155
YUNOGOGIKA PEDAGOGIKANING ALOHIDA SOHASI SIFATIDA
Kurbanova Gullola Bakhramovna
GulDPI Pedagogika kafedrasi, (PhD) katta o‘qituvchi.
+9989-99-476-63-68
Ashurova Muxlisa Faxriddin qizi
GulDPI 2-bosqich talabasi.
+998-90-020-51-69
https://doi.org/10.5281/zenodo.10962880
Annotatsiya.
Ushbu maqolada yunogogika fan sifatida pedagogikadan qachon ajrab
chiqganligi, yunogogikaning maqsad va vazifalari nimalardan iborat ekanligi bayon qilingan.
Kalit soʻzlar:
Yunogogika, pedagogika, yoshlar, talim, maqsad, vazifa, mustaqil, ijtimoiy,
shaxs.
YONOGOGY AS A SEPARATEFIELD OF PEDAGOGY
Abstract.
This article describes when junogogy as a science was separated from pedagogy,
what are the goals and tasks of junogogy.
Key words:
Yonogogy, pedagogy, young people, education, goal, task, independent, social,
person.
ЮНОГОГИКА КАК ЩЕДЕЛЬНАЯ ОБЛАСТЬ ПЕДАГОГИКИ
Аннотация.
В данной статье рассказывается, когда юногогика как наука
отделилась от педагогики, каковы цели и задачи юногогики
Ключевые слова:
Юногогика, педагогика, молодежь, образование, цель, задача,
самостоятельная, социальная, личность.
Pedagogik (grekcha "paido" bola "gogos"yetakloʻvchi) atamasi qadimiy boʻlib, bola
yetaklovchi“ degan maʼnoni bildiruvchi grekcha „paydogogos“ soʻzidan kelib chiqqan. Tarixiy
manbalarning koʻrsatishicha, qadimgi Yunonistonda oʻz xoʻjayinining bolalarini sayr qildirgan,
ehtiyot qilgan, harbiy mahoratni oʻrgatgan tarbiyachini, yaʼni qullarni „pedagog“ (bola
yetaklovchi) deb atashgan. Keyinchalik esa, maxsus oʻqitilgan va pedagoglikni oʻziga kasb qilib
olgan kishilarni pedagog deb atay boshlashgan.
XVII asr boshlariga kelib pedagogika mustaqil fan sifatida rivojlana boshlaydi.Inson va
uni shakillantirishga doir fan sifatida pedagogika falsafa, etika, estetika, madaniyatshunoslik,
psixologiya, siyosatshunoslik, tarix, adabiyot, tibbiyot fanlari bilan uzviy ravishda bogʻliq.
156
Pedagogika keng tarmoqli fan sanaladi. Pedagogikaning tarkibiga ijtimoiy pedagogika, oila
pedagogikasi, xalq pedagogikasi, pedagogik kompitentlik, pedagogik innovatika va shu kabi qator
fanlar kirgan. Vaqtlar oʻtishi bilan bu tarmoqlar mustaqil ya'ni alohida bir fan sifatida
pedagogikaning tarkibidan ajralib chiqishni boshlagan. Shu qatorda pedagogikaning tarkibida
boʻlgan muhim bir yoʻnalish, yoshlar talim tarbiyasi bilan shugʻillanish ham "Yunogogika" nomi
ostida alohida fan sifatida pedagogikadan ajralib chiqdi.
Yunogogika o'smirlik davridagi shaxsga shaxsiy o'zini o'zi belgilash va uning ijtimoiy
yo'naltirilgan tafakkurini shakllantirish jarayonida pedagogik ta'sirni o'rganadigan, shuningdek,
o'g'il va qizlarning ijtimoiylashuvi va tarbiyasi jarayonlariga xizmat qiluvchi pedagogika sohasi
sifatida ta'riflanadi.
Yunogogikaning pedagogikadan ajralib chiqish jarayoni xx asrning uchinchi choragida
oʻzining choʻqqisiga erishadi. Shunday qilib xx asrning uchinchi choragida yunogogika mustaqil
fan maqomini oladi.
I. S. Konning asarlari yoshlik fanini rivojlantirish uchun uslubiy ahamiyatga ega. Kon
"Yoshlar ijtimoiy muammo sifatida" (1965) maqolasidan boshlab, yoshlik fenomeni va uning
madaniyatini faol o'rgandi.
1
1960-yillardagi “talabalar inqilobi” haqidagi asarlari, yoshlar
harakatining mohiyatini yaxshiroq tushunishga va SSSRda sodir bo'layotgan jarayonlar bilan
o'xshashliklarni topishga imkon berdi. Yoshlar madaniyatini faqat deviant xulq-atvor shakli,
mohiyatiga ko'ra kriminogen deb hisoblagan ko'pgina sovet tadqiqotchilaridan farqli o'laroq, Kon
tarixiy va antropologik ma'lumotlarga va yoshlikni hayotning alohida bosqichi sifatida
tushunishga tayangan holda, yoshlik madaniyatining paydo bo'lish naqshini ta'kidladi. Yoshlar
submadaniyati, kattalar jamiyatida qabul qilinganidan farq qiladi, bu yoshlarga dialogik
yondashuv zarurligini keltirib chiqaradi.
Yangi ming yillik boshlariga kelib yunogogika fanining nazariy va uslubiy asoslari
shakllandi. Biroq, uning ob'ekti va predmeti to'g'risidagi munozara faqat o'ziga xos, o'tkir, shaxsiy
muammolar: jinoyatchilik, giyohvandlik va o'z joniga qasd qilishning ko'payishi, yoshlar
salomatligining yomonlashishi, ijtimoiy etimlik va uysizlik, bolalarga nisbatan zo'ravonlik haqida
ma'lumot paydo bo'lganda boshlandi. Oilalar, yoshlarning ishsizligi, ahloqiy buzuqlik, yosh
avlodning ma’naviyatining yo‘qligi va ijtimoiy befarqligi, yigit-qizlarning mehnatga
1
Semenova V.V. Yoshlar sotsiologiyasi // Rossiyada sotsiologiya /, 1998. S. 140-141.
Teslenko A. N. Yunogogika, yoshlik fenomenini ilmiy-pedagogik tushunishning integrativ yo'nalishi // 2016. No5
19-28-betlar.
157
munosabatidagi deformatsiyalar va shu kabilar bunga asos boʻldi. Yunogogika ijtimoiy amaliyotni
yoshlarga pedagogik ta’sir ko‘rsatishning samarali vositalari bilan ta’minlashi lozim. Ular bilan
maxsus tashkil etilgan ish jarayonida ularning ijtimoiy etukligini oshirish va barkamol shaxs
sifatida shakillanishida yordam koʻrsatish lozim.
Yunogogika fanining ob'ekti - bu yoshlarga maqsadli ta'sir qilish jarayonini o'rganish,
uning maqsadi ularning etarli ijtimoiy, aqliy va jismoniy rivojlanishi. Yoshlik ob'ektini ko'rib
chiqish bilan bog'liq holda, yoshlar o'rtasida yosh chegaralarini aniqlash zarurati tug'iladi.
Mutaxassislarning fikriga ko'ra, yoshlar bilan ishlash ob'ekti yoshlarning quyidagi toifalari bo'lishi
kerak:
• o‘smirlar (1–17 yosh);
• yoshlar (18-30).
Yunogogika fanining predmeti 14 yoshdan 30 yoshgacha bo‘lgan yoshlarni munosib
rivojlantirishga qaratilgan ijtimoiy-pedagogik faoliyatdir. Yunogogika - bu yosh shaxsning
ijtimoiy rivojlanishini pedagogik qo'llab-quvvatlashni o'rganadigan, yoshlarga pedagogik ta'sir
ko'rsatishning pedagogik texnologiyalari va usullarini ishlab chiqadigan pedagogika sohasidir.
Muayyan fanga xos bo'lgan, uning predmeti va pedagogik faoliyatning asosiy maqsadlari
bilan belgilanadigan bir hil asosiy vazifalar odatda funktsiyalar deb ataladi. Yugogiyaning nazariy
funktsiyasi uch darajada amalga oshiriladi:
• yoshlar mehnatini tashkil etish tajribasini o‘rganish va yoshlar o‘rtasidagi pedagogik
jarayonlarning holati va natijalarini diagnostika qilish;
• yoshlarga pedagogik ta’sir ko‘rsatish jarayonida barqaror aloqalar va qonuniyatlarni
aniqlash;
• yoshlarni tashkil etishda ijtimoiy-pedagogik faoliyatni prognostik tadqiq qilish.
Yunogogika fanining texnologik funksiyalari ham mavjud ular quidagilardan iboar:
• yoshlar faoliyatini tashkil etish bo‘yicha uslubiy materiallar ishlab chiqish;
• pedagogika fanining yutuqlarini yoshlar bilan ishlash amaliyotiga joriy etish;
• ilmiy tadqiqot natijalarining yoshlar bilan ishlashni tashkil etishga ta'sirini baholash va
nazariya va amaliyot o'rtasidagi o'zaro aloqani mos ravishda tuzatish.
Xulosa.
Oʻzbekistonning pedagogika institutlarida 2022-2023- yillarda yangi pedagogika
yoʻnalishi ochilganidan keyin, yunogogika fanini pedagogika yoʻnalishda taxsil olayotgan
talabalarning asosiy fani sifatida oʻqitilishi joriy qilindi. Bu quyidagi ikki sababga bogʻliq:
1) Pedagogika yoʻnalishida taxsil olayotgan talabalar aynan yoshlar ta’lim tarbiyasi bilan
shugʻullanadi.
158
2) Yunogohikaning asl mohiyati yoshlar ta’lim tarbiyasi bilan shugʻullanishdir.
Demak, yunogogika fani yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirish, uni pedagogik va
texnologik jihatdan ta’minlashning nazariy va uslubiy asosidir
REFERENCES
1.
Semenova V.V. Yoshlar sotsiologiyasi // Rossiyada sotsiologiya /, 1998. S. 140-141.
2.
Teslenko A. N. Yunogogika, yoshlik fenomenini ilmiy-pedagogik tushunishning integrativ
yo'nalishi // 2016. No 5. 19-28-betlar.
3.
Boboxonov A. Oʻzbekistonda pedagogik fikr taraqqiti tarixidan.1967. 11-13betlar.
4.
G.B.Kurbanova Yunogogika fanidan oʻquv uslubiy majmua. 2023. 4-8 betlar.
5.
Abdullayeva Sh.A. Pedagogik diagnostika va korrektsiya. 2009. 27-30 betlar.
