440
MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA BOLALARNING HAR
TOMONLAMA RIVOJLANISHIDA FAOLIYAT MARKAZLARINING ROLI
To‘raqulova Malohat
Guliston davlat pedagogika instituti o‘qituvchisi
Jo‘rayeva Yulduz
Guliston davlat pedagogika instituti talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.10572194
Annotatsiya.
Mamlakatimizda ta‘lim tizimiga davlat siyosati darajasida e’tibor
qaratilmoqda. Shu boisdan ham amalga oshirilayotgan ishlarni pedagogik tahlil qilish,ta’limiy
tarbiyaviy jarayonlarining samarali kechishini ta’minlash yuzaga keladi. Bu talablar pedagogika
oliy o‘quv yurtlarining maktabgacha ta’lim yo‘nalishida bo‘yicha malakali kadrlar tayyorlashga
ham taluqli bo‘lib, bu ixtisoslik bo‘yicha tayyorlangan mutaxassislar faoliyat markazlarida o‘z
yangiliklari bilan faol bo‘lishlari shart. Pedagog bolalarga rivojlanish markazlarida faoliyatni
tanlash imkoniyatini berish, bunda bolalar tabiat haqida bilimlarini mustaqil ravishda egallashi,
ko‘nikma va qobiliyatlarini rivojlantirish, bolada qiziquvchanlik, tadqiqot jarayonlariga
qo‘shilish imkoniyatini beradi.
Kalit so‘zlar:
Maktabgacha ta’lim, pedagog, faoliyat, texnologiya, malaka, rivojlanish,
zamonaviy.
THE ROLE OF ACTIVITY CENTERS IN THE COMPREHENSIVE
DEVELOPMENT OF CHILDREN IN PRESCHOOL EDUCATIONAL
ORGANIZATIONS
Abstract.
In our country, attention is paid to the education system at the level of Public
Policy. Therefore,pedagogical analysis of the work carried out, ensuring the effective course of
educational educational processes occurs. These requirements are also taluqli for the training of
qualified personnel in the direction of preschool education of pedagogical higher educational
institutions, and specialists trained in this specialty are obliged to be active with their innovations
in activity centers. The educator gives children the opportunity to choose activities in development
centers, in which children independently acquire their knowledge of nature, develop skills and
abilities, curiosity in the child, join research processes.
Keywords:
preschool education, educator, activity, technology, qualification,
development, modern.
РОЛЬ ЦЕНТРОВ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ВО ВСЕСТОРОННЕМ РАЗВИТИИ
ДЕТЕЙ В ДОШКОЛЬНЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ОРГАНИЗАЦИЯХ
441
Аннотация.
В нашей стране системе образования уделяется внимание на уровне
государственной политики. Поэтому происходит педагогический анализ проводимой
работы,обеспечение эффективного протекания учебно-воспитательных процессов. Эти
требования касаются и подготовки квалифицированных кадров по направлению
дошкольного образования педагогических вузов, специалисты, подготовленные по данной
специальности, обязаны активно внедрять свои инновации в центрах деятельности.
Педагог предоставляет детям возможность выбора деятельности в развивающих
центрах, позволяя детям самостоятельно приобретать знания о природе, развивать
навыки и умения, проявлять любознательность у ребенка, включаться в
исследовательские процессы.
Ключевые слова:
дошкольное образование, педагог, деятельность, технология,
квалификация, развитие, современность.
Zamonaviy maktabgacha ta’lim tashkilotlari bola rivojlanishi uchun ahamiyatli soha va
jihatlarda o‘z o‘rni, hissiy amaliy tajriba egallaydigan joydir. Maktabgacha yoshdagi bolalarga
ta’lim tarbiya berish ,ularni barkamol, sog‘lom, vatanparvarlik ruhida tarbiyalash biz
pedagoglarning vazifamiz ekanligini yaxshi bilamiz. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida
markazlar faoliyatini yuqori saviyada tashkil etish va uning samaradorligini yanada
takomillashtirish maqsadida tarbiyachi mashg‘ulot uchun berilgan vaqtdan unumli foydalanishi
zarur.
Mashg‘ulotlarni markazlarda turli zamonaviy texnologiyalardan foydalangan holda tashkil
etishi, yangicha usul va metodlardan foydalanib mashg‘ulotlar o‘tishi muhim ahamiyat kasb etadi.
Tarbiyachi rivojlanish markazlarida bolaning yosh xususiyatlarini inobatga olgan holda
tashkil etishi lozim. Shuningdek tarbiyachi bir xil yoshdagi bolalarning qiziqishlari va
qobiliyatlaridagi farqlarga e’tibor bilan munosabat bildirishini mutaxassislar alohida
ta’kidlashadib. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida quyidagi rivojlanish markazlari faoliyatida Ilk
qadam o‘quv dasturiga muvofiq faoliyat yuritilishi nazarda tutilgan. Qurish va kanstruksiyalash
markazi, syujetli rolli o‘yinlar va sahnalashtirish markazi, til va nutq markazi, ilm fan va tabiat
markazi, san’at markazi. Shu o‘rinda Maria Montessorining bolalarni erkin hamda faol ruhda
tarbiyalagan tajribalaridan misollar keltiramiz.
Montessori maktabi sinf xonasidan partalar olib
tashlangan. Ular nafaqat vosita faoliyatini, balki bolaning kognitiv qobiliyatlarini ham cheklaydi,
deb ishonilgan. Stollar o‘rniga yorug‘lik stollari va gilamchalar qo‘yiladi, ulardan mqsad bola o‘z
xohishiga ko‘ra xonaning istalgan burchagiga o‘tishi bo‘lgan. Bir guruhda bir vaqtning o‘zida 20
442
dan 40 tagacha bola bo‘lishi mumkin va har bir bola o‘z rejasiga muvofiq individual ishlaydi.
Voyaga etgan odamning vazifasi unga o‘zining individualligini anglashga yordam
berishdir. Montessori tomonidan qabul qilingan zonalar va ularning faoliyati haqida ko‘rib
chiqamiz.
Birinchi zona amaliy hayot
- bunda bola o‘ziga va boshqalarga xizmat qilishni o‘rganadi.
Bu erda bolajonlar narsalarni yuvishlari va ularni issiq dazmol bilan dazmollashi, o‘tkir
pichoq bilan salat uchun sabzavotlarni kesishi, tugmachani tikishlari va hokazolarni qilishlari
mumkin bo‘lgan.
Ikkinchi zona ijtimoiy
-hissiy rivojlanish- bola ob’ektlarni ma’lum xususiyatlarga ko‘ra
farqlashni o‘rganadi. Bu yerda teginish hissi, ko‘rish, eshitish va hidni rivojlantiradigan materiallar
mavjud.
Uchinchi zona matematik miqdor tushunchasi
va uning belgi bilan bog‘lanishini
o‘zlashtirishga, matematik amallarni bajarishni o‘rganishga yordam beradigan materiallar mavjud.
To‘rtinchi zona til zonasi-
bolalar M. Montessorining usullaridan foydalanib o‘qish va
yozishni o‘rganadilar. Uning maktabgacha yoshdagi bolalar uchun o‘qish emas, balki yozish
ustuvorligi haqidagi bayonoti haqiqiy inqilobga aylandi.
Beshinchi zona kosmik zonasi-
bola atrofidagi dunyo, hodisalar va narsalarning o‘zaro
aloqalari va o‘zaro ta’siri, turli xalqlarning tarixi va madaniyati haqida birinchi tasavvurga ega
bo‘lishi mumkin bo‘ladi. M. Montessori usulining mazmuni - bolani o‘z-o‘zini o‘rganish, o‘z-
o‘zini tarbiyalash va o‘z o‘zini rivojlantirishga undashdir. Bizdagi markazlarda faoliyat
yuritganda bolajonlar o‘z-o‘zini tarbiyalaydilar.
O‘z-o‘zini tuzatuvchi materiallar bolaning manfaatlarini qamrab oladi.
Tarbiyachilar rivojlanish markazlarida bolaning yordamchisi vazifasini bajaradilar.
Maktabgacha ta’lim sohasida ta’limni sifatli tashkil etish uchun maktabgacha ta’lim
sohasini kadrlar bilan ta’minlashga talab ortib bormoqda. Markazlarda bolalar bilan o‘yin orqali
ishlash muhim ahamiyat kasb etadi. Buning uchun biz tarbiyachi pedagoglar markazlarni
bolajonlarga jihozlab, barcha sharoitlarni yaratib berishimiz lozim.
Masalan: Til va nutq markazi bunda to‘rtburchak shaklidagi qutidan akvarium yasab olib
ichiga baliqcha shakllarini solamiz. Har bir baliqcha ustida rasmlar va bolajonlar bu rasmlar
ishtirokida hikoyalar tuzishadi yoki she’r aytadi. Qurish yasash va matematika markazi: bunda
bolalar geometrik shakllardan lego va konstrukturalardan foydalanadilar shu bilan bolalar qurish,
yasash, hisob, sanoqni o‘rganadilar.
San’at markazi: Bu markaz bolajonlarimizning sevimli markazi hisoblanadi. Chunki bolalar
443
rasmlar chizib o‘zlari xohlagan narsalarni yasab erkin faoliyat olib borishadi. Masalan: Bayroq
mavzusidagi mashg‘ulotimiz uchun markazlarda bayroq rasmini chizamiz,qani kim qanday
bayroqni o‘z rasmlarida aks ettiradi deyiladi. Bolajonlardan esa kimdir hilpirab turgan bayroqni
kimdir bino ustiga o‘rnatilgan bayroqni, kimdir askar ushlab turgan bayroqni chizishadi. Bu bilan
bola bayroq haqida tasavvurga va erkin fikrlashga o‘rganadi. Fan va tabiat markazi.Tabiat bag‘rida
yoki xonadagi tabiat markazida mashg‘ulot o‘tsa bo‘ladi. Bu markazda tarbiyachi har xil tajribalar
ham o‘tkazsa bo‘ladi. Masalan: Kamalakni aks ettiramiz . Buning uchun bir martalik qog‘oz va
rangli bayroqlar kerak bo‘ladi. Qog‘ozni ketma ketlikda xar hil ranglarga bo‘yaymiz va uni suvga
solamiz, shunda ranglar birlashib tepaga bo‘yaladi va kamalak hosil bo‘ladi.
Bunday tajribadan bolalar juda ham zavqlanadilar va o‘zlari bajarib ajoyib tabiat
manzarasidan quvnaydilar. Syujetli va rolli markaz. Bu markaz bolajonlarining eng sevimli
markazlaridan biri hisoblanadi, chunki bolajonlar bu markazda ertaklar tinglab, o‘zlari yoqtirgan
qahramonlariga taqlid qilishadi va o‘zlari uning rolini bajaradilar. Kimdir quyoncha, kimdir
Zumrad, kimdir kenja Botir rolini o‘ynashni istaydilar. Bunda bolaning nutqi, jismoniy
harakatlari, tasavvuri, xotirasi va bir qancha bilish jarayonlari rivojlanadi.
Xulosa qilib aytganda, bolalar ongini rivojlantirishda asosiy faoliyat turi o‘yin hisoblanadi.
O‘yin orqali o‘rgatilgan mashg‘ulotlar bola xotirasida tez va mustahkam saqlanadi. Shu
bilan birga bolajonlar mashg‘ulot orqali har bir kunini, har soatini qiziqarli va maroqli o‘tkazadi.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarning bilishlarini, qiziqishlarini rivojlantirib har
tomonlama komil va barkamol etib tarbiyalash biz tarbiyachilarning ustuvor vazifamiz burchimiz
sanaladi.
REFERENCES
1.
Montessori M. Ilmiy pedagogika usuli. M .: AST. 2010. 26 b. Atashkina N.V.
2.
Individual mutaxassis sifatida zamonaviy mutaxassisni tarbiyalash vizuallik // Bugungi
kunda oliy ta’lim. 2007 yil. № 7. 78-bet.
444
3.
Peregudov F.I. Uzluksiz ta’lim: muammolar va istiqbollar tivs. Mintaqada uzluksiz ta’lim
tizimi. Saransk. 1993. 13 b.
4.
Montessori M. Ijtimoiy va axloqiy tarbiya. So‘rilgan bolaning aqli. M. "Ko‘ngillilar"
xayriya fondi. 2009. 83 b.
5.
Ilk qadam davlat o‘quv dasturi T-2022 y.
6.
Ilhomovna, M. S. (2021). Eco-friendly environment-the foundation of a healthy
generation. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(6),
892-895.
7.
Musurmonova, S. I. (2021). THE ROLE OF PARENTS IN ENVIRONMENTAL
EDUCATION FOR SMALL CHILDREN. In НАУКА И СОВРЕМЕННОЕ
ОБРАЗОВАНИЕ: АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ, ДОСТИЖЕНИЯ И ИННОВАЦИИ
(pp. 104-106).
8.
Tovbayevna, M. N., & Nosirova, M. (2021). Methods Of Organizing Geography Lessons
For Childrenpeople With Disabilities Inclusive Education. JournalNX, 7(03), 187-190.
9.
Khudayberdievich, R. B., Tavbaevna, M. N., Muratovna, N. S., Djumanovna, T. M., &
Kurbanovna, T. R. (2019). Educating research approach in future teachers. Journal of
Critical Reviews, 7(4), 2020.
10.
Ilhomovna, M. S. (2022). SIGNIFICANCE AND ROLE OF PEDAGOGICAL
CREATIVITY.
11.
Rozimatov, J. (2023). ENHANCING THE METHODOLOGY FOR UTILIZING
DIGITAL EDUCATIONAL TECHNOLOGIES AMONG FUTURE PRIMARY
SCHOOL
TEACHERS
(USING
NATURAL
SCIENCE
AS
AN
EXAMPLE). Евразийский журнал академических исследований, 3(12 Part 2), 11-13.
12.
Ravshan, A., Sirojiddin, G., Azamat, Z., & Gulizahro, T. (2023). DEVELOPING
EFFECTIVE APPROACHES TO THE USE OF MODERN INFORMATION
TECHNOLOGY IN EDUCATION. Horizon: Journal of Humanity and Artificial
Intelligence, 2(6), 53-55.
