572
3.
Fjørtoft, I. (2001). The natural environment as a playground for children: The
impact of outdoor play activities in pre-primary school children. Early Childhood
Education Journal, 29(2), 111-117.
4.
Kaplan, R. (1995). The restorative benefits of nature: Toward an integrative
framework. Journal of Environmental Psychology, 15(3), 169-182.
5.
Moore, R. C. (2014). Natural Learning: Rediscovering Nature's Way of
Teaching. North Atlantic Books.
RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNI ANALITIK KIMYO FANI OʻQITISH
JARAYONIDA QOʻLLASH
Usmonova Maftuna
Farg‘ona davlat universiteti doktoranti
Annotatsiya:
Ushbu dissertatsiya raqamli texnologiyalarni analitik kimyo fanini
o‘qitish va o‘qitishda qo‘llashni o‘rganadi. Texnologiyaning jadal rivojlanishi bilan
raqamli vositalar va platformalarni ta'lim jarayoniga kiritish zaruratga aylandi. Ushbu
tadqiqot raqamli texnologiyalarning analitik kimyoni o'qitishda tushunish, faollik va
umumiy samaradorlikni oshirishga ta'sirini tahlil qiladi. Bundan tashqari, u ushbu
texnologiyalarni ta'lim o'quv dasturiga integratsiyalash bilan bog'liq muammolar va
imkoniyatlarni muhokama qiladi.
Kalit soʻzlar:
analitik kimyo, ma’ruza, darslik, laboratoriya, raqamli
texnologiya.
Analitik kimyo - asosiy ilmiy fan bo'lib, kimyoviy birikmalar va materiallarni
aniqlash, ajratish, miqdorini aniqlash va tavsiflashni o'z ichiga oladi. Uning ahamiyati
jamiyat, sanoat, tadqiqotlar va atrof-muhitga chuqur ta'sir ko'rsatadigan turli sohalarni
qamrab oladi. Masalan: farmatsevtika sanoati, atrof-muhit fanlari, oziq-ovqat va
ichimliklar sanoati, materialshunoslik, klinik diagnostika va sog'liqni saqlash, sud
tibbiyoti, biotexnologiya va biokimyo, kimyo sanoati, ilmiy va ilmiy muassasalar,
suvni tozalash va boshqarish.
Analitik kimyo fanini o‘qitishning an’anaviy usullari ko‘pincha ma’ruzalar,
darsliklar, laboratoriya tajribalari va yozma baholarni o‘z ichiga oladi. Ushbu usullar
ko'p yillar davomida ta'limning asosi bo'lib kelgan bo'lsa-da, ular analitik kimyoni
o'qitishda qo'llanilganda ma'lum cheklovlarga ega:
-Ma'ruzalarga katta tayanish talabalar uchun passiv o'rganish tajribasiga olib
kelishi mumkin. Analitik kimyo amaliy ko'nikmalar va qo'llashni o'z ichiga oladi,
ularni faqat ma'ruzalar orqali samarali etkazish mumkin emas.
-
Faqat darsliklarga tayanish o'quvchilarning amaliy dasturlar va real
stsenariylarga ta'sirini cheklashi mumkin. Analitik usullarni tushunish amaliy tajriba
va tajribani talab qiladi.
An'anaviy usullar ko'proq nazariy tushunchalar va tenglamalarga e'tibor
qaratadi, amaliy ilovalarni e'tiborsiz qoldiradi. Analitik kimyo laboratoriya ishlariga va
amaliy masalalarni yechishga katta e’tibor berishni talab qiladi.
573
- Laboratoriya mashg'ulotlariga kirishning cheklanganligi va amaliy
tajribalarning yo'qligi talabalarning analitik kimyoda muhim bo'lgan instrumental
texnika va metodologiyalarni tushunish qobiliyatiga xalaqit berishi mumkin.
Raqamli texnologiyalarni analitik kimyo taʼlimiga integratsiyalash murakkab
tushunchalarni oʻrganish, ishtirok etish va tushunishni kuchaytiruvchi koʻplab
afzalliklarni beradi. Analitik kimyo ta'limida qo'llaniladigan asosiy raqamli
texnologiyalar:
Virtual laboratoriyalar va simulyatsiyalar. Virtual laboratoriyalar va
simulyatsiyalar haqiqiy laboratoriya muhitini takrorlaydi, bu esa o'quvchilarga virtual
tajriba o'tkazish imkonini beradi. Talabalar uchun tajribalar o'tkazish va texnikani
o'rganish uchun xavfsiz va tejamkor usulni taqdim etadi. Talabalarga murakkab
kimyoviy jarayonlarni tasavvur qilish va tushunishga yordam beradigan interaktiv
o'rganish tajribasini taklif qiladi.
Multimedia va interaktiv ta'lim. Ta'lim mazmunini yetkazib berish uchun
videolar, animatsiyalar, interaktiv diagrammalar va onlayn modullar kabi multimedia
elementlaridan foydalanish. Vizual va interaktiv taqdimotlar orqali ishtirok etish va
tushunishni kuchaytiradi. Turli xil o'rganish uslublarini o'z ichiga oladi, bu o'rganish
tajribasini yanada inklyuziv qiladi. O'z-o'zidan o'rganish imkonini beradi va
o'quvchilarga yaxshiroq tushunish uchun materiallarni qayta ko'rib chiqishga imkon
beradi.
Mobil ilovalar va ta'limni boshqarish tizimlari (TBT) . Ta'lim mobil ilovalari va
TBT platformalari kontentni yetkazib berish, muloqot qilish, hamkorlik qilish va
baholash uchun raqamli makonni taqdim etadi. Moslashuvchan o'rganish imkonini
beradi, bu talabalarga kurs materiallaridan istalgan vaqtda va istalgan joyda
foydalanish imkonini beradi. Moslashuvchan o'rganish imkonini beradi, bu talabalarga
kurs materiallaridan istalgan vaqtda va istalgan joyda foydalanish imkonini beradi.
Talabalar
va
o'qituvchilar
o'rtasida
uzluksiz
muloqotni
osonlashtiradi.
Shaxsiylashtirilgan o'rganish tajribasi uchun interaktiv viktorinalar, baholashlar va
taraqqiyotni kuzatishni o'z ichiga oladi.
Raqamli texnologiyalarning analitik kimyoni o'qitish va o'rganishga
integratsiyalashuvi ushbu sohadagi ta'limning kelajagi uchun katta va'dalar beradigan
paradigma o'zgarishini anglatadi. Ushbu dissertatsiya raqamli texnologiyalarning
analitik kimyo ta'limini kengaytirishda keng qo'llanilishi va ahamiyatini o'rganib
chiqdi. Virtual laboratoriyalar va multimediyali o'qitishdan to kengaytirilgan
haqiqatgacha, bu texnologiyalarning tushunish, ishtirok etish va bilimlarni saqlashni
kuchaytirish imkoniyatlari inkor etilmaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1.
Adams, S., & Maag, M. (2014). The Effectiveness of Interactive Whiteboards
for Education: A Meta-Analysis. Educational Technology & Society, 17(1), 211-220.
2.
Chien, S. F., & Lee, G. G. (2018). Review on Augmented Reality in
Education: A New Trend of Teaching and Learning. EURASIA Journal of
Mathematics, Science and Technology Education, 14(2), 473-486.
574
3.
Dori, Y. J., & Belcher, J. (2005). How does technology-enabled active
learning affect undergraduate students' understanding of electromagnetism concepts?
The Journal of the Learning Sciences, 14(2), 243-279.
4.
Hodges, C., Moore, S., Lockee, B., Trust, T., & Bond, A. (2020). The
Difference Between Emergency Remote Teaching and Online Learning. EDUCAUSE
Review, 27.
5.
Linn, M. C., Clark, D., & Slotta, J. D. (2003). WISE design for knowledge
integration. Science Education, 87(4), 517-538.
IQTISODIY KOMPETENTLIKNI SHAKLLANTIRISH ZAMONAVIY
MUTAXASSIS TAYYORLASHNING MUHIM OMILI SIFATIDA
Salimov Esanjon Xusen o‘g‘li
Jizzax politexnika instituti
Annotatsiya:
Ushbu ishda texnika oliy ta’lim muassasalarida taxsil olayotgan
bo‘lajak iqtisodchilarning iqtisodiy kompetentligini shakllantirishning muhim omillari
haqida fikr yuritilgan.
Kalit so‘zlar
: Iqtisodiyot, iqtisodiy kompetentlik, ta’lim tizimi, bo‘lajak
mutaxassis, iqtisodiy ta’lim tizimi.
Mamlakatimizda yuzaga kelgan ijtimoiy-iqtisodiy sharoitda bo‘lajak
mutaxassislarni kasbiy faoliyatga tayyorlashni jamiyatda, iqtisodiyotda, ilm-modul va
ta’lim mazmunidagi o‘zgarishlarni anglashni hisobga olgan holda amalga oshirish
zarur. Shu munosabat bilan iqtisodiy kompetentlikni shakllantirish zamonaviy
mutaxassislarni kasbiy faoliyatga tayyorlashda muhim hisoblanadi. Mamlakat
iqtisodiyotini innovatsion rivojlanish yo‘liga o‘tkazish, ishlab chiqarishni
modernizatsiyalash va tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirishda oliy ta’lim tizimida
mutaxassislar tayyorlash sifati muhim omil bo‘lib xizmat qiladi. Iqtisodiyotni
modernizatsiyalash jarayonlarini kengayishi raqobatbardosh kadrlarga bo‘lgan talabni
keckin o‘sishiga olib keldi. Iste’molchi ta’lim xizmatlari mazmuni vasifatini tanlar
ekan, egallagan ma’lumoti, kasbiy tayyorgarligi mehnat bozorida va mehnat faoliyati
jarayonida qanchalik kerakliligiga hamda muhimligiga e’tibor qaratadi. Iqtisodiyotni
innovatsion rivojlanish yo‘liga o‘tkazish ta’lim tizimida mavjud gorizontal va vertikal
munosabatlarni tubdan o‘zgarishiga olib keldi.
O‘zbekiston Recpublikasida oliy ta’limni tizimli isloh qilishning ustuvop
yo‘nalishlarini belgilash, zamonaviy bilim va yuksak ma’naviy-axloqiy fazilatlarga
ega, mustaqil fikrlaydigan yuqori malakali kadrlar tayyorlash jarayonini sifat jihatidan
yangi bosqichga ko‘tarish, oliy ta’limni modernizatsiya qilish, ilg‘or ta’lim
texnologiyalariga asoslangan holda ijtimoiy soha va iqtisodiyot tarmoqlarini
rivojlantirish borasida ulkan ishlar olib borilmoqda. Jumladan, O‘zbekiston
Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish Konsepsiyasining “Oliy
ta’lim tizimini rivojlantirishning strategik maqsadlari va ustuvor yo‘nalishlari” deb
nomlangan 3-bobi “Oliy ta’lim bilan qamrovni kengaytirish, oliy ma’lumotli
