ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
161
TARBIYA TURLARI
Karimova Sevara
GulDU tayanch doktoranti
Ashurova Muxlisa
GulDPI I- bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.8247476
Annotatsiya.
Ushbu maqolada shaxsni axloqiy jihatdan shakllantirishda tarbiya jarayoni
hamda turlaridan foydalanishning nazariy va amaliy jihatlari bayon etilgan.
Kalit soʻzlar:
Tarbiya, axloq, tushuncha, gʻoya, ijtimoiy, madaniy.
TYPES OF EDUCATION
Abstract.
This article describes the theoretical and practical aspects of the use of
educational process and types in moral formation of a person.
Key words:
Education, morality, concept, idea, social, cultural.
ВИДЫ ОБРАЗОВАНИЯ
Аннотация.
В данной статье рассмотрены теоретические и практические аспекты
использования образовательного процесса и видов в нравственном становлении личности.
Ключевые слова:
Воспитание, нравственность, понятие, идея, социальное,
культурное.
Tarbiya jarayonining jamiat taraqiyyotidagi roʻli nihoyatda beqiyosdir. Insonni tarbiyalash
uni bilim olishga, mehnat qilishga undash va bu xatti-harakatini sekin asta koʻnikmaga aylantirib
borish lozim. Mushohada qilish qobilyatni tarbiyalaydi va mushohada qilish aqlni peshlaydi. Aql
ongni saqlaydi. Ong esa moddiy va ma'naviy manbaga aylanadi. Shu tarzda inson asta sekinlik
bilan takomillashib komillikga erishib boradi. Ammo buning uchun tarbiyachi va
tarbiyalanuvchidan uzoq davom etadiga masuliyat, sharafli mehnat va qunt irodani talab
qiladi.Buning uchun bolalarning yosh hususiyatlarini inobatga olish zarur.Manaviy insoniy
sifatlarning shakllanishida oiladagi, atrofdagi, jamiatdagi muhit va bolalarga boʻlgan munosabat
muxim roʻl oʻynaydi.Ota-onalarimiz va atrofdagilarning bir-birlariga boʻlgan munosabatlarini
koʻrgan bola shunga qarab shakillanib boradi.Soʻng sekin asta qilayotgan ishining mohiyatini
anglaydi.Bolalarni toʻgʻri tarbiyalashda ota-onalarning ongi, manaviyati, bilimi, tarbiyalanganligi
muhim ahamiyatga ega.
Aniq bir maqsadga qaratilgan tarbiyaning samaradorligi tarbiyachining qanday metoddan
foydalanishiga bogʻliq.
Tarbiya-shaxsni maqsadga muvofiq shakllantirish jarayonidir.
Tarbiya-ma'naviy manbalar va xozirgi zamon talablari va ehtiyojlarnini nazarda tutgan holda
oʻqituvchining oʻquvchi bilananiq bir maqsadga qaratilgan oʻzaro amaliy va nazariy muloqotidir.
Biror bir maqsadga qaratilgan tarbiya jarayonining mohiyati va vazifalari tarbiyachi
tomonidan rejalashtiriladi.
A) Talabaning qaysi hislatini shakllantirish yoki yoʻqotish maqsadida rejalashtiriladi.
B) Shu hislatlarni tarbiyalash yoki yoʻqotish uchun xizmat qiladigan manbalar izlab topish.
C) Belgilangan maqsad uchun xizmat qiladigan nazariy va amaliy manbalarni qaysisini va
qayerda ishlatishni rejalashtiradi.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
162
Bunday rejaga solib olib borilgan tarbiya mohiyatini talim-tarbiya tizimi, jamiat va
insonlarning intelektual va jismoniy faoliyat tashkil qiladi.
TARBIYA TURLARI QUYIDAGILARDAN IBORAT:
1) Axloq- odob tarbiyasi. Axloq tarbiyasi insonlarga eng muhim, ziyoda-sharif, balnd daraja
beruvchi tarbiyadir axloq tarbiyasining maqsadi insonni axloqiy shakillantirishdir. Shaxsning
muhim manaviy sifatlaridan boʻlgan axloqiy ong, xissiyot va xulqni shakillantirishdir. Sharq
allomalari Axloqiy-tarbiyaviy asarlarining asosini "Quroni karim" suralari, Muhammad
paygʻambar faoliyati va koʻrsatmalarini ifodaloʻvchi hadislar hikmatli rivoyatlar tashkil qiladi.
2) Mennat tarbiyasi. Mehnat insonni uch balodan: yurak siqilishi, axloqiy buzulish,
muxtojlikdan saqlaydi.Mehnat qilmaganlarga mehnatni sevmaganlarga salbiy munosabatlarni
"Bekorchidan xudo bezor" kabi hikmatlarni misol qilib keltirishimiz mumkun.Yalqoʻv, ish
yoqmaslar ikki farzand yetishtiradilar bular zorlik, badbaxtlik.Mehnatni sevgan har kishi har turli
noqobil ishlardan tortinadi.Oʻquvchilarga kasb tanlash uchun alohida ahborotlar ham berib
borilishi lozim.Kasbga oid axborot berganda mashxur shaxslar bilan uchrashuvlar, ishlab
chiqarishga ekskursiyalar tashkil qilish, maktablarda kasb tanlash kabinetini tashkil etish , shu
kasbni egallash uchun lozim boʻlgan hislatlar bor yoki yoʻqligini aniqlashga koʻmaklashish lozim.
3) Nafosat tarbiyasi. Tarbiya turlarining boshqa shakillari kabi estetik tarbiya ham oʻz diqqat
e'tiborini yakka odamga va ijtimoiy guruhga qaratadi. Estetik tarbiya ham umuminsoniy va milliy
qadryatlarni qaror topishiga xizmat qiladi.
4) Ekologik tarbiya.
Ekologik tarbiya berishga tayyorlashning mazmuni quyidagilarni oʻz ichiga oladi:
1 Atrof-muhit va uning shaxs m'anaviy dunyosiga tasiri.
2 Tabiat va uning ahamiyatini aniqlash.
3 Tabiatga muhabbatni rivojlantirishda maktab va oilaning hamkorligi.
4 Tabiatni muhofaza qilishda ota-onaning namunali oʻrni.
5 Tabiatga ongli munosabatda boʻlish
6 Yoshlarni ekologik tarbiyalshda milliy anana va udumlarni qayta tiklash.
5) Iqtisodiy tarbiya.
Iqtisodiy tarbiya oʻquvchilarga tejamkorlik, tashabbuskorlik, iqtisodiy hisob kitob va ayni
shu kabilar haqida fikrlay olishni kamol toptirishdan iboratdir. Iqtisodiy tarbiya mazmuni haqida
sharq muttafakiri Abu Nasr Farobiy insonga yashash uchun juda koʻp narsalar zarurligini va
bularni vujudga keltirish yoʻlida boshqa shaxslarga murojat etish zarurligini e'tirof qiladi.
6) Iymon etiqod tarbiyasi.
Iymon, ishonch, e'tiqod shuningdek iymonlik va iymonsizlik inson ma'naviy axloqiy
sifatlarining ifodasi boʻlib, uning ijtimoiy insoniy va biologik hayvoniy mohiyatlarini belgilab
beruvchi mezondir. Iymonli odam insofli, yuksak manaviyat sohibi boʻilib, iymonsiz odam uning
aksidir, yani xudbin munofiq boʻlib, oʻz nafsining qulidir.
Har qanday jarayon muayyon natijaga erishishga qaratilgan qonuniy va izchil harakatlar
majmuasidan iborat boʻladi. Tarbiya jarayoni natijasi har tomonlama va uygʻun kamol topgan
yangi mustaqil Oʻzbekiston ravnaqini taminlayfigan komil insonni shakillantirishdan iborat.
Hulosa qilib aytganda, tarbiya jarayoni mohiyati muayyon voqea rivojlanishining asosiy belgilari
va tendensiyalarini belgiloʻvchi chuqur aloqalarni, ichki munosabatlarini aks ettiradi va bu inson
kamoli uchun eng muhim ahamiyat kasb etadi.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
163
REFERENCES
1.
Myxiddinovna M. H. METHODS OF TEACHING ENGLISH BASED ON CREATIVE
THINKING //Berlin Studies Transnational Journal of Science and Humanities. – 2021. – Т.
1. – №. 1.5 Pedagogical sciences.
2.
Mamatova K. THE POTENTIAL OF THE LEADER IN MANAGING THE
EDUCATIONAL INSTITUTIONS //Science and innovation. – 2023. – Т. 2. – №. B5. – С.
180-183.
3.
Mamatova K. M. Creative Techniques, Methods and Trends in English Language Teaching
//Eastern European Scientific Journal. – 2018. – №. 2.
4.
MAMATOVA K. CREATIVE APPROACH TO TEACHING ENGLISH AS A FOREIGN
LANGUAGE //O ‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI XABARLARI, 2019,[1/3]
ISSN 2181-7324.
5.
Shahriddinоvna, K. S. (2023). Didactic Features Of Development Of Nature Perception
Skills Of Primary School Students.
Eurasian Journal of Learning and Academic
Teaching
,
19
, 183-187.
6.
Shahriddinovna, K. S. (2023). INTRODUCING CHILDREN OF PRIMARY SCHOOL
AGE WITH THE WORLD.
American Journal of Applied Science and Technology
,
3
(06),
09-14.
7.
Shahriddinоvna K. S. Didactic Features Of Development Of Nature Perception Skills Of
Primary School Students //Eurasian Journal of Learning and Academic Teaching. – 2023. –
Т. 19. – С. 183-187.
8.
Shahriddinovna K. S. INTRODUCING CHILDREN OF PRIMARY SCHOOL AGE WITH
THE WORLD //American Journal of Applied Science and Technology. – 2023. – Т. 3. – №.
06. – С. 09-14.
9.
Karimova, S. (2022). THE ROLE AND IMPORTANCE OF" NATURAL SCIENCES" IN
THE DEVELOPMENT OF UNDERSTANDING OF NATURE IN GENERAL
SECONDARY SCHOOLS.
Science and innovation
,
1
(B6), 214-218.
10.
Karimova S. THE ROLE AND IMPORTANCE OF" NATURAL SCIENCES" IN THE
DEVELOPMENT OF UNDERSTANDING OF NATURE IN GENERAL SECONDARY
SCHOOLS //Science and innovation. – 2022. – Т. 1. – №. B6. – С. 214-218.
11.
Karimova S. CHARACTERISTICS OF NATURAL TEACHING METHODOLOGНY
//Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. – 2021. – Т. 1. –
№. 11. – С. 737-740.
