Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №
6
55
ДАВЛАТ-ХУСУСИЙ ШЕРИКЛИГИ АСОСИДА ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ
ЛОЙИҲАЛАРНИ АМАЛГА ОШИРИШ ИМКОНИЯТЛАРИ ВА ИСТИҚБОЛЛАРИ
Қодиров Жасурбек Шарофитдинович –
ТДИУ мустақил тадқиқотчиси
Аннотация:
Мазкур мақолада давлат-хусусий шериклик асосида инвестициявий салоҳиятни ошириш, хусусан,
давлат ва хусусий секторлари ўртасида ўзаро инвестициявий лойиҳаларни амалга ошириш ва молиялаштириш,
инвестициявий маблағларини шакллантиришда рисклар ва уларни пасайтириш омиллари, иқтисодиёт тармоқла-
рида давлат-хусусий шерикликни ривожлантиришнинг инвестициявий воситалари ва уларнинг инновацион
тараққиётдаги аҳамияти баён этилган.
Таянч сўзлар:
давлат-хусусий шериклик, инвестицион салоҳият, инфратузилмавий лойиҳалар, рисклар,
инвестициявий воситалар.
Аннотация:
В данной статье приводятся материалы, связанные с повышением инвестиционного потен-
циала на основе государственно-частного партнёрства, в частности, реализация и финансирование совместных
инвестиционных проектов между государством и частным секторами, риски в формировании инвестиционных
ресурсов и факторы по их снижению, инвестиционные инструменты развития государственно-частного
партнёрства в отраслях экономики и их значение в инновационном развитии.
Ключевые слова:
государственно-частное партнёрство, инвестиционный потенциал, инфраструктурные
проекты, риски, инвестиционные инструменты.
Annotation.
This article provides material related with increasing investment potential through public-private
partnerships, in particular, the implementation and financing of joint investment projects between the state and private sectors,
risks in the formation of investment resources and factors to reduce them, investment instruments for the development of public-
private partnerships in economic sectors and their importance in innovative development.
Key words:
public-private partnership, investment potential, infrastructure projects, risks, investment instruments.
Кириш.
Давлат-хусусий шериклиги (ке-
йинги ўринларда – ДХШ деб аталади) тушун-
часи ва амалга оширилиши турли ривожла-
ниш даврларидан ўтиб, мамлакатларнинг
ижтимоий-иқтисодий сиёсатига мос равишда
турли соҳаларда турли дастакалар ёрдамида
амалга оширилган.
Ўтган асрнинг 50 - ва 60 - йилларда
Европа ҳамда АҚШда инқироздан кейинги
даврда ушбу йўналишда амалга оширилган
лойиҳаларда давлат аралашувининг юқори
даражаси бўлган давр ҳисобланади. Ушбу
даврда ДХШ характерли бўлган соҳаларда ло-
йиҳалар сони кам бўлган, амалга оширилган-
ларининг аксарият қисми давлат томонидан
молиялаштирилган.
70 - ва 80 - йилларда эса, турғунлик ва
жиддий бюджет чекловлари бошланганидан
кейин вазият кескин ўзгарган. Давлат арала-
шуви ва аҳолига мунтазам хизмат кўрсатиш
имкониятлари сезиларли даражада камайди.
Бундай ҳамкорлик нима сабабдан глобал
миқёсда ижтимоий аҳамиятга эга бўлган тар-
моқларда кучга кираётгани ҳамда Жаҳон
банки ва Халқаро валюта жамғармасининг
1980 йилдан буён амалга оширилган тарки-
бий ўзгариш дастурларининг аниқланган
камчиликларидан келиб чиқади.
ДХШ иқтисодиётни ривожлантириш-
нинг неолиберал ғояларини илгари суриши
кераклигига: иқтисодиётга давлат аралашу-
вини камайтириш, рақобатбардош бозорлар-
ни ривожлантиришга кўмаклашиш ва бошқа-
лар иқтисодий ривожланиш омиллари экан-
лигига асосланади. ДХШ – давлат ва бизнес-
нинг ўзаро манфаатли шартлар асосида
ижтимоий аҳамиятга эга бўлган вазифаларни
ҳал этиш учун ўрта ва узоқ муддатли ўзаро
хатти-ҳаракатларнинг бир қатор шакллари
бўлиб ҳисобланади.
ДХШ муайян инфратузилмавий лойиҳа-
ни амалга ошириш учун давлат ва хусусий
секторлар ўртасида ресурсларни бирлашти-
риш ва рискларни тақсимлашнинг самарали
механизми ҳисобланади. Иқтисодиёт тармоқ-
ларига хусусий инвестицияларни жалб қи-
лиш, ресурслар синергиясини таъминлаш
орқали самарадорлигини ошириш, шунинг-
дек, товар ва хизматлар ишлаб чиқариш кўла-
мини кенгайтириш ДХШ тизимининг асосини
ва мақсадини ташкил этади. ДХШ лойиҳалари
иқтисодиёт тармоқларида турли инвести-
циявий дастаклар орқали амалга оширилади.
Ҳозирги кунда ижтимоий ва инфрату-
зилмавий лойиҳаларни амалга оширишда
ДХШ тизими халқаро амалиётда фаол қўлла-
нилмоқда ва ўзининг қатор афзалликликла-
ри билан инвестицион жараёнларнинг алоҳи-
да йўналиши сифатида тобора кенгайиб бор-
моқда. ДХШ давлат ва хусусий секторнинг
ҳамкорликдаги ўзаро манфаатли фаолиятини
намоён этиши билан бирга бозор муносабат-
ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №
6
56
ларининг бошқа йўналишлари сингари бу
соҳа ҳам турли риск ва кутилмаган йўқотиш-
лардан ҳоли эмас.
Умуман олганда, ДХШ инфратузилма-
вий лойиҳаларни амалга оширишда давлат
ва хусусий сектор ҳамкорлигининг сифат
жиҳатдан мутлақо янги босқичини бошлаб
берди.
Мавзуга оид адабиётлар шарҳи.
ДХШ
масалаларини ўрганиш устида иш олиб бора-
ётган тадқиқотчиларнинг аксарияти давлат-
хусусий сектор ҳамкорлиги концепциясини,
шу жумладан, унинг амалий компонентини
ишлаб чиқиш бўйича турли назарияларни
илгари суришмоқда. Замонавий ғарб иқти-
содчилари эса, МДҲ давлатларига қараганда
бу соҳада анча олдинроқ
илмий ва амалий
тадқиқотлар олиб боришган. Ривожланган
давлатлар амалиётида ДХШнинг анча олдин-
роқ кириб келганлиги боис, бу борада юзага
келган
муаммоларнинг
мавжудлиги
ДХШнинг асосий хусусиятлари ва тамойилла-
рини батафсил ўрганишга ва баён этишга
имкон яратади.
АҚШлик иқтисодчи Р.Норментнинг
фикрига кўра, ДХШ ҳар қандай даражадаги
давлат тузилмаси ва хусусий секторни таш-
кил этиш ўртасидаги шартнома ҳисобланади.
Ушбу келишув орқали ҳар бир секторнинг
ресурслари, активлари ва хизматларини ёки
жамоат фойдаланиш объектларини яратиш
мақсадида бир-бирини тўлдиради. Ресурс-
ларни алмашиш билан бир қаторда, ҳар бир
томон юзага келиши мумкин бўлган (эҳтимо-
лий) хавф ва фойдаларни баҳам кўради (7).
Нуфузли рейтинг агентлигининг нашр-
ларида “Standard & Poor’s” рейтинг агентлиги
томонидан, ДХШ – хавф ва даромадларни тақ-
симлаш, шунингдек ресурслар ва ваколатлар-
ни бирлаштиришга асосланган хусусий ва
давлат сектори ўртасида ҳар қандай ўрта ёки
узоқ муддатли битим сифатида тавсифла-
нади.
Яна бир америкалик олим П.Росенау
(P.Rosenau) тадқиқотларига кўра, ДХШ – хусу-
сий ва давлат секторлари муваффақиятсиз-
ликлар олдини олиш, синергетик ижобий
таъсир олиш ҳамда ҳар икки томоннинг энг
яхши фазилатларини бирлаштириш мумкин
бўлган ҳамкорликнинг ҳуқуқий шакли сифа-
тида асослаган (9).
Давлат бошқаруви соҳасида голландия-
лик олимлар Erik Hans Klijn ва Joop Koppenjan
ДХШни хусусий ва давлат сектори иштирок-
чилари ўртасида узоқ муддатли ҳамкорлик
сифатида белгилайди, улар маҳсулот ва хиз-
матларни биргаликда ишлаб чиқишга имкон
беради, шунингдек, ушбу маҳсулотлар ва хиз-
матларни тақдим этиш билан боғлиқ хатар-
лар, харажатлар ва ресурсларни тақсимлай-
ди. Европалик тадқиқотчилар С.Линдер
(S.Linder) ва Э.Савас (E.S.Savas) давлат-хусу-
сий сектор ҳамкорлигининг мақсадини аниқ-
лаш бўйича бошқа нуқтаи назарга риоя қили-
шади. Шундай қилиб, уларнинг фикрига кўра,
ДХШ атамаси хусусийлаштириш ва хусусий
корхоналарни давлат корхоналари ҳисоби-
дан давлат молларини бериш жараёнига
жалб қилиш истаги бўлган ҳақиқий мақсад-
ларни яшириш учун тан олинган тилдир.
Бундан ташқари, ҳамкорликни сиёсий рамз
сифатида ва сиёсий восита сифатида тавсиф-
лаш мумкин: бу бошқарув ислоҳоти, яъни,
давлат функцияларини амалга ошириш
усулини ўзгартирадиган инновацион воси-
та(10).
Россия тадқиқотчилари орасида “дав-
лат-хусусий сектор ҳамкорлиги” тушунчаси
мавжуд. Бизнинг фикримизча, бу концепция-
нинг мазмуни А.Белицкая томонидан батаф-
сил тарзда очиб берилган. Унинг фикрига
кўра, давлат-хусусий сектор ҳамкорлиги –
давлат ҳокимияти органлари, ташкилотлари
ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг
бевосита давлат манфаатлари ва назорати
соҳасидаги объектларга нисбатан ўзаро ман-
фаатли ҳамкорлиги, муҳим давлат ва жамоат
аҳамиятига эга бўлган лойиҳаларни самара-
ли амалга ошириш мақсадида амалга ошири-
ладиган ҳамкорлар ўртасидаги хавфларни
тақсимлашни назарда тутади (3).
Таҳлил ва натижалар.
ДХШ механизм-
ларини такомиллаштириш бўйича олиб
борилган қатор тадқиқотлар натижаларига
кўра, бугунги кунда жаҳон амалиётида
ДХШнинг аниқ бир таърифи бўйича ягона
тўхтамга келинмаган.
Кенг маънода айтганда, ДХШ одатда
давлат ва хусусий секторнинг ўрта ва узоқ
муддатли келишуви бўлиб, унга кўра, ижти-
моий секторга тегишли, давлат секторининг
зиммасида бўлган айрим хизматлар айнан
аниқ инфратузилмаси ёки хизматлари билан
хусусий сектор томонидан таъминланади.
ДХШга қоида бўйича давлат буюртмалари
бўлган сервис шартномалари ёки қурилиш-
пудрат шартномалари ҳамда ижтимоий сек-
торнинг роли чекланган хусусийлаштириш
жараёнлари киритилмайди(12). Шунингдек,
“ДХШ атамаси ҳамжамият доирасида ҳам
аниқланмаган. Умумий қилиб айтганда, маз-
кур атама давлат ҳокимияти билан бизнес
ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №
6
57
ўртасидаги молиялаштиришни таъминлаш,
қурилиш, модернизациялаш, бошқариш ёки
инфратузилмани сақлаб туриш ёки хизмат-
ларни тақдим қилиш бўйича ўзаро коопера-
цияга тегишли” деб қаралади (5).
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти то-
монидан эса “ДХШ – давлат сектори томони-
дан ишлаб чиқариладиган ва тақдим қили-
надиган хизматларни молиялаштиришни,
режалаштиришни, амалга ошириш ва объект-
ларни ишлатишни мақсад қилиб қўяди ва
унинг асосий хусусиятлари хизматларни ху-
сусий секторга узоқ муддатли тақдим қили-
нишини таъминлаш (баъзан 30 йилгача),
рискларни хусусий инвесторга ўтказиш, дав-
лат ва маҳаллий тузилмалар билан ҳуқуқий
шахсларнинг кўп қиррали узоқ муддатли
шартнома шаклларини амалга оширилиши
билан фарқланади” деб таъриф берилади (8).
Жаҳон банки институти таърифига
кўра, “ДХШ – хусусий томон ва давлат органи
ўртасидаги давлат активларини яратиш ёки
хизматларини тақдим қилиш учун узоқ муд-
датли шартнома бўлиб, унда хусусий томон
сезиларлича катта рисклар ва бошқарув учун
жавобгарликни олади” (12). Осиё тараққиёт
банки томонидан берилган таърифга кўра,
“ДХШ – атамаси инфратузилма ёки бошқа
хизматлари кесимида ижтимоий ва хусусий
ташкилотлар ўртасидаги мумкин бўлган
барча муносабатлар диапазонини ифодалай-
ди”(11).
ДХШ таърифини талқин қилишдаги
фарқларга қарамасдан, белгиланган мақсад-
ларни амалга оширишнинг ташкилий-ҳуқу-
қий шакллари ва усуллари уларнинг фаолият
доираси, амалий дастурлар соҳасини танлаш
билан чекланади. Кўпчилик тадқиқотчилар
ДХШ давлат ва бизнес учун ўзаро манфаатли
шартларда ижтимоий аҳамиятга эга вазифа-
ларни ҳал этишга қаратилганлигига ишони-
шади. Шу муносабат билан ДХШнинг қуйида-
ги ўзига хос хусусиятларини санаб ўтамиз:
вақт чегараси (лойиҳалар одатда
муайян объект ёки объектлар мажмуаси учун
яратилади, у муайян вақт ичида бажарилиши
керак);
қамрови бўйича чекловлар (лойиҳа-
лар жуда аниқ объектга ёки объектлар маж-
муасига бириктирилган – катта уй-жой қури-
лиши, аэропортлар, денгиз портлари, гидро-
електростанциялар ва бошқалар);
рақобат муҳитида амалга ошириш
(ҳар бир шартнома ёки имтиёз учун рақобат
бор).
Шундай қилиб, ДХШ – ўзаро манфаатли
шартларда қўшма лойиҳаларни амалга оши-
риш мақсадида давлат ва бизнес ўртасидаги
муносабатларнинг қонуний ва ташкилий жи-
ҳатдан расмийлаштирилган тизимидир.
Давлат сектори аҳолига инфратузилма
ва ижтимоий йўналтирилган тармоқ хизмат-
лари ҳажми ва сифатини яхшилашдан манфа-
атдор. Хусусий секторнинг асосий вазифаси
муайян қўшма лойиҳада иштирок этишдан
максимал дивидендлар олиш истагида. Хусу-
сий сектор ўз устуворликларини нафақат
даромад олиш, балки барқарор ҳамкорлик ва
истиқболга эга бўлиш учун қуради. Шу билан
бирга, ҳар икки томон ҳам лойиҳаларни
муваффақиятли амалга оширишдан манфаат-
дор. Ҳар ҳолда, давлат тартибга солиш ва на-
зорат қилишнинг асосий дастакларини ўзида
сақлаб қолади. Тариф сиёсати, хавфсизликни
назорат қилиш, экологик ва техник хавфсиз-
ликни назорат қилиш, хизмат кўрсатиш си-
фатини назорат қилиш – асосий назорат дас-
таклари жумласидандир. Иқтисодиётнинг ху-
сусий сектори томонидан ДХШ иштирокчи-
лари давлат асосчиси бўлмаган тижорат ва
нотижорат ташкилотлари томонидан тақдим
этилган фуқаролар ва юридик шахслар бўли-
ши мумкин.
ДХШ муайян инфратузилмавий лойиҳа-
ни амалга ошириш учун давлат ва хусусий
секторлар ўртасида ресурсларни бирлашти-
риш ва рискларни тақсимлашнинг самарали
механизми ҳисобланади. Иқтисодиёт тармоқ-
ларига хусусий инвестицияларни жалб қи-
лиш, ресурслар синергиясини таъминлаш
орқали самарадорлигини ошириш, шунинг-
дек, товар ва хизматлар ишлаб чиқариш кўла-
мини кенгайтириш ДХШ тизимининг асосини
ва мақсадини ташкил этади. ДХШ лойиҳалари
иқтисодиёт тармоқларида турли инвести-
циявий дастаклар орқали амалга оширилади.
Хусусан, энг кенг тарқалган классик тури бу
давлат ва хусусий шерик ўртасида инвести-
цион битим тузиш асосида давлат шериги
хусусий шерикка битимда назарда тутилган
лойиҳани амалга ошириш, эксплуатация қи-
лиш ва техник хизмат кўрсатиш учун мулк
объектни, мулкий ҳуқуқни, интеллектуал
мулк объектини топширади, ўз навбатида
хусусий шерик ўз маблағлари ёки жалб
қилинган маблағлар ҳисобига, шунингдек, ўз
риски остида ДХШ битимида келишилган
инвестицион лойиҳани амалга оширади.
ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №
6
58
1-расм. ДХШнинг афзалликлари [6]
ДХШ инвестицион лойиҳасини амалга
оширишнинг яна бир воситаси инвестицион
мажбуриятларнинг ижара шартномасидир.
Бунда ижара берувчи давлат шериги хусусий
шерикка мулкни унга инвестиция киритиш
ва аниқ бир мақсадда фойдаланиш учун маъ-
лум муддатга беради. Давлат хариди қонун-
чилиги доирасида ҳаёт цикли шартномала-
рига мувофиқ давлат эҳтиёжлари учун
бюджет маблағлари ҳисобига харид объекти
ҳаёт циклининг бутун даврида товар, хизмат
ва ишлар харидини амалга ошириш ДХШнинг
алоҳида инвестициявий воситаси саналади.
Шунингдек, харидлар тизими корпоратив
шакли доирасида давлат компаниялари то-
монидан ДХШ битимлари тузилиши орқали
ҳам уларнинг ҳам инфратузилмавий лойиҳа-
ларнинг инвестициявий фаоллиги ошади.
ДХШ ривожлантиришнинг инвестиция-
вий воситалари тўлиқ ишлаши мамлакатда
соҳа бўйича айрим тизимли муаммоларни
ижобий ҳал этиш натижалари билан ҳам бел-
гиланади. Хусусан:
ДХШ соҳасида ягона тизимни йўлга
қўйиш. Ўзбекистон Республикасида ДХШ нис-
батан янги соҳа бўлишига қарамасдан, қисқа
муддатларда ўзига хос миллий тизим ва яго-
на сиёсат йўлга қўйилишига эришилди.
Ўзбекистон Республикасининг “Давлат-хусу-
сий шериклик тўғрисида”ги Қонуни(1) қабул
қилиниши ва Давлат-хусусий шерикликни
ривожлантириш Агентлигининг ташкил эти-
лиши бунинг ёрқин ифодасидир.
Иқтисодий тараққиётда узоқ муддат-
ли стратегик режалаштириш ва давлат бюд-
жети
харажатларини
прогнозлаштириш.
Ўзбекистон Республикасини ривожланти-
ришнинг бешта устувор йўналиши бўйича
Ҳаракатлар стратегияси қабул қилиниши ва
унинг асосида ислоҳотлар тизимлаштирил-
ган ҳолда олиб борилаётганлиги, шунингдек,
2019 йилдан бошлаб Ўзбекистон Республи-
касида Давлат бюджети олдинга 3 йил учун
мўлжаллар (ориентир) билан қабул қилина-
ётгани ДХШ иштирокчилари учун лойиҳа ха-
ражатларини тўғри режалаштиришга имкон
яратмоқда.
маълумотларнинг ошкоралиги ва
ҳаққонийлиги. Бу омил бошқа инвестиция-
вий фаолият турларининг муҳим омили бўл-
гани каби ДХШ лойиҳаларини амалга оши-
ришда, айтиш мумкинки, ҳал қилувчи ўринда
туради. Чунки, инвесторлар учун маълумот-
лар тўлиқлиги, ошкоралиги ва ҳаққонийлиги
бозорни чуқур ўрганишга ва турли йўқотиш-
ларнинг олдини олишга хизмат қилади.
Тобора тараққий этиб бораётган иқти-
содий муносабатлар, шу жумладан, ДХШ
ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №
6
59
механизмлари такомиллашиб бориши соҳада
ижтимоий ёки инфратузилмавий лойиҳалар-
ни амалга ошириш билан боғлиқ анаъанавий
йўналишлар билан инновацион лойиҳалар
ҳам фаоллашиб бормоқда. Хусусан, ДХШ тизи-
ми орқали инновацион инфратузилмани ри-
вожлантириш, бизнес-инкубаторлари, техно-
парклар ва технополислар барпо этиш янги
йўналиш сифатида қўлланилмоқда (2).
2-расм. ДХШ лойиҳасининг структураси (13)
Ҳозирги замонавий иқтисодий ривож-
ланиш даврида инновацион лойиҳаларни
молиялаштиришни тўғридан-тўғри бюджет
маблағлари билан боғлаш, ушбу лойиҳалар-
нинг манбаси сифатида фақат бюджет маб-
лағларини қараш нотўғридир. Технологик ва
иқтисодий тараққиётнинг янги босқичи ин-
новацион лойиҳа ва ишланмаларга бизнесни
кенгроқ жалб қилишни тақозо этмоқда. Ин-
новациялар бозорида ҳам чинакам рақобат
муҳити шаклланиб, айтиш мумкинки, инно-
вациялар рақобатнинг энг асосий воситасига
айланиб бормоқда, яъни инновациясиз рақо-
бат майдонида “тирик” қолиш мумкин эмас-
лиги тобора аён бўлмоқда. Шу билан бирга,
рақобатнинг қанчалик фаол бўлишига қара-
масдан, инновациялар бозорининг ҳам ўзига
хосликлари борки, бу сингари инновацион
лойиҳаларни амалга оширишда давлатнинг
бевосита ёки билвосита иштироки талаб қи-
линади. Хусусан, баъзи инновацион лойиҳа-
лар кўп миқдорда капитал талаб қилиши ва
узоқ муддатларда қопланишини инобатга
олиб, бизнес уларда иштирок этишдан ман-
фаатдорлиги паст бўлади. Бундай ҳолатларда
инновацион лойиҳалар ДХШ асосланган дав-
лат ва бизнеснинг биргаликдаги фаолияти
орқали амалга оширилиши мумкин. Ўз вақти-
да давлат хусусий бизнес учун инновациялар-
ни рағбатлантириш чораларини кўради(4).
Хулоса ва таклифлар.
ДХШ механизми
айниқса бозор иқтисодиёти муносабатлари
чуқурлашуви шароитида самарали ва энг
мақбул механизмлардан бири бўлиб санала-
ди. ДХШ ўзининг бир қатор афзалликлари
билан ижтимоий-иқтисодий тараққиётни
янада рағбатлантирган ҳолда, иқтисодиётда
инвестициялар оқимини кенгайтиради, бўш
турган ресурсларни фаоллаштиради, давлат
ва хусусий секторлар ўртасида ўзаро мувоза-
натлашган манфаатдорликни таъминлайди,
ва энг асосийси, жамиятдаги қатор ижтимоий
ва инфратузилмавий муаммоларни бартараф
этишга туртки бўлади. Бир сўз билан айтган-
да, ДХШ тизими самараси ўлароқ, ҳам давлат,
ҳам бизнес, ҳам жамият бундан наф кўради.
Шу билан бирга, ушбу тизим бошқа иқтисо-
дий жараёнлар сингари ўзига хос хусусият-
лар, қонуниятлар ва рискларга эга бўлиб,
унинг муваффақиятли амалга оширилиши
чуқур малака, профессионал тажриба, барқа-
рор иқтисодий салоҳият сингари бир нечта
омиллардан самарали фойдаланишни талаб
этади.
Ўзбекистон Республикаси учун ДХШ
нисбатан янги соҳа ҳисобланишини инобатга
олиб, ушбу соҳани ривожлантириш бўйича
қуйидаги таклифлар илгари сурилади:
илмий тадқиқотларни кенгайтириш
ва амалиётда алоҳида лойиҳа устида парал-
лел тадқиқотларни олиб бориш;
илғор хорижий тажрибаларни чуқур
ўрганиш ва халқаро амалиётда йўл қўйилган
камчиликларни такрорламаслик чораларини
кўриш;
миллий иқтисодиётда ДХШ инвести-
циявий лойиҳаларни амалга ошириш имко-
ниятларини баҳолаш;
давлат ва хусусий бизнес ўртасида
ахборотлар алмашинувини таъминлаш;
соҳа учун малакали кадрлар тайёр-
лаш тизимини йўлга қўйиш.
давлат
ДХШ
лойиҳа корхонаси
молиявий манбалар
агент
экспертлар
истеъмолчилар/давлат
ҳомийлар ва акциядорлар
концессия/контракт
заём
капитал
даромад
заём бўйича
тўловлар
тариф
ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 №
6
60
Манба ва адабиётлар рўйхати:
1.
“Давлат-хусусий шериклик тўғрисида” Ўзбекистон Республикасининг Қонуни - https://lex.uz/docs/4329270
2.
Александрин Ю.Н. «Новые институты развития малого предпринимательства в инновационно-
ориентированной экономике»// Экономические и гуманитарные науки. 2011. №3, (230). С. 14-21.
3.
Белицкая А.В. «Правовые формы государственно–частного партнерства в России и зарубежных
странах»/А.В.Белицкая// Предпринимательское право. – 2009. – N2. – С. 21–27.
4.
Воротников А.М., Королев В.А. «О развитии государственно-частного партнерства в российских
регионах»//Недвижимость и инвестиции. Правовое регулирование. 2010. №2.
5.
Green Paper on Public-Private Partnerships and Community Law on Public Contracts and Concessions. Brussels.
30.04.2004. P.3.
6.
Емельянов Ю.С., Хачатурян А.А. «Национальная хозяйственная культура и культура предпринима-
тельства» // Проблемы теории и практики управления. 2009. № 8.
7.
Norment R. «Fundamentals of Public-Private Partner–ships» (ДХШs) / R. Norment // The National Council for
Public – Private Partnerships, – 2007.
8.
Практическое руководство по вопросам эффективного управления в сфере ГЧП/Организация
Объединенных Наций. - Нью-Йорк и Женева, 2008. ISBN: 978-92-1-4160403.
9.
Rosenau P. «Public–Private policy partnerships»/P.Rosenau // Cambridge, MA: MIT press, 2000.
10.
Холодная, Н.Д. «Государственно–частное партнерство – новый тип отношений в российской экономике»
// Вопросы государственного и муниципального управления. – 2009. – № 2. – С. 45–51.
11.
Public-Private Partnerships Handbook. Asian Development Bank. 2006.
12.
World Bank Institute / PPIAF, Public-Private Partnerships Reference Guide, Washington DC, 2012.
13.
: Таҳлилий-ахборот электрон портали
14.
http://worldbank.org/public-privatepartnership/overview/whatarepublic-private-partnerships.
КЛАСТЕРНАЯ ПОЛИТИКА: ЗАРУБЕЖНЫЙ ОПЫТ КЛАСТЕРИЗАЦИИ
ЭКОНОМИКИ И ПЕРСПЕКТИВЫ УЗБЕКИСТАНА
Махкамов Уткир -
Соискатель ученой степени доктора философии (PhD)
Аннотация.
Мақолада дунёнинг айрим мамлакатлари иқтисодиётини кластерлаш йўналишлари ва
тажрибаси, Ўзбекистонда олиб борилаётган инновацион кластер сиёсати, ииновацион ривожланиш истиқболлари,
кластер ёндашувини қўллаш орқали иқтисодиётни янгилашга қаратилган таклифлар, шунингдек унинг ҳудудларни
ривожлантиришдаги роли муҳокама қилинган.
Асосий тушунчалар:
Кластер сиёсати, кластерлаш, инвестицияларни жалб этиш, кластер услуби,
иқтисодий ўсиш, ҳудудларни ривожлантириш.
Аннотация.
В статье рассмотрены направления и опыт кластеризации экономики некоторых стран мира,
инновационная кластерная политика, которая ведется в Узбекистане, перспективы инновационного развития,
предложения по обновлению экономики путем применения кластерного подхода, а также его роли в развитии
регионов.
Ключевые слова.
Кластерная политика, кластеризация, привлечение инвестиций, кластерный метод,
экономический рост, развитие регионов.
Abstract.
The article discusses the directions and experience of clustering the economy of some countries of the world,
the innovative cluster policy that is being pursued in Uzbekistan, the prospects for innovative development, proposals for
updating the economy through the application of the cluster approach, as well as its role in the development of regions.
Keywords.
Cluster policy, clustering, investment attraction, cluster method, economic growth, regional development.
Кластеризация – новый феномен эко-
номического развития.
Важнейшим условием успешного и
устойчивого развития в современной гло-
бальной экономике является способность
адаптации к международной конкуренции,
создания механизмов, стимулирующих поиск
перспективных внешних рынков и развития
внутренних факторов повышения эффектив-
ности производства.
Ведущие позиции в мировом сообщест-
ве могут занять страны, идущие по пути ин-
новационного развития, которая эффективно
влияет на рост и либерализацию экономики,
углубление структурных реформ, направлен-
ных на дальнейшее укрепление макроэконо-
мической стабильности и сохранение высо-
ких темпов роста экономики, повышению ее
конкурентоспособности.
Новым экономическом феноменом, поз-
воляющим противостоять глобальной конку-
ренции и должным образом соответствовать
требованиям национального и регионально-
го развития, стали кластеры. Именно клас-
терная модель развития является характер-
ным признаком современной инновационной
ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШ
