ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
535
TOSH DAVRIDAGI TUG‘ILISH VA OʻLIMNING XUSUSIYATLARI
Aliyorjon Abduraxmonov Abduqaxxorovich
https://doi.org/10.5281/zenodo.8029929
Annotatsiya.
Ushbu maqolada tosh davridagi tug‘ilish va oʻlimning xususiyatlari
malumotlar keltirilgan.
Kalit so’zilar:
zamonaviy insoniyat, zamonaviy insoniyat, Osiyo, Yevropa, bashariyat
taraqqiyoti bosqichlari evolyutsiyasi.
FEATURES OF BIRTH AND DEATH IN THE STONE AGE
Abstract.
This article provides information on the characteristics of birth and death in the
Stone Age.
Key words:
the evolution of the stages of the development of modern humanity, modern
humanity, Asia, Europe, humanity.
ОСОБЕННОСТИ РОЖДЕНИЯ И СМЕРТИ В КАМЕННОМ ВЕКЕ
Аннотация.
В этой статье представлены данные об особенностях рождаемости
и смертности в каменном веке.
Ключевые слова:
эволюция современного человечества, современное человечество,
этапы развития Азии, Европы, человечества.
Inson tabiat yaratgan tirik mavjudodlarning eng oliysi va gul tojisi hisoblanadi. Yer yuzida
bu oliy darajadagi mavjudodni paydo boʻlib, yashay boshlaganiga qariyb 3,5–5 million yillar oʻtdi.
Mazkur davr mobaynida inson mehnat qilish tufayli hayvonlar olamidan ajralib chiqdi. Uzoq
rivojlanish bosqichini oʻz boshidan kechirib, nihoyat bundan 40–45 ming yil ilgari hozirgi zamon
qiyofasidagi odamga aylandi. Shu bilan antropogonez jarayoni ham tugab, nihoyasiga etdi.
Soʻnggi ma’lumotlarga koʻra, insonning va umuman, butun zamonaviy insoniyatning ilk
vatani Afrika ekanligi uqtiriladi. XX asrning ikkinchi yarmidagi koʻplab paleontologik
kashfiyotlar ilmiy jamoatchilikni (koʻpchilik mutaxassislarni) insoniyatning beshigi Afrika qit’asi
ekanligiga ishontirgan edi. Aniqrog‘i, Sharqiy Afrikadagi kichik bo’lgan hududda, zamonaviy
Tanzaniya, Efiopiya va Keniyadan 1959-yildan beri odamlarga yoki ularning oʻtmishdoshlariga
tegishli minglab qoldiqlar topilgan; shu bilan birga, ularning koʻpchiligi taxminan 3 million yil va
undan koʻproq (ba’zi topilmalar 8 million yil) yilga toʻg‘ri keladi .
Shuningdek, arxeolog olimlar Afrika, Osiyo, Yevropa va yer kurrasining boshqa joylaridan
ham ibtidoiy kishilarning juda koʻp makon va manzillarini kavlab ochishga muvaffaq boʻlganlar.
Arxeologik qazishlar natijasida mazkur manzilgohlardan kishilikning eng qadimgi tosh asriga
mansub boʻlgan koʻplab tosh, suyak va yog‘ochdan yasalgan oddiy, sodda qurollar hamda ularning
ayrim siniq parchalari topilgan.
Bashariyat taraqqiyoti bosqichlari evolyutsiyasi – Homo habilis (Ishbilarmon odam, 3 mln.
yil), homo erektus (tik turadigan odam, 1,5 mln. yil), neandertal odami (300 ming yil), homo
sapiens (aql-idrok odam, 200–100 ming yil ilgari)dan iborat boʻlib, ular shunchalik izchilki, bu
bizga inson zoti haqida uzluksiz gapirish va tasavvur qilish imkonini ham beradi. Yana shuni
ta’kidlash ham joizki, bu jarayonning har bir bosqichida faqat bitta kichik populyatsiya yangi
evolyutsiya bosqichiga koʻtarilish uchun qulay bo’lgan shart-sharoitlarni yaratdi.
Efiopiyadan yoshi 3,2–3,5 million yil boʻlgan urg‘ochi avstralopitek (u Lyusi deb atalgan)
skeletining qoldiqlari topildi. Lyusini 1974-yilda antropolog professor Donald Yoxanson va uning
shogirdi Tom Grey Efiopiya shimolidagi Hadar jarligidan topganlar.
D.Yoxansonning soʻzlariga koʻra, Lyusi koʻlda choʻkib ketgan, bu uning qoldiqlarini
yirtqich hayvonlardan saqlab qolgan, shuning uchun uning suyak qoldiqlari kemirilmagan.
Ostindagi Texas universiteti paleoantropologlari tomonidan kompyuter tomografiyasi yordamida
olib borilgan keyingi tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, oyoq sinishi, tos va koʻkrak qafasining siqilib
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
536
sinishi, qoʻllar va pastki jag‘ning sinishiga koʻra, Lyusi oʻlimidan oldin 13 metr balandlikdan
yiqilgan . Jon Kappelmanning soʻzlariga koʻra, Lyusi kuchli ichki qon ketishdan vafot etgan.
Tadqiqotchilar shunday xulosaga kelishdi: Lyusining boʻyi atigi 105 sm, vazni – 27 kg edi.
Lyusining kichik miyasi hajmi taxminan 400 sm³; pastki ekstremitalarning suyaklari boʻlgan tos
suyagi insonga funktsional jihatdan oʻxshash boʻlgan, bu esa, bu tur vakillarining tik turganligini
koʻrsatadi. Tish tahlillari boʻyicha qilingan hisob-kitoblarga koʻra, Lyusi 25–30 yoshida vafot
etgan; u asosan mevalar va ekin ildizlarini iste’mol qilgan (bu tish emalining holati bilan
belgilanadi). Lyusi tos suyagining kattaligi va tuzilishiga koʻra, tadqiqotchilar urg‘ochi
avstralopiteklarda tug‘ilish harakati maymunnikidan koʻra odamga yaqinroq, degan xulosaga
kelishdi. Tananing vertikal holati bosh suyagi va shunga mos ravishda miya hajmining oshishiga
olib keldi. Avstralopitek oyoqqa turgach, oldingi oyoq-qoʻllarini asta-sekin harakat qilish
funktsiyasidan ozod qildi va qurol (asbob)lar yasashga qodir qoʻllarga aylandi.
Ammo asboblarning faol yaratilishi, ularning takomillashtirilishi va ishlatilishi taxminan 3
million yil oldin avstralopitek bilan million yil yoki undan koʻproq vaqt davomida birga yashashi
mumkin boʻlgan yangi jonzotning paydo boʻlishiga olib keldi. Bu yangi jonzot tik turadigan,
balandroq, miyasi yaxshi va deyarli hamma narsa bilan oziqlanadigan edi. Uning paydo boʻlish
vaqti yangi issiq va quruq iqlim davrining boshlanishi bilan bog‘liq. Atrof-muhit oʻzgarishlariga
muvaffaqiyatli moslashish nafas olish yoʻllarining modifikatsiyasiga yordam berdi, bu artikulyar
nutqning paydo boʻlishi uchun zaruriy shartga aylandi.
Ibtidoiy tarixni (yoki G‘arb terminologiyasiga koʻra tarixdan oldingi davr) ibtidoiy poda
davridan boshlash qabul qilingan. Antropoidlar, birinchi navbatda, shimpanzelar va gorillalarning
poda hayotini kuzatishni avstralopitekgacha kengaytirsak, bu bosqichda ibtidoiy (jamoa) poda 25–
40 kishidan iborat boʻlgan, deb taxmin qilish mumkin: ulardan 2–3tasi katta yoshli erkak, bir
nechtasi urg‘ochi va turli yoshdagi bolalar kombinatsiyasi bo’lib, ular birlashib yirtqichlarga
qarshi kurasha olgan. Toʻdadan boshqasiga oʻtish juda qattiq chegaralarga ega boʻlmagan, ya’ni
individlar bir podadan boshqasiga erkin oʻtgan va tur ichidagi jinsiy koʻpayish jarayonida ishtirok
etgan.
Avstralopiteklarning oʻrtacha umr koʻrish davomiyligi taxminan 17,2 dan 22,2 yilgacha
boʻlgan. Ma’lumotlardagi farqning sababi esa, topilmalar Janubiy Afrikaning turli joylaridan
topilganligida, ehtimol yashash sharoitlari har xil boʻlganligi bilan bog‘liq boʻlishi mumkin.
Goʻdaklar oʻlimining yuqoriligini hisobga olinsa, avstralopitek oʻrtacha 20 yilgacha yashagan.
Sinantroplar (lot. Sina Xitoy va yun. antropos — odam) — eng qadimgi odamlar
(arxantroplar)ga mansub qazilma odamlar. Juda koʻp suyaklari (kalla qutisi, pastki jag‘lar
parchalari, oyoq va koʻl suyaklari) oʻrta pleystotsen qoldiqlaridan ilk bor 1927–1937-yillarda
Xitoydan topilgan. Sinantroplar morfologik jihatdan pitekantroplarga yaqin, lekin ulardan miya
hajmining kattaligi (1000 sm3 ga yaqin), peshonasining birmuncha kengligi bilan farq qiladi.
Sinantroplar odatda tabiiy g‘orlarda yashagan. Ammo, ularning manzilgohlari ochiq joylarda ham
topilib oʻrganilgan. Sinantropning suyak qoldiqlari bilan birga ular foydalangan, ilk paleolit
davriga mansub sodda tosh qurollar, ularning olovdan foydalanilganiga guvohlik beruvchi kul va
hayvonlarning kuygan suyak qoldiqlari topilgan.
Izlanuvchilarning fikricha, 38ta sinantrop odam haqida ma’lumotlar mavjud. Ulardan
15tasi 14 yoshgacha vafot etganlardir (39,5%). Bu–bolalar oʻlimi. 3 kishi 30 yoshdan kichik, 3
nafari 40 yoshdan 50 yoshgacha boʻlgan davrda vafot etganlardir. Va faqatgina bitta ayol kishiga
tegishli bo’lgan bosh suyagi 50 yoki hatto 60 yoshgagacha yashaganligini koʻrsatadi.
Ma’lumotlarga ko‘ra, topilgan suyaklardan 7 nafar odam qoldig’i kattalar hisoblanadi,
ularning oʻrtacha yoshi esa, 37,9 yoshni tashkil qiladi. Oʻlgan go’daklarning yoshi hisobga olinsa,
bu koʻrsatkich keskin kamayadi va avstralopitek haqidagi yuqoridagi ma’lumotlar bilan
solishtirish imkoniyati yuzaga keladi. Eduard Diviga ma’lumotiga koʻra, sinantroplar davrida (tax.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
537
1 million yil oldin) taxminan 125 ming kishi mavjud boʻlgan. Bu raqam spekulyativ, ammo
bundanda aniqroq ma’lumotlar hozircha yoʻq.
Neandertallar — qadimgi qazilma odamlar, oʻrta paleolit davri odami hisoblanadi.
Paleoantroplarning bir guruhi neandertal skelet qoldiqlari (bosh miya qutisi, qovurg‘alarning
boʻlaklari, elka hamda son suyaklari va boshqalar)ni 1856-yilda Neandertal vodiysidan
(Germaniyaning Dyusseldorf shahri yaqinidagi neandertal g‘oridan topilgan), shuningdek, Osiyo,
Oʻrta Osiyoning Boysun tog‘laridan va Afrikadan topib oʻrganganlar. Neandertal boʻyi uncha
baland boʻlmagan (150–160 sm.ga yaqin), miyasi yirik (1700 sm3), lekin hozirgi odamlarnikiga
nisbatan sodda tuzilgan, peshonasi anchayin turtib chiqqan, son suyagi boldir suyagiga nisbatan
kalta boʻlgan. Neandertal — vyurm muzligi davrida G‘arbiy Yevropada (bundan 200–35 ming yil
avval), asosan, g‘orlarda va ungurlarda yashab, mayda va yirik hayvonlarni ovlashgan va
termachilik qilgan, qurollar yasashgan (Muste madaniyati). Olov yoqishni (tabiy olov), uni saqlash
va undan foydalanishni bilishgan, toʻda boʻlib yashashgan.
Neandertallar haqidagi ma’lumotlar esa, juda oz. Turli hududlarda ularning oʻrtacha yoshi
turlichadir, masalan, Yevropada 30 yoshgacha, Yaqin va Oʻrta Sharqda 37,5 yoshgacha
bo’lganligi aniqlanadi, bu sinantroplarga yaqinroqdir. Demak, neandertallar kamdan-kam holda
30 yoshgacha umr kechirganligini aytish mumkin. Aholining deyarli yarmi bolaligida halok
bo’lgan. Oldingi vaqtga umr koʻrish davomiyligining oʻsishi qayd etilmagan.
Eslatib oʻtamiz, neandertallar G‘arbiy Osiyo va Yevropada taxminan 300–28 ming yil
avval yashagan. Ular keyingi davr odami–knromanionlarga qaraganda gavdasi kattaroq va
kuchliroq boʻlgan, balki shuning uchun uzoqroq yashagan deb taxmin qilinadi. “Oxirgi”
neandertal Pireneyda topilgan, uning yoshi 29 ming yil, uning jismoniy ma’lumotlari ta’sirli: boʻyi
– taxminan 180 sm, vazni – 100 kg dan kam.
Neandertallar butunlay yovvoyi boʻlmagan. Ular dafn qilishni, kasallarga qarashni,
jamoaviy tarzda ov qilishni va bolalarni tarbiyalashni, oʻt yoqishni va uni saqlashni bilganlar va
texnikani oʻzlashtirganlar. Biroq, ular oʻzlariga turar-joy – uy qurmaganlar. Tosh qurollarining
tavsifiga koʻra, neandertallarning qoʻli yaxshi rivojlangan va ikkita barmoq uchlari bilan bog‘lashi
ham mumkin edi, bu nozik manipulyatsiyalar uchun muhimdir. Ammo neandertallar gapira
olmagan. Garchi uning pastki suyagi boʻlsa-da va miya hajmi ajdodlari Geydelberg odami va
qarindoshi Homo sapiensnikidan kattaroq edi.
Kromanion – zamonaviy insonning ajdodlari. Yevropada topilgan eng qadimgi
kromanionga oʻxshash odam qoldiqlari radiokarbon usulida aniqlash orqali 43–45 ming yil oldin
boʻlganligi aniqlangan. Topilgan eng qadimgi kromanionga oʻxshash odam qoldiqlari Italiya va
Angliyada topilgan. Kro – bu qadimgi odamlar yashirgan Fransiyada joylashgan g‘or. Keyinchalik
olimlar bu g‘orning nomini qadimgi Manion qabilasi ta’sirida Kro-Manion deb oʻzgartirdilar.
Bugungi kunda “Kro-Manion” atamasi odatdagi nomenklaturadan tashqari, ilk odamlarni
va umuman olganda, eng qadimgi zamonaviy odamlarni tasvirlash uchun ishlatiladi. Yevropada
bir muncha vaqt davomida “Yevropa ilk zamonaviy odami” oʻrniga “Kromanion” ishlatiladi.
Kromanionlarning asosiy qismi mohir ovchilar boʻlganlar va neandertallarni katta ov
zonalaridan surib chiqarib, oʻzlari uchun yaxshi hayot tashkil etishgan. Bundan tashqari, ular tez
koʻpayib, aholisi soni boʻyicha ham neandertallardan oshib ketishgan. Neandertallarning yoʻq
boʻlib ketishi sabablari haligacha noaniq boʻlib, olimlar taxminan intellektual rivojlanish
masalasini va bundan tashqari, dunyo sovishini – taxminan o’ttiz ming yil oldin boshlangan muzlik
davrini ham sabab qilib koʻrishadi.
Neandertal yashagan davridagi odamlarning umumiy soniga kelsak, 1 million kishini
(E.Divi) berish mumkin, ammo bu soʻnggi paleolit davri uchun avvalgidek taxminlardan biridir.
Ushbu ma’lumotlar inson oykumenining oʻrganilayotgan oʻchoqlarida mumkin boʻlgan aholi
zichligini tahlil qilishga asoslangan. Bu mumkin boʻlgan maksimal raqamlardir.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
538
Shunday qilib, terimchilar va ovchilar 10–100 kv/m.ga 1 kishi zichlikda yashagan bo’lishi
mumkin edi, baliqchilarni esa, taxminan, 5–10 kvadrat metrga bir kishi hisobida yashagan, deb
taxmin qilish mumkin.
Ibtidoiy ovchilarni kuzatish natijasida shu narsa ma’lum bo’ldiki, terimchilar va baliqchilar
kamida 200dan 500gacha boʻlgan populyatsiyalar eng barqaror holda hayot kechirgan. Kichikroq
populyatsiyalar esa, oʻz xarakteriga koʻra, tabiiy ravishda halokatga mahkum edi. Populyatsiyalar
(qabilalar) soni yashash joylari resurslariga ham bog‘liq bo’lgan.
Zamonaviy ibtidoiy qabilalarning zichligi atrof-muhit sharoitlariga qarab, bir kishi uchun
bir necha kvadrat metrgacha, ekvatorial Afrikada esa, bir necha oʻn kvadrat metrgacha oʻzgarib
turgan. Janubiy Afrika, Avstraliya, Shimoliy Amerikada kishi boshiga taxminan bir km.dan toʻg‘ri
kelgan. Shuni ta’kidlash kerakki, zamonaviy tadqiqotchilar orasida ibtidoiy odamlar ko’proq
murda yig‘ishgan, hatto buning o’lchamini ov bilan ham solishtirib bo’lmaydi, deguvchilar ham
bor. Va agar biz odamlar va yirtqichlarning jismoniy imkoniyatlarini taqqoslasak, bu juda maqbul
fikr ko’rinadi.
Yuqori paleolit bosqichida (40–14/13 ming yillar) qabila jamoalari paydo bo’lgan.
Tartibsiz aloqa (jinsiy aloqaning buzilishi) oʻrnini nikoh rishtalari egallay boshladi. Gender
munosabatlarida bu oʻzgarish juda muhimdir, burilish nuqtasi faqat taxmin qilish mumkin boʻlgan
fiziologik va ijtimoiy oʻzgarishlar tufayli sodir boʻldi. Avvalgi vaqtlarda, noaniq sabablarga koʻra,
odamlar va hayvonlar, shu jumladan maymunlarda koʻpayish fiziologiyasini keskin ajratib
turadigan estrus (estrus) yoʻqoldi. Vaholanki, uzoq vaqt davomida ibtidoiy odamlar jinsiy aloqa
va bola tug‘ish oʻrtasidagi jinsiy-fiziologik bog‘liqlikni bilmaganlar.
Poda hayvonlarining tanasida ham ba’zi oʻzgarishlar boʻlgan. Oykumenning turli
joylaridagi jamoalar qadimgi odamlarni asta-sekin oʻziga xos ijtimoiy tuzilishga ega qabilaviy
tashkilotga olib kelgan. Buni ham faqat biron bir haqiqiy tasdiqni topishdan umid qilmay taxmin
qilish mumkin.
Amerikalik demograf Edvard Divi ma’lumoti boʻyicha yuqori paleolit davrida aholi soni
3,3 million kishiga yetgan edi . Bu raqam davrdan davrga aholining doimiy va uzluksiz koʻpayishi
haqidagi umumiy g’oyaga asoslanadi. Ammo bu sof spekulyativ xulosa – hech qachon
isbotlanmagan va oldingi davrlarga nisbatan u batafsil oʻrganilmagan.
Oʻrtacha yoshga oid ma’lum ma’lumotlar – taxminan 33,9 yosh, ya’ni oldingi
davrlardagidan yuqori bo’lmagan. Yuqori paleolit davridagi odamlar orasida goʻdaklar oʻlimining
juda yuqori darajasi – barcha topilgan skeletlarning 41,5%igacha qismini tashkil etishi ham buni
tasdiqlaydi. Ya’ni butun paleolit davrida umr koʻrishning taxminan bir xil koʻrsatkichlarini saqlab
qolgan holda, aholining barqaror oʻsishi toʻg‘risida fikr yuritish uchun ma’lumotlar yetishmaydi,
deya taxmin qilish mumkin. Balki, paleolit davri odamlari sonining nisbiy barqarorligi haqidagi
nuqtai nazar koʻproq asosga ega bo’lishi ham mumkin, chunki u soʻnggi oʻn yilliklarda olingan
nisbatan bo’lgan aniqroq ma’lumotlarga tayanadi.
Biroq, biz oʻn minglab yillar va juda katta hududlar, bizga deyarli noma’lum boʻlgan hayot
tarzi haqida fikr yuritayotganimiz sababli aholining asta-sekin oʻsganligi haqidagi fikrni ham rad
etamiz. Bundan tashqari, oʻrta asrlarda oʻrtacha umr koʻrish davomiyligi deyarli bir xil boʻlsa-da,
aholining oʻsishi ahamiyatli boʻlmagan, lekin u barqaror edi. Shuning uchun paleolit davrining
oxiriga kelib aholi sonining ming yillik doirasida bir necha foizga oʻsishi g‘oyasi juda maqbuldir.
Bu xususda ayrim mintaqaviy kuzatuvlarni ham misol tarqasida keltirish mumkin.
Masalan, Nil vodiysida paleolit davrining oxirlariga kelib 20 mingga yaqin, hozirgi Fransiya
hududida esa shu davrda 50 mingga yaqin aholi yashagan. Aholi punktlari dastlab juda kichik
bo’lgan. Oʻsha davrlarda bir kishini boqish uchun hayvon va oʻsimliklarning katta maydoni talab
qilingan. Masalan, Sharqiy Belorussiyada paleolit davridagi boshpanalarda bir paytning oʻzida
25ga yaqin odam yashagan.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
539
Aholining oʻsishi bilan birga bosqichma-bosqich tarzda iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanish
hamda yer hududining tabiiy ravishda oʻzlashtirilishi kuzatildi, bu esa, oʻz navbatida, odamlar
sonining yanada ortishiga yordam berdi. Mezolit davriga kelib yer yuzasining 30%igacha
oʻzlashtirilganligi taxmin qilinadi.
Biroq, mezolit davridagi aholi soni (mil.avv. 8-ming yillik boshlari) haqida tadqiqotchilar
oʻrtasida yagona fikr mavjud emas. Divi taxminan 5,3 million odam yashagan, degan fikrni taklif
qiladi. Tadqiqotchi V.P.Alekseev esa, mashhur arxeologik hodisaga tayanadi: topilgan mezolit
turar-joylari soni qadimgi, yuqori paleolitlarga qaraganda kamroq edi. Shu asosda u mezolit
davridagi aholi ayrim ekologik hodisalar yoki boshqa sabablarga koʻra kamayib ketgan boʻlishi
mumkin, degan xulosaga keladi. Yuqori paleolitda umr davomiyligi darajasining saqlanishini
hisobga olib, olim mezolitning boshida insoniyat sonini 2,5 million kishi, shu eramizning oxirida
(miloddan avvalgi VI ming yillik) esa, 4 million kishini tashkil etishi haqidagi fikrni ilgari surdi.
Oʻsha paytda, masalan, Belorussiya va Ukraina Polissyasida 5500ga yaqin kishi yashagan.
Bular aholi soni boʻyicha bizning ma’lumotlarimiz insoniyat neolit davrining epoxal
oʻzgarishlariga yaqinlashgan davr – neolit inqilobi – dehqonchilik va chorvachilikka oʻtish,
kulolchilik ixtirosi, shuningdek, qaynatilgan ovqatning paydo boʻlishi tufayli oziq-ovqat sifati
yaxshilangan inqilobiy davrdir.
Neolit davri aholisining oʻsish dinamikasi boʻyicha ham olimlar o’rtasida umumiy yakdil
fikr mavjud emas. Barcha tadqiqotchilar turmush sharoitini yaxshilash va yangi yerlarni
oʻzlashtirish omillari sabab aholi sonining nisbatan tez oʻsishini tan olishda yagona toʻxtamga
kelganlar. Natijada, agar neolitning boshida, turli hisob-kitoblarga koʻra, 5 million nafardan 10
million kishigacha yashagan boʻlsa, eramizning oxirlarida (miloddan avvalgi IV ming yillik) yer
aholisi, turli mualliflarning fikriga koʻra, 50 mln.dan 86,5 million kishigacha boʻlgan.
Miloddan avvalgi II ming yillikning oʻrtalariga kelib (bronza davri) aholi 100 million
kishiga yetishi mumkin edi. Raqamlarda qayd etilgan tafovut umumiy xulosaga ta’sir koʻrsata
olmaydi: 4,5 ming yil davomida ishlab chiqaruvchi iqtisodiyotning yer yuzida tarqalishi, oziq-
ovqat imkoniyatlari keskin kengaydi va insoniyat soni kamida 20 baravar koʻpaydi. Aholi oʻsishi,
birinchi navbatda, dehqon qabilalariga taalluqlidir, chunki qishloq xoʻjaligida bir birlik maydon
chorvachilikka qaraganda 20-30 marta, chorvachilikda esa ovchilikka nisbatan mos ravishda 20-
30 baravar koʻproq odamni boqishi mumkin. Ammo shuni unutmasligimiz kerakki, bu
imkoniyatlarni oʻsha paytdagi nafaqat qiyin hayotda, balki yashash uchun elementar kurash
sharoitida ham toʻliq amalga oshirish mumkin emas edi. Shuning uchun koʻrsatilgan 20 marta
oʻsish juda mantiqiy fikr, deb hisoblaymiz.
REFERENCES
1.
Мўйдинов, А. (2021). ЁШЛАРНИ ТУРЛИ ТАҲДИДЛАРДАН ҲИМОЯ ҚИЛИШДА
АЖДОДЛАР МЕРОСИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ АҲАМИЯТИ.
Academic
research in educational sciences
,
2
(2), 132-137.
2.
Asilbek, M. (2022). SOCIO-PHILOSOPHICAL ASPECTS OF EDUCATION OF AN
ENLIGHTENED PERSON IN THE DEVELOPMENT OF SOCIETY. Conferencea, 183-
186.
3.
Adham o’g’li, M. A. (2022). THE ROLE OF NATIONAL WITCHCRAFT HERITAGE
IN
THE
SPIRITUAL
RISE
OF
SOCIETY
(SOCIO-PHILOSOPHICAL
ANALYSIS).
American Journal of Interdisciplinary Research and Development
,
10
, 122-
127.
4.
Muydinov, A. (2022). ENLIGHTENMENT IN TURKESTAN IN THE SECOND HALF
OF THE XIX-EARLY XX CENTURIES. ENLIGHTENMENT BY JADID
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
540
SCHOOL.
ASIA PACIFIC JOURNAL OF MARKETING & MANAGEMENT REVIEW
ISSN: 2319-2836 Impact Factor: 7.603
,
11
(10), 14-20.
5.
Ruzmatovich, U. S. (2022). PROCESSES OF ORGANIZATION OF TECHNICAL,
TACTICAL AND PHYSICAL PREPARATION IN NATIONAL WRESTLING
TRAINING.
INTERNATIONAL JOURNAL OF RESEARCH IN COMMERCE, IT,
ENGINEERING AND SOCIAL SCIENCES ISSN: 2349-7793 Impact Factor: 6.876
,
16
(3),
65-68.
6.
Ruzmatovich, U. S. (2022). CHANGES EXPECTED TO COME IN OUR LIFE
MOVEMENTS.
Web of Scientist: International Scientific Research Journal
,
3
(3), 485-
489.
7.
Shohbozjon, K., & Azizjon, M. (2022). PREPARING SCHOOL STUDENTS IN THE
FIELD OF PHYSICAL CULTURE AND SPORTS BEFORE ENTRY TO HIGHER
EDUCATION.
INTERNATIONAL JOURNAL OF RESEARCH IN COMMERCE, IT,
ENGINEERING AND SOCIAL SCIENCES ISSN: 2349-7793 Impact Factor:
6.876
,
16
(10), 100-108.
8.
Shavkatovna, S. R. (2021). Developing Critical Thinking In Primary School
Students.
Conferencea
, 97-102.
9.
Oljayevna, O., & Shavkatovna, S. (2020). The Development of Logical Thinking of
Primary School Students in Mathematics.
European Journal of Research and Reflection in
Educational Sciences
,
8
(2), 235-239.
10.
Uljaevna, U. F., & Shavkatovna, S. R. (2021). Development and education of preschool
children.
Academicia: an international multidisciplinary research journal
,
11
(2), 326-329.
11.
Shavkatovna, S. R. N. (2021). Methodical Support Of Development Of Creative Activity
Of Primary School Students.
Conferencea
, 74-76.
12.
Rа’nоxоn,
S.
(2022).
BОSHLАNG'ICH
MАKTАB
О'QUVCHILАRIDА
MАTEMАTIKАGА MUNОSАBАT.
IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA ONLAYN
ILMIY JURNALI
,
2
(11), 203-207.
13.
Shavkatovna, S. R. (2021). Methodological Support for The Development of Primary
School Students' Creative Activities.
Texas Journal of Multidisciplinary Studies
,
2
, 121-
123.
14.
Shavkatovna, S. R. (2021). Improvement of methodological pedagogical skills of
developing creative activity of primary school students.
ACADEMICIA: An International
Multidisciplinary Research Journal
,
11
(10), 289-292.
15.
Шарофутдинова, Р., & Абдуллаева, С. (2022). ФИКРЛАШ ҚОБИЛИЯТИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШДА
МЕНТАЛ
АРИФМЕТИКА.
IJTIMOIY
FANLARDA
INNOVASIYA ONLAYN ILMIY JURNALI
,
2
(11), 235-239.
16.
Maxamadaliyevna, Y. D., Òljayevna, Ò. F., Qizi, T. D. T., Shavkatovna, S. R. N., &
Anvarovna, A. O. (2020). Pedagogical Features Of Mental Development Of Preschool
Children.
Solid State Technology
,
63
(6), 14221-14225.
17.
Sharofutdinova, R. I., Asadullaev, A. N., & Tolibova, Z. X. (2021). The Factors and Basic
Concepts Determining Community Health.
Central Asian Journal of Medical and Natural
Science
,
2
(5), 376-379.
18.
Iqbоljоn, S. (2022). Bоshlаng'ich Sinf о'quv Jаrаyоnidа Аxbоrоt Texnоlоgiyаlаridаn
Fоydаlаnish. Ijоdkоr о'qituvchi, 2(20), 137-140.
19.
Iqbоljоn, S. (2022). KОMPYUTER YОRDАMIDА DАRSLАRNI TАSHKIL ETISH.
О'ZBEKISTОNDА FАNLАRАRО INNОVАTSIYАLАR VА ILMIY TАDQIQОTLАR
JURNАLI, 1(9), 246-249.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
541
20.
Shаrоfutdinоv, I. (2023). DEVELОPMENT ОF АCMEОLОGICАL CОMPETENCE ОF
FUTURE EDUCАTОRS IN THE CОNDITIОNS ОF INFОRMING EDUCАTIОN.
Internаtiоnаl Bulletin оf Аpplied Science аnd Technоlоgy, 3(5), 424-429.
21.
Shаrоfutdinоv, I. (2023). THE АCTUАL STАTUS ОF THE METHОDОLОGY ОF
DEVELОPING АCMEОLОGICАL CОMPETENCE ОF FUTURE EDUCАTОRS IN
THE CОNDITIОNS ОF INFОRMING EDUCАTIОN. Академические исследования в
современной науке, 2(12), 206-213.
22.
Shаrоfutdinоv, I. (2023). BО ‘LАJАK PEDАGОGLАRNING АKMEОLОGIK
KОMPETENTLIGINI RIVОJLАNTIRISH METОDIKАSINING АMАLIYОTDА
QОLLАSH. Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования, 2(7), 54-58.
23.
Shаrоfutdinоv, I. (2023). PEDАGОGIK-PSIXОLОGIK FАNLАRNING BО ‘LАJАK
PEDАGОGLАRNING
АKMEОLОGIK
KОMPETENTLIGINI
RIVОJLАNTIRISHDАGI О ‘RNI.
Общественные науки в современном мире:
теоретические и практические исследования
,
2
(6), 17-24.
24.
Shаrоfutdinоv, I. (2023). TА’LIMNI АXBОRОTLАSHTIRISH SHАRОITIDА BО
‘LАJАK
PEDАGОGLАRNING
АKMEОLОGIK
KОMPETENTLIGINI
RIVОJLАNTIRISH
MEXАNIZMLАRINI
TАKОMILLАSHTIRISHNING
PEDАGОGIK TIZIMI.
Инновационные исследования в современном мире: теория и
практика
,
2
(14), 13-19.
25.
Shаrоfutdinоv, I. (2023). TА’LIMNI АXBОRОTLАSHTIRISH SHАRОITIDА BО
‘LАJАK
PEDАGОGLАRNING
АKMEОLОGIK
KОMPETENTLIGINI
RIVОJLАNTIRISH MОDELI.
Наука и технология в современном мире
,
2
(13), 77-84.
26.
Shаrоfutdinоv, I. (2023). STRUCTURE АND CОMPОNENTS ОF THE
DEVELОPMENT ОF АCMEОLОGICАL CОMPETENCE ОF FUTURE EDUCАTОRS
IN THE CОNDITIОNS ОF EDUCАTIОN INFОRMАTIОN.
Internаtiоnаl Bulletin оf
Аpplied Science аnd Technоlоgy
,
3
(4), 574-580.
27.
Shаrоfutdinоv, I. (2023). FОRMS ОF SELF-DEVELОPMENT IN FUTURE
PEDАGОGUES BАSED ОN THE АCMEОLОGICАL АPPRОАCH IN THE PRОCESS
ОF INFОRMАTIZАTIОN ОF EDUCАTIОN. Science аnd innоvаtiоn, 2(B3), 5-8.
28.
Usmоnjоn
о’g’li,
S.
I.
(2022).
TА’LIM
TIZIMIDА
RАQАMLI
TEXNАLОGIYА.
INNОVАTIVE
DEVELОPMENTS
АND
RESEАRCH
IN
EDUCАTIОN
,
1
(12), 120-128.
29.
Абдужабборов, А., & Шарофутдинова, Р. (2023). БОШЛАНҒИЧ СИНФ
ЎҚУВЧИЛАРИДА
ИЖОДИЙ
ФАОЛИЯТНИ
РИВОЖЛАНТИРИШГА
ҚАРАТИЛГАН ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ.
30.
Sharofutdinova, R., & Abduqodirov, B. (2023). DEVELOPMENT OF CREATIVE
ACTIVITY OF ELEMENTARY SCHOOL STUDENTS IN THE EDUCATIONAL
PROCESS.
Modern Science and Research
,
2
(5), 904-910.
31.
Sharafutdinova, R., & Abdujabborov, A. (2023). EDUCATIONAL TECHNOLOGIES
AIMED AT THE DEVELOPMENT OF CREATIVE ACTIVITY IN PRIMARY
SCHOOL STUDENTS. Modern Science and Research, 2(5), 890-896.
32.
Шарофутдинова,
Р.
(2023).
ИЖОД
ТУШУНЧАСИ
ФАОЛИЯТНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
МЕХАНИЗМИ.
O'ZBEKISTONDA
FANLARARO
INNOVATSIYALAR VA ILMIY TADQIQOTLAR JURNALI
,
2
(19), 854-861.
33.
Шарофутдинова, Р. (2023). БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИНГ ИЖОДИЙ
ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ-ИЖТИМОИЙ ПЕДАГОГИК ЗАРУРАТ
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
542
СИФАТИДА.
O'ZBEKISTONDA
FANLARARO
INNOVATSIYALAR
VA
ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI
,
2
(19), 842-847.
34.
Шарофутдинова, Р., & Абдуқодиров, Б. (2023). ТЕХНОЛОГИК ТАЪЛИМ
ЖАРАЁНИДА
ЎҚУВЧИЛАРИНИНГ
ИЖОДИЙ
ФАОЛИЯТИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ ОМИЛЛАРИ ВА ТАМОЙИЛЛАРИ.
O'ZBEKISTONDA
FANLARARO INNOVATSIYALAR VA ILMIY TADQIQOTLAR JURNALI
,
2
(19), 862-868.
35.
Шарофутдинова, Р., & Абдужабборов, А. (2023). ТЕХНОЛОГИК ТАЪЛИМНИНГ
ИЖОДИЙ
ЙЎНАЛТИРИЛГАНЛИГИДА
ҲАМКОРЛИК
КЛАСТЕРИ.
O'ZBEKISTONDA
FANLARARO
INNOVATSIYALAR
VA
ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI
,
2
(19), 848-853.
36.
Shavkatovna, S. R. N., & Sohibaxon, S. (2023). MАXSUS TА'LIMNING RIVОJLАNISH
BОSQICHLАRI. O'ZBEKISTONDA FANLARARO INNOVATSIYALAR VA ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI, 2(19), 830-836.
37.
Ra'noxon, S., Mahpuza, A., & Rahmatjonzoda, A. (2022). THEORETICAL
FOUNDATIONS FOR THE DEVELOPMENT OF LOGICAL THINKING WITH THE
HELP OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES.
Web of Scientist: International Scientific
Research Journal
,
3
(11), 881-885.
38.
Mahpuza, A., & Rаhmаtjоnzоdа, А. (2022). THE USE OF MODERN PEDAGOGICAL
TECHNOLOGIES
IN
MATHEMATICS
LESSONS
IN
ELEMENTARY
SCHOOL.
European International Journal of Multidisciplinary Research and
Management Studies
,
2
(11), 213-217.
39.
Maxamadaliyevna, Y. D., & O‘ljayevna, O. R. F. (2020). Tursunova Dilnavoz To ‘lqin
qizi, Sharofutdinova Ra’noxon Shavkatovna, Ashurova Oygul Anvarovna. Pedagogical
features of mental development of preschool children.
Solid State Technology
,
63
(6).
40.
Mirzaxolmatovna, X. Z., Nematovna, R. S., & Shavkatovna, S. R. (2022). FORMS OF
THINKING IN THE PROCESS OF STUDYING MATHEMATICS.
European
International Journal of Multidisciplinary Research and Management Studies
,
2
(12), 259-
263.
41.
Ganiev, A. A., Abdullaev, S. Y., & Abdurahmonov, S. Z. (2021). Combined treatment for
early-stage skin cancer of the head and neck area.
World Bulletin of Public Health
,
4
, 3-6.
42.
Ganiev, A. A., & kizi Ganieva, O. O. TASAVVUF TARIQATI YO ‘NALISHLARI VA
NAQSHBANDIYA TARIQATINING O ‘ZIGA XOS JIHATLARI.
43.
Ruzmatovich, U. S., & Shohbozjon G‘ayratjon o‘g, Q. (2023). Uzbekistan's General
Education School Physical Education Programme: A Curriculum Analysis. Best Journal of
Innovation in Science, Research and Development, 2(5), 184-193.
44.
Ruzmatovich, U. S., & Shohbozjon G‘ayratjon o‘g, Q. (2023). Examining the First Age
Group's Health Test Needs for" Salomatlik" Regulation Using the Dynamic of Children's
Motor Potential. Best Journal of Innovation in Science, Research and Development, 2(5),
194-200.
45.
Kosimov, K., & Mamayusupov, J. (2019). Transitions melline integral of fractional
integrodifferential operators.
Scientific and Technical Journal of Namangan Institute of
Engineering and Technology
,
1
(1), 12-15.
46.
Qo‘Ziyev, S. S., & Mamayusupov, J. S. (2021). Umumiy o ‘rta ta’lim maktablari uchun
elektron darslik yaratishning pedagogik shartlari.
Oriental renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
,
1
(10), 447-453.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
543
47.
Мамаюсупов, Ж. Ш. (2022). Интегральное преобразование Меллина для оператора
интегродифференцирования дробного порядка.
Periodica Journal of Modern
Philosophy, Social Sciences and Humanities
,
11
, 186-188.
48.
Mamayusupov, J. S. O. (2022). “IQTISOD” YO’NALISHI MUTAXASSISLARINI
TAYYORLASHDA MATEMATIKA FANINI O’QITISH USLUBIYOTI.
Academic
research in educational sciences
,
3
(3), 720-728.
49.
Mamayusupov, J., & Sattarov, A. (2022). Mellin Integral Replacement and its
Applications.
Eurasian Research Bulletin
,
15
, 256-263.
50.
Shoyunus o'g'li, M. J. (2023). PISA XALQARO BAHOLASH TIZIMI VA UNING
MATEMATIK AHAMIYATI.
Journal of new century innovations
,
25
(1), 3-8.
51.
Shoyunus o'g'li, M. J. (2023). MATEMATIK MODEL VA MATEMATIK
MODELLASHTIRISHNING UMUMIY PRINSIPLARI.
World scientific research
journal
,
13
(1), 45-48.
52.
Vosiljonov, A. (2022). Basic theoretical principles of corpus linguistics. Academicia
Globe: Inderscience Research, 3(2), 1-3.
53.
Vosiljonov, A. (2022). LINGVISTIK TАDQIQОTLАRDА KОRPUS О ‘RGАNISH
ОBYЕKTI SIFАTIDА. IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA ONLAYN ILMIY
JURNALI, 2(11), 176-182.
54.
Vosiljonov,
A.
(2022).
PRAGMALINGVISTIKA
VA
UNING
TAHLILIY
SHAKLLANISH TARIXI. Science and innovation, 1(B8), 99-105.
55.
Vosiljonov, A. (2022). PRAGMALINGUISTICS AND THE HISTORY OF ITS
ANALYTICAL DEVELOPMENT. Science and Innovation, 1(8), 99-105.
56.
Vosiljonov, A., & Isaqova, X. (2023). EFFECTIVENESS OF MOTHER TONGUE
EDUCATION IN THE PRIMARY GRADES. International journal of advanced research
in education, technology and management, 2(2).
57.
KHALIMBOYEVA, F., & VOSILJONOV, A. (2023). MAKTABGACHA YOSHDAGI
BOLALAR
DIQQATINI
RIVOJLANTIRISH
MUAMMOSINI
NAZARIY
OʻRGANILISHI. Journal of Pedagogical and Psychological Studies, 1(5), 94-98.
58.
Soxibov, S. (2023). THE FIGHT AGAINST CORRUPTION IS A HUGE TASK.
Modern
Science and Research
,
2
(5), 1037-1041.
59.
Soxibov, S. (2023). MEASURES TO FIGHT AGAINST CORRUPTION.
Modern Science
and Research
,
2
(5), 1031-1036.
60.
Anvar o‘g‘li, S. S. (2023). PHILOSOPHICAL-ANALYTICAL ANALYSIS OF
CONFLICT
OF
INTEREST
AND
PREVENTION
OF
CORRUPT
RELATIONS.
International journal of advanced research in education, technology and
management
,
2
(3).
61.
Anvar o’g’li, S. S. (2021, April). THE ROLE OF RELIGIOUS AND MORAL
EDUCATION IN THE FIGHT AGAINST CORRUPTION, ALONG WITH THE USE OF
ECONOMIC AND LEGAL FACTORS. In
E-Conference Globe
(pp. 55-57).
62.
Нажмиддинов, Э., & Мухамедиев, М. (2023). FISH HELMINTHS IN FISH
RESERVOIRS OF FERGANA VALLEY.
International journal of advanced research in
education, technology and management
,
2
(3).
63.
Нажмиддинов, Э. Х., & Муҳаммадиев, М. А. (2022). ФАРҒОНА ВОДИЙСИ СУВ
ҲАВЗАЛАРИ
БАЛИҚЛАРИ
ГЕЛЬМИНТЛАРИНИНГ
ТУР
ТАРКИБИ.
INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION
,
1
(12),
60-68.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
544
64.
Нажмиддинов, Э. Х. (2022). ФАРҒОНА ВОДИЙСИ СУВ ҲАВЗАЛАРИ
БАЛИҚЛАРИ ГЕЛЬМИНТЛАРИ.
IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA ONLAYN
ILMIY JURNALI
,
2
(11), 189-194.
65.
Najmiddinov, E. (2022). THE SIGNIFICANCE OF NATURE IN THE FORMATION OF
PRESCHOOL
CHILDREN
IN
THE
IDEAL
GENERATION.
Science
and
Innovation
,
1
(8), 149-154.
66.
Najmiddinov, E. (2022). " ICHTHYOLOGY AND HYDROBIOLOGY" PROSPECTS
FOR THE DEVELOPMENT OF DIRECTIONS IN UZBEKISTAN.
Science and
Innovation
,
1
(8), 152-160.
67.
Abidjanovich, A. A. (2022). THE NEED TO IMPROVE HUMAN'S NOOSPHERICAL
RELATIONSHIP TO NATURE.
INTERNATIONAL JOURNAL OF SOCIAL SCIENCE &
INTERDISCIPLINARY RESEARCH ISSN: 2277-3630 Impact factor: 7.429
,
11
(11), 23-30.
68.
Abidjanovich, A. A. (2022). THE ROLE OF CONTINUOUS EDUCATION SYSTEM IN
IMPROVING PERSONAL ECOLOGICAL CULTURE.
INTERNATIONAL JOURNAL
OF SOCIAL SCIENCE & INTERDISCIPLINARY RESEARCH ISSN: 2277-3630 Impact
factor: 7.429
,
11
(11), 5-12.
69.
Абдумаликов, А. (2022). АТРОФ-МУҲИТНИ АСРАШ БЎЙИЧА МИЛЛИЙ
СТРАТЕГИК РЕЖА ВА УНИНГ АҲАМИЯТИ.
Central Asian Academic Journal of
Scientific Research
,
2
(2), 251-258.
70.
Абдумаликов, А. (2022). ЯНГИ ТАРАҚҚИЁТ БОСҚИЧИДА ЭКОЛОГИК
МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШ ДАСТУРИ.
Scientific progress
,
3
(2), 1179-1186.
71.
Абдумаликов, А. А. (2019). Human and Natural Harmony in the Historical
Process.
Scientific Bulletin of Namangan State University
,
1
(5), 205-209.
72.
Abidzhanovich, A. A. (2020). Issues Of Formation Of Rationality In Relations Of Nature
With Society.
The American Journal of Social Science and Education Innovations
,
2
(08),
301-304.
73.
Abdumalikov, A. A. (2019). Environmental Ecological Policy in Uzbekistan and Necessity
Of Formation Of Rational Communication To Nature.
Scientific and Technical Journal of
Namangan Institute of Engineering and Technology
,
1
(9), 94-101.
74.
Мирзабоев, Й. А. (2022). Тур Ўзгариш Чизиқлари Учта Бўлган, Гиперболик
Қисмларининг Ҳаммаси Характеристик Учбурчаклардан Иборат Бўлган
Бешбурчакли Соҳада Учинчи Тартибли Кўринишдаги Параболик-Гиперболик
Тенглама Учун Битта Чегаравий Масала Ҳақида.
Theory And Analytical Aspects Of
Recent Research
,
1
(5), 363-366.
75.
MIRZABOYEV,
Y.
BOSHLANG’ICH
SINF
O’QITUVCHILARINING
MATEMATIKA
O
‘QITISH
METODIKASI.
O
‘RTA
UMUMTA’LIM
MAKTABLARIDA MATEMATIKA O ‘QITISHNING MAQSADI.
ЭКОНОМИКА
,
169-172.
76.
Iminov, B. B. (2020). INNOVATIVE CULTURAL LINKS ARE AN IMPORTANT
FACTOR IN SOCIAL DEVELOPMENT.
Scientific and Technical Journal of Namangan
Institute of Engineering and Technology
,
2
(3), 263-270.
77.
Iminov, B. B. (2019). A PHILOSOPHICAL APPROACH TO INNOVATIVA AND
CULTURAL-RELATIONS AT A NEW STAGE OF DEVELOPMENT.
Scientific and
Technical Journal of Namangan Institute of Engineering and Technology
,
1
(5), 157-162.
78.
Qizi, S. G. G. O. (2022). LINGUISTIC BASIS AND PEDAGOGICAL CONDITIONS OF
TEACHING WORD MEANING TO PRIMARY CLASS STUDENTS.
European
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
545
International Journal of Multidisciplinary Research and Management Studies
,
2
(12), 117-
123.
79.
Qizi, S. G. G., & Teshaboyevna, D. D. Methods Of Formation Of Independent Reading
Skills In Primary School Pupils.
JournalNX
, 21-24.
80.
Kizi, S. G. G. (2021). Formation Of Independent Reading Skills in Primary School
Students.
Texas Journal of Multidisciplinary Studies
,
2
, 222-224.
81.
Valijonovna, K. I., Rakhmatjonovich, T. D., & Mukhtoraliyevna, Z. S. (2022).
Informational Technology at Education.
Spanish Journal of Innovation and Integrity
,
6
,
262-266.
82.
Akmaljonovna, A. Z. (2021). Methods of formation of independent reading skills in
primary school students.
ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research
Journal
,
11
(3), 1425-1428.
83.
Dehqonova, M., & Tagonova, G. (2022). The Importance of Didactic Games in Speech
Therapy in the Development of Speech in Children with Autism and the Ability to Choose
Effective Methods.
European Journal of Innovation In Nonformal Education
,
2
(1), 133-
137.
84.
Dehqonova, M. (2022). BOLALARDAGI YOZUV BUZILISHLARI VA ULARDAGI
DISGRAFIYADA O ‘ZIGA XOS XATOLIKLARNI PAYDO BO ‘LISH
MEXANIZMI.
YANGI O'ZBEKISTONDA MILLIY TARAQQIYOT VA INNOVASIYALAR
,
405-407.
85.
Dehqonova, M., & Najmiddinova, N. (2022). ALOHIDA EHTIYOJGA EGA BO’LGAN
BOLALARNING OILAGA MOSLASHISHI UCHUN MUHIM OMILLAR.
YANGI
O'ZBEKISTONDA MILLIY TARAQQIYOT VA INNOVASIYALAR
, 90-92.
86.
Dehqonova, M. (2023). MAXSUS MAKTABDA DAKTIL NUTQINI OʻQITISH-
TADQIQOT OBYEKTI SIFATIDA.
Наука и инновация
,
1
(1), 39-40.
87.
Qizi, D. M. S., & Qizi, R. G. X. (2022). METHODS OF STUDYING ADDITION AND
SUBTRACTION
OF
TWO-DIGIT
NUMBERS
IN
ELEMENTARY
SCHOOL.
Gospodarka i Innowacje.
,
22
, 61-67.
88.
Dehqonova, M. S. Q., & Axmedova, U. Y. Q. (2023). BO ‘LAJAK BOSHLANG ‘ICH
SINF O ‘QITUVCHILARINI MATEMATIK SAVODXONLIGINI OSHIRISH
JARAYONIDA ULARNING TAFAKKURI, QOBILIYATI VA INTELLEKTUAL
RIVOJLANISH.
Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social
sciences
,
3
(4-2), 251-256.
89.
Otazhonov, S. M., Ergashev, R. N., Botirov, K. A., Qaxxorova, B. A., Xudoynazarova, M.
A., Abdukarimova, N. A., ... & Ismoilova, E. M. (2022, December). Influence of thickness
and temperature on photoelectric properties of p-CdTe-nCdS and pCdTe-CdSe
heterostructures. In
Journal of Physics: Conference Series
(Vol. 2388, No. 1, p. 012001).
IOP Publishing.
90.
Otajonov, S. M., Ergashev, R. N., Axmedov, T., Usmonov, Y., & Karimov, B. (2022,
December). Photoelectric properties of solar cells based on pCdTe-nCdS and pCdTe-
nCdSe heterostructures. In
Journal of Physics: Conference Series
(Vol. 2388, No. 1, p.
012062). IOP Publishing.
91.
Abdulvakhidov, K., Li, Z., Abdulvakhidov, B., Soldatov, A., Otajonov, S., Ergashev, R.,
... & Sitalo, E. (2023). Structure phase state and physical properties of YbMn1-x Fe x O3
compositions.
Applied Physics A
,
129
(3), 185.
92.
Ahmedova, U. Y. Q., & Axmedova, M. U. B. Q. (2021). Vatanim Surati.
Oriental
renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
,
1
(11), 877-883.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
546
93.
Axmedova, U. (2022). On Certain Conditions Of Striking Coefficients Of Fourier Series
To Zero.
Scientific and Technical Journal of Namangan Institute of Engineering and
Technology
,
3
(3), 3-8.
94.
Qizi, A. U. Y., & Qizi, A. M. U. B. (2021). Research On Hydronyms and Their Importance.
95.
Umidaxon, A., & Gulirano, S. (2023). BOSHLANG'ICH SINF MATEMATIKA
DARSLARIDA
AMALIY
MASHQLAR
YECHISH
JARAYONIDA
O'QUVCHILARNING
FIKRLASH
QOBILIYATINI
OSTIRISH
OMILLARI.
PEDAGOGIKA, PSIXOLOGIYA VA IJTIMOIY TADQIQOTLAR
,
2
(5), 10-
14.
96.
Axmedov, O. U. B. O. G., & Qizi, A. U. Y. (2022). STEREOMETRIYA BO’LIMI VA
UNING
BA’ZI
AKSIOMALARIDAN
KELIB
CHIQADIGAN
NATIJALAR.
International scientific journal of Biruni
,
1
(2), 127-133.
97.
Axmedova, U. Y. Q., & Axmedova, M. U. B. Q. (2022). XALQ OG ‘ZAKI IJOD
NAMUNALARINING BOSHLANG ‘ICH SINF DARSLIKLARIDA QO ‘LLANISHI
VA ULARNING MAZMUNIY GURUHLANISHI.
International scientific journal of
Biruni
,
1
(2), 345-351.
98.
Erkinovna, N. S. (2022). Educational Methods in Teaching the Russian
Language.
American Journal of Social and Humanitarian Research
,
3
(11), 260-263.
99.
Erkinovna, N. S. (2022). THE IMPORTANCE OF LISTENING SKILLS IN LEARNING
THE RUSSIAN LANGUAGE.
INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN
EDUCATION
,
1
(12), 138-145.
100.
Erkinovna, N. S. (2022). MECHANISMS OF EFFECTIVE TEACHING OF FOREIGN
LANGUAGES USING INNOVATIVE METHODS.
Uzbek Scholar Journal
,
11
, 132-135.
101.
Erkinovna, N. S. (2023). RUSSIAN LANGUAGE IN THE MODERN WORLD.
Open
Access Repository
,
4
(3), 284-295.
102.
Rakhmatdjonov Shokhjahon Dilshodbek o‘g‘l //THE ROLE OF PHYSICAL CULTURE
IN PROVIDING THE PSYCHOLOGICAL HEALTH OF THE ATHLETE//
INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION. International
scientific online conference. Canada. Part 2, 23.01.2022. 1-3
103.
Raxmatjonov
Shoxjahon
Dilshodbek
o‘g‘li
//SPORTCHI
PSIXOLOGIK
SALOMATLIGIGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR// GALAXY INTERNATIONAL
INTERDISCIPLINARY RESEARCH JOURNAL (GIIRJ). Vol. 10, Issue 11, Nov.(2022).
117-121 pages.
104.
QURBONOVA Saida Miralimjanovna, RAXMATJONOV Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li
//MAMLAKATIMIZ
PSIXOLOGLARI
ISHLARIDA
SHAXSLARARO
MUNOSABATDA MUOMALA MUAMMOSINING TALQINI// Journal of Pedagogical
and Psychological Studies. Vol. 1. № 5, (2023). 99-103 pages.
105.
Raxmatjonov
Shoxjahon
Dilshodbeko‘g‘li
//SPEECH
ISSUES
IN
PSYCHOLINGUISTICS// IQRO JURNALI № 2. 04.2023. 503-511 betlar.
106.
Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li, Vosiljonov Azizbek Boxodirjon o‘g‘li
//XORIJ PSIXOLOGLARINING ISHLARIDA SHAXSNING TADQIQ ETILISHI//
INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION. Vol. 1. № 12,
2022. 39-47 pages.
107.
Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li //TALABALARDA TOLERANTLIKNI
RIVOJLANTIRISH – IJTIMOIY PSIXOLOGIK MUAMMO SIFATIDA// International
Journal of Economy and Innovation. Volume: 30. 2022. 66-70 pages.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
547
108.
Rakhmatdjonov Shokhjahon Dilshodbek o‘g‘li //PSYCHOLOGICAL ASPECTS OF THE
SPORTSMAN PERSONALITY DURING COMPETITIONS// IJTIMOIY FANLARDA
INNOVASIYA ONLAYN ILMIY JURNALI. Vol. 2 No. 11 (2022). 215-221 betlar.
109.
Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li //Motiv Va Motivatsiya Muammosining Jahon
Va Mahalliy Psixologlar Tomonidan Tadqiq Etilganligi// American Journal of Social and
Humanitarian Research, Vol. 3 No. 11 (2022). 256-259 pages.
110.
Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li //TOLERANTLIK SHAKLLANAYOTGAN
SHAXS MODELINING TAVSIFI// International scientific journal «MODERN SCIENCE
АND RESEARCH». VOLUME 2 / ISSUE 5 /2023. 761-764 pages.
111.
. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o‘g‘li. (2023). PSIXOLOGIYADA
MOTIVATSIYA TURLARI, NAZARIYALARI VA TAHLILI. Научный Импульс,
1(10), 665-670.
112.
Raximov, Q., & Samijonov, A. (2023). DESCRIPTION OF WAYS TO BUILD A SELF-
SIMILAR SOLUTION.
Modern Science and Research
,
2
(5), 950-958.
113.
Raximov, Q., & Samijonov, A. (2023). DESCRIPTION OF PROCESSES WITH
CONVECTIVE TRANSPORT.
Modern Science and Research
,
2
(5), 941-949.
114.
Kadirov, S. (2023). HISTORICAL AND CULTURAL MONUMENTS AND THEIR
CONDITION IN FERGANA REGION (1991-2020 IN THE CASE OF THE CITY OF
MARGILAN): THE ISSUE OF PRESERVATION, PROTECTION AND THEIR
USE.
Modern Science and Research
,
2
(5), 818-830.
115.
Abduraxmonov, A., & Kadirov, S. (2022). DEMOGRAFIK JARAYONLARNING
IQTISODIY-IJTIMOIY SOHALARNI RIVOJLANISHI BILAN BOG ‘LIQLIGI VA
DASTLABKI XUSUSIY MULK MASALALARI.
IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA
ONLAYN ILMIY JURNALI
,
2
(11), 222-229.
116.
Yo‘lchiboyeva, L. (2023). METHODS FOR GROWING SPEECH SKILLS OF
PRIMARY SCHOOL STUDENTS.
Modern Science and Research
,
2
(5), 1028-1030.
117.
Yo‘lchiboyeva, L. (2023). METHODOLOGY FOR TEACHING THE NOUN PHRASE
CATEGORY: ENHANCING LANGUAGE LEARNING IN STUDENTS.
Modern
Science and Research
,
2
(5), 1025-1027.
118.
Kalandarovna, Y. L. (2023). Superstitions in Linguoculturology.
DENMARK"
THEORETICAL AND PRACTICAL FOUNDATIONS OF SCIENTIFIC PROGRESS IN
MODERN SOCIETY"
,
14
(1).
119.
Qalandarovna, Y. L. L. (2023). O ‘QUVCHILAR NUTQINI O ‘STIRISH
METODIKASI.
IQRO JURNALI
,
2
(2), 637-645.
120.
Qalandarovna, Y. L. L. (2023). LINGVOKULTUROLOGIK BIRLIKLARNING
NUTQDAGI O'RNI.
IQRO
,
2
(2), 522-529.
121.
Kalandarovna,
Y.
L.
(2022).
ORIGIN
AND
CONCEPT
OF
TABOO
VOCABULARY.
Innovative Technologica: Methodical Research Journal
,
3
(10), 184-
190.
122.
Abduraxmonov, A., & Kadirov, S. (2022). DEMOGRAFIK JARAYONLARNING
IQTISODIY-IJTIMOIY SOHALARNI RIVOJLANISHI BILAN BOG ‘LIQLIGI VA
DASTLABKI XUSUSIY MULK MASALALARI.
IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA
ONLAYN ILMIY JURNALI
,
2
(11), 222-229.
123.
Schmitz, A. (2020). Uzbekistan’s Transformation.
Strategies and Perspectives SWP
Research Paper
.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
548
124.
Abduraxmonov,
A.
(2022).
REACTIVE
POWER.
REACTIVE
POWER
COMPENSATION. Development of pedagogical technologies in modern sciences, 1(4),
64-67.
125.
Abdurahmonov, A. (2022). IBTIDOIY AHOLI VA UNING DEMOGRAFIK HOLATI
HAQIDA AYRIM MULOHAZALAR.
Uzbek Scholar Journal
,
4
, 124-126.
126.
Abduraxmonov, A. (2023). THE ISSUES OF STUDYING AND PRESERVING THE
ARCHAEOLOGICAL MONUMENTS OF THE KUSHAN PERIOD IN THE OLD
TERMIZ.
Евразийский журнал академических исследований
,
3
(3 Part 3), 38-42.
127.
Abdurahmonov, A. (2022). PALEODEMOGRAFIYA VA U HAQIDA AYRIM
MULOHAZALAR.
Uzbek Scholar Journal
,
4
, 113-117.
128.
Abduraxmonov, A. (2022). PALEODEMOGRAFIYA VA UNING HISOBLASH
USULLARI.
Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
,
2
(5),
686-690.
129.
Xokimovna, K. Z. (2023). AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANINING HOZIRGI
JAMIYATDAGI OʻRNI VA AHAMIYATI: Komilova Zulxumor Xokimovna, Fargʻona
davlat universiteti oʻqituvchisi.
Образование и инновационные исследования
международный научно-методический журнал
, (2), 234-237.
130.
Botirov, D. B., Majidov, J. M., & Komilova, Z. X. (2022). O’QUVCHILARDA
ALGORITM
TUSHUNCHASINI
SHAKLLANTIRISHDA
AXBOROT
KOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH.
Science and
innovation in the education system
,
1
(6), 107-109.
131.
Yuldasheva, G., & Yo‘ldosheva, M. (2023). Texnоlоgіk rіvоjlаnіshdа sun’іy іntellektnіng
аhаmіyаtі.
Theoretical aspects in the formation of pedagogical sciences
,
2
(9), 138-141.
132.
Xokimovna, K. Z. (2023). Veb Sahifalar Yaratishning Dasturiy Ta’minoti.
Miasto
Przyszłości
,
31
, 326-329.
