EFFECT OF BODY TEMPERATURE ON MEMBRANE EXCHANGE OF MYCOCHONDRIA IN RAT BRAIN

HAC
Google Scholar
Branch of knowledge
To share
Alibekova, M. (2023). EFFECT OF BODY TEMPERATURE ON MEMBRANE EXCHANGE OF MYCOCHONDRIA IN RAT BRAIN. Modern Science and Research, 2(6), 1073–1076. Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/21480
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Keywords:

Abstract

In the mitochondriya of brain of overheated rats at the temperature of 36,5±0,5 C against 26,5±0,5 C, the level of phosphatdulchaline, phosphlatidyt-inosite, lesopfosphliplds and phosphalidie asid increases, whereas that of the tractijns of phasphatidulethanolamine and cardiolipin decreases. At the temperature of 41,5±0,5 Cagainst 36,5±0,5 C, the cortennd of phosphotidulcholine increases even higher, whereas the fractijns of phospholipids and lysoforms of phospholipids decrease. The diolipin, phosphaidylinosite, phosphatidylserine, phosphatidic acid and lysocardiolipin dtcreases in cjmharron with the control.


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1073

ТАНА ҲАРОРАТИНИНГ КАЛАМУШ МИЯСИДАГИ МИХОДОНДРИЯНИНГ

МЕМБРАНАДАГИ АЛМАШУВИГА ТАЪСИРИ

Алибекова Манзура Рустамовна

Гулистанский государственный университет

https://doi.org/10.5281/zenodo.8066348

Аннотация.

В митохондриях мозга перегретых крыс при 36,5±0,5 С ( по сравнению

– 35,5±0,5С) уровень фосфотидилхолини, фосфотидилинозита, лизофосфолипидов и
фосфалипидной кислоты повышается, а фракции фосфатидиэтаноламина и кардиолипида
уменьшаются.После перегревания животных при 41,5±0,5 С ( по сравнению -36,5±0,5 )
содержание фосфотидилхолина повышается ещё значительнее, а в дуругих фракций и
лизоформ фосфолипидов – уменьшантся . Содержание кардиолипина,фосфатидилсерина,
фосфатидной кислотлипина уменьшается также по сравнению с kонтролем.

Ключевые слова:

митохондрия, кардолипид, фосфолипид, фракции.

EFFECT OF BODY TEMPERATURE ON MEMBRANE EXCHANGE OF

MYCOCHONDRIA IN RAT BRAIN

Аbstract.

In the mitochondriya of brain of overheated rats at the temperature of 36,5±0,5

C against 26,5±0,5 C, the level of phosphatdulchaline, phosphlatidyt-inosite, lesopfosphliplds and
phosphalidie asid increases, whereas that of the tractijns of phasphatidulethanolamine and
cardiolipin decreases. At the temperature of 41,5±0,5 Cagainst 36,5±0,5 C, the cortennd of
phosphotidulcholine increases even higher, whereas the fractijns of phospholipids and lysoforms
of phospholipids decrease. The diolipin, phosphaidylinosite, phosphatidylserine, phosphatidic
acid and lysocardiolipin dtcreases in cjmharron with the control.

Keywords:

mitohondriya, kardolipid, fosfolipid, fraksii.

Ҳозирги пайтда липидларга хос бўлган учта функция мавжуд. Б иринчи – хўжайра

ва унинг органеллари мембраналарнинг муҳим структуравий компоненлиги
иккинчиҳўжайра ва органеллалардаги биоқимёвий реакцияларни ҳўжайралараро
ҳамкорликни ва организмда кечаётган ҳар ҳил физиологик биоқимёвий жараёнларни
назорат қилувчи биоэффекторлик функцияси ва учинчиси метаболик ёқилғи заҳираси
шакли.

Ҳозирда липидларга бўлган қизиқиш кучаймоқда. О хирги ўн йилликда қилинган

илмий натижасида организмда бўлаётган, яъни ҳўжайра органелларда кечаётган
физиологик-биоқимёвий жараёнларда қатнашадиган липидларнинг муҳим биологик
эффекторлиги. Назорат қилишлиги. Медиаторлигидир.И ккинчи мжер сифатида, липидлар
ҳўжайра ичига турли ташқи сигналларни узатад, айни пайтда ҳужайралараро медиаторлар
бўлиб фаолият кўрсатишади (1-6) .Липидлар, айниқса фосфалипидлар ҳужайра ва
органелла мембраналарининг стабиллигини таъминлайди. Ионлар алмашинишини
бошқаради ва мембраналарга боғланланганлигини активлигини сақлаб туради.(7.8)

Турли сабабларга кўра ҳаво ҳароратининг кўтарилишининг, айниқса ёз ойларида

инсон ва ҳайвон организимда кечаётган физиологик-биокимёвий жараёнларга салбий
таъсир лўрсатмўқда. Организмнинг қизиб кетиши, ҳужайра органеллаларидан
митохондрияларнинг оксидланишл фосфорланишини, ионлар ўтказилишини ва нафас
олиш занжирида жойлашган энзимларнинг фаолликларни ўзгартириб юбормоқда(9.10).


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1074

Юқори ҳарорат таъсирида мембраналардаги фосфолилипидларнинг сифат ва тарқибий
ўзгаришлари, липид-оқсил, форфалипид-фосфалипид алоқалиринг бўзилиши ҳисобланади.
Бу борада қилинган илмий тадқиқот ишлари етарли емас. Ш у сабабли, биз олдимизга
каламушларни

турли

интенсивликдаги

ҳарорат

сақлаб.

Уларнинг

мияси

митохондриясидаги фосфолипидларнинг миқдорий фосфолипидлаврнинг миқдорий
ўзгаришларини аниқлашни мақсад қилиб қўйдик.

Тажриба оғирлиги 180-200 г ли эркак оқ каламушда ўтказилда.Ҳайвонлар 3 гуруҳга

бўлинди.Биринчиси -25,5±0,5 С иккинчиси-036,±0,5 С, Учинчиси 41,5±0,5 С да сақланди.
Орадан 1 соат ўтгач ҳайвонларининг миясидан митохондриялар дифференцивл
центрифугалаш усули билан ажратиб олинди. Митохондриялврдвн липидлар ажратиб
олиниб, фосфолипидлар таркиби юпқа қатламли хромотография услуби орқали
аниқланди.(12).
Каламушлар 36,5±0,5С ҳароратда сақланганда мия митоходриясида фосфолипидларда
ўзига хос ўзгаришлар аниқланди(1-жадвал).бунда 25,5±0,5 С дагига нисбатан
фосфатидилхолиннинг миқдори 12% кўпайиб,фосфатидил-этаноланин 37,4 % камайди,
фосфатидилсеринда ҳечқандай ўзгариш кузатилмади. Икки асосий фосфалипидларнинг ҳар
ҳил

томонга

ўзгаришдан

катъий

назар

лизофосфатилхолиннинг

10,

лизофосфатидилэтанолнинг миқдори 28 маротабага кўпайди. Демак, юқори ҳарорат мия
хужайраси цитоплазмаси фосфолипаза Ани (13,14) ва митохондрия мембранасида А2 (15)
гидролиз активликлариникескин даражада ошириб юборади.Иккинчи томондан, юқори
ҳароратнинг

таъсири

фосфатидилхолиннинг

бироз

бўлса

ҳам

лўпайиши,фосфатидилэтаноламиннинг сезиларли даражада камайиши, мия хужайрада
метилланиш реакцианингтезлашиши ва декарбоксилланиш реакциясининг (16) осфоички
мембранасида жойлашган.

Юқори ҳароратнинг каламуш мияси ҳужайралари митохондриясининг

фосфалипидоарга таъсири(фосфалипидларнинг миқдори:М +m; n =6-8)

Фосфолипид

Ташқи муҳит ҳарорати С

2,5±0,5 С

36,6±2,5 С

41,5±0,5 С

Фосффтидилхолин

2,5±1,45

28,01±1,21

38,50±1,66

Фосфатидилэтаноламин

40,42±2,38

25,30±1,13

35,30±2,00

Кардиолипин

12,33±0,54

11,44±0,48

6,30±025

Фосфатидилсерин

11,77±0,45

12,20±0,34

10,00±0,40

Фостидилинозит

3,85±020

4,80±023

2,00±0,11

Лизофосфатидилхолин

0,06±0,03

4,22±0,31

1,90±0,22

Лизофосфатидилэтаноламин 0,10±0,33

2,82±0,16

0,90±0,08

Лизокардиолипин

0,51±0,09

1,20±0,17

0,20±0,02

Фосфатид кислота

2,45±0,10

3,70±0,21

0,18±0,03

Идентификацияланмаган
фосфалипидлар

3,50±0,20

5,41±0,21

2±0,23



background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1075

Юқори ҳарорат таъсирида эндоген фосфолипазаларнинг активлигини ошишига

қарамасдан фосфатидилсериннинг синтезини кучайганлигини билдиради(15)

Юқори ҳарорат таъсирида мия митохондриясида кардиоли-пиннинг бирозгина (7,2

% ) камайиши, лизокардиолипиннинг 2,35 маротабага кўпайиши, бир томондан
кардиолипин синтезини (19,20)тезлашганлигини ва иккинчи томондан фосфолипаза А
нинг (15) гидролитик активлигини кескин даражада ошганлигини билдиради

Юқори ҳарорат таъсирида мия фосфатид кислотанинг 1,51 мартада кщпайишининг

асосий сабабларидан бири мия ҳўжайрасида α-глицерофосфатнинг ёғ кислотаси билан
ацилтрансфераза энзими иштирокидаги (21-23) реакциясининг тезлашишидан ёки
фосфолипаза Днинг (24,25) гидролитик фаоллигини ошиб кетишидан бўлиши мумкин.

Каламушлани1,5±0,5

С

ҳароратда

сақланганда

мия

митохондриясида

фосфатидилхолин миқдори 25,5±0,5 С даги нисбатан 1,54маротабага лўпайди.
Фосфатидилэтаноламин ва фосфатидилсеринларнинг миқдори 1,25 ва 1,15 маротабага
камайди ўта юқори ҳарорат мия ҳўрайлалари цитоплазмасидаги фосфолипаза А ни ва
митохонрия мембранасидаги фосфолипаза А ни гидролитик активлигининг пасайишига
олиб келди.Чунки 36,5±0,5 С да мия митохондриясида лизофосфатилдилхолин ва
лиззофосфатидилэтанолламинларнинг миқдори 25,5±0,5 С дагига нисбатан 10 ва 28
мартадарга кўпайган бўлса 41,5±0,5 С 31 ва 9 марталарга кўпайди, Демак, ута юқори
ҳарорат эндоген фосфолмпаза А ларнинг гидролитик активликларини фосфати-дилхолинга
нисбатан 2, фосфатидилэтаноламинга нисбатан 3 мартадан кўпроқда пасайтириб юборади.

41,5±0,5 Сда сақланган каламушнинг мияси митотохондриясида кардиолипин ва

лизокардиолипинларнинг миқдори 25,5±0,5 С даги кўрсатгичларга нисбатан 1,5 ва 1,61
маротабага камайди.Демак,ута юқори ҳарорат бир вақтнинг ўзида митохондрия
мембранасида кардиолипиннинг синтезини ва фосфалипаза А2нинг гидролитик
активлигини пасайтириб юборади.

Ўта юқори ҳарорат таъсирида мия митохондриясида фосфатид кислотанинг миқдори

1,93 мартага камайди.Демак. ўта юқори ҳарорат, биринчидан митохондрия мембраналарида
фосфатид кислотани α-глицефосфат билан ёғ кислотасининг ацилтрансфераза иштирокида
ҳосил бўлишини ва фосфолипаза Д нинг гидролитик активлигини секинлашувига олиб
келади.

Олинган натижаларнинг таҳлилига кўра иссиқлик таъсири ҳайвонларнинг аъзолари

ҳужаларлари митохондрияси структураси ва функциянинг ўзгариши мембранадаги
фосфолипидларнинг кескин кўпайишига олиб келадию Бу ўзгаришлар фосфалипидлар
синтезининг тезлашиши ва фосфалипаза А энзимларининг гидролитик активлигининг
ошганлиги туфайли содир бўлиши аниқланди. Бунда ҳайвонларни ҳалокатга олиб келувчи
ҳарорат таъсири митохондрия мембранасида фосфотидилхолин миқдори кўпайиб бошқа
фосфолипид ва лизофосфолипидларнинг бир-бирига нисбатан кескин ўзгаради. Бундан
ўзгаришлар мембранада фосфалипид компонетларининг қайта тикланишини бўзилишидан,
фосфолипид ва лизофосфолипидларнинг фосфолипаза ва лизофосфолипазалар томонидан
гидролизини секинлашганидан бўлиши мумкин .



background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1076

REFERENCES

1.

Exton J.H. Biol.Chen.,14990, v 265, p1-4

2.

Nishizuka Y.Science, 1992, v 258, p 607-614.

3.

Liscovitch M.,Cantley L.C. Cell, 1994, v77, p 329-334.

4.

Spigel S., Foster D.,Koleshnik R.,Cut.Opinion cell Biol.,1996, v 8,p 159-167

5.

Hannun Y.A.,Science, 1996, v 274, p 1855-1859

6.

Дитловицская Э.Б. Биохимия ,1998 ,т 63, № 1, с 3-5

7.

Lenar G.In..Subcellular biochemistry.Ancona,Italiy, 1979, №6,p 233-317

8.

Мусаев Х.Н., Алматов К.Т.,Особенности энергетики органов пищеварения при
адаптации организма к высокой температуре.Тошкент .Медицина ,1988. с 64

References

Exton J.H. Biol.Chen.,14990, v 265, p1-4

Nishizuka Y.Science, 1992, v 258, p 607-614.

Liscovitch M.,Cantley L.C. Cell, 1994, v77, p 329-334.

Spigel S., Foster D.,Koleshnik R.,Cut.Opinion cell Biol.,1996, v 8,p 159-167

Hannun Y.A.,Science, 1996, v 274, p 1855-1859

Дитловицская Э.Б. Биохимия ,1998 ,т 63, № 1, с 3-5

Lenar G.In..Subcellular biochemistry.Ancona,Italiy, 1979, №6,p 233-317

Мусаев Х.Н., Алматов К.Т.,Особенности энергетики органов пищеварения при адаптации организма к высокой температуре.Тошкент .Медицина ,1988. с 64

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов