ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1066
ROBERT M. DRAKENING “BEAUTIFUL AND DAMNED” ASRINI INGLIZ TILIDAN
O`ZBEK TILIGA TARJIMA QILISHDAGI MUAMMOLAR TAHLILI
Saydullayeva Malika Sayidmurod qizi
saydullayevamalika983@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.10061189
Annotatsiya.
Mazkur maqola Robert M. Drake tomonidan yozilgan “Beautiful and damned”
asarini so`zma-so`z tarjima qilishda uchragan muammolar va ularning tahlili haqida. Mazkur
maqolada tarjimada uchraydigan ba`zi transformatsiyalar haqida ham ma`lumot beriladi.
Kalit so`zlar:
leksik transformatsiyalar, semantik transformatsiyalar, tarjima usullari,
punktuatsion metod.
ANALYSIS OF PROBLEMS IN TRANSLATING ROBERT M. DRAKE'S "BEAUTIFUL
AND DAMNED" CENTURY FROM ENGLISH TO UZBEK LANGUAGE
Abstract.
This article is about the problems encountered in the literal translation of the work
"Beautiful and damned" written by Robert M. Drake and their analysis. This article also provides
information about some transformations that occur in translation.
Key words:
lexical transformations, semantic transformations, translation methods,
punctuation method.
АНАЛИЗ ПРОБЛЕМ ПЕРЕВОДА С АНГЛИЙСКОГО НА УЗБЕКСКИЙ ВЕК
РОБЕРТА М. ДРЕЙКА «КРАСИВЫЙ И ПРОКЛОНЕННЫЙ» ВЕК
Аннотация:
В статье рассматриваются проблемы, возникающие при дословном
переводе произведения Роберта М. Дрейка «Прекрасные и проклятые», и их анализ. В этой
статье также представлена информация о некоторых трансформациях, происходящих
при переводе.
Ключевые слова:
лексические трансформации, семантические трансформации,
способы перевода, метод пунктуации.
KIRISH
Robert M. Drakening “Beautiful and damned” asari eng mashhur asarlaridan biridir. Bu asar
sevgi va yo`qotish, kuch va o`z yo`lingizni topish haqidagi yurakni ezuvchi va chiroyli kichik
hikoyadir. Bu asar buyuk badiiy adabiyotning haqiqiy muhlisi bo`lgan barcha kitobxonlar uchun
ajoyib asardir. Asar tarjimasida so`zma-so`z tarjima qilish usulidan foydalanilgan hamda tarjimada
uchragan qiyinchiiklar bu maqolada yoritib berilgan.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METADOLOGIYASI
Ushbu maqolani yozishda ingliz tilidan o`zbek tiliga tarjima qilinayotgan asarni tarjima
qilishda leksik va semantik transformatsiyalardan foydalanilgan. Shuningdek, qiyosiy va
chog`ishtirma metodlar ham qo`llanilgan.
Leksik transformatsiya:
ushbu transformatsiya so`zni kontekstda almashtirish deb ham
yuritiladi.
Qiyosiy metod:
bir til oilasiga mansub bo`lgan tillarning o`xshash va farqli jihatlarini tahlil
qilish.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1067
MUHOKAMA
Ushbu asarni tarjima qilishda bir qancha transformatsiyalardan va punktuatsion metoddan
foydalanildi. Quyida buni bir nechta gapar misolida ko`rishimiz mumkin.
“The weather never befriended her, and sometimes she missed home.”
Bu gapni tarjima qiladigan bo`lsak:
“Ob-havo hech u bilan do`stlashmadi va u ba`zida uyini sog`inardi.”
Demak bu gapda kelgan to miss fe`lini biz ko`pincha o`tkazib yubormoq deb tarjima
qilganmiz, lekin agar biz ushbu gapda o`tkaib yubormoq deb tarjima qilsak ma`no chiqmay qoladi.
Ushbu gap leksik transformatsiyaning birinchi turiga misol bo`loladi. Ya`ni keng ma`noli yoki
ma`nosini aniqlash qiyin bo`lgan so`zlarni tarjima qilishda qo`llaniladi. To miss fe`li keng ma`noli
fel hisoblanadi, shuning uchun biz buni tarjima qilishda kontekstdan kelib chiqqan holda qaysi
ma`nosini qo`llashni bilishimiz kerak.
“I`ve had enough. I can`t take it anymore.” The fury in her eyes was hard to miss.
“Yetar. Men boshqa chidayolmiyman.” Uning ko`zlaridagi g`azabni tushinish qiyin edi.
Bu gapni tarjima qilganimizda ham to miss fe`lining boshqa ma`nosidan foydalandik. Ya`ni
to miss fe`lini tushunmoq deb tarjima qildik.
Boshqa yana bir misol:
Her hands trembled and her mind spun.
Uning qo`llari qaltiradi va boshi aylandi.
E`tibor beradigan bo`lsak mind so`zining asl ma`nosi miya, lekin biz uning miyasi aylandi
deyolmaymiz, chunki g`aliz ma`no chiqib qoladi. Shuning uchun boshi aylandi deb tarjima
qilamiz.
Worst of all, she always had work to finish at home, and there was no end to this cycle.
Eng yomoni, uning uyda tugatishi kerak bo`lgan ishi bore di va bu izchillikning oxiri yo`q
edi.
Cycle so`zini biz velasopid deb tarjima qilolmaymiz chunkima`no chiqmaydi, shuning uchun
izchillik degan ma`nosidan foydalanamiz.
Ba`zida birorta so`zni tushunmay qolsak unga izoh berib ketamiz. Masalan:
On the crowded isolation of the train, she considered moving back home.
U poyezdning olomon izolyatsiyasida uyiga qaytayotganini o`yladi.
Ushbu gapda kelgan isolation so`zini biz izolatsiya deb tarjima qildik va biz bunga izoh
berishimiz kerak.
U poyezdning olomon izolyatsiyasi (boshqalardan ajralish,alohida bo`lish) da uyiga
qaytayotganini o`yladi.
Leksik transformatsiyaning yana bir turi bu antonamik tarjima hisoblanadi. Bunga misol
sifatida quyidagi gapni keltirishimiz mumkin:
“But I had no choice. It was bound to happen either way. I felt it in my bones,” she said as
she twirled the straw in her coffee.
“Lekin boshqa ilojim yo`q edi.Boshqacha bo`lishi ham mumkinmas edi. Bu suyak-
suyagimgacha otib ketdi,” dedi u qahvadagi somonni aylantirar ekan.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1068
Kontekstdan kelib chiqadigan bo`lsak, it was bound to happen either way gapini biz o`z
holicha tarjima qilolmaymiz, chunki ma`no to`g`ri chiqmay qoladi. Darak gapni biz inkor gap
qilib tarjima qildik bu antonamik tarjimadir.
Punktuatsion metodga to`xtaladigan bo`lsak, bu metod tarjimada uchraydigan tinish
belgilarini o`rganadi. Masalan:
“The weather never befriended her, and sometimes she missed home.”
Biz bu gapni yuqorida ko`rib chiqdik va bundagi tinish belgilar quyidagilar: qo`shtirnoq,
nuqta va vergul. Buni tarjima qilganimizda vergul noto`g`ri qo`llanilgan yoki and so`zini olib
tashlasak vergul to`g`ri qo`llanilgan bo`ladi deb tushunishimiz kerak. O`zbek tilida vergul ham,
va so`zi ham ikki gapni yoki so`zni bog`lashda qo`llanladi, lekin ikkalasi ham bir joyda kelishi
mumkin emas.
XULOSA
Tarjimonlar duch keladigan asosiy muammolardan biri bu biror so`zni tarjima qilishda
ma`no chiqarolmaslikdir. Shuning uchun o`sha so`zning boshqa muqobillarini ham ko`rish tavsiya
etiladi. Birorta bir judayam uzun gapni bittagina gap bilan chiroyli tushuntirib tarjima qilsak bu
kitobxonning tezda tushunib olishiga yordm beradi va kitobxonni zeriktirib qo`ymaydi. Agarda biz
tarjima qilayotganimizda biror joyni tasvirlashimiz kerak bo`lsa uni hammasini to`liq tarjima
qilmasdan qisqagina qilib tarjima qilsak yaxshi bo`ladi va kitobxonning o`qishiga va tushunishiga
oson bo`ladi.
Mazkur asarni tarjima qilishda uchragan ba`zi muammolar va ularning yechimi ushbu
maqolada yoritib berildi. Asarni tarjima qilishimizda muammolarning uchrashi bizning
tarjimamizning yanada yaxshiroq chiqishiga asos bo`ladi. Agar mana shu muammolarni hal qilib
tarjima qilsak asarning yanada boyiganligini kuzatishimiz mumkin. Biz biror asar tarjima qilish
orqali so`z boyligimizni oshirishimiz mumkin. Shuningdek tarjima qilayotganimizda e`tiborli
bo`lishimiz shart, chunki tarjimamiz g`aliz chiqib qolishi mumkin. Va bu kitobxonning tushunishini
qiyinlashtiradi. Tarjima qilayotganimizda hamma uchun tushunarli tarzda tarjima qilishimiz
kerak. Masalan, ba`zi so`zlarni inglizlargina tushunadi, lekin o`zbeklar tushunmaydi. Ba`zi
so`zlarni yoshlar tushunadi lekin yoshi katta insonlar tushunmay qolishi mumkin. Masalan,
bugungi kunda hayotimizga kirib kelayotgan yangi so`zlar. Agar hammaga tushunarli bo`lmagan
so`z kelsa unga izoh berish orqali uni tushuntirib berish zarur. Bu kitobxonning tezda tushinib
olishiga yordam beradi.
REFERENCES
1.
Solijonov Juraali Kamoljnovich. (2022). Lingua-perspective Problems and Solutions of
Translating the Plant and Food Names in the "Harry Potter" books from English into Uzbek.
ASEAN Journal on Science & Technology for Development, Vol 39(No 4,), 221–229. doi:
10.5281/zenodo.6607317 https://doi.org/10.5281/zenodo.6607317
2.
Kamoljnovich, S. J. (2022). JK ROULINGNING FANTASTIK ASARLARIDAGI
ANTROPONIMLARNING LINGVO-PERSPEKTIV MUAMMOLARI.
Central Asian
Research
Journal
for
Interdisciplinary
Studies
(CARJIS)
,
2
(1),
334-343.
https://doi.org/10.24412/2181-2454-2022-1-334-343 3.Kamoljonovich, S. J., & O’G, Y. N.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
1069
U. B. (2022). BADIIY TARJIMA UCHUN TARJIMA USULLARI TAHLILI (IAN
TUHOVISKIY ASARLARI MISOLIDA).
Ta’lim fidoyilari
,
18
(5), 32-37.
3.
Jo’ramurodova, Z., & Solijonov, J. (2022, April). JK ROULINGNING “BIDL
QISSANAVIS ERTAKLARI”(“THE TALES OF BEEDLE THE BARD”) ASARIDAGI
ANTROPONIMLARNING O’ZBEK TILIDAN
INGLIZ TILIGA TARJIMA
QILISHDAGI
MUAMMOLARI.
In
МЕЖДУНАРОДНАЯ
НАУЧНАЯ
КОНФЕРЕНЦИЯ:"
СОВРЕМЕННЫЕ
ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ
ПАРАДИГМЫ:
ВЗАИМОДЕЙСТВИЕ ТРАДИЦИЙ И ИННОВАЦИЙ II"
(Vol. 2, No. 18.03, pp. 554-560).
https://doi.org/10.47100/nuu.v2i18.03.115
4.
Qodirovna, A. Z., & Kamoljonovich, S. J. (2022). JK ROULINGNING, GARRI POTTER
VA AFSUNGARLAR TOSHI’’ROMANIDAGI SEHRGARLAR OBRAZINI INGLIZ
TILIDAN O’ZBEK TILIGA TARJIMA QILISHNING LINGVO-PERSPEKTIV TAHLILI.
Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
,
2
(3), 176-180.
https://doi.org/10.24412/2181-2454-2022-3-176-180
