ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
703
AXBOROT TEXNOLOGIYALARINI TA’LIM JARAYONIDA QO‘LLASHNING
PEDAGOGIK - PSIXOLOGIK OMILLARI.
Karabaev Sanjar Abdusamatovich
Samarqand davlat tibbiyot universiteti dotsenti
Toxirova Farida Olimjonovna
Samarqand davlat tibbiyot universiteti assistenti
https://doi.org/10.5281/zenodo.7879929
Annotatsiya.
"Axborot texnologiyasi" har qanday pedagogik tizimda — il- miy masalalar
bilan o‘zaro munosabatda bo‘lgan tushunchadir. Biroq, agar ilmiy masala o‘qitish va tarbiya
qilish maqsadlarini ifodalaydigan bo‘lsa, u holda axborot texnologiyasi o‘qitish va tarbiyalash
yo‘llari, ulargan erishish vositalarini ifodalaydi. Bu jarayonda ilmiy masala tuzilmasida
talabalarning shakllantirilishi va rivojlantirilishi lozim bo‘lgan aniqlangan sifatlari muayyan
shartsharoitlarda o‘qitish maqsadlari sifatida ishtirok etadi, u esa umumiy holda ta’lim
mazmunining o‘ziga xos xususiyatini belgilaydi.
Kalit so’zlar:
Pedagogika, texnologiya, ta’lim, axborot, psixologiya.
ПЕДАГОГИКО-ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ФАКТОРЫ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ
ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ.
Аннотация.
«Информационные технологии» — это понятие, которое
взаимодействует с научными проблемами в любой педагогической системе. Однако если
научная проблема представляет собой цели образования и обучения, то информационные
технологии представляют собой способы образования и обучения и средства их
достижения. В этом процессе в структуре научной проблемы в качестве целей обучения
участвуют детерминированные качества учащихся, которые необходимо формировать и
развивать в определенных условиях, что в целом определяет специфику содержания
образования.
Ключевые слова:
Педагогика, технология, образование, информация, психология.
PEDAGOGICAL AND PSYCHOLOGICAL FACTORS OF USING
INFORMATION TECHNOLOGIES IN THE EDUCATIONAL PROCESS.
Abstract.
"Information technology" is a concept that interacts with scientific issues in any
pedagogical system. However, if the scientific problem represents the goals of education and
training, then information technology represents the ways of education and training and means of
achieving them. In this process, in the structure of the scientific problem, the determined qualities
of students that need to be formed and developed in certain conditions participate as teaching
goals, which in general determines the specific nature of the educational content.
Key words:
Pedagogy, technology, education, information, psychology.
Mamlakatning iqtisodiyotdagi, insonlar hayoti va jahon hamjamiyatidagi o‘rni axborot-
texnologik rivojlanishning holatiga bog‘liq bo‘lib qolmoqda. Zamonaviy texnologiyalarning
rivojlanish holati birinchi navbatda jamiyatning intellektual salohiyatiga, jumladan, ta’lim
sohasining rivojlanishiga bog‘liq. Ta’lim mazmuni va sifati masalalari jamiyatda ustuvor yo‘nalish
sifatida qaralmoqda. Dunyoning rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarida ta’limni
axborotlashtirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Ta’limni rivojlantirish, uning samaradorligini
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
704
oshirish yullari izlanmokda, ta’limda yangi axborot texnologiyalarini joriy etish ta’lim sohasidagi
islohotlarning diqqat markazidan o‘rin olgan.
Jahonda masofaviy o‘qitish ochiq ta’lim tizimining muhim bo‘g‘ini sifatida keng quloch
yoymoqda. Planetamiz sivilizatsiyasining axborot maydonida, jamiyatning har bir a’zosi, o‘zining
kundalik faoliyatida, uzluksiz ravishda axborotlardan foydalanadi. Doimiy ravishda ortib
borayotgan axborotlar hajmi jamiyatdagi intellektual salohiyatning oshishiga xizmat qiladi.
Jamiyatning har bir a’zosi hayotiy faoliyatining barcha sohalarida axborotlardan foydalanish
axborot muhitining shakllanishiga asos bo‘ladi.
Zamonaviy axborot texnologiyalari muhiti, o‘zida axborot ob’ektlarini, ularning o‘zaro
aloqasini, axborotlarni yaratish, tarqatish, qayta ishlash, to‘plash texnologiyalari va vositalarini,
shuningdek axborot jarayonlarining tashkiliy va huquqiy tarkibini mujassamlapggirgan bo‘ladi.
Hozirgi kunda ta’lim tizimi insoniyatning imkoniyatlari va talablarini inobatga olishi zarur. Ta’lim
tizimi shaxsga yo‘naltirilgan xarakterga ega bo‘lishi, ya’ni shaxsning har xil xususiyati va sifatiga
e’tibor qilgan holda differensiyalangan bo‘lishi kerak.
Yaqin o‘tmishda jahonning ko‘p mamlakatlarida hukmron bo‘lgan o‘rtacha o‘quvchiga
yo‘naltirilgan ta’lim tizimi bugunda nafaqat o‘quvchini, balki jamiyatni ham qoniqtirmayapti. Har
qanday ta’lim tizimi ma’lum bir ijtimoiy, ilmiytexnik, iqtisodiy, madaniy va nihoyat, siyosiy
muhitda shakllanadi va rivojlanadi. Bu muhitlarning eng ustuvori va ijtimoiyiqtisodiy omil
sanaladi. Ilmiy-texnik taraqqiyot, madaniy va siyosiy muhit ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlarni
rivojlantirishi yoki sekinlaiggirishi mumkin. Ta’lim tizimi jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy va
madaniy rivojlanishining asosiy vazifalarini amalga oshirishga xizmat qiladi, chunki maktab, oliy
ta’lim muassasi insonni iqtisodiyot, madaniyat, siyosiy hayotda faol faoliyat ko‘rsatish uchun
tayyorlaydi. Shuning uchun ham maktab va oliy ta’lim muassasasi ta’limning tayanch bo‘g‘ini
sifatida muhim ahamiyat kasb etadi. Shu bilan bir qatorda maktab va oliy o‘quv yurti pedagoglari
o‘rtasida ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar va ilmiy-texnik taraqqiyot o‘zining ifodasini kechikib
topadi. O‘qituvchi va o‘quvchilarning fikrlashi va qabul qilish faoliyatida yangi g‘oyalar, yangi
texnologiyalarni o‘zlashtirish ma’lum bir davrni talab etadi.
Shaxsga yo‘naltirilgan o‘qitish, birinchi navbatda, ta’limning paradigmasini o‘zgartiradi.
Agar avvallari ta’lim tizimida o‘qitish ustuvor sanalgan bo‘lsa, hozirda jamiyatning
axborotlashuvi davrida ustuvorlik o‘qishga o‘rgatishga yo‘naltirilgan. Shu sababdan ta’limning
o‘qituvchi-darslik-o‘quvchi paradigmasi o‘quvchi-darsliko‘qituvchi paradigmasi bilan o‘rin
almashishi zarurdir. Pedagog yangi statusga ega bo‘ladi, endi uning vazifasi o‘quvchilarni
mustaqil bilim olish faoliyatini tashkil etish, bilimlarni mustaqil egallash va ularni amaliyotda
qo‘llashga o‘rgatishdan iborat bo‘ladi.
O‘qituvchi bunday maqsadlarda o‘qitishning metodlari, texnologiyalarini shunday tanlashi
kerakki, u o‘quvchilarga nafaqat tayyor bilimlarni o‘zlashtirishlarida, balki bilimlarni turli
manbalardan izlash, mustaqil egallash, o‘zlarida shaxsiy nuqtai nazarning shakllanishi, uni
asoslashi va avvalgi egallangan bilimlardan yangilarini olishda foydalanish imkoniyatini yaratish
kerak. Bunday o‘qitishni rivojlantiruvchi ham deyish mumkin. Bilimlarni o‘zlaiggirish fikrlashni
rivojlantiruvchi muhim omil hisoblansa-da, bilimlarni har qanday o‘zlaiggirish yoki egallash
o‘quvchining fikrlashiga rivojlantiruvchi ta’sir ko‘rsatmaydi.
Buning uchun bilimlarni, faoliyat shakllarini faollashtirish lozim. Egallangan bilimlarni
oddiy qaytarish o‘kuvchi va talabalarning mustaqil fikrlashlarini rivojlantirishda yetarli
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
705
bo‘lmaydi. Faol bilish, mustaqil fikrlash faoliyati juda zarurdir. Bilimlarni mustaqil egallash
faoliyati va olingan bilimlarni qo‘llash jarayoni yangi bilimlarni shakllanishiga, o‘quvchining
samarali fikrlash manbaiga aylanadi.
Shu sababdan mamlakatimizda va jahonning rivojlangan davlatlarida ta’lim sohasini isloh
qilish jarayonida pedagogik texnologiyalarning rivojlanishi zarur axborotlarni musgaqil izlab to-
pish, muammoni qo‘ya bilish va uning yechimini hal etish, olingan bilimlarni tanqidiy tahlil eta
olish va bu bilimlarni yangi masalalarni yechishda qo‘llash uchun yo‘naltirilgan. Endilikda
shaxsga yo‘naltirilgan ta’limning zaruriyligi barchaga ayon bo‘lmokda.
Shaxsga yo‘naltirilgan o‘qitish - bu o‘quvchining shaxsiy xususiyatlarini, qobiliyati va
imkoniyatini inobatga oluvchi, ilgor pedagogik va axborot texnologiyalaridan o‘quvchi shaxsini
rivojlantirishda samarali foydalanuvchi o‘kitishdir. Shunday qilib, shaxsga yo‘naltirilgan o‘qitish,
o‘qitishni differensiatsiyalash va individuallashtirish asosiy tamoyil sifatida qaraladi. Shakl va
mazmunning rang-barangligi - o‘quvchining qiziqishi, imkoniyati va shaxsiy xususiyatidan kelib
chiqib taklif etilayoggan hollardan tanlash imkoniyatini beradi. Bunday imkoniyat ta’lim tizimida
ham o‘z aksini topishi zarur.
Har xil sathli o‘qitish bunday muammoning yechimi bo‘la oladi. O‘quv mashg‘ulotlarining
o‘quvchilarni kundalik fanlar majmuasi va ular bo‘yicha berilgan topshiriqlar majmuasi bilan
hisoblashishga to‘g‘ri keladigan qilib tashkil etilishi ko‘plab muammolarni keltirib chiqaradi.
Bunday holda o‘quvchilar biron bir fanga o‘zlarining diqqat e’tiborini to‘liq qarata olmaydilar.
Bunday notugalliklarni bartaraf etishda, nazarimizda, modulli o‘qitish eng yaxshi yechim
hisoblanadi.
REFERENCES
1.
Вохидов А. М. и др. Разработка Графическим Пользовательским Интерфейсом-
Программ В Пакете Tkinter С Использованием Современных Педагогических
Технологий В Области Медицины //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 30. – С. 181-184.
2.
Vohidov D., Maxmudova Z., Sayfullayev R. TIBBIYOT YO’NALISHIDA
ZАMONАVIУ PEDАGOGIK TEХNOLOGIУАLАRINI QО ‘LLАB TKINTER
PАKETIDА GUI DАSTURLАRINI TUZISH //Eurasian Journal of Mathematical Theory
and Computer Sciences. – 2022. – Т. 2. – №. 12. – С. 31-35.
3.
Voxidov A. M. et al. TIBBIY-BIOLOGIK TADQIQOTLARDA STATISTIK TAHLIL
JARAYONLARI //Academic research in educational sciences. – 2022. – Т. 3. – №. 3. –
С. 287-293.
4.
Melitoshevich V. A., Alikulovich V. D. Main Issues of Statistical Analysis in Medical
Research //Eurasian Research Bulletin. – 2022. – Т. 13. – С. 129-132.
5.
Vohidov A. Structural semantic characteristic of lexis in" Ghiyas-ul-lughot : дис. –
Dissertation abstract of Cand. Sci. in Phil./A. Vohidov.-Dushanbe, 1975.-33.
6.
Melitoshevich V. A., Alikulovich V. D. Development by a Graphic User Interface-
Programs in the Tkinter Package Using Modern Pedagogical Technologies in the Field of
Medicine //Miasto Przyszłości. – 2023. – Т. 32. – С. 13-17.
7.
Alikulovich V. D., Melitoshevich V. A. Use of Interactive and Modern Pedagogical
Software in the Process of Freelancing Sites in Medicine //Eurasian Scientific Herald. –
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
706
2023. – Т. 17. – С. 1-6.
8.
Voxidov A. et al. TIBBIYOT UNIVERSITETI PEDIATRIYA FAKULTETI
TALABALARI UCHUN TA'LIMDA ISHLAB CHIQISH AMALIYOTINING
KONTEKST SIFATIDA TA'LIM //Eurasian Journal of Academic Research. – 2023. – Т.
3. – №. 2 Part 4. – С. 150-154.
9.
Abdullayeva S., Maxmudova Z., Xujakulov S. TIBBIY TA’LIMDA VR TEXNOLOGIYA
//Eurasian Journal of Academic Research. – 2022. – Т. 2. – №. 11. – С. 1140-1144.
10.
Abdusamatovich K. S., Olimjonovna T. F. Application of web applications in medicine
//Eurasian Research Bulletin. – 2022. – Т. 14. – С. 46-50.
11.
Nabiyeva, S. S., Rustamov, A. A., Malikov, M. R., & Ne'matov, N. I. (2020). Concept of
medical information.
European Journal of Molecular and Clinical Medicine
,
7
(7), 602-
609.
12.
Malikov, M. R., Rustamov, A. A., & Ne'matov, N. I. (2020). STRATEGIES FOR
DEVELOPMENT OF MEDICAL INFORMATION SYSTEMS.
Theoretical & Applied
Science
, (9), 388-392.
13.
Berdiyevna, A. S., & Olimjonovna, T. F. (2022). INNOVATIVE APPROACHES IN THE
EDUCATION SYSTEM TO INCREASE YOUTH PARTICIPATION.
Web of Scientist:
International Scientific Research Journal
,
3
(3), 674-677.
14.
Esirgapovich, K. A. (2022). THE EASIEST RECOMMENDATIONS FOR CREATING
A WEBSITE.
Galaxy International Interdisciplinary Research Journal
,
10
(2), 758-761.
15.
Toxirova, F. O., Malikov, M. R., Abdullayeva, S. B., Ne’matov, N. I., & Rustamov, A. A.
(2021). Reflective Approach In Organization Of Pedagogical Processes.
European Journal
of Molecular & Clinical Medicine
,
7
(03), 2020.
16.
Ne’matov,
N.,
&
Rustamov,
T.
(2022).
SANATORIYLAR
ISHINI
AVTOMATLASHTIRISH: BRON XIZMATI VA UNING STRUKTURASI.
Eurasian
Journal of Academic Research
,
2
(11), 763-766.
17.
Ne’matov, N., & Ne’matova, N. (2022). OLIY TA’LIM TIZIMI TALABALARIGA
O’ZBEK
TILINI
O’QITISHDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARINING
O’RNI.
Академические исследования в современной науке
,
1
(19), 37-38.
18.
OB Akhmedov, AS Djalilov, NI Nematov, AA Rustamov // Directions Of Standardization
In Medical Informatics // Emergent: Journal of Educational Discoveries and Lifelong
Learning (EJEDL), 2(2), 1-4 p. 2021
19.
Ne’matov, N., & Isroilov, J. (2022). TIBBIY VEB SAYTLAR YARATISH YUTUQ VA
KAMCHILIKLARI.
Zamonaviy dunyoda innovatsion tadqiqotlar: Nazariya va
amaliyot
,
1
(25), 162-164.
20.
Ne’matov, NI. (2022). TIBBIY VEB SAYTLAR YARATISH SAMARADORLIGI.
Academic Research in Educational Sciences (ARES) 3 (2), 118-124
21.
Berdiyevna, A. S., Fazliddinovich, S. R., & Uralovich, R. N. (2022). Use of Information
Technology in Improving the Quality of Education. Eurasian Research Bulletin, 14, 134-
138.
22.
Abdullayeva, S. B., & Dosmurodova, S. S. (2022). THE ROLE OF THE FAMILY IN THE
FORMATION OF VALUE DIRECTIONS IN YOUTH. Procedia of Theoretical and
Applied Sciences, 1(1), 93-95.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
707
23.
Olimjonovna, T. F. (2023). SOCIO-HISTORICAL FOUNDATIONS OF FORMATION
OF INTEREST IN THE PROFESSION AND DEVELOPMENT OF PROFESSIONAL
THINKING THROUGH PEDAGOGICAL COMMUNICATION.
24.
Berdiyevna, A. S., & Shokirovich, X. S. (2023). Prospective Directions of Implementation
of Modern Information Technologies in Education. Eurasian Journal of Research,
Development and Innovation, 17, 7-11.
25.
Berdiyevna, A. S., Akramovna, M. M., & Olmasovna, R. P. (2023). Research in the Process
of Education of Medical Students Shaping Their Abilities. Eurasian Journal of Learning
and Academic Teaching, 17, 95-99.
26.
Ismatullayevich, N. N. (2023). The role of educational websites in the development of
student’s higher education systems. Eurasian Journal of Research, Development and
Innovation, 17, 17-20.
27.
Ismatullayevich N. N., Ilxomovna M. Z. Automation of Sanatorium Work: Reservation
Service and its Structure //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 29. – С. 65-67.
28.
Olimjonovna T. F. Pedagogical Communication and its Role and Significance in
Developing the Professional Thinking of Students //Eurasian Scientific Herald. – 2023. –
Т. 16. – С. 82-86.
