ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
693
OLIY TA’LIM MUASSASALARIDA AXBOROT TEXNOLOGIYASI FANIDAN
AMALIY DARSLARNI TASHKIL ETISHDA MULTIMEDIA VOSITALARIDAN
FOYDALANISH
Ne'matov Nizom Ismatullayevich
Samarqand davlat tibbiyot universiteti
Informatika, informatsion texnologiyalar kafedrasi assistenti
Yarmahammadov Usmon Qulmuhammatovich
Samarqand davlat tibbiyot universiteti akademik litseyi o’qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.7879890
Annotatsiya.
Maqolada barcha oliy o‘quv yurtlarida IT-texnologiyalari va multimedia
vositalarini o‘quv jarayoniga tatbiq etish holati, tajribasi va istiqbollari yoritilgan. Ta'lim
texnologiyalari ta'riflarining xususiyatlari va ularni konstruktiv tahlil qilish, dunyoning yetakchi
universitetlarida multimediali ta’lim va IT texnologiyalaridan foydalanish bo‘yicha xalqaro
tajribalar ko’rib chiqilgan.
Kalit so'zlar:
IT-texnologiyalar, multimedia, ta'lim resurslari, texnologiya, kompyuter.
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ МУЛЬТИМЕДИА ПРИ ОРГАНИЗАЦИИ
ПРАКТИЧЕСКИХ ЗАНЯТИЙ ПО ИНФОРМАЦИОННЫМ ТЕХНОЛОГИЯМ В
ВУЗАХ
Аннотация.
В статье описывается состояние, опыт и перспективы применения ИТ-
технологий и мультимедийных средств в образовательном процессе во всех высших
учебных заведениях. Рассмотрены особенности определений образовательных технологий
и их конструктивный анализ, зарубежный опыт использования мультимедийного
образования и ИТ-технологий в ведущих университетах мира.
Ключевые слова:
ИТ-технологии, мультимедиа, образовательные ресурсы,
технология, компьютер.
USE OF MULTIMEDIA IN ORGANIZING PRACTICAL LESSONS IN
INFORMATION TECHNOLOGY IN INSTITUTIONS OF HIGHER EDUCATION
Abstract.
The article describes the state, experience and prospects of applying IT
technologies and multimedia tools to the educational process in all higher education institutions.
Features of the definitions of educational technologies and their constructive analysis,
international experiences on the use of multimedia education and IT technologies in the world's
leading universities are considered.
Keywords:
IT technologies, multimedia, educational resources, technology, computer.
Ta'lim texnologiyalari juda xilma-xildir. Ushbu kontseptsiyaning eng umumiy ta'riflarini
ko'rib chiqsak: Ta'lim texnologiyalari fanni loyihalash yoki o'qitish va ijtimoiy tashkil etishning
fundamental muammolarini hal qilishga qaratilgan turli ilmiy qiziqishlar to'plami sifatida ko'rib
chiqilishi mumkin. Amaliy nuqtai nazardan, ta'lim texnologiyalari ma'lum darajadagi bilim,
ko'nikmalarni shakllantirish shart-sharoitlari sifatida belgilanadi, bu esa ma'lum darajadagi
mutaxassis kompetentsiyasiga mos keladi. Biroq, ko'pchilik tadqiqotchilar va amaliyotchilar
tomonidan ta'kidlangan bir nechta qarashlar mavjud [1].
Texnologiyadan foydalanish fundamentaldir: texnologiya amaliy muammolarni hal qilish
uchun ilmiy bilimlarni tizimli ravishda qo'llashni anglatadi. Bu ta'lim sohasida tegishli, texnologik
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
694
jihatdan qo'llab-quvvatlanadigan jarayonlar va resurslarni yaratish, ulardan foydalanish va
boshqarish orqali o'rganish va ishlashni rag'batlantirishning tizimli, takrorlanuvchi jarayonidir [2].
Ta'lim texnologiyalari jarayonlarning murakkabligi va ko'p qirraliligini hisobga oladigan
kompleks yondashuvga asoslanadi. Xalqaro texnik ta'lim assotsatsiyasi talablariga muvofiq ta'lim
texnologiyalari (axborot texnologiyalari) ta'lim jarayoni va ta'lim samaradorligini oshirish vositasi
sifatida qo'llaniladi.
O'quv jarayonining samaradorligini oshirish vositasi sifatida multimedia texnologiyalari
yoki audiovizual vositalardan foydalanish va Xalqaro texnologiya ta'limi assotsatsiyasi tomonidan
tavsiya etilganlarni o'rganadi. Ushbu tavsiya turli sohalarni boshqarishning texnik va texnologik
rivojlanish istiqbollari va jamiyatning kundalik hayotida axborot texnologiyalarini qo'llashning
umumiy ta'lim darajasi bilan asoslanadi. Shu bilan birga, ta'lim sohasi nazariy asoslarni ishlab
chiqish va ulardan foydalanish va o'quv jarayonlarini samarali qurish imkonini beradigan amaliy
vaziyatlarni qo'llashga qaratilgan.
Shuni ta'kidlash mumkinki, texnologiya ham vosita, ham katalizatorlik vazifasini bajarib,
hozirgi zamon ehtiyojlariga mos ravishda o'zgarishlarni amalga oshirish vositasiga aylanishi
mumkin. Shuni ham qo‘shimcha qilish kerakki, multimedia vositalaridan foydalangan holda ta’lim
salohiyatini ro‘yobga chiqarish uchun malakali professor-o‘qituvchilar tarkibidan nafaqat mavjud
multimedia o‘quv qurollaridan foydalanishni qo‘llab-quvvatlash, balki o‘quvchilarda mustaqil
ijod qilish ko‘nikmalarini shakllantirish ham zarur.
Yetakchi universitetlarda multimediali ta’lim va IT texnologiyalaridan foydalanish bo‘yicha
jahon tajribasilariga nazar solsak: Jahon tendentsiyalari tahlili shuni ko'rsatadiki, barcha
rivojlangan mamlakatlarda jamiyatni axborotlashtirish davri tabiiy ravishda ta'lim tizimiga va
madaniy hamda tarixiy tajribani tarjima qilish jarayonini tashkil etishning o'ziga xos tamoyillariga
yuqori talablarni shakllantirishga olib keldi.[4].
Madaniyatda cheklanmagan qo'llaniladigan yangi intellektual ta'lim va kognitiv
vositalarning paydo bo'lishi deyarli hamma uchun mavjud an'anaviy ta'lim shakllari, uning
maqsadlari, mazmuni va kamaytirishni tashkil etish usullarining yetarli emasligini ko'rsatdi.[4]
Shunchaki shuni ta'kidlamoqchimanki, axborot texnologiyalarini o'quv va ilmiy jarayonlarga joriy
etish uchun "eski" ta'lim usullaridan butunlay voz kechish kerak emas, balki oqilona va
tasdiqlangan ta'lim usullarida foydalanish kerak.
Multimedia texnologiyalaridan foydalanish nafaqat o'quv jarayonini tashkil etishda yangi
imkoniyatlarni taqdim etadi, balki universitet talabalarining ijodiy xususiyatlarini rivojlantirishda
ham ishtirok etadi. Faol va interaktiv o'qitishning samarali usullarini samarali amalga oshirish
uchun auditoriyani kompyuter va multimedia uskunalari bilan ta'minlash, tashqi ma'lumot
manbalariga kirish uchun axborot olish imkoniyatlarini yaratish, tegishli multimedia kurslarini
ishlab chiqish kerak.
Bunday sharoitda nafaqat talabalar, balki professor-o‘qituvchilar ham ta’lim va mehnat
sharoitlarida talab qilinadigan tegishli ko‘nikmalarga ega bo‘lmoqdalar, ya’ni ta’lim sifati butun
jamiyat taraqqiyotining asosiy tizimi sifatida yuksalib boradi. Shuni ham ta'kidlashni istardimki,
multimedia texnologiyalari o'quv jarayonidagi yangi axborot texnologiyalarining eng jadal
rivojlanayotgan yo'nalishlaridan biridir.
Yana bir muhim ijobiy omil - bu dasturiy ta'minotni simulyatsiya qilishning turli usullari va
modellarini o'rganish mumkin bo'lgan keng ma'lumotli sohadir. Multimedia mahsulotlarida taqdim
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
695
etilgan o'quv materiallari o'z ichiga animatsion grafikalar, video va audio yozuvlarni o'z ichiga
oladi, ular fan yoki kursning aniq vazifalariga moslashtirilgan tuzilishga integratsiyalangan bo'lib,
ular o'rganishga yordam beradi va yangi bilimlarni o'zlashtirish ancha samaralidir. Multimedianing
interfaol tabiati an'anaviy "yozish va gapirish" usullarini o'qitish usullarini yaxshilash uchun
maydonni ta'minlaydi, o'quvchilarning individual vizual ta'lim strategiyasiga moslashishi uchun
ko'proq moslashuvchanlik darajasini oshiradi.
O'qituvchining multimedia mahsulotidan foydalanishi ma'ruza vaqtini bo'shatadi va u
talabalarga yangi ma'lumotlar yoki multimedia mahsulotlarining imkoniyatlarini taqdim etishi
mumkin (masalan, chora-tadbirlar, birinchi navbatda muayyan vaziyatlarda muayyan strategik
qarorlardan foydalanishning haqiqiy misollarini keltirish, jismoniy materiallarga sharhlar bilan
bosqichma-bosqich grafik tuzing va hokazo).
Xulosa o‘rnida shuni aytishimiz mumkinki, kompyuter texnologiyalaridan foydalanish
ma’ruza namoyishlari, kompyuter laboratoriya ishlari va amaliy mashg‘ulotlarning yuqori sifatli
video yozuvlarini, ularning mohiyatini tushunish uchun zarur bo‘lgan fizik hodisalar va
jarayonlarning simulyatsiya animatsiya modellarini yaratish imkonini beradi . Bundan tashqari,
zamonaviy kompyuter uskunalari real sharoitlarda amalga oshirib bo'lmaydigan simulyatorlar,
modellar yaratish va amaliy ishlarni bajarish imkonini beradi.
To'g'ridan-to'g'ri eksperiment o'tkazish mumkin bo'lmagan hollarda o'zgartirish ayniqsa
muhimdir. Masalan, kompyuter yordamida kompaniyaning rivojlanish belgilarini genetik
modellashtirish va hokazolar namoyishini nazarda tutish mumkin. Shuni ta'kidlash kerakki,
qo'shma IT-texnologiyalar va klassik o'qitish usullaridan foydalanish o'quv jarayonini yaxshiroq
qurish, samaradorlikni oshirish imkonini beradi.
REFERENCES
1.
Громова Т.В. Теория и технология подготовки преподавателей вуза к деятельности
в си- стеме дистанционного обучения.: дисс. ... д-ра пед. наук : 13.00.08 / Громова
Татьяна Владимировна.[ Электронный ресурс]: URL:
http://edutechwiki.unige.ch/en/Ed
2.
International Journal of Information and Education Technology (IJIET). Электронный
ре- сурс:
URL:http://connect.iste.org/communities/community
home?CommunityKey=da1c31e1- 349a-4f40-b51e-8471c433babb
3.
Basque J, & K. Lundgren-Cayrol K. (2003). Unetypologie des usages des TIC
enéducation. Document pédagogique du cours TEC 6200 "Technologie de l'information
et développementcognitif", Montréal: Télé-université. [Электронный ресурс]: URL:
http://www.teluq.uquebec.ca/expl_tec6200/pdf/typologie.pdf
4.
Рубцов В. В. Логико-психологические основы использования компьютер-ных
учебных средств в процессе обучения // Основы социально-генетической
психологии: Избранные психологические труды / В. В. Рубцов. — М.:
Издательство «Институт практической психологии», Воронеж: НПО «МОДЭК»,
1996. — (Психологи отечества). — С. 236—259. [Электронный ресурс]: URL:
5.
Вохидов А. М. и др. Разработка Графическим Пользовательским Интерфейсом-
Программ В Пакете Tkinter С Использованием Современных Педагогических
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
696
Технологий В Области Медицины //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 30. – С. 181-184.
6.
Vohidov D., Maxmudova Z., Sayfullayev R. TIBBIYOT YO’NALISHIDA
ZАMONАVIУ PEDАGOGIK TEХNOLOGIУАLАRINI QО ‘LLАB TKINTER
PАKETIDА GUI DАSTURLАRINI TUZISH //Eurasian Journal of Mathematical Theory
and Computer Sciences. – 2022. – Т. 2. – №. 12. – С. 31-35.
7.
Voxidov A. M. et al. TIBBIY-BIOLOGIK TADQIQOTLARDA STATISTIK TAHLIL
JARAYONLARI //Academic research in educational sciences. – 2022. – Т. 3. – №. 3. –
С. 287-293.
8.
Melitoshevich V. A., Alikulovich V. D. Main Issues of Statistical Analysis in Medical
Research //Eurasian Research Bulletin. – 2022. – Т. 13. – С. 129-132.
9.
Vohidov A. Structural semantic characteristic of lexis in" Ghiyas-ul-lughot : дис. –
Dissertation abstract of Cand. Sci. in Phil./A. Vohidov.-Dushanbe, 1975.-33.
10.
Melitoshevich V. A., Alikulovich V. D. Development by a Graphic User Interface-
Programs in the Tkinter Package Using Modern Pedagogical Technologies in the Field of
Medicine //Miasto Przyszłości. – 2023. – Т. 32. – С. 13-17.
11.
Alikulovich V. D., Melitoshevich V. A. Use of Interactive and Modern Pedagogical
Software in the Process of Freelancing Sites in Medicine //Eurasian Scientific Herald. –
2023. – Т. 17. – С. 1-6.
12.
Voxidov A. et al. TIBBIYOT UNIVERSITETI PEDIATRIYA FAKULTETI
TALABALARI UCHUN TA'LIMDA ISHLAB CHIQISH AMALIYOTINING
KONTEKST SIFATIDA TA'LIM //Eurasian Journal of Academic Research. – 2023. – Т.
3. – №. 2 Part 4. – С. 150-154.
13.
Abdullayeva S., Maxmudova Z., Xujakulov S. TIBBIY TA’LIMDA VR
TEXNOLOGIYA //Eurasian Journal of Academic Research. – 2022. – Т. 2. – №. 11. – С.
1140-1144.
14.
Abdusamatovich K. S., Olimjonovna T. F. Application of web applications in medicine
//Eurasian Research Bulletin. – 2022. – Т. 14. – С. 46-50.
15.
Nabiyeva, S. S., Rustamov, A. A., Malikov, M. R., & Ne'matov, N. I. (2020). Concept of
medical information.
European Journal of Molecular and Clinical Medicine
,
7
(7), 602-
609.
16.
Malikov, M. R., Rustamov, A. A., & Ne'matov, N. I. (2020). STRATEGIES FOR
DEVELOPMENT OF MEDICAL INFORMATION SYSTEMS.
Theoretical & Applied
Science
, (9), 388-392.
17.
Berdiyevna, A. S., & Olimjonovna, T. F. (2022). INNOVATIVE APPROACHES IN
THE EDUCATION SYSTEM TO INCREASE YOUTH PARTICIPATION.
Web of
Scientist: International Scientific Research Journal
,
3
(3), 674-677.
18.
Esirgapovich, K. A. (2022). THE EASIEST RECOMMENDATIONS FOR CREATING
A WEBSITE.
Galaxy International Interdisciplinary Research Journal
,
10
(2), 758-761.
19.
Toxirova, F. O., Malikov, M. R., Abdullayeva, S. B., Ne’matov, N. I., & Rustamov, A.
A. (2021). Reflective Approach In Organization Of Pedagogical Processes.
European
Journal of Molecular & Clinical Medicine
,
7
(03), 2020.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
697
20.
Ne’matov, N., & Rustamov, T. (2022). SANATORIYLAR ISHINI
AVTOMATLASHTIRISH: BRON XIZMATI VA UNING STRUKTURASI.
Eurasian
Journal of Academic Research
,
2
(11), 763-766.
21.
Ne’matov, N., & Ne’matova, N. (2022). OLIY TA’LIM TIZIMI TALABALARIGA
O’ZBEK TILINI O’QITISHDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARINING
O’RNI.
Академические исследования в современной науке
,
1
(19), 37-38.
22.
OB Akhmedov, AS Djalilov, NI Nematov, AA Rustamov // Directions Of
Standardization In Medical Informatics // Emergent: Journal of Educational Discoveries
and Lifelong Learning (EJEDL), 2(2), 1-4 p. 2021
23.
Ne’matov, N., & Isroilov, J. (2022). TIBBIY VEB SAYTLAR YARATISH YUTUQ VA
KAMCHILIKLARI.
Zamonaviy dunyoda innovatsion tadqiqotlar: Nazariya va
amaliyot
,
1
(25), 162-164.
24.
Ne’matov, NI. (2022). TIBBIY VEB SAYTLAR YARATISH SAMARADORLIGI.
Academic Research in Educational Sciences (ARES) 3 (2), 118-124
25.
Berdiyevna, A. S., Fazliddinovich, S. R., & Uralovich, R. N. (2022). Use of Information
Technology in Improving the Quality of Education. Eurasian Research Bulletin, 14, 134-
138.
26.
Abdullayeva, S. B., & Dosmurodova, S. S. (2022). THE ROLE OF THE FAMILY IN
THE FORMATION OF VALUE DIRECTIONS IN YOUTH. Procedia of Theoretical
and Applied Sciences, 1(1), 93-95.
27.
Olimjonovna, T. F. (2023). SOCIO-HISTORICAL FOUNDATIONS OF FORMATION
OF INTEREST IN THE PROFESSION AND DEVELOPMENT OF PROFESSIONAL
THINKING THROUGH PEDAGOGICAL COMMUNICATION.
28.
Berdiyevna, A. S., & Shokirovich, X. S. (2023). Prospective Directions of
Implementation of Modern Information Technologies in Education. Eurasian Journal of
Research, Development and Innovation, 17, 7-11.
29.
Berdiyevna, A. S., Akramovna, M. M., & Olmasovna, R. P. (2023). Research in the
Process of Education of Medical Students Shaping Their Abilities. Eurasian Journal of
Learning and Academic Teaching, 17, 95-99.
30.
Ismatullayevich, N. N. (2023). The role of educational websites in the development of
student’s higher education systems. Eurasian Journal of Research, Development and
Innovation, 17, 17-20.
31.
Ismatullayevich N. N., Ilxomovna M. Z. Automation of Sanatorium Work: Reservation
Service and its Structure //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 29. – С. 65-67.
