda aqlli bo‘lish ishda va shaxsiy
munosabatlardagi muvaffaqiyatni kafolatlash uchun etarli emas. Hissiy intellekt
kompaniyalarda kadrlar xodimlari tomonidan eng ko‘p talab qilinadigan sifat ekanligi
ajablanarli emas. Biz hissiy mavjudotlarmiz va shuning uchun bu his - tuyg‘ularni
boshqarish bizning kundalik hayotimizda asosiy rol o‘ynaydi. Shunday qilib, hissiy
intellektni tashkil etuvchi elementlar (hissiy o‘zini bilish, hissiy o‘zini tuta bilish, o‘z-
o‘zini rag‘batlantirish, muloqot qilish qobiliyati va empatiya, ya’ni boshqalarning his-
524
tuyg‘ularini tan olish) o‘zaro uyg‘unlikda yashaydigan odamlar bo‘lishi zarur tobora
jamiyat globallashuvida.
Psixologlar odatda hissiy intellektni to‘rtta toifaga ajratadilar.
Birinchisi, boshqalar bilan aniq va aniq muloqot qilish, umidlarni tushuntirish,
faol tinglash, ta’sir qilish va ilhomlantirish, jamoada ishlash yoki unga rahbarlik qilish,
nizolarni hal qilish qobiliyatidir.
Ikkinchisi, odamlarning katta guruhidagi umumiy hamdardlik va qulaylik: siz
ekstrovert yoki introvert bo‘lasizmi, siz boshqalarning hissiy signallarini his qilasiz va
kamdan-kam hollarda tushunmovchiliklarga duch kelasiz.
Uchinchi belgi - kuchli va zaif tomonlaringizni bilish va ular bilan xotirjam birga
yashash, shuningdek, shaxsiy his-tuyg‘ular va ularning hayotingizga ta’sirini yaxshi
bilish.
To‘rtinchi - his-tuyg‘ularni boshqarish, ularning o‘ziga bo‘lgan halokatli
ta’sirini cheklash, o‘z zimmasiga olgan majburiyatlarni bajarish, uzoq muddatli
munosabatlarni saqlash va atrof-muhitga mos ravishda o‘zgartirish qobiliyati.
Hissiy intellekt qanday tasniflanadi? Hissiy intellektning murakkab, ammo
ajoyib qobiliyati nimadan iborat ekanligini tushunganimizdan so‘ng, biz uning qanday
tasniflanganligini ko‘rishimiz mumkin. Keling, emotsional intellektning qanday turlari
borligini va uni qanday shakllarda taqdim etish mumkinligini ko‘rib chiqaylik. Ikkita
katta guruh mavjud: shaxslararo va shaxslararo. Keling, ularni birma -bir tahlil qilaylik
- Shaxslararo hissiy aql.
Shaxsiy hissiy aql sifatida ham tanilgan, bu shunday biz o‘zimizga qo‘llaydigan
hissiy aqlning shakli. Bu boshqalarning his -tuyg‘ularini qayta ishlash uchun emas,
balki o‘z his -tuyg‘ularimizni tushunish uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalar to‘plamiga
asoslangan hissiy aqlning turi.
Shaxsiy ichki shaklga ega bo‘lgan odamlar borki, ular boshqalarga nisbatan
ko‘proq hissiy aqlga ega. Qanday bo‘lmasin, shaxslararo emotsional intellektda biz
quyida muhokama qiladigan ba’zi bir kichik turlar mavjud:
1.1. Hissiy o‘zini - o‘zi anglash.
Hissiy o‘zini - o‘zi anglash-bu shaxslararo ijtimoiy-emotsional mahorat bir -
birimizni chuqur bilishimizga imkon beradi. Bu hissiy aqlning har bir daqiqasida
nimani his qilayotganimizni bilishga, his -tuyg‘ularimizni to‘liq tahlil qilishga va
ularning har birining kelib chiqishini va bizni boshdan kechiradigan vaziyatlarni
tushunishga yordam beradi. Shaxsiy ichki hissiy intellektning bu turi bizni his -
tuyg‘ular sohasidagi kuchli va zaif tomonlarimizni bilishga undaydi.
1.2. Hissiy o‘zini - o‘zi boshqarish.
Hissiy o‘zini - o‘zi boshqarish-bu biz muhokama qilgan o‘z-o‘zini bilishni talab
qiladigan va har qanday (yoki amalda) vaziyatda o‘z his-tuyg‘ularimizni nazorat qilish
qobiliyatidan iborat bo‘lgan shaxslararo ijtimoiy-emotsional qobiliyat. Biz ma’lum his
-tuyg‘ular paydo bo’lishini nazorat qila olmaymiz, lekin biz ularga qanday ta’sir
qilishini tartibga solishimiz mumkin. Hissiy o‘zini tuta oladigan odam, his-tuyg‘ularini
ijobiy va salbiy his qilishiga yo‘l qo‘ymaydi; shuning uchun u dürtüsel harakat qilish
o‘rniga, buni oqilona qiladi.
1.3. O‘z -o‘zini motivatsiya qila olish.
525
O‘z-o‘zini
motivatsiya-bu
shaxsiy
ijtimoiy-emotsional
qobiliyat
hissiyotlarimizni aniq maqsadlarga yo‘naltirishga imkon beradi. Bu ma’noda, bu vaqt
o‘tishi bilan va qiyinchiliklarga qaramay, motivatsiyamizni barqaror saqlashga yordam
beradigan, bizni to‘siqlarga emas, balki maqsadlarimizga qaratishga yordam beradigan
hissiy zakovat ko‘nikmalaridir. O‘z-o‘zini rag‘batlantirgan odam, o‘z his-tuyg‘ularini
boshqarishda, o‘zlarini rag‘batlantirish uchun kerak bo‘lgan hamma narsaga ega,
optimizm, faollik, chidamlilik va tashabbuskorlikdan foydalanadi. Qisqa muddatli
qoniqishlar haqiqatan ham muhim bo‘lgan uzoq muddatli maqsadlarga soya solishiga
yo‘l qo‘ymang..
Shaxslararo hissiy intellekt. Shaxslararo hissiy aql - bu boshqalarga qaratilgan.
Bu holda, shaxslararo intellektning ko‘nikmalari uning rivojlanishi uchun zarur
bo‘lishiga qaramay, biz o‘zimizga emas, balki hissiy ishlov berish va tahlil qilish
boshqa odamlarning his -tuyg‘ulariga bog‘liq.Shaxsiy ichki hissiy intellekt bizning
shaxsiy o‘sishimiz va maqsadlarimizga erishishimiz uchun zarur bo‘lsa -da, boshqa
odamlar bilan to‘liq aloqada bo‘lish va shaxsiy va professional sohalarda mustahkam
aloqalar o‘rnatish masalasida shaxslararo munosabatlar eng muhim hisoblanadi. Bu
ijtimoiy ko‘nikmalar shaxslararo munosabatlarning poydevori bo‘lib, atrofimizdagi
odamlar bilan muloqot tarzimizni belgilaydi, shu bilan og‘zaki aql (nima deyishni
bilish) va og‘zaki bo‘lmagan aql (qanday aytishni bilish) bilan bir-biriga mos keladi.
Aloqa ko‘nikmalari - bu boshqa odamlarning his - tuyg‘ularini tan olishning aniq
tarkibiy qismiga ega bo‘lmasa-da, ular bizga muloqot qilish va muloqot qilish
imkoniyatlarini beradigan ko‘nikmalar to‘plami. biz shaxsiy yoki professional
doiradagi odamlarda ijobiy his -tuyg‘ularni keltirib chiqaramiz.
Xulosa qilib aytganda, hissiy intellekt-bu odamning o‘z his-tuyg‘ularini va
boshqalarning his-tuyg‘ularini tan olishga imkon beradigan ijtimoiy-emotsional
ko‘nikmalarini ifodalovchi psixologik tuzilish. Ya’ni, hissiyotlarni aniqlash va o‘z xulq
- atvorimizni boshqarish uchun ma’lumotlardan foydalanib, biz o‘z maqsadlarimizga
biz yashayotgan boshqa odamlarning yaxlitligiga tahdid solmasdan erishishimiz
mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1.
Ustin P.N., Otamuratov R.U., Egamqulova S.A. INTERNETGA QARAM
OʻSMIRLAR HISSIY INTELLEKTINING PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI //
Экономика
и
социум.
2023.
№6-1
(109).
URL:
2.
Otamuratov Rustam Uskanovich, Otamuratova Sarvinoz Abdurazakovna,
Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali, ―Psixologiya‖ fakulteti oʻqituvchisi,
Oʻzbekiston Respublikasi, Jizzax viloyati,
., Ochilova
Muxlisa, Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali ―Psixologiya‖ fakulteti talabasi,
Oʻzbekiston Respublikasi, Jizzax viloyati,
BuxDU
“Psixologiya”
№ 2, 2023 “PSIXOLOGIYA” ILMIY JURNALi., 61-bet.
3.
Uskanovich, Otamuratov Rustam; Abdurazakovna, Otamuratova Sarvinoz;
Xosiyat, Xurramova., SHAXS VIRTUAL QIYOFASINING PSIXOLOGIK
526
XUSUSIYATLARI., 2023/5/27., International Journal of Contemporary Scientific and
Technical Research., 318-321.
4.
Uskanovich, Otamuratov Rustam; Abdurazakovna, Otamuratova Sarvinoz;
Xurshida, Shaimova., VIRTUAL MUHITDAGI SHAXSNING HISSIY INTELLEKT
XUSUSIYATLARI., 2023/5/27., International Journal of Contemporary Scientific and
Technical Research., 314-317.
5.
Rustam, Otamuratov; Sarvinoz, Otamuratova; Gulshona, Sultonaliyeva.,
ZAMONAVIY PSIXOLOGIYADA IJTIMOIY NORMALARNING PSIXOLOGIK
XUSUSIYATLARI., 2023/5/28., International Journal of Contemporary Scientific and
Technical Research 337-340.
6.
Otamuratov, Rustam Uskanovich., SIBLING MAQOMINING SHAXS
RIVOJLANISHIGA TA’SIR ETISHINING PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI.
2023/6/4., ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ.
7.
Otamuratov,
Rustam
Uskanovich.,
OILADA
SIBLING
MUNOSABATLARINING FARZAND TARBIYASIGA TA’SIR ETISHINING
PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI., 2023/6/4., ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ.
8.
Rustam Uskanovich Otamuratov, & Turdiyeva Nigora Gʻani qizi. (2023).
VIRTUAL MUHITNING SHAXS RIVOJLANISHIGA TA’SIR ETISHINING
PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI . Journal of New Century Innovations, 29(5), 25–
30. Retrieved from.
9.
Otamuratov, R. U. (2023). Internet ijtimoiy tarmoqlari foydalanuvchilari
faoliyatining
oʻziga
xos
xususiyatlari
bilan
shaxsiy
xususiyatlarning
aloqasi.
MedUnion
,
2
(1), 177-182.
10.
Uskanovich, O. R., & Abdurazakovna, O. S. (2023). OILADA AYOLNING
PSIXOLOGIK SAVODXONLIGINING PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI.
Journal
of new century innovations
,
25
(4), 72-77.
11.
Uskanovich, OR, & Abdurazakovna, OS (2023). INSON ONGINI
OZIQLANTIRISH.
Yangi asr innovatsiyalari jurnali
,
25
(4), 67-71.
12.
Uskanovich, Otamuratov Rustam, Otamuratova Sarvinoz Abdurazakovna,
Ibodullayeva Nodira. "VIRTUAL MUHITDA O'ZARO SAMARALI TA'SIRINING
PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI."
Yangi asr innovatsiyalari jurnali
25.4 (2023):
62-66.
13.
Otamuratov R., Otamuratova S. Oʻsmirlarda kasbiy oʻzligini anglashiga
xavotirlanishning ta’siri., O‘zMU XABARLARI., MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI
O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI ILMIY JURNALI., 2023 1/1 Ijtimoiy
gumanitar fanlar turkumi, 140-144 b., Toshkent 2023.
14.
Uskanovich, O. R. (2022). PSIXOLOGIYADA XAVOTIRLANISHNING
ILMIY-PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI.
International Journal of Contemporary
Scientific and Technical Research
, 494-498.
15.
Otamuratov
R.U.
OʻSMIRLARDAGI
KASBIY
OʻZLIGINI
ANGLASHIDAGI XAVOTIRLANISHNING PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI //
CARJIS. 2022. №Special Issue 1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/o-
smirlardagi-kasbiy-o-zligini-anglashidagi-xavotirlanishning-psixologik-xususiyatlari
(дата обращения: 30.01.2023).
527
16.
Otamuratov
R.U.,
Ochilova
M.
EMOTSIONAL
INTELEKT
TUSHUNCHASINING PSIXOLOGIK OʻZIGA XOSLIGI // CARJIS. 2022.
№Special Issue 1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/emotsional-intelekt-
tushunchasining-psixologik-o-ziga-xosligi (дата обращения: 30.01.2023).
17.
Otamuratov, R., & Otamuratova, S. (2023). INTERNETNING SHAXSGA
TA’SIRI
MUAMMOSINING
PSIXOLOGIK
XUSUSIYATLARI.
Журнал
Педагогики и психологии в современном образовании
,
3
(1).
18.
Otamuratov, R., & Otamuratova, S. (2023). VIRTUAL MUHITNING
SHAXSGA TA’SIRINING PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI.
Журнал Педагогики
и психологии в современном образовании
,
3
(1).
19.
Otamuratov, R., & Otamuratova, S. (2023). VIRTUAL MUHITNING
SHAXSGA TA’SIRINING HISSIY OMILLARI.
Журнал Педагогики и психологии
в современном образовании
,
3
(1).
20.
Р.У.Отамуратов.,
Ўқувчиларда
касбий
мотивациялар
шаклланишининг психологик омиллари.
Ўзбекистонда психологияни
ривожлантириш муаммолари: назария ва амалиёт уйғундиги. 2021., - 282 б.
21.
Alibekov, Davron. “Sharq mutafakirlarining ta’lim-tarbiya borasidagi
qarashlari.”
Журнал музыки и искусства
2.1 (2021).
22.
Davlataliyevna, S. N. (2022). OILADAGI SALBIY MULOQOTNING
FARZAND PSIXOLOGIYASIGA TA'SIRI.
International Journal of Contemporary
Scientific and Technical Research
, 475-478.
23.
R.U.Otamuratov, S.A.Otamuratova., Ta’lim jarayonida innovatsion
texnologiyalardan foydalanish., МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИ ТАШКИЛ
ЭТИШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ЖИҲАТЛАРИ Республика илмий-
амалий конференция материаллари тўплами., 2021., 494 b.
24.
R.U.Otamuratov., Kasbiy tanlovlardagi xavotirlanishning psixologik
xususiyatlari., ГЛОБАЛ ДУНЁДА ПСИХОЛОГИЯ ФАНИ: НАЗАРИЯ ВА
АМАЛИЁТ, ЧАҚИРУВЛАР ВА ИСТИҚБОЛЛАР Профессор Эргаш Ғозиевич
Ғозиев хотирасига бағишланган Республика илмий-амалий конференцияси
материаллари 16 феврал 2022 йил 2022 y., - 379
TA’LIM - TARBIYA JARAYONIDA KOMPETENSIYALAR VA ULARNI
SHAKLLANTIRISHDA FANLARARO BOG‘LANISHLARDAN
FOYDALANISH
Qalandarova Oʻrinposhsha Yuldashovna
Urganch Davlat universiteti
Annotatsiya:
Maqola O‘zbekistonRespublikasi ta’lim jarayoniga tatbtq
qilingan Davlat ta’lim standartlarini Texnologiya ta’limi predmeti mashg‘ulotlarida
amaliy qo‘llash xususiyatlariga qaratilgan. Xususan texnologiya fan predmetini
o‘qitishga kompetensiyaviy yondoshuvning tatbiq qilinishi asoslari ko‘rib chiqilgan.
Mashg‘ulotlar jarayonida Texnologiya fan predmeti bilan boshqa fan predmetlari
