Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 2
210
камизда турли даврлар ҳамда цивилизация-
ларга оид етти мингдан зиёд ёдгорликлар
бор. Қолаверса, аждодларимиз тафаккури ва
даҳоси билан яратилган энг қадимги тош-
ёзув ҳамда битиклар, халқ оғзаки ижоди
намуналаридан тортиб, бугунги кунда кутуб-
хоналаримиз хазинасида сақланаётган минг-
минглаб қўлёзмалар, уларда мужассамлаш-
ган турли соҳаларга оид қимматбаҳо асарлар
бизнинг қанчалар буюк маънавий бойликка
эга эканлигимизнинг яққол ифодасидир.
Жаҳонда бунчалик катта меросга эга бўлган
халқ камдан-кам топилади.
Қадимий ва гўзал диёримиз нафақат
Шарқ, балки жаҳон цивилизацияси бешикла-
ридан бири бўлганини эндиликда халқаро
жамоатчилик тан олмоқда ҳамда эътироф
этаяпти. Айтайлик, бир вақтлар Самарқанд,
Бухоро, Хива ва Шаҳрисабз каби шаҳарлари-
миз ҳақида етарлича тасаввурга эга бўлма-
ган хорижликлар бугун бу ажойиб кентлар
ЮНЕСКО нинг Бутунжаҳон маданий мероси
рўйхатидан жой олганини яхши билади.
Уларнинг тарихини чуқурроқ ўрганишга,
зиёрат қилишга ошиқади. Бинобарин, АҚШ
нинг халқаро доираларда тан олинган ва
катта нуфузга эга бўлган интернет нашрла-
ридан бири Самарқандни “Дунёнинг албатта
бориб кўриш керак бўлган элликта шаҳри”
рўйхатига киритгани ҳам бежиз эмас.
Хулоса қиладиган бўлсак, тарихий-ма-
даний ёдгорликларнинг таркиби ва аҳамия-
ти орқали белгиланувчи омилларни капитал
деб ҳисоблаш мумкин. Очиқ осмон остидаги
қадимги музей-шаҳарлар Самарқанд, Бухоро,
Хива, Фарғона ва Тошкент Ўзбекистонда ту-
ризм ривожланиши учун қулай масканлар
ҳисобланади. Чунки IX, XIV, XVI асрлардаги
меъморий ёдгорликларнинг асосий қисми
айнан мана шу шаҳарларда жойлашган. Ай-
нан шу жойларда тарихий туризмни, ўрга-
ниш туризмни ривожлантириш мақсадга му-
вофиқдир. Ундан ташқари мутахассисларни
эътиборларини жалб қилиши мумкин бўл-
ган бошқа жойлар ҳам мавжуд, маслан, Сур-
хондарёдаги Будда саждагоҳи қазилмалари,
шунингдек, Ўзбекистонда дам олиш, даво-
лаш ва спорт масканлари жуда кўп. Биноба-
рин, спорт туризмининг тоғ туризми, альпе-
низм, тоғ-чанғи спортининг барча кўриниш-
лари, дельтапланеризм, тоғ дарёлари бўйлаб
қайиқларда сузиш каби айнан кенг тарқал-
маган турларини ривожлантириш имко-
ниятлари мавжуд.
Манба ва адабиётлар:
1. Ўзбекистон республикасининг “Туризм тўғрисида”ги Қонуни.
Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий
базаси, 19.04.2018 й., 03/18/476/1087-сон).
2. Ички туризмни жадал ривожлантиришни таъминлаш чора-тадбирлари тўғрисида Ўзбекистон
Республикаси Президентининг 2018 йил 7 февраль Қарори.
3. David A. Fennell / Ecoturiz / Routledgi Taylor Francis Group / London and New York / 2014. –336 p.
4. Ўзбекистон Республикаси давлат статистика қўмитаси. Ўзбекистонда туризм. Статистик тўплам. Т.:
2018. ‒162 б.
ЎЗБЕКИСТОНДА ТУРИСТИК ХИЗМАТЛАР БОЗОРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ
Абриев Зоиржон Собиржонович –
Тошкент давлат иқтисодиёт университети,
“Корпоратив бошқарув” факультети,
таълим-тарбия маслахатчиси
Аннотация:
Ушбу мақолада халқаро туристик хизматлар бозорини ташкил этишнинг илмий-назарий
асосларини ўрганиш, таҳлил қилиш, туристик бозорда меҳмонхона бизнеси, туристик корхоналар фаолияти,
умумий овқатланиш ва транспорт сервисини ўрни ва аҳамиятини аниқлаш, халқаро туристик хизматлар бозорида
хизмат кўрсатиш соҳасини рақобатбардошлигини ошириш масалалари асосида амалга ошириш лозим бўлган
вазифалар ва чора-тадбирларни белгилаш йўллари ёритиб берилган.
Таянч сўзлар:
туристик хизматлар бозори, умумий овқатланиш корхоналари, транспорт сервис, чиқиш
туризми, кириш туризми, хизмат кўрсатиш сифати.
Анотация:
В этой статье изучено научные и теоретические основы международного рынка туристических
услуг, проанализированы вопросы гостиничного бизнеса на туристическом рынке, определено роль и значение
индустрии туризма, общественного питания и транспортных услуг, а также повысить конкурентоспособность
услуг на международном рынке туристических услуг, пути и средства определения обязанностей и деятельности.
Ключевые слова:
туристический рынок, общественное питание, транспортное обслуживание, выездной
туризм, въездной туризм, качество обслуживания.
РЕКРЕАЦИЯ ВА ТУРИЗМ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 2
211
Abstract:
This article explores the scientific and theoretical foundations of the international tourism market, analyzes
the hotel business in the tourism market, defines the role and importance of the tourism industry, catering and transport
services, and improves the competitiveness of services in the international tourism market, ways and means of determining
responsibilities and activities.
Keywords:
tourist market, catering, transport services, outbound tourism, inbound tourism, quality of service.
Туристик тармоқ, туристик хизматлар-
ни кенгайтириш ва жаҳон бозори ҳамда ист-
еъмолчиларнинг эътиборини миллий турис-
тик маҳсулотга жалб этиш иқтисодиётни
ривожлантиришнинг стратегик йўналишла-
ридан бири ҳисобланади. Мамлакатимиз
иқтисодиётини ривожлантиришда ва ислоҳ
қилишни чуқурлаштиришда туристик хиз-
матлар бозорининг аҳамияти юқори.
Замонавий туристик хизматлар бозо-
рида истеъмолчиларга нафақат яшаш ва
овқатланиш хизматлари, балки транспорт,
алоқа, кўнгил очиш, саёҳат хизмати, тиббий,
спорт хизматлари, гўзаллик салонлари ва
бошқалар бўйича кенг хизматлар доирасини
тақдим этади. Аслида туристик хизматлар
бозори меҳмондўстлик таркибида таянч ва-
зифаларни бажаради, чунки истеъмолчилар-
га мажмуавий меҳмонхона маҳсулотини
шакллантирадилар ҳамда таклиф этадилар,
уни шакллантириш ва илгари суришда
туризм ва меҳмондўстлик саноатининг бар-
ча секторлари ва унсурлари иштирок этади.
Шундан келиб чиққан ҳолда меҳмонхона
бизнесини туризмнинг йирик комплекс тар-
кибий қисми сифатида ягона туризм ва меҳ-
мондўстлик саноати билан маълум даражада
қиёслаган ҳолда ажратиб кўрсатиш ҳамда
уни мустақил кўриб чиқиш мақсадга муво-
фиқ бўлади.
Ҳақиқатдан хизмат кўрсатиш соҳаси
республикамизда иқтисодиётнинг энг тез
ривожланаётган тармоғи бўлиб қолмоқда.
Бу борада Ўзбекистон Республикаси
Президенти Ш.Мирзиёев “Туризмни ривож-
лантиришнинг яхлит концепциясини шакл-
лантириш ва изчил амалга ошириш, туризм-
га иқтисодиётнинг стратегик сектори мақо-
мини бериш, ушбу соҳани барча ҳудудларни
ва ўзаро боғлиқ тармоқларни комплекс ра-
вишда жадал ривожлантиришнинг етакчи
кучига айланиши лозим бўлган иқтисодиёт-
ни диверсификациялаш, таркибий ўзгарти-
риш ва барқарор ривожланишнинг қудратли
воситасига айлантириш, яратиладиган ялпи
ички маҳсулотда, маҳаллий бюджет даро-
мадларида туризмнинг улушини кўпайти-
риш, иш билан бандликни таъминлаш, аҳо-
лининг турмуш даражаси ва сифатини оши-
риш бўйича тизимли чора-тадбирларни
амалга ошириш”[1] - деб таъкидладилар.
Ҳар қандай мамлакатда туризм соҳаси-
нинг ривожланиши энг аввало, туризм инф-
ратузилмасининг ривожланиш даражасига
боғлиқ. Бу эса ушбу соҳага йирик инвести-
цияларни жалб этишни тақозо этади. Айни
вақтда туризм ривожланиши иқтисодиёт-
нинг бошқа тармоқлари ривожланиши би-
лан чамбарчас боғлиқ.
Ўзбекистонда туризм бозори ривожла-
нишига таъсир кўрсатаётган мухим омил-
лардан бири – бу туризм ишлаб чиқариш
потенциалининг худудлар кесимида номут-
тоносиб жойлашгани. Ушбу масала махалий
олимларимизнинг илмий тадқиқотларида
хам ўз аксини топган. Хусусан Х. Очилова-
нинг номзодлик диссертациясида жами иш-
лаб чиқариш потенциалининг 40% Тошкент
ва Тошкент вилояти, 37% Бухоро, Самарқанд
ва Хоразм вилоятида, 16%га яқини Фарғона
водийси ва Сурхандарё вилояти, 7%и
мамлакат худудининг 50% қисмини қамраб
оладиган вилоятлар хиссасига тўғри келади.
Бунинг асосий сабабла-ридан бири тарихий-
архитектура ёдгорликларининг аксарият
қисми юқорида номлари келтирилган
худудларда жойлашган[2].
Ҳеч кимга сир эмаски, юртимизга таш-
риф буюраётган туристларнинг асосий мақ-
сади тарихий-маданий мерос объектларини
зиёрат қилиш ҳисобланади. Сўнгги вақтлар-
да юртимизда археологик қазишмалар му-
ваффаққиятли амалга оширилаётгани ҳам
туризмнинг тарихий-маданий кўринишида-
ги турида имкониятларимизнинг ошишига
туртки бермоқда ва 1-жадвалдан буни кў-
риш мумкин. Ушбу рўйхат Ўзбекистон Рес-
публикаси Вазирлар Маҳкамасининг 335-
сонли қарори билан тасдиқланган.
Жадвалдан кўриниб турибдики, Ўзбе-
кистон ўзининг тарихий ёдгорликлари би-
лан мақтанарли даражада салоҳиятга эга
эканлигини таъкидлаб ўтишимиз мумкин.
РЕКРЕАЦИЯ ВА ТУРИЗМ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 2
212
1-жадвал
Ҳудудлар бўйича туристик объектлар рўйхати[3]
Вилоят
Археологик
объектлар
Меъморчилик
объектлар
Ҳайкаллар
Диққатга сазовор
жойлар
Андижон
61
94
109
0
Бухоро
237
522
19
7
Жиззах
274
31
59
0
Қашқадарё
926
183
50
1
Қорақолпоғистон
111
41
86
3
Навоий
121
70
48
0
Наманган
170
121
5
0
Самарқанд
1105
451
0
0
Сирдарё
10
0
0
Сурхондарё
294
19
39
3
Тошкент ш.
25
271
24
0
Тошкент в.
248
16
0
0
Фарғона
139
193
38
0
Хоразм
139
27
95
0
Жами
3846
2058
572
14
2017-йилда юртимизга ташриф буюр-
ган икки миллионга яқин хорижий давлат
фуқароларини келишдан мақсади, қайси
мамлакатдан келганини 2-жадвалдан кўриш
мумкин.
2-жадвал
2017-йилда Ўзбекистонга кириб келган хорижий давлат
фуқароларининг сони, келишдан мақсади[4]
Давлатлар номи
Жами
Келишдан мақсади
Хизмат сафари
юзасидан
Таълим
Ишлашга
Туризм
Яқинларни
кўриш
Жами келганлар
2034253
113760
10227
36412
166814
1555776
МДҲ давлатлари
1863449
80678
9498
16586
82132
1537032
Азарбайжон
3368
613
16
315
1449
696
Арманистон
23
15
0
0
8
0
Беларусия
1224
592
2
51
353
157
Қозоғистон
1285008
18709
3221
6633
21528
1154139
Қирғизистон
146332
12558
159
446
6520
118641
Молдова Республикаси
34
26
1
3
0
2
Россия Федерацияси
123153
17325
284
5048
41144
52583
Тожикистон
246816
15897
215
3089
5608
188145
Туркманистон
55060
13742
5592
854
4942
22281
Украина
2431
1201
8
147
580
388
Узоқ чегара ортидаги давлатлар
170804
33082
729
19826
84682
18744
Австралия
4
2
0
0
0
1
Австрия
97
88
0
9
0
0
Аргентина
1
0
0
1
0
0
Афғонистон
21995
2617
28
3504
1274
13932
Белгия
67
66
0
0
1
0
Болгария
28
28
0
0
0
0
Венгрия
20
19
0
0
1
0
Веътнам
237
147
1
89
0
0
Германия
6122
1109
20
516
3897
304
Греция
23
22
0
0
1
0
Грузия
228
102
0
3
119
4
Дания
1
1
0
0
0
0
Исроил
3738
291
12
200
2652
376
Ҳиндистон
19827
450
53
1581
16781
262
Ироқ
6
5
0
0
0
1
Эрон
6654
4896
19
308
1213
55
Испания
239
169
0
53
16
1
Италия
2601
298
2
145
2057
48
Қатар
85
49
0
26
10
0
Хитой
16441
1844
98
4241
6327
497
Қувайт
50
33
0
0
15
2
РЕКРЕАЦИЯ ВА ТУРИЗМ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 2
213
Латвия
413
300
2
23
67
12
Ливан
1
1
0
0
0
0
Литва
804
750
0
48
0
4
Люксенбург
2
2
0
0
0
0
Малайзия
2807
189
54
320
1948
141
Могилистон
11
10
0
0
1
0
Нидерландия
68
63
0
4
1
0
Янги Зелландия
1
0
0
0
1
0
БАА
5533
961
33
530
3065
386
Покистон
390
10
1
28
347
1
Полша
176
164
0
7
2
2
Жанубий Корея
30469
5067
235
4267
15014
1473
Руминия
24
22
0
0
1
1
Саудия Арабистони
290
89
5
50
107
9
Сингапур
2
2
0
0
0
0
Словакия
48
46
0
2
0
0
Словения
22
20
0
1
0
1
Буюк Британия
1959
93
9
124
1532
104
АҚШ
1367
280
4
76
701
142
Таиланд
1414
136
12
136
869
106
Туркия
40389
12317
129
3404
21130
824
Филипин
8
8
0
0
0
0
Финландия
3
2
0
0
1
0
Франция
3670
156
10
98
3291
48
Чехия
71
68
0
3
0
0
Швейцария
47
37
0
1
9
0
Швейция
7
1
0
0
6
0
Эстония
22
22
0
0
0
0
Эфиопия
16
4
0
0
0
0
Япония
2306
26
2
28
2225
7
Юртимиздаги туризм субъектлари на-
фақат хорижий давлат фуқароларининг
юртимизга ташриф буюриши эвазига, балки
мамлакатимиз фуқароларининг ҳам ўзга
мамлакатларга қиладиган саёҳати эвазига
ҳам даромад олади. Қуйидаги 3-жадвалдан
мамлакатимиздан ташқарига чиқаётган фу-
қароларимизнинг мақсадлари ва харакат
географиясини кўриш мумкин.
3-жадвал
2017-йилда Ўзбекистондан чиқиб кетган шахсларининг сони,
кетишдан мақсади[4]
Давлатлар номи
Жами
Кетишдан мақсади
Хизмат сафари
юзасидан
Таълим Ишлашга туризм
Яқинларни
кўриш
Жами кетганлар
4868582
282881
36394
1351074
328814
2801282
МДҲ давлатларига
4498050
207767
27533
1321440 118860
2782801
Азарбайжон
8340
1845
52
1733
2713
1684
Арманистон
5
2
0
0
0
3
Беларусия
3918
1047
235
970
837
565
Қозоғистон
2892205
28899
8462
453019
26279
2454934
Қирғизистон
71243
5008
127
516
2533
62690
Молдова Республикаси
10
8
0
0
0
2
Россия Федерацияси
1161826
83632
18155
854102
84868
104225
Тожикистон
158928
7715
146
169
167
150481
Туркманистон
96604
78969
11
9286
82
7580
Украина
4971
642
345
1645
1381
637
Узоқ чегара ортидаги давлатларига
370532
75114
8861
29634
209954
18481
Афғонистон
15888
15771
0
71
1
44
Баҳрайн
61
41
0
4
16
0
Белгия
2
1
0
1
0
0
Болгария
5
4
0
1
0
0
Германия
10108
3919
684
506
3240
1248
Грузия
62
56
0
4
0
0
Исроил
6637
2806
77
798
1427
1090
Ҳиндистон
19182
6114
201
189
7268
154
Эрон
856
202
3
22
438
58
Италия
4150
2096
178
112
1504
193
РЕКРЕАЦИЯ ВА ТУРИЗМ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 2
214
Қатар
59
45
0
3
11
0
Хитой
44188
5948
1753
952
29239
527
Қувайт
1
0
0
0
0
1
Латвия
1919
991
198
118
465
103
Литва
96
83
0
13
0
0
Малайзия
11108
2201
694
169
7731
251
Нидерландия
71
71
0
0
0
0
БАА
36560
6509
289
4056
23788
1398
Полша
76
59
0
15
0
0
Жанубий Корея Республикаси
55475
5566
1698
16612
16821
4181
Македония Республикаси
1
0
0
0
0
1
Руанда
1
1
0
0
0
0
Руминия
1
0
0
0
0
1
Саудия Арабистони
12697
1508
5
17
11162
1
Сингапур
9
9
0
0
0
0
Буюк Британия
3940
1524
606
270
932
557
АҚШ
12670
1583
1008
2163
4886
2688
Тайланд
10522
2398
37
94
7785
98
Тайван
10
10
0
0
0
0
Туркия
117948
12780
1048
3318
90763
5506
Филипин
57
53
0
0
4
0
Франция
4221
1566
138
71
2141
270
Чеҳия Республикаси
2
1
0
0
0
0
Швецария
48
48
0
0
0
0
Эстония
42
41
0
1
0
0
Япония
1859
1109
244
54
332
111
Юқоридаги жадвалдан кўриниб туриб-
дики, туризм соҳаси субъектлари ҳордиқ
учун ҳорижга жўнатиш ёки бошқа мақсад-
ларда ҳам жўнатиш анча ривожланган.
Ўзбекистоннинг тарихий-маданий ва
диний обидаларга бой эканлиги, ўзига хос
табиий-иқлим шароитлари ва бошқа омил-
лар туфайли туризм ривожлантириш имко-
ниятларининг юқорилиги хорижий турист-
лар эътиборини ўзига тортмоқда. Шу ўрин-
да меҳмонхона хизматларига бўлган талабни
кенгайтирмоқда. Меҳмонхона мажмуалари-
ни барпо этиш нафақат Тошкент шаҳрида,
балки туризмни ривожлантириш имконияти
юқори бўлган шаҳарлар, хусусан, Самарқанд,
Бухоро, Хива шаҳарларида ҳам юқори суръ-
атларда амалга оширилди. Туризмнинг мод-
дий-техника базасини мустаҳкамлаш ва хиз-
мат кўрсатиш сифатини яхшилаш мақсадида
инвестиция дастури ишлаб чиқилди.
Гарчи меҳмонхоналар тизимини барпо
этиш ва мавжуд меҳмонхоналарни халқаро
андозаларга мувофиқ тарзда модернизация-
лаш бўйича қатор ишлар амалга оширилган
бўлса-да, меҳмонхоналар сони туристларни
жалб етиш учун етарли эмаслигини таъкид-
лаш лозим.
Туризм соҳасида кичик ва хусу-
сий бизнесни ривожлантириш ва қўллаб-
қувватлаш мақсадида дастлабки босқичлар-
да туризм объектларини қуриш учун турис-
тик корхоналарга имтиёзли кредитлар тақ-
дим этиш, ресурслар учун тўловлар амалга
оширилганда уларни бир қатор солиқларни
тулашдан озод қилиш имтиёзлари жорий
этилмаган эди.
Президентимизнинг “2018-2019 йил-
ларда туризм соҳасини ривожлантириш
бўйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар
тўғрисида”ги 16.08.2017 йил ПҚ-3217 сонли
қарори тадбиркорлик субъектларига янги
меҳмонхоналар ва бошқа туризм инфрату-
зилма иншоотлари қуриш, мавжудларини
модернизация қилиш учун узоқ муддатли
(15 йилгача) кредитлар ажратишни амали-
ётга жорий қилиш, бунда кредит ва фоизлар-
ни қоплашнинг меҳмонхоналар капитал та-
лаблилиги ва мавсумий юкланганлигини
ҳисобга олувчи шароитдан келиб чиқадиган
талабларни назарда тутиш белгилаб берил-
ди. Бундай иқтисодий тадбирлар Ўзбекис-
тонда туризм соҳаси ривожланишига ижо-
бий таъсир кўрсатади.
Меҳмонхоналарда хизмат кўрсатиш
тизимини такомиллаштириш бугунги кунда
ҳал этилиши лозим бўлган энг муҳим муам-
молардан ҳисобланади. Бу соҳадаги энг му-
ҳим муаммо сувнинг сифати ҳисобланади.
Айниқса, Бухоро ва Хоразмда ичимлик суви-
нинг сифатини ошириш бўйича аниқ чора-
тадбирларни амалга ошириш лозим. Жаҳон-
нинг кўплаб мамлакатларида (БАА, бошқа
араб мамлакатлари, Исроил ва ҳ к) сув сифа-
тини ошириш бўйича этарли тажриба тўп-
ланган. Ушбу тажрибаларни ўрганиш ва
РЕКРЕАЦИЯ ВА ТУРИЗМ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 2
215
Ўзбекистон шароитига тадбиқ этиш муаммо-
ни ечишда ўз ижобий самарасини беради.
Туризм инфратузилмаси тизимида
транспорт логистикаси алоҳида ўрин тутади.
Гарчи Ўзбекистонда бешта; Тошкент, Самар-
қанд, Бухоро, Урганч ва Термиз халқаро аэро-
портлари бўлсада, уларнинг салоҳиятидан
максимал фойдаланилмаган. Хусусан Ўзбе-
кистон Ҳаво Йўллари МАКнинг 2018 йил
ҳисоботларига кўра 2018 йилда атига 6 та
чартер рейсларини амалга оширган. Ваҳола-
нки Туркия бир кунда 120 чартер рейслари-
ни амалга оширади.
Ўзбекистонга келаётган
хорижий сайёҳлар оқимини авиаташувлар
тизимида мавжуд муаммоларни ечиш йўли
орқали кўпайтириш мақсадида Ўзбекистон
Республики Президентининг 2019-йил 13-
августдаги “Ўзбекистон Республикасида ту-
ризм соҳасини янада ривожлантириш чора-
тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5781 сонли
фармони
6
билан 2019-йилнинг 1-октябридан
“Қарши”, “Нукус” ва “Термиз” халқаро аэро-
портларида “бешинчи ҳаво эркинлиги” дара-
жасини қўллаган ҳолда “Очиқ осмон” режи-
ми жорий қилинади, “Бухоро” халқаро аэро-
порти ҳам хориж фуқароларини ташиш учун
ҳудди шундай эркинликни қўлга киритади.
“Очиқ осмон" бу хорижий авиакомпаниялар
учун мамлакат ҳаво йўлларидан фойдала-
ниш имкони ва шартларини либераллашти-
риш ҳамда енгиллаштириш демакдир. Ушбу
режим мамлакатга келаётган туристлар оқи-
мини ошириш ҳамда унинг минтақавий
авиацион хаб сифатидаги салоҳиятини оши-
риш учун қўлланилади. “Очиқ осмон” режи-
ми бозорни халқаро авиакомпанияларга
мамлакат аэропортлари ва уларнинг қуруқ-
ликдаги хизматлари учун очади. “Очиқ
осмон”нинг асосий тамойиллари нафақат
транзит парвозлар учун ҳуқуқ тақдим етиш,
балки ҳукуматнинг маршрутлар ҳамда авиа-
компанияларнинг нарх ҳосил қилиш ва бел-
гилаш жараёнларига аралашмаслик, шунинг-
дек самолётлар ва уларнинг қуввати турла-
рига доир чекловларнинг йўқлигини ҳам
англатади. Жаҳон тажрибасига кўра, “Очиқ
осмон” сиёсатининг қўлланилиши йўловчи
ташувларини ўртача 35 фоиз (усиз 8 фоиз)га
ошириш имконини беради. Бу шунингдек
авиачипталар нархини 20 фоиздан 40 фоиз-
гача пасайтирди. Бундан ташқари, мазкур
режим ўн минглаб янги иш ўринларини яра-
тади. Масалан, Aвстралия ва Янги Зеландия
ўртасидаги келишув 40 минг кишини иш
билан таъминлаган, Сингапурдаги либерал
ҳаво режими 163 минг иш ўрнини яратган.
Умуман олганда, бугунга келиб фуқаро авиа-
цияси дунё миқёсида 63 миллион кишини
иш билан таъминламоқда ва унинг жаҳон
ЯИМдаги ҳиссаси 3,5 фоизни ташкил қила-
ди[7]. Таъкидлаш жоизки, ҳаво кенглигидаги
эркинлик фуқаро авиациясининг қатор қои-
даларини ўзида жамлайди ва бу қоидалар
бир мамлакат авиакомпаниясига бошқа
мамлакатнинг ҳаво кенглигига кириш ҳамда
унинг ҳудудига қўниш ҳуқуқини беради.
Мазкур қоидалар 1944-йилги “Халқаро фуқа-
ролик авиацияси тўғрисидаги конвенция”да
қайд этилган авиация либераллашув дара-
жаси бўйича муросалар натижасида шакл-
лантирилган.
Юқоридагилардан хулоса қилишимиз
мумкинки, туризм соҳасида йилдан йилга
эмас, балки кундан кунга ижобий ўзгариш-
лар амалга оширилмоқда. Шу билан бир қа-
торда туризм индустриясида бир канча ечи-
мини кутаётган муаммолар мавжуд. Албатта,
ушбу муаммоларни ҳал этишда барча турис-
тик хизмат кўрсатиш фирмаларининг имко-
ниятларини бирлаштириш етарли эмас. Бу-
нинг учун 40 га яқин ҳукумат идоралари ва
халқаро ташкилотлар ёрдамларидан самара-
ли фойдаланиш, туризм соҳасида ислоҳот-
ларни чуқурлаштириш ҳамда туризмни дав-
лат томонидан тартибга солиш тизимини
такомиллаштириш лозим.
Манба ва адабиётлар руйхати:
1. Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг “Ўзбекистон Республикасининг туризм соҳасини жадал
ривожлантиришни таъминлаш чора-тадбирлар тўғрисида” ПФ-4861 сонли фармони 2 декабрь 2016 йил
2. Очилова Х.Ф. «Формирование и развитие системы управления маркетингом на туристических предприятиях
Республики Узбекистан», диссертация на соискание ученной степени. 2012 г. 43стр.
3. “Ўзбекистон Республикаси туристик корхоналарида маркетингни бошқариш тизимини ривожлантириш ва
шакллантириш”. Очилова Х.Ф., иқтисод фанлари номзоди илмий даражаси учун номзодлик диссертацияси. 2012 й. 43 б.
4. Ўзбекистон Республикаси Туризмни ривожлантириш давлат қўмитаси маълумотлари, 2017-йил
5. Ўзбекистон Республикаси Давлат Божхона Қўмитаси маълумотлари, 2018-йил.
6. Ўзбекистон Республикаси Давлат Божхона Қўмитаси маълумотлари, 2018-йил.
7. www.lex.uz
8. Ўзбекистон Республикаси туризмни ривожлавнтириш давлат қумитасининг расмий веб сайти -
https://uzbektourism.uz
РЕКРЕАЦИЯ ВА ТУРИЗМ
