145
ZANJABIL (ZINGIBER OFFICINALIS L.) O’SIMLIGINING DORIVORLIK
XUSUSIYATLARI
Uzoqov G‘ulom Oqbo‘tayevich
Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti q.x.f.dots.
Ko’chkeldiyeva Shahnoza Chorshanbiyevna
Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti 2-kurs magistranti
www.shahnozachorshanbiyevna@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.8403916
Annotatsiya
. Ushbu maqolada zanjabil o’simligining biologiyasi, kimyoviy tarkibi, qishloq
xo’jaligida va tibbiyotdagi ahamiyati, oziq-ovqatda ishlatilishi, shu bilan birgalikda shifobaxshlik
xususiyatlari, hamda ushbu o’simlikni yetishtiruvchi davlatlarda o’simlikning ahamiyatli tomoni
nimada ekanligi to’g’risida ma’lumotlar keltirib o’tiladi.
Kalit so’zlar:
zanjabil, uglevod, yog’, riboflavin, tiamin, niatsin, pantotenik kislota,
piridoksin, xolin, gingerol, Hindiston, Xitoy.
MEDICINAL PROPERTIES OF GINGER (ZINGIBER OFFICINALIS L.) PLANT
Abstract
. In this article, the biology, chemical composition, importance of ginger plant in
agriculture and medicine, its use in food, as well as its medicinal properties, as well as the
importance of the plant in the countries that grow this plant, are correct. information is given.
Key words:
ginger, carbohydrate, fat, riboflavin, thiamin, niacin, pantothenic acid,
pyridoxine, choline, gingerol, India, China.
ЛЕЧЕБНЫЕ СВОЙСТВА РАСТЕНИЯ ИМБИРЯ (ZINGIBER OFFICINALIS L.)
Аннотация
. В данной статье рассматриваются биология, химический состав,
значение растения имбирь в сельском хозяйстве и медицине, его использование в пищу, а
также его лечебные свойства, а также значение растения в странах, где выращивается
это растение. информация дана правильно.
Ключевые слова:
имбирь, углеводы, жиры, рибофлавин, тиамин, ниацин,
пантотеновая кислота, пиридоксин, холин, гингерол, Индия, Китай.
Zanjabilning shifobaxsh xususiyatlari keyingi bir necha o’n yilliklarda zamonaviy
mutaxassislar tomonidan faol o’rganilmoqda. Tarkibida biriktiruvchi moddalar va gingerol
mavjudligi unga o’ziga xos yoqimli hid berib turadi, qator foydali xossalarga egaligi ham shundan
kelib chiqadi.
146
Bugungi kunda zanjabil ko’pgina tabiiy dori-darmonlar tarkibiga kiritilib, organizmni turli
kasalliklardan himoya qilishda va bir qancha kasalliklarga qarshi kurashda keng isteʼmol
qilinmoqda. Ayollarda homiladorlikdagi ko'ngil aynishi, organizmning turli xil shamollashlari,
sovuq kunlarda tumov ko'paygan mavsumda immunitetni kuchaytirish, kasallikning oldini olish
maqsadida qaynoq sut yoki choyga bir oz zanjabil ildizidan qo'shib ichish inson sog'ligi uchun
benihoyat foydali ekanligini mazkur tadqiqotlar isbotladi.
Tarixiy jihatdan zanjabil miloddan avvalgi toʼrtinchi asrda oshqozon ogʼrigʼi, koʼngil
aynishi, diareya kasalliklarini davolashda qoʼllanilgan. Shuningdek, zanjabil ishtahani ochuvchi,
immunitetni koʼtaruvchi dori vositasi sifatida ishlatilgan. Zanjabil bir vaqtning oʼzida oshqozon
harakatini yaxshilaydi. Xavfsizligi sababli zanjabil muntazam ravishda homilaga zararli taʼsirisiz
homiladorlikda qoʼllaniladi. Аsosan, tropik va subtropiklarda tarqalgan. Janubiy va Janubiy-
Sharqiy Osiyoda oʼstiriladi.
Zanjabil yer osti qurigan ildizi hushboʼy hidli va mazali boʼlib, hamma qismida efir moyi
bor. Maydalanmagan zanjabilning xushboʼy hidi maydalanganiga nisbatan uzoq saqlanadi. Tuyib
elaklangan talqoni tabobatda jigar, yurak, meʼda xastaligini davolashda ishlatiladi (asal bilan birga
choynakka damlab ichiladi). Oziq-ovqat sanoatida konditer mahsulotlari ishlab chiqarishda va
pazandachilikda baʼzi ovqatlarga (pishish oldidan) maydalangan holda ziravor sifatida solib
ishlatiladi
Bugungi kunda zanjabil koʼpgina tabiiy dori-darmonlar tarkibiga kiritilib, organizmni turli
illatlardan himoya qilishda va bir qancha kasalliklarga qarshi kurashda keng isteʼmol qilinmoqda.
Shu jumladan, Zanjabil jigarni tozalab, undan zaharli moddalarni chiqarib yuboradi, oʼt pufagini
sogʼlomlashtiradi, ovqat hazm qilishni yaxshilashda ishlatiladi. Xususiyatlari nafaqat tanaga tibbiy
ta’sir doirasiga taalluqli bo’lgan zanjabil samarali tabiiy afrodizyak sifatida ishlatiladi. Keng
miqyosda turli moddalar libidoni kuchaytirishga yordam beradi, ayol va erkak jinsiy
muammolarining namoyon bo’lishini yo’q qiladi. Ildiz reproduktiv organlarga qon oqimiga ijobiy
ta’sir ko’rsatadi va shu bilan tabiiy qo’zg’alishga erishiladi.
Zanjabil erkaklar salomatligi uchun nihoyatda foydalidir. Hozirgi kunda tarqalishi rekord
darajaga o’sib borayotgan prostata saratonining oldini olishga hissa qo’shadi. O’simlikning ildizi
qadim zamonlardan beri libidoni oshirish vositasi sifatida ishlatilgan. Eronlik mutaxassislarning
fikriga ko’ra, o’simlik jinsiy a’zolarga qon oqimini oshiradi va ularning ishiga foydali ta’sir
ko’rsatadi. O’simlik vaqtinchalik yoki uzoq muddatli potensiyani oshirish uchun ishlatilishi
mumkin. Zanjabil potensialni, libidoni oshiradi va prostata hujayralarining malign
transformatsiyasini ehtimolini kamaytiradi.
147
Zanjabil;
• jigarni tozalab, undan zaxarli moddalarni chiqarib yuboradi;
• oʼt pufagini sogʼlomlashtiradi;
• organizmni ichdan qizdiradi;
• ovqat xazm qilishni yaxshilaydi;
• immun tizimini mustahkamlaydi;
Shubhasiz, zanjabilning dunyodagi koʼpchilik xalqlar oʼrtasida maʼlum-mashhurligi uning
shifobaxsh xossalari bilan bogʼliq, bu esa, uning kasalliklarning oldini olish va ularni davolashda
universal tabiiy vositaligidandir.
Zanjabilda, shuningdek, kaliy, magniy, mis, kalsiy oksidi va B-6 vitamini mavjud bo'lib,
inson organizmi uchun zarur bo’lgan kundalik ehtiyojining 3 %ini qondiradi. Tabobatda qorin
og'rig'i va gaz yig'ilib dam bo'lishini yengillatishda ham ishlatiladi. Zanjabilni imom Ibn Qayyim
“At-tibbun-nabaviy” asarida “qizdiruvchi, hazmi taomni yengillatuvchi, qorinni yumshatuvchi,
me'da va ichaklarda yig'ilgan yellarni haydovchi, balg'am haydab qurituvchi, kuch-quvvatni
ko'paytiruvchi shifobaxsh giyoh” deb ta'riflagan. Hozirgi zamon tibbiyoti ilmiy tadqiqotlari har xil
shamollashlar, gripp kasalligi asoratlarini oldini olishda, onkologik va yurak kasalliklarini oldini
olishda bu shifobaxsh giyoh ildizi muhim rol o'ynashini tasdiqlamoqda. Bundan tashqari zanjabilni
iste’mol qilgan kishida yod olish qobiliyati oshadi.
Buyuk hakim Abu Ali ibn Sino “Tib qonunlari” asarida ko’plab hastaliklarni
davolashda qo’llanadigan malhamlarni tayyorlashda ular tarkibiga zanjabil qo’shish lozim, deb
yozgan. Qadim qadimdan zanjabil “universal dori vositasi” va ziravor sifatida keng qo’llaniladi.
Ayniqsa virusli kasalliklarni davolashda, xususan, qadimda o’latning oldini olishda asosiy dori
vositasi hisoblangan. U immunitetni oshirishi, mikroblarga qiron keltirishi bilan ham sarimsoqqa
o’xshab ketadi. Alloma Ibn Sino piyoz va mingdevona urug’larini aralashtirib dudlatish yo’li bilan
kariesni davolashni eng afzal vosita deb bilgan.
Zanjabil muqaddas o’simliklar qatorida Qur’oni karimda keltiriladi. (Jannat ahli) u joyda
aralashmasi zanjabil bo’lgan qadahlarda –(jannatlardagi salsabil ataladigan chashma) bilan
sug’orilurlar. (Inson surasi 17-18 oyat). Zanjabilning quruq ildizi dorivor bo’lib, tarkibida 1,5 dan
3 foizgacha efir yog’lari, 70 foizgacha organik birikmalar, shuningdek, kamfen, sineol, bisabolen,
borneol, sitral, linalool moddalari, C, B1, B2 darmondorilari, aminokislotalar mavjud. Ko’pincha
tuyilgan holda ishlatiladigan zanjabil ildizi qo’ng’irsimon-sariq unga o’xshaydi. U oftobda
quritiladi.
148
Tozalanmagan qoramtir zanjabilning hidi va ta’mi o’tkir bo’ladi. Zanjabil atir-upa
sanoatida xam foydali xom ashyo sifatida nihoyatda qadirlanadi. Oziq-ovqat sanoatida konditer
mahsulotlari ishlab chiqarishda va pazandachilikda ba’zi ovqatlarga (pishish oldidan)
maydalangan holda ziravor sifatida qo’shib ishlatiladi. Ko’pincha u quritib tuyilgan holda
taomlarga qo’shiladi.
REFERENCES
1.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 10 apreldagi “2019-2021 yillarda
respublikaning farmatseftika tarmog’ini yanada jadal rivojlantirish chora-tadbirlari
to’g’risida”gi PF-5707-sonli farmoni.
2.
2.O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 10 apreldagi “O’zbekiston
Respublikasida xalq tabobatini rivojlantirishga doir qo’shimcha chora-tadbirlar
to’g’risida”gi PQ-4668-sonli qarori.
3.
A. Abdullayev, B. X. Sattorov "Biologiyadan qisqacha izoxli lug'at" T-2016 . 134-b.
Internet saytlari:
4.
5.
www.dissercat.com
