Тадқиқот объектлари: перитонит билан оғриган 1066 нафар бемор.
Мақсад: перитонит билан оғриган беморлар клиник-метаболик кўрсаткичла-рининг улар аҳволининг оғирлигини, касаллик кечиши ҳамда натижасини ба-шоратловчи аҳамиятини аниклаш йўли билан даво натижаларини яхшилаш.
Тадқиқот усули: умумклиник, микроскопик ва бактериологии, биокимёвий текшириш усуллари, математик статистика ва математик моделлаштириш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги:
1. Перитонит билан оғриган беморларда метаболик кўрсаткичлар ҳамда бактериал контаминация ўртасидаги корреляцион богликликни аниклаш негизида клиник-анамнестик, микробиологик, лаборатор-инструментал ва метаболик кўрсаткичларнинг башоратловчи аҳамияти аниқланди.
2. Клиник шароитларда RC ва GI русумидаги «инфра-R» нурлатгичларнинг таъсири ўрганилиб, уларни операция вақтида ва операциядан кейинги даврда бирга кўллаш перитонеал ажралманинг микроорганизмлар билан тўйинганлигини сезиларли даражада камайтириши хамда метаболик кўрсаткичларни яхшилаши кўрсатиб берилди.
3. Математик моделлаштириш усулини қўллаган ҳолда перитонит билан оғриган беморларнинг аҳволини бахолаш, касаллик кечиши ва натижасини башоратлаш мумкин бўлган дастурлар таклиф этилди.
Амалий ахам пяти:
1. Метаболик кўрсаткичларнинг бактериал контаминацияга боғлиқ ҳолда бузилиш хусусиятлари аникланди, бу эса асоратлар бериш хавфи юкори бўлган беморларни аниқлаш имконини беради.
2. Инфра-R нурлатгичларни перитонитли беморларни даволашда анъанавий даво фонида кўллаш касалликни енгилрок кечишига, асоратлар ва операциядан кейинги ўлим сонининг камайишига кўмак бўлиши исботланди.
3. Математик моделлаштириш усуллари ёрдамида 2 дастур яратилди. Улар 1) клиник-анамнестик, лаборатор-инструментал, метаболик ва микробиологик кўрсаткичлар ёрдамида беморларнинг аҳволини бахолаш; 2) асоратларни башоратлаш; 3) операция жарохатининг битишини башоратлаш; 4) инфра-R нурлатгичларни қўллашга кўрсатмалар кўйиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси: инфра-R нурлатгичлари Тошкент тез тиббий ёрдам клиник касалхонаси, l-Шаҳар клиник касалхонаси ва П.Ф. Боровский номи-даги Марказий харбий клиник госпиталнинг хирургия бўлимларида қўлланилмокда.
Қўлланиш сохаси: Хирургия.
Биз механик сарикликга чалинган 43 нафар беморни текширдик, улар аввалги гуруҳда бўлгани каби ТЖХГ ўтказилган, аммо ташқи дренаж орқали ажратилган сафро Лигнов сорбентидан фойдаланиб токсик ва балластли моддалардан олдиндан тозаланган. Кейинчалик, беморлар уни оғиз орқали қабул қилишди.Беморларнинг биринчи гуруҳида, ТЖХС қўлланилишидан олдин қон зардобидаги ИЛ-6 концентрацияси одатдагидан юқори бўлиб, ўртача 152,65±16,3 пг/мл ни ташкил этди. ТЖХСни сафрога қўллаганидан сўнг дарҳол ушбу кўрсаткич ўртача 68,58±7,24 пг/мл ни ташкил этди.Кузатув охирида қонда ИЛ-6 даражасининг пасайиши биринчисига нисбатан 64,4%, сафрода эса 54,3% ни ташкил этди (Р<0.001). Беморларнинг иккинчи гуруҳида ТЖХГ қўлланилгандан сўнг ИЛ-6 концентрацияси қон зардобида ўртача 151,52±14,2 пг / мл, сафрода эса 67,43±9,14пг/мл ни ташкил этди. Сафро сорбциясидан кейин қон ва сафрода ИЛ-6 нинг дастлаб юқори концентрацияси дастлабки даражадан 75,7% (36,81±4,4 пг/мл) ва 73,9% (17,57±2,2 пг мл) га камайди. Сафро сорбциясини терапевтик комплексга киритиш қон зардобида (Р<0.01) ва сафрода ИЛ-6 концентрациясини сезиларли даражада ўзгартирди.
Ушбу гуруҳдаги беморларда қон зардобида ва сафрода параметрларнинг динамикаси сафро сорбциянинг сезиларли самарадорлигини кўрсатади. Дастлаб эндотоксикознинг юқори кўрсаткичлари, масалан ўрта молекуляр пептидлар, ўсма некроз омили альфа, интерлейкин-6 ва билирубин танадан сафро сорбцияси йўли билан чиқарилди, бу эса танадан токсик моддаларни олиб ташлашга имкон берди. Aсосий гуруҳдаги беморларда қон зардобида ва сафрода ўрта молекуляр пептидларни ўрганиш, уларни назорат гуруҳига қараганда сафро билан тезроқ йўқ қилинишини аниқлади. Сафрода ўрта молекуляр пептидлар концентрациясининг ошиши унинг қон зардобида пасайиши билан бирга кечди.
Тадқиқот объектлари: 92 та 30-40 кунли жинсий етилмаган каламуш болалари,. 108 та тсмиртанқисли ансмияли бсмор: эркаклар - 13 (12%), аёл-лар - 95 (88%); ўртача ёши - 39,9 йил. Назорат гуруҳини 17 соғлом кишилар ташкил қилдилар.
Ишнинг мақсади: ТТАли беморларни жигарда гем синтези ва метабо-лизмини индукциялаш йўли билан даволаш самарадорлигини ошириш.
Тадқиқот усули: клиник, биохимик, экспериментал, морфологик, инструментал.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Биринчи марта АТТАси моделида жигарнинг митохондриал ва микросомал-цитозол фракцияларида гемнинг дастлабки босқичларда унинг охирги босқичлардаги ингибицияла-ниши фонида фаоллашуви аниқланди. Эспериментал ҳайвонлар жигари митохондриал ва микросомал-цитозол фракцияларида малтофер ва неоселен препаратларини комбинацияда қўлланилиши натижасида МДА сатҳи ва СОД ва КАТ ферментлари активлигининг ўзгариши аникланди. Илк бор биз то-мондаи иккивалентли ва учвалентли темир ионлари ва дифферритиннингэкс-перимеитал хайвонлар митохондриал ва микросомал-цитозол жигар фракци-яларидаги кўрсаткичлари таҳлил қилинди. АТТА да жигарнинг морфологик ҳолати ва аниқланган ўзгаришларни мальтофер ва неоселен препаратлари билан коррскциялаш натижалари кўрсатилди. Биринчи марта катта клиник-экспериментал материалда малтофер ва неоселен препаратлари комбинация-си қўлланилиши самарадорлиги кўрсатилди.
Ишнинг илмий аҳамияти: Малтофер ва неоселен препаратларининг биргаликда қўлланилиши клиник-экспериментал изланиш натижалари бўйи-ча гепатоцитларда гем синтезланиши ва парчаланиши ферментлари фаолли-гини тиклади, фсррокинстик, гсматологик кўрсаткичларни яхшилади ва жигар функционал ҳолатини яхшилади. Клиник текширувларда олинган ижобий иатижалар экспериментал материалларда ўз тасдигини топди, бу эса мазкур ТТА ни даволаш схемасини клиника ва амбулатория шароитларида қўллаш учун тавсия килишга имкон беради.
Тадбиқ этиш ва иқтисодий самарадорлигии: Изланиш натижалари гематология, терапия бўлимлари Амалий фаолиятига, шунингдек бирламчи звено врачлари фаолиятига татбиқ қилинди.
Қўлланиш соҳаси: гематология, терапия.
Ишнинг максади: Сплайн - функциялар асосида сигналларни кайга ишлаш ва тиклаш жараёнларини моделлаш усулларини тадқиқ килиш, алгоритмларини ва дастурий мажмуасини ишлаб чикиш.
Тадкикот мстодлари: олиб борилган тадкикот усулларига функционал тахдил назарияси, умумлашган спектрал усуллар, каторлар ва матрицалар назарияси, сплайн функциялар назарияси ва моделлаш, параллел хисоблаш жараёнлари назарияси ва чизикли тенгламаларни ечиш усуллари киради.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: бир ўлчовли ва кўп ўлчовли сплайнлар асосида сигналларни тиклаш усуллари ва коэффициентларни хисоблашнинг самарали алгоритмлари таклиф килинди; ракамли сигнал процсссорларини кўллаш оркали сплайн - функциялар усуллари билан сигналларни кайга ишлаш жараёнларини моделловчи алгоритмлар ва дастурий мажмуа ишлаб чикилди; рельсларнинг эксплуатацией мустаҳкамлигини аниқлаш, бахолаш ва тахдил килиш сплайн методи таклиф килинди.
Амалий аха.мияти: Blackfin оиласидаги ракамли сигнал процессорларига кўлланиладиган сигналларни тикловчи дастурий воситалар ишлаб чикилди; кубик базисли сплайн асосида параллел ҳисобловчи структура таклиф килинди; сплайн - функциялар мстодлари асосида сигналларни тиклаш жараёнларини моделловчи дастурий мажмуа яратилди.
Гадбик этиш даражаси ва иктисоднй самарадорлиги: диссертация ишининг асосий назарий ва амалий натижалари «Узбекистон темир йўллари» давлаг акциядорлик темир йўл компаниясида тадбик килинди. Жами иктисодий самарадорлик йилига 26 млн. сўмни гашкил килади.
КЎлланиш сохаси: диссертация ишида ишлаб чиқилган усуллар. алгоритмлар ва дастурий воситалар фаннинг геофизика, экология, сейсмология ва радиолокация сохаларида сигналларни кайга ишлашда, хамда темир йўл тизимларида рельсларнинг мустаҳкамлигини бахолаш масалаларида ишлатилиши мумкин.