ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
204
BUGUNGI KUNDAGI INGLIZ TILI O’RGANISHNING DOLZARBLIGI VA
ZAMONAVIY USULLARI
Kulbayev Xoliyar
Surxandaryo viloyati Qumqo’rg’on Agrotexnologiyalari texnikumi
Ingliz tili fani o’qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.7831861
Annotatsiya.
Ushbu maqolada ingliz tilini o’rganishning dolzarbligi va ingliz tilini samarali
o’rgatishning bir necha usullari hamda til va uni o’rganishda foydalaniladigan zamonaviy ta’lim
texnologiyalaridan ham bir nechtasi yoritib berilgan.
Kalit so’zlar:
Til, ta’lim texnologiyalari, loyiha, qiziqish, faollik, interaktiv metodlar.
ДЕЙСТВИТЕЛЬНОСТЬ И СОВРЕМЕННЫЕ МЕТОДЫ ИЗУЧЕНИЯ
АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА СЕГОДНЯ
Аннотация.
В данной статье выделена актуальность изучения английского языка и
несколько методов эффективного обучения английскому языку, а также некоторые
современные образовательные технологии, используемые в языке и его изучении.
Ключевые слова:
язык, образовательные технологии, проект, интерес,
деятельность, интерактивные методы.
VALIDITY AND MODERN METHODS OF LEARNING ENGLISH TODAY
Abstract.
This article also highlights the relevance of learning English and several ways to
teach English effectively, as well as a few of the modern educational technologies used in language
and its study.
Keywords:
Language, educational technologies, project, interest, activity, interactive
methods.
Bugungi kunga kelib, ingliz tili jahon ahamiyatiga ega til maqomi sifatida nihoyatda
mustahkamlanib bormoqda. Shuningdek, xorijiy tillarni bilish ko’nikmasi proffessionl ta’limning
ajralmas qismlaridan biri bo’lib bormoqda. Turli sohalardagi mutaxassislarda chet ellik hamkorlar
bilan hamkorlik qilish ko’rsatkichi yuqori bo’lganligi sababli, ularda til o’rganishga bo’lgan talab
yuqoridir. Bugungi kunda chet tilini o’rganish o’z-o’zini rivojlantirishning bir usuli emas, balki
zarurat bo’lib qoldi. Chet tili nafaqat maktablar va universitetlarda, balki ko’plab qo’shimcha
maktabgacha ta’lim muassasalarida ham ta’limning majburiy tarkibiy qismiga aylandi. Jamiyatda
chet tiliga bo’lgan talab kundan kunga tobora ortib, dolzarb masalani kasb etmoqda. Zamonaviy
jamiyatda chet tillari kasbiy ta’limning muhim tarkibiy qismiga aylanmoqda. Bunday bilimlarni
insonlar dastlab maktab, kollej, litsey, keyinchalik institutlarda, o’quv kurslarida yoki mustaqil
ravishda xorijiy tilni o’rganishga yordam beruvchi asosiy ma’lumot to’plamlari bilan tanishgan
holda o’rganadilar.
Til asosiy aloqa vositasidir, usiz inson jamiyatining borligi va rivojlanishini tasavvur qilish
qiyin. Bugungi kunda bizning dunyomizda ijtimoiy munosabatlarda katta o’zgarishlar bo’layotgan
bir pallada aloqa axborot vositalari (axborot texnologiyalari) o’quvchilarning kommunikativ
malakasini oshirishni talab qiladi, ular muloqotning boshqa ishtirokchilari bilan o’zaro muloqot
qilish jarayonida turli vaziyatlarda fikrlarni almashishi, til va so’zlashuv normalarini to’g’ri
ishlatishi taqazo etadi. Bunday sharoitda, xorijiy tilning asosiy maqsadi kommunikativ qobiliyatni
shakllantirishdir, ya’ni chet tilida shaxslararo va madaniyatlararo muloqotni amalga oshirishni
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
205
talab etiladi. Yigirmanchi asrning oxiriga kelib, ingliz tilida jahon ahamiyatiga ega til maqomi
nihoyat mustahkamlandi. Dunyoning aksariyat maktablarida uni o’rganish majburiy bo’lib qoldi
va o’qitish metodikasi sakrash va chegaralar bilan rivojlana boshladi. Ingliz tilini mustaqil
o’rganishning birinchi usuli paydo bo’lishiga sabab bo’lgan kurslarga borish hammaning ham
imkoniyatiga ega emas. Keyinchalik, ko’plab mualliflar ingliz tilini o’rganishning samarali
dasturini mustaqil ravishda yaratishga harakat qilishdi, ammo biz eng mashhur 4 tasiga e’tibor
qaratamiz:
1. Shexter usuli.
Ingliz tilini o’rganishning bu usuli “nazariyadan amaliyotga” klassik
modelga emas, balki teskari, tabiiyroq idrok tizimiga asoslanadi. Bu ona tilimizni qanday
o’rganishimizga juda o’xshaydi. Muallif yosh bolalar qanday gapirishni o’rganishiga misol
keltiradi - axir, hech kim ularga jumlalar, holatlar va nutq qismlarini qurish qoidalarini
tushuntirmaydi. Xuddi shu tarzda Igor Yuryevich Shekhter ingliz tilini o’rganishni taklif qiladi.
Ingliz tilini o’rganishning zamonaviy usulining mohiyati shundan iboratki, birinchi
darsdanoq o’quvchilarga ma’lum bir vazifa qo’yiladi, masalan, suhbatdoshning kasbini o’rganish.
Bundan tashqari, barcha talabalar “etyudlar” deb ataladigan narsalarni o’ynaydilar, bu erda ular
turli rollarda harakat qilishadi va muammoni hal qilishga harakat qilishadi. Tilni bilish darajasi
taxminan bir xil bo’lgan odamlar o’rtasida muloqot sodir bo’lganligi sababli, o’qituvchi va talaba
o’rtasidagi muloqotda paydo bo’ladigan xorijiy nutqdan foydalanish qo’rquvi yo’qoladi. Ingliz
tilining ushbu texnikasi uch bosqichdan iborat: birinchisida leksik birliklar, so’zlar va iboralar
beriladi, shundan keyingina ikkinchi va uchinchi bosqichda grammatik va sintaktik tuzilmalardan
foydalanish tuzatiladi. Tizim o’z samaradorligini bir necha bor tasdiqladi va hozirgi vaqtda
pedagogik psixologlar nuqtai nazaridan eng muvaffaqiyatlilaridan biri hisoblanadi.
2. Pimsler usuli.
Doktor Pol Pimsler nafaqat ma’lumotni idrok etish, balki uni qayta ishlab
chiqarish uchun ham mo’ljallangan o’ttiz daqiqalik darslarning maxsus tizimini ishlab chiqdi. Har
bir dars ikki kishi tomonidan aytiladi: bizning hamyurtimiz va ona ingliz tilida so’zlashuvchi.
Buning yordamida hamda maxsus yodlash texnologiyasi tufayli har bir o’quvchi har bir dars uchun
ingliz tilidagi yuzlab so’z va iboralarni o’rganadi. Darsning mohiyati ma’ruzachilar tomonidan
aytiladigan topshiriqlarni ketma-ket bajarishdir. Texnikaning shubhasiz afzalliklari uning
harakatchanligini o’z ichiga oladi - siz istalgan joyda audio vazifalarni bajarishingiz mumkin:
tiqilinchda turganingizda, ishga ketayotganingizda, uchrashuvga ketayotganda metroda yoki
yotishdan oldin yotoqda yotganingizda. Salbiy tomoni yuqori sifatli talaffuz va bilimlarni
o’zlashtirish testining yo’qligi bo’ladi.
3. Dragunkin usuli.
Aleksandr Nikolaevich Dragunkin tizimining o’ziga xos xususiyati har
qanday chet tilini o’rganishda ona rus tiliga yo’naltirilganlikdir. Juda jasorat bilan ingliz tilini
sodda deb atagan muallif, uning ildizlari qadimgi rus tiliga, ayniqsa grammatik zamon tizimiga
borib taqalishini ta’kidlaydi. Dragunkin kursi talabalari rus harflarida transkripsiya qilingan yangi
so’zlarni o’rganadilar va grammatik konstruktsiyalar bizga maktabdan ma’lum bo’lgan 12
zamonga emas, balki o’tmish, hozirgi, kelajak va ularning o’zgarishiga bo’linadi. Aleksandr
Nikolaevichning o’z maktablari tarmog’i bor, unda siz uch turdagi kurslarni o’zlashtirishingiz
mumkin: asosiy, qisqa va suhbat. Mustaqil ta’lim uchun tilshunosning til o’rganishga innovatsion
yondashuvini o’z ichiga olgan “A Little Leap into English” kitobi taklif etiladi. Uning tizimidan
foydalanib, siz ingliz tilidagi fe’llarning ishlatilishini osongina tushunishingiz, maqolalardan
foydalanish qoidalarini yodlashingiz va jumlalarni qurishning asosiy tamoyillarini osongina
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
206
o’zlashtirishingiz mumkin. Shunga qaramay, Dragunkin usuli ko’plab salbiy sharhlarga ega, ular
talaffuzni va nazariy bilimlarning etarli emasligini tanqid qiladi.
4. Petrov usuli.
Dmitriy Petrovning aytishicha, ingliz tilini 16 soatda o’rganishingiz
mumkin. To’g’ri, muallif yana bir bor aniqlaydiki, biz Buyuk Britaniyada tug’ilgan fuqaro
darajasida tilni o’zlashtirish haqida emas, balki asosiy bilimlar haqida gapiramiz. Uning darslari
ingliz tilida so’zlashadigan muhitga tushib qolish sharoitida omon qolish, sizning ehtiyojlaringizni
tushuntirish va javobni tushunish uchun yetarli.
Xulosa qilib aytish kerakki, zamonaviy tilni o’rgatish ko’proq madaniyatli shaxsni
shakllantirishga qaratilgan bo’lib, u o’z-o’zini tahlil qilish va yangi bilimlarni tizimlashtirish
ko’nikmalariga ega ekan. Innovatsion usullar butun tizimni modernizatsiya qilishning ajralmas
qismidir. Shunga amin holda o’qituvchilar eng ilg’or yondoshuvlar bilan tanishishlari va
keyinchalik ularni birlashtirishi va o’z ishlarida foydalangan holda ta’lim tizimida sezilarli
o’sishga erishish mumkin. Ko’plab tashkilotlar axborotni jo’natish va olish uchun multimedia
imkoniyatlaridan foydalangan holda yangi darajaga o’tmoqda. Kompyuterlar va boshqa
qurilmalardan foydalanish butun ta’lim jarayonining muvaffaqiyatini belgilaydi. Ta’lim
jarayonida o’tkaziladigan treninglarda nutq ko’nikmalarini shakllantirishga va ijtimoiy
moslashuvchanlikni rivojlantirishga еtarli e’tibor berilishi kerak. Bundan tashqari ta’limda har bir
darsning muvaffaqiyati ko’p jihatdan mashg’ulotni to’g’ri tashkil etishga bog’liqdir. Dars
o’qituvchi va o’quvchining ijodiy hamkorligiga asoslanishi lozim. Shundagina o’quvchilar
mustaqil erkin fikrlay oladilar, irodalari tarbiyalanadi.
Ingliz tili darslarida innovatsion usullarni qo’llash natijasida o’quvchilarning mantiqiy
fikrlash qobiliyatlari rivojlanadi, nutqi ravonlashadi, tez va to’g’ri javob berish malakasi
shakllanadi. Bunday usullar o’quvchida bilimga ishtiyoq uyg’otadi. O’quvchi darslarga puxta
hozirlik ko’rishga intiladi. Bu esa o’quvchilarni ta’lim jarayonining faol sub’yektlariga aylantiradi.
Ta’lim tizimi o’z oldiga erkin fikrlovchi, barkamol, yetuk shaxsni tarbiyalashni vazifa qilib qo’yar
ekan, kelgusida biz bo’lajak o’qituvchilar innovatsion texnologiyalardan samarali foydalanish
yo’llarini yanada mukammalroq ishlab chiqshimizimiz bilan o’z xissamizni qo’shishimiz mumkin.
REFERENCES
1.
Пассов Э. И. Общительный метод обучения иностранного разговора. – Москва., 1985.
2.
Bekmuratova U. B. “Ingliz tilini o’qitishda innovatsion texnologiyalardan foydalanish”
mavzusida referat. Toshkent — 2012 yil
3.
Отабоева, М. Р. Chet tilini o’qitishda zamonaviy innоvatsion texnologiyalaridan foydalanish
va uning samaradorligi / М. Р. Отабоева. — Текст: непосредственный, электронный //
Молодой ученый. — 2017. — № 4.2 (138.2). — С. 36–37. — URL:
https://moluch.ru/archive/138/39058/ (дата обращения: 27.04.2020) N.
4.
Q. Xatamova, M.N.mirzayeva. “INGLIZ TILI DARSLARIDA QO’LLANILADIGAN
INTERFAOL USULLAR” (uslubiy qo’llanma), Navoiy, 2006, 40 bet.
5.
M. Xoldorova, N. Fayziyeva, F. Rixsittilayeva. “CHET TILINI O’QITISHDA YORDAMCHI
VOSITALARDAN FOYDALANISH”. Toshkent: Nizomiy nomidagi TDPU, 2005
6.
O’.Hoshimov, I. Yoqubov. “INGLIZ TILI O’QITISH METODIKASI” (o’quv qo’llanma)
Toshkent: “Sharq” nashriyoti, 2003
