ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
380
TA’LIM JARAYONI SAMARADORLIGINI OSHIRADIGAN INTERFAOL
METODLAR VA ULARNING TASNIFI
Xasanova Zebo Davlatovna
Bux MTI dotsenti
Raxmatullaev Botir Sobir o’g’li
Osiyo Xalqaro Universiteti magistri
https://doi.org/10.5281/zenodo.8307447
Annotatsiya.
Mazkur maqolada ta’lim jarayoni samaradorligi oshirishga xizmat qiladigan
interfaol metodlar va ularning qo‘llanilishi haqida fikr yuritilgan.
Kalit so‘zlar:
Pedagogik texnologiya, pedagogik mahorat, tajriba, interaktiv, metod,
kuzatuvchi, xulosalovchi, ta’lim – tarbiya.
INTERACTIVE METHODS AND THEIR CLASSIFICATION THAT INCREASE
THE EFFECTIVENESS OF THE EDUCATIONAL PROCESS
Abstract.
This article reflects on interactive methods and their application, which serve to
improve the effectiveness of the educational process.
Keywords:
pedagogical technology, pedagogical skill, experience, interactive, method,
Observer, summarizer, education.
ИНТЕРАКТИВНЫЕ МЕТОДЫ ПОВЫШЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ
ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО ПРОЦЕССА И ИХ КЛАССИФИКАЦИЯ
Аннотация.
В данной статье рассмотрены интерактивные методы и их
применение, способствующие повышению эффективности образовательного процесса.
Ключевые слова:
педагогическая технология, педагогическое мастерство, опыт,
интерактивный, метод, наблюдательный, заключительный, учебно – воспитательный.
P
e
d
a
g
o
g
i
k
a
q
o
s
h
i
m
c
h
a
t
a
r
b
i
P
e
d
a
g
o
g
i
k
t
e
x
n
o
l
o
g
i
y
a
v
a
p
Interfaol metodlarni o‘quv jarayoniga joriy etishning tub maqsadi – dars qaysi shaklda
bo‘lmasin, qayerda o‘tkazilmasin darsda o‘qituvchi bilan o‘quvchining hamkorlikda ishlashini va
natijada o‘zlashtirishlarini ta’minlashi lozim. Bunda o‘qituvchi faqat yo‘l – yo‘riq ko‘rsatuvchi,
kuzatuvchi, xulosalovchi vazifasini bajaradi. Ushbu metodlar orqali o‘quvchilarning mustaqil
fikrlash qobiliyatlari rivojlantirilib, ularda erkin fikrlash, mustaqil qaror qabul qilish, hissiyotlarni
boshqara olish, tanqidiy va ijodiy fikr yuritishning rivojlanishiga zamin tayyorlanadi. Interfaol
metodlarda o‘qitishning mohiyati quyidagicha:
1.O‘rgatuvchi ham o‘rganuvchi ham ma’lumotlar bilan faol ishlashi;
2. O‘quvchilarni mustaqil fikrlashga undashi va o‘rgatishi;
3. O‘qituvchiga “o‘quvchilarni fikrlashga o‘rgatish uchun” xizmat qilsa, o‘quvchilarga esa,
“fikrlashni o‘rganishlari uchun” xizmat qilishi.
Interfaol usullardan foydalanish shakllari:
1.Individuallashtirish;
2. Kichik guruhlarga ajratish;
3. Tabaqalashtirish;
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
381
4. O‘rgatish va o‘rganish jarayonida demokratik, do‘stona muhitni yaratish;
5. O‘zaro muloqot, hamkorlikni tashkil etish.
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqgan holda dars samaradorligini oshirishga xizmat qiladigan
interfaol metodlar bilan tanishib chiqsak.
Aqliy hujum
– mazkur metod muayyan mavzu yuzasidan berilgan muammolarni hal
etishda keng qo‘llaniladigan metod sanalib, u mashg‘ulot ishtirokchilarini muammo xususida keng
va har tomonlama fikr yuritish, shuningdek, o‘z tasavvurlari va g‘oyalaridan ijobiy foydalanish
borasida ma’lum ko‘nikma hamda malakalarni hosil qilishga rag‘batlantiradi. Ushbu metod
yordamida tashkil etilgan mashg‘ulot jarayonida ixtiyoriy muammolar yuzasidan bir necha
original yechimlarni topish imkoniyati tug‘iladi. “Aqliy hujum” metodi tanlab olingan mavzular
doirasida ma’lum qadriyatlarni aniqlash, ayni vaqtda ularga muqobil bo‘lgan g‘oyalarni tanlash
uchun sharoit yaratadi.
Mashg‘ulot jarayonida ushbu metoddan samarali foydalanish maqsadida quyidagilarga
amal qilish lozim:
1. Mashg‘ulot ishtirokchilarning o‘zlarini erkin his etishlariga sharoit yaratib berish;
2. G‘oyalarni yozib berish uchun yozuv taxtasi yoki varaqlarni tayyorlab qo‘yish;
3. Muammoni aniqlash;
4. Mashg‘ulot jarayonida amal qilishi lozim bo‘lgan shartlarni belgilash.
5. Bildirilayotgan g‘oyalarni ularning mualliflari tomonidan asoslanishiga erishish va
ularni yozib olish;
6. Muayyan qog‘oz varaqlari g‘oyalar yoki fikrlar bilan to‘lgandan so‘ng ularni yozuv
taxtasiga osib qo‘yish;
7. Bildirilayotgan fikrlarni yangi g‘oyalar bilan boyitish asosida ularni qo‘llab –
quvvatlash;
8. Boshqalar tomonidan bildirilgan fikrlar ustidan kulish, ularga nisbatan kinoyali
sharhlarning bildirilishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak.
Aqliy hujum metodi to‘g‘ri va ijobiy qo‘llanilganda shaxsni erkin, ijodiy va nostandart
fikrlashga o‘rgatadi.
“Zigzag”
strategiyasi metodi – sinf o‘quvchilari 7 guruhga bo‘linadilar va guruhlar
nomlanadi. Guruhlarda yangi mavzu mohiyatini yorituvchi matn qismlarga ajratiladi va ajratilgan
qismlar mazmuni bilan tanishib chiqish vazifasi guruhlarga topshiriladi. O‘quvchilar matnlarni
diqqat bilan o‘rganadilar va gapirib beradilar. Vaqtni tejash maqsadida guruh a’zolari orasidan
liderlar belgilanadi va qayd etlgan vazifa ular tomonidan bajariladi. Barcha guruhlarning
o‘quvchilari o‘zlariga topshirilgan matn mazmuni xususida so‘zlab berganlaridan so‘ng, matnlar
guruhlararo almashtirilib, avvalgi faoliyat takrorlanadi. Guruhlarga bir necha matnlar taqdim
etiladi. Shu tarzda barcha matnlar mazmuni guruhlar tomonidan o‘rganib chiqilgach, o‘quvchilar
o‘qilgan mavzu bo‘yicha asosiy tushunchalarni ajratadilar, ularning o‘zaro mantiqiy bog‘liqligini
aniqlaydilar va yuzaga kelgan g‘oyalar asosida mavzuga oid sxema ishlab chiqiladi. So‘ngra
o‘zlashtirilgan bilimlar asosida o‘quvchilarning o‘zlariga shunday sxemalarni ishlab chiqish
vazifasi topshiriladi.
Skarabey – interaktiv texnologiya bo‘lib, u o‘quvchilarda fikriy bog‘liqlik, mantiqiy
xotiraning rivojlanishiga imkoniyat yaratadi. Qandaydir muammoni hal qilishda o‘z fikrini ochiq
va erkin ifodalash mahoratini shakllantiradi. Mazkur texnologiya o‘quvchilarda mustaqil ravishda
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
382
bilimning sifati va saviyasini xolis baholash, o‘rganilayotgan mavzu haqidagi tushuncha va
tasavvurlarni aniqlash imkonini beradi. U ayni paytda turli g‘oyalarni ifodalash hamda ular
orasidagi bog‘liqliklarni aniqlashga imkon yaratadi.
“Skarabey” texnologiyasi har tomonlama bo‘lib, undan o‘quv materialining turli
bosqichlarini o‘rganishda foydalaniladi. Ta’limdan tashqari mazkur metod tarbiyaviy xarakterdagi
qator vazifalarni amalga oshirish imkonini beradi: -o‘zgalar fikriga hurmat; - jamoa bilan ishlash
mahorati; - faollik; - xushmuomilalik; - ishga ijodiy yondashish; - o‘z qobiliyati va imkoniyatlarini
tekshirishga yordam beradi; - “men”ini ifodalashga imkon beradi; - o‘z faoliyati natijalariga
ma’sullik va qiziqish uyg‘otadi. “Zakovatli zukko” metodi – metod o‘z xohishlariga ko‘ra shaxsiy
imkoniyatlarini sinab ko‘rish istagida bo‘lgan o‘quvchilar uchun qulay imkoniyatni yaratadi.
Ular o‘qituvchi tomonidan berilgan savollarga qisqa muddatlarda to‘g‘ri va aniq javob
qaytara olishlari zarur. Savollarning murakkablik darajasiga ko‘ra har bir savolga qaytarilgan
to‘g‘ri javob uchun rag‘batlantiruvchi ballar belgilanadi. Bularning belgilanishi o‘quvchilarning
shaxsiy imkoniyatlari to‘g‘risida aniq tasavvurga ega bo‘lishlarini ta’minlaydi. Metod o‘quvchilar
bilan yakka tartibda, guruhli, ommaviy ishlashga birdek qo‘llanilishi mumkin.
Yuqorida ko‘rib o‘tgan metodlarimiz o‘quvchilarning salohiyatini yuksaltirib, mantiqiy
fikrlashga undaydi hamda ularni ma’naviy yetuk, barkamol shaxslar etib tarbiyalashga xizmat
qiladi.
REFERENCES
1.
Umarova Tarbiya fanini o'qitishda didaktik o'yinlardan foydalanish metodikasi
2.
Ishmuhamedov R. O‘quv jarayonida interfaol uslublar va pedagogik texnologiyalarni
qo‘llash uslubiyati. – T.:RBIMM, 2008.
3.
Ochilov M. Yangi pedagogik texnologiyalar. – Qarshi.: Nasaf, 2000.
4.
Ishmuhamedov R.J.,Abduqodirov A., Pardayev A., Ta’limda innovatsion texnologiyalar . –
T.: Iste’dod, 2008.
5.
Bakhtiyorovna, D. M., Shukhratovna, S. D., & Nodirovna, R. G. (2023). Quality of Service
and its Provision, Definition and Principles of SLA.
Web of Synergy: International
Interdisciplinary Research Journal
,
2
(5), 650-653.
6.
D
a
v
l
y
a
t
o
v
a
M
R
a
s
h
i
d
o
v
a
ahriddinova, N. M., Nematova, L., Hasanova, Z. D., Salomov, B. K., & Khamidov, Y. Y.
(
2
0
2
0
)
.
A
n
a
l
y
s
i
s
асанова, З. Д. (2013). Социально-педагогическая необходимость (потребность) в
развитии мировоззрения у будущих учителей. Молодой ученый, (4), 618-620.
9.
Хасанова, З. Д. (2014). РАЗВИТИЕ ЭТИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ У БУДУЩИХ
УЧИТЕЛЕЙ ПОСРЕДСТВОМ АРТ-ПЕДАГОГИКИ. The Way of Science, 36.
10.
Hasanova, Z., & Inoyatova, D. (2023). ESHITISHDA NUQSONI BOR BO’LGAN
BOLALARNI MAKTAB TA’LIMIGA TAYYORLASHNING SAMARALI USULLARI.
Бюллетень педагогов нового Узбекистана, 1(6 Part 2), 71-75.
11.
Hasanova, Z., & Inoyatova, D. (2023). ESHITISHDA NUQSONI BOR BO’LGAN
BOLALARNI MAKTAB TA’LIMIGA TAYYORLASHNING SAMARALI USULLARI.
Бюллетень педагогов нового Узбекистана, 1(6 Part 2), 71-75.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
383
12.
Hasanova, Z. D. (2023). Bo’lajak muhandislarda kasbiy kompetentlikni shakllantirishning
asosiy vazifalari. Science and Education, 4(1), 471-478.
13.
Glushenkova, A. I., Sagdullaev, S. S., & Davlyatova, M. B. (2017, September). Oil cake of
sesamiumAcad. In
S. YU. Yunusov institute of the chemistry of plant Substances AS RUz «12
th International Symposium on the Chemistry of Natural Compounds
(p. 202).
14.
Baxtiyorovna, D. M. (2022). Food safety management.
Texas Journal of Multidisciplinary
Studies
,
8
, 64-67.
15.
Bakhtiyarovna, D. M., Shakhidovich, S. S., Khalilovich, M. K., Mukimovna, A. Z., &
Karimovna, Y. N. (2020). Investigation Of The Effect Of Plant Extracts On The Rheological
Properties Of Wheat Dough.
The American Journal of Agriculture and Biomedical
Engineering
,
2
(09), 41-47.
16.
Davlyatova, M. B., Shernazarova, D. S., & Rashidova, G. N. (2022). Studying the effect of
plant extracts on the rheological properties of wheat flour.
Science and Education
,
3
(12),
398-405.
17.
Davlyatova, m., & Rashidova, g. (2022). получение целебных национальных
хлебобулочных изделий с добавками по стандарту.
science and innovation
,
1
(a5), 135-
149.
18.
Bahtiyarovna, D. M., Shakhsaidovich, S. S., Khalilovich, M. K., Mukimovna, A. Z., &
Karimovna, Y. N. (2020). Nutritional And Biological Value Of National Breads With The
Use Of Vegetable Extracts.
The American Journal of Agriculture and Biomedical
Engineering
,
2
(09), 85-96.
avlyatova, M., & Rashidova, G. (2022). OBTAINING HEALING NATIONAL BAKERY
P
R
O
D
U
C
T
S
W
I
T
H
A
D
D
I
T
I
V
E
S
A
C
