ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
933
RAQOBATDOSHLIKNI OSHIRISHDA INNOVATSION SALOHIYATNING
AHAMIYATI
Qudratova Gulzoda Mahmudovna
Osiyo xalqaro universiteti o‘qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10573180
Annotatsiya. Ushbu maqolada raqobatdoshlikni oshirishda innovatsion salohiyatning
ahamiyati to‘g‘risida mulohazalar olib borilgan. Bu mulohazalardan ko‘rinadiki innovatsion
salohiyat tadbirkorlik faoliyati uchun muhim ahamiyat kasb etadi va jamiyat rivojiga chuqur ta’sir
ko‘rsatadi. Bu esa har jabhada raqobatdoshlikni oshiradi.
Kalit so‘zlar: tadbirkorlik, raqobatdoshlik, innovatsiya jarayonlari, normalar, tadbirkorlik
sub’ektlari.
THE IMPORTANCE OF INNOVATIVE POTENTIAL IN INCREASING
COMPETITIVENESS
Abstract. This article discusses the importance of innovative potential in increasing
competitiveness. From these considerations, it can be seen that innovative potential is important
for entrepreneurial activity and has a profound impact on the development of society. This
increases competitiveness on all fronts.
Keywords: entrepreneurship, competitiveness, innovation processes, norms, business
entities.
ВАЖНОСТЬ ИННОВАЦИОННОГО ПОТЕНЦИАЛА В ПОВЫШЕНИИ
КОНКУРЕНТОСПОСОБНОСТИ
Аннотация. В этой статье рассматривается важность инновационного
потенциала для повышения конкурентоспособности. Из этих соображений видно, что
инновационный потенциал приобретает важное значение для предпринимательской
деятельности и оказывает глубокое влияние на развитие общества. Это повысит
конкурентоспособность по всем направлениям.
Ключевые слова: предпринимательство, конкурентоспособность, инновационные
процессы, нормы, субъекты предпринимательства.
Mustaqillik yillarida tadbirkorlik faoliyatini rag‘batlantirish, qulay ishbilarmonlik
muhitini vujudga keltirish, davlatning boshqaruv funksiyalari va ruxsat beruvchi normalarni
qisqartirish, byurokratik to‘siq va g‘ovlarni olib tashlash, iqtisodiyotda davlat ishtirokini
kamaytirish bo‘yicha institutsional va tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirish, xususiy mulk
huquqini himoya qilish va uning ustuvor mavqeyini yanada kuchaytirish, kichik biznes va xususiy
tadbirkorlik rivojini rag‘batlantirish, tadbirkorlik sub’ektlarini tekshirishlarni tubdan qisqartirish,
tadbirkorlik faoliyatiga butunlay yangi va samarali ma’muriy-huquqiy boshqaruvni joriy etish
borasida amalga oshirilgan islohotlar natijasida aholining hayot darajasi va farovonligini
yuksaltirishda tadbirkorlikning roli va o‘rni ortib bormoqda.
“Agar xalq boy bo‘lsa, davlat ham boy va kuchli bo‘ladi”, degan tamoyilni amalga
oshirish, mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish jarayonlarini tartibga solishda davlat
ishtirokini kamaytirish, davlat boshqaruvi tizimini markazlashtirishdan chiqarish va
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
934
demokratlashtirish bilan bog‘liq muammolarning ilmiy yechimini topish dolzarb ahamiyat
kasb etadi.
Dunyo bozorida raqobat kuchayib borayotgan bir sharoitda mamlakatimizda
iqtisodiyotning zamonaviy, ya’ni innovatsion shaklini barpo etish bo‘yicha izchil choratadbirlar
amalga oshirilmoqda. Shu maqsadda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev
tashabbusi bilan boshlangan ilm-fan va ishlab chiqarishni o‘zaro bog‘laydigan mustahkam
mexanizm bosqichma-bosqich joriy etilmoqda. Bunda olimlar o‘z tadqiqotlarini iqtisodiyot va
jamiyatning muayyan ehtiyojlariga yo‘naltirsa, iqtisodiyot tarmoqlari ularning innovatsion
faoliyatini moliyaviy qo‘llabquvvatlashdan manfaatdor bo‘ladi.
Jahon tajribasi shuni ko‘rsatmoqdaki, har tomonlama rivojlangan innovatsion tizimga ega
mamlakatlardagina innovatsiya jarayonlari samarali amalga oshirilib, texnologiyalar va boshqa
ilmtalab mahsulotlar tijoratlashtirilmoqda. Bu jarayonda davlatning ishtiroki, iqtisodiyotning real
sektori va yetakchi kompaniyalarning innovatsiya faoliyatini qo‘llab-quvvatlashi muhim
ahamiyatga egadir. Zero, ilm-fan davlatning texnologik taraqqiyoti va jamiyatning ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlanishini ta’minlaydigan ushbu integratsiya mexanizmining asosini tashkil qiladi.
O‘zbekistonda mustaqillikning dastlabki yillaridan boshlab mamlakatimiz ilmfani,
yetakchi ilmiy maktablarini yanada rivojlantirish uchun mustahkam poydevor yaratishga alohida
e’tibor qaratildi. Davlatimiz tomonidan qabul qilingan farmon va qarorlar yangi tarixiy
voqeliklarga mos keladigan fan-texnika va innovatsiya sohasida davlat siyosatini izchil amalga
oshirish uchun o‘ziga xos rag‘bat bo‘ldi.
Mahalliylashtirish dasturini samarali amalga oshirish O‘zbekistonda chet elnikidan
qolishmaydigan, eksportbop mahsulotlar ishlab chiqarish, aholini ish bilan ta’minlash, hududlar
infratuzilmasini yaxshilash, sanoat rivojini yanada jadallashtirish, narxlarning pasayishiga xizmat
qiladi. Yurtimizda import o‘rnini bosadigan maxsulotlarni ishlab chiqarayotgan korxonalar
safining kengayishi mamlakatimizda yaratilgan qulay tadbirkorlik muhiti bilan bevosita bog‘liq.
Natijada yurtimiz bozorlarida “O‘zbekistonda ishlab chiqarilgan” belgisi ostida har
tomonlama qulay, tejamkor, sifatli va arzon maxsulotlar turi kengayib bormoqda. Respublikada
olib borilayotgan keng miqyosli ishlab chiqarishni mahalliylashtirish asosida ish yuritayotgan
tadbirkorlik subyektlariga qator imtiyoz va yengilliklar berish ko‘zda tutilgan. Jumladan:
-
tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishni qo‘llab-quvvatlash davlat jamg‘armasi tomonidan
mahalliylashtiriladigan mahsulotlarni ishlab chiqarish bo‘yicha loyihani amalga oshirish uchun
jalb etiladigan kreditning 50 foizi miqdoriga kafillik berish va tijorat banklari kreditlari foiz
stavkalarining 5 foiz miqdorgacha o‘rnatilgan tartibda qoplanishi;
-
uch yoki undan ortiq ishtirokchilar mahalliy ishlab chiqaruvchilar mavjud bo‘lgan
taqdirda, davlat xaridlari buyurtmachining tanloviga ko‘ra mahalliy ishlab chiqaruvchilar o‘rtasida
amalga oshirilishi ayrim tarmoqlarning mahsulotlarini davlat tomonidan xarid qilishda mahalliy
ishlab chiqaruvchilar mahsulotlariga nisbatan 20 foizgacha narx preferensiyasi qo‘llanishi
mumkinligi O‘zbekiston Respublikasi Investisiyalar va tashqi savdo vazirligi huzuridagi eksportni
rag‘batlantirish agentligi ayrim turdagi mahsulotlarni eksport qiluvchilarga tijorat banklarining
1
Ashurov, M. S. (2022). Zamonaviy sharoitda O’zbekistonda innovatsion faoliyatning holati va va uni
rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlarI. Nazariy va amaliy tadqiqotlar xalqaro jurnali, 2(1), 15-30.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
935
eksportdan oldingi kreditlari bo’yicha foizli xarajatlarni qoplashga kompensasiyalar, tijorat
banklarining kreditlari bo‘yicha kafillik, temir yo‘l transportida tashish xarajatlarining 50
foizigacha miqdorini qoplash uchun subsidiyalar taqdim etishi, xalqaro standartlashtirish va
sertifikatlash tizimlarini joriy etish;
-
xorijiy mamlakatlarda milliy mahsulotlarni ro‘yxatdan o‘tkazish bo‘yicha masalalarga
moliyaviy yordam ko‘rsatishi hamda eksportni sug‘urtalash shart-sharoitlarini yaxshilashga
ko‘maklashish ishlarini olib borish.
Tadbirkorlik faoliyatini boshqarishning har bir yo‘nalishi tegishli yuritish usullari bilan
tavsiflanishi aniqlandi. Korxonani innovatsion texnologiyalar sharoitida ijtimoiy-iqtisodiy
boshqarish usullari qatoriga quyidagilar kiradi:
• xodimlarni moddiy va ma’naviy rag‘batlantirish;
• ijtimoiy tartibga solish;
• iqtisodiy hisob-kitob;
• balans usuli;
• moliyalashtirish usuli;
• narxlarni tartibga solish;
• qarz berish.
Shuningdek, tadbirkorlik faoliyatini va korxonalarni innovatsion sharoitlarda boshqarish
uchun psixologik va tashkiliy-ma’muriy usullar ko‘rib chiqiladi. Iqtisodiy faoliyat samaradorligini
boshqarishga qaratilgan ishbilarmonlik faoliyatini boshqarishning ikkinchi jihati korxonalar
egalarining bevosita qondirishidan iborat zaruriy diskursiv ta'sirga erishish bilan tavsiflanadi.
Innovatsion texnologiyalar va raqamlashtirish davrida ilmiy olimlar korxonalarning
ishbilarmonlik faoliyatini boshqarish bo‘yicha qarashlarning yetarli darajada rivojlanmaganligi
bilan ajralib turadilar, chunki ular uning faqat ikkita asosiy jihatini ajratib ayta olishadi: ijtimoiy-
iqtisodiy boshqaruv va iqtisodiy faoliyat samaradorligini boshqarish usullari. Shuning uchun
innovatsion rivojlanish asrida korxona ishbilarmonlik faoliyati darajasiga ta’sir etuvchi omillarni
samarali baholay olishmaydi va korxona rahbarlari sifatli boshqaruv qarorlarini qabul qila
olmaydi.
Tadbirkorlik faoliyatini boshqarish faoliyatning turli sohalarini qamrab oladi. Korxona
istiqbolini belgilashda o‘zgarib borayotgan iqtisodiy ijtimoiy muhit talablariga moslashish kun
sayin tadbirkorlik ilmining asosiy amaliy muammolaridan biri bo‘lib kelmoqda. Istiqbolli
o‘zgarishlarning imkon boricha yuqori aniqlikda seza bilish, raqobat kurashida samarali
uslublardan va shakllardan foydalanish borasidagi nazariy izlanishlar tez orada rivojlanayotgan
korxonalarning amaliy tajribasiga aylanmoqda. Har bir xo‘jalik sub’ekti o‘ziga xos bo‘lgan, antiqa
innovatsion strategiyalarni tanlashi, raqobatda yangiliklarni tadbiq qilish bilan bo‘lgan kutilmagan
tadbirlarni amalga oshirishi natijasida biznes sohasida yangi rivojlanish yo‘llari, uslublariga
qiziqish tobora ortib bormoqda.
2
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020 yil 10 martdagi 136- sonli Qarori bilan tasdiqlangan
“2020-2021 yillarda ichki va tashqi bozorlarda xaridorgir mahsulotlarni ishlab chiqarishni mahalliylashtirish Dasturi
to’g’risida”
3
Innovatsiya — dvijushaya sila kitayskogo obshestva v sovremennuyu epoxu. //Ekonomist. № 4. 2008 g. S. 6.
4
Vcherashniy R., Suxarev O. Innovatsii — instrument ekonomicheskogo, razvitiya // Investitsii v Rossii. 2006. №
10. S.28.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
936
Respublikamizning korxona va tashkilotlarining jahon bozorlarida o‘z o‘rnilarini
topishlarida rivojlangan va yetakchi kompaniyalar tajribalarini o‘rganishlari, ularning innovatsion
boshqaruv faoliyatlarini va taktik tadbirlarini kuzatishlari zarur bo‘ladi. Chunki xorijiy firmalar
bilan iqtisodiy, ilmiy hamkorlik sohalarini belgilashda “manfaatlar yakdilligi”ni ta’minlashda har
bir tadbirkor va xo‘jalik sub’ekti o‘zining maqsadlari, uzoq va qisqa muddatli strategiyasini,
innovatsion siyosatini aniq belgilab olishi lozim.
REFERENCES
1.
Shadiyev, A. K. (2023). Stages of Development of The Digital Economy in Uzbekistan
and Future Plans. Best Journal of Innovation in Science, Research and Development, 2(12),
333-340.
2.
Shadiyev, A. (2022). O ‘QUV EKSKURSIYASI-TURIZMNI O ‘QITISHNING
INNOVATSION USULI SIFATIDA. ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz),
13(13).
3.
Базарова, М. С., Шарипова, М., & Нуруллоев, О. (2021). “РАҚАМЛИ
ИҚТИСОДИЁТ” ДА АҲОЛИНИНГ ИШ БИЛАН БАНДЛИГИ ХУСУСИЯТЛАРИ.
САМАРҚАНД ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ, 482.
4.
Bazarova, M. S. (2022). FACTORS THAT ENSURE THE SUCCESSFUL
IMPLEMENTATION OF A SYSTEM OF KEY PERFORMANCE INDICATORS IN
THE FIELD OF HIGHER EDUCATION. Galaxy International Interdisciplinary Research
Journal, 10(11), 582-586.
5.
Bahodirovich, K. B. (2023). EVOLUTION OF THE AUDITING PROFESSION IN THE
SMART MACHINE AGE. Gospodarka i Innowacje., 41, 450-454.
6.
Khalilov Bahromjon Bahodirovich. (2023). The International Financial Reporting
Standards (IFRS) Mean to Businesses and Investors in Uzbekistan. Miasto Przyszłości, 42,
746–750.
7.
Raxmonqulova, N. (2023). DEVELOPMENT STRATEGY IN THE DEVELOPMENT
OF THE REGIONAL ECONOMY. Modern Science and Research, 2(12), 301-305.
8.
Abdulloev, A. J., & Rakhmankulova, N. O. THEORETICAL ASPECTS OF THE
INNOVATIVE ENTREPRENEURSHIP CONCEPT.
9.
Sh, Y. D., & Rakhmanqulova, N. O. (2021). XUSUSIY SHERIKCHILIK VA TURIZM
KLASTERI SOHASIDAGI TADBIRKORLIK RIVOJIDA DAVLATNING O’RNI.
BARQARORLIK VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN ILMIY JURNALI, 1(2),
73-76.
10.
Явмутов, Д. Ш., & Рахманкулова, Н. О. (2021). РОЛЬ ОБРАЗОВАНИЯ В
РАЗВИТИИ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА. TA'LIM VA RIVOJLANISH TAHLILI
ONLAYN ILMIY JURNALI, 1(2), 23-28.
11.
Рахманкулова, Н. (2023). РОЛЬ ИНВЕСТИЦИЙ В РЕГИОНАЛЬНОМ
ЭКОНОМИЧЕСКОМ РАЗВИТИИ. Gospodarka i Innowacje., 36, 168-170.
12.
Sodiqova, N. (2023). A POLITICAL ECONOMY ANALYSIS OF ECONOMIC
SECURITY. Modern Science and Research, 2(12), 559–568.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
937
13.
To’rayevna, S. N. (2023). DEMOKRATIYA VA IQTISODIYOT O'RTASIDAGI
MUNOSABAT" SIYOSIY SHAXS" NAZARIDAN. Gospodarka i Innowacje., 42, 387-
394.
14.
To’rayevna, S. N. (2023). YETAKCHILIK USLUBI SIFATIDA MURABIYOTDAN
FOYDALANISH MENEJERLARNI TAYYORLASH. Gospodarka i Innowacje.,
42, 399-
408.
15.
Toshov, M. (2023). FORMATION OF PRINCIPLES HR (HUMAN RESOURCE)
BASED ON KEY INDICATORS (KPI). Modern Science and Research, 2(12), 477–482.
16.
Toshov, M. (2023). CREATIVE ECONOMY: ESSENCE AND STRUCTURE. Modern
Science and Research, 2(12), 499-505.
17.
Toshov, M. (2023). HR BOSHQARMASIDA KPI TIZIMI. Modern Science and Research,
2(12), 470–476.
18.
Очилов, Ш. Б., & Жумаева, З. К. (2017). Основные направления развития инноваций
в республике Узбекистан. Инновационное развитие, (6), 45-47.
19.
Жумаева, З. К., & Тошев, Ф. З. (2017). Пути дальнейшего совершенствования
привлечения прямых иностранных инвестиций в экономику Узбекистана.
Инновационное развитие, (4), 66-68.
20.
Akbarovna, N. N. (2023). BULUTLI HISOBLASH TEXNOLOGIYALARINING
IQTISODIYOTDA TURGAN ORNI. Gospodarka i Innowacje., 42, 517-520.
21.
Nargiza N. (2023). THE ROLE OF PROPERTY RELATIONS IN SOCIETY. Modern
Science and Research, 2(12), 889–893.
22.
Ibodulloyevich,
I.
E.
(2023).
DAVLAT
BUDJETI
DAROMADLARINI
TAQSIMLANISHINI TAKOMILLASHTIRISH. Gospodarka i Innowacje., 41, 321-325.
23.
Ibodulloyevich, I. E. (2023). KICHIK BIZNES VA XUSUSIY TADBIRKORLIKNI
YANADA RIVOJLANTIRISH UCHUN QULAY ISHBILARMONLIK MUHITINI
SHAKLLANTIRISH. Gospodarka i Innowacje., 42, 481-484.
24.
Ikromov E. (2023). REGULATION OF BUSINESS ACTIVITY IS SIMPLIFIED. Modern
Science and Research, 2(12), 1107–1111.
25.
Jumayeva, Z. (2023). BASICS OF NATIONAL ECONOMIC DEVELOPMENT. Modern
Science and Research, 2(12), 296–300.
26.
Bustonovna, J. Z. (2023). PECULIARITIES OF THE AGRICULTURAL ECONOMY IN
THE COUNTRIES OF THE EUROPEAN UNION. Finland International Scientific
Journal of Education, Social Science & Humanities, 11(5), 1256-1260.
27.
Abidovna, A. S. (2023). MONTE CARLO MODELING AND ITS PECULIARITIES IN
THE IMPLEMENTATION OF MARKETING ANALYSIS IN THE ACTIVITIES OF
THE ENTERPRISE. Gospodarka i Innowacje., 42, 375-380.
28.
Abidovna, A. S. (2023). PRIORITY DIRECTIONS OF ANALYSIS OF CHANNELS OF
PROMOTION OF THE MAIN ACTIVITY OF THE ENTERPRISE AND SEPARATE
COMMUNICATION PROGRAMS. Gospodarka i Innowacje., 42, 369-374.
29.
Ashurov, M. S. (2022). Zamonaviy sharoitda O’zbekistonda innovatsion faoliyatning
holati va va uni rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlarI. Nazariy va amaliy tadqiqotlar
xalqaro jurnali, 2(1), 15-30.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
938
30.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020 yil 10 martdagi 136- sonli Qarori
bilan tasdiqlangan “2020-2021 yillarda ichki va tashqi bozorlarda xaridorgir mahsulotlarni
ishlab chiqarishni mahalliylashtirish Dasturi to’g’risida”
31.
Innovatsiya — dvijushaya sila kitayskogo obshestva v sovremennuyu epoxu. //Ekonomist.
№ 4. 2008 g. S. 6.
32.
Vcherashniy R., Suxarev O. Innovatsii — instrument ekonomicheskogo, razvitiya //
Investitsii v Rossii. 2006. № 10. S.28.
